Continuïteit van het familiebedrijf. Wannes Gheysen

Transcriptie

1 Continuïteit van het familiebedrijf Wannes Gheysen

2 Bank J. Van Breda & C Gespecialiseerde adviesbank voor ondernemers & vrije beroepen Klanten bijstaan op sleutelmomenten in het leven gdgd

3 Van Breda Advisory Accountant Accountant Account Manager Account manager Van Breda Advisory Van Breda Advisory

4 Overzicht programma 1. Situering 2. Familiale overdracht 3. Verkoop van de onderneming

5 Overzicht programma 1. Situering

6 Situering KMO & zelfstandigen Uit de RSVZ-gegevens voor België blijkt dat in 2014 het aandeel van aangesloten zelfstandigen ouder dan 50 is opgelopen tot 39,4%. In 1998 was dat nog maar 30,7%. De SERV schat dat er in Vlaanderen jaarlijks ongeveer ondernemingen van eigenaar zullen veranderen. Op basis van VKBO databank zijn er in Vlaanderen KMO s waarvan zaakvoerder ouder dan 50 jaar werkzaam is KMO s hebben een zaakvoerder ouder dan 55 jaar. Bronnen: Stoppen is starten (UNIZO 2015), Vandorpe Gilles Bedrijfsoverdracht in Vlaanderen (AMS & Uhasselt 2015), Eddy Laveren & Tensie Steijvers

7 Situering vrije beroepen 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% > 50 jaar < 50 jaar 10% 0% Bron: Federatie Vrije Beroepen Polsslag van het vrije beroep 2016

8

9 Hoe zien familiebedrijven de toekomst? Verkoop aan derden buiten familie Verkoop aan het management Overdracht aan de volgende generatie Overdracht aan de familie Schenking Stopzetting activiteiten Niet van toepassing/ben ik niet van plan Andere 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% % Extern 27% Intern 17% Stopzetting Bron: Stoppen is starten (UNIZO 2015), Vandorpe Gilles

10 Binnen welke termijn zien ze de overdracht? Bedrijf overdragen/verkopen 18% 24% 25% 18% 15% Binnen de 2 jaar Binnen 2-5 jaar Na 5 jaar Bedrijf overnemen/fuseren 5% 6% 3% 19% 67% Nog niet aangedacht Niet van toepassing/nooit Overgang naar associatie 3% 3% 3% 23% 67% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Bron: Stoppen is starten (UNIZO 2015), Vandorpe Gilles

11 Wat zijn redenen om over te laten? Persoonlijke redenen Leeftijd, gezondheid, herbronnen time for change Leeftijd Familiale redenen Financiële & economische redenen Interne overdracht: Opvolgers zijn er klaar voor Cijfers die duiden Verkoop: Geen opvolging of complexe familiale successie Interne overdracht: Overnemers kunnen het financieren, tijdige successieplanning, meerwaardebelasting Verkoop: Slechte vooruitzichten, goede prijs, meerwaardebelasting Bron: Bedrijfsoverdracht in Vlaanderen (AMS & Uhasselt 2015), Eddy Laveren & Tensie Steijvers

13 Belangrijkheid familiebedrijven in België 77% familiebedrijven 45% Bijdrage werkgelegenheid 33% Bijdrage Belgische BBP Bron: Het economisch belang van familiebedrijven in België (FBNet), Johan Lambrecht & Vincent Molly

14 Rol bank in de Familiale Opvolging We reiken onze klanten een uitgebreid stappenplan aan We behouden het overzicht gedurende het traject We ondersteunen de doe-het-zelf aanpak waar mogelijk We beschikken intern over experts en hebben een netwerk van externe specialisten waar nodig Zij brengen specifieke knowhow, objectiviteit en gaan voor familiale consensus

15 Doelstelling familiale overdracht Eigendom Overdracht mits: Eensgezindheid familie Continuïteit bedrijf Consensus eigendom Familie Bedrijf

16 Succesfactoren & valkuilen Tijd Communicatie Objectivering Fiscaliteit primeert Goed contract volstaat Overdrager beslist alleen

17 Familiale opvolging adhv stappenplan Toekomst bedrijf Opvolgers Overlaters Familieleden Schenken/verkopen Omschrijving problematiek Familieleden Schenken/verkopen Fiscale optimalisatie Wensen familieleden Juridische uitwerking Naar succesvolle Schenken/verdelen? Familieleden Mogelijkheden overdracht aandelen toekomst

18 Familiale opvolging adhv stappenplan Toekomst bedrijf Opvolgers Familieleden Schenken/verkopen Omschrijving problematiek Familieleden Schenken/verkopen Fiscale optimalisatie Juridische uitwerking Schenken/verdelen? Wensen familieleden Familieleden Mogelijkheden overdracht aandelen

19 Toekomst van het bedrijf Toekomst bedrijf Strategische visie Opvolgers Familieleden Schenken/verkopen Familieleden Hoe kijkt de overlater hiernaar? Hoe ziet de opvolger de toekomst? Visie van de sleutelmedewerkers? Familieleden Kan het bedrijf Omschrijving op eigen kracht problematiek verder? Zonder toekomst, geen opvolging! Fiscale optimalisatie Juridische uitwerking Schenken/verdelen? Wensen familieleden Familieleden Mogelijkheden overdracht aandelen

20 Familiale opvolging adhv stappenplan Toekomst bedrijf Opvolgers Overlaters Familieleden Schenken/verkopen Omschrijving problematiek Familieleden Schenken/verkopen Fiscale optimalisatie Juridische uitwerking Schenken/verdelen? Wensen familieleden Familieleden Mogelijkheden overdracht aandelen

21 Keuze voor carrière in bedrijf Opvolgers Is het dat wat de opvolger echt wil? Heeft hij/zij de motivatie, de drive? Heeft hij/zij voldoende competenties? Kan hij/zij het leven als zelfstandige aan? Hoe omgaan met meerdere kinderen? I WANT I CAN I DO 21

23 Loslaten van het levenswerk Overlaters Financieel onafhankelijk? Bewustzijn van de relationele band met het bedrijf Droom doorgeven Coachen en loslaten van de opvolger (-s) Het leven een nieuwe zinvolle wending geven 23

25 Interesse van andere familieleden Familieleden Betrokkenheid familieleden Eerlijk en fair traject Open communicatie 25 INTERESSE ANDERE FAMILIELEDEN

27 Naar de nieuwe eigendomsstructuren Schenken/verkopen Schenking van familiale aandelen Verkoop familiale aandelen Familieleden als stille vennoot 27

28 Schenking van familiale aandelen?! Vragen Schenken Is een schenking wenselijk? Financieel mogelijk? Wat zijn de juridische mogelijkheden?

29 Ter opfrissing Tarieven schenking en vererving roerende goederen Schenkbelasting roerende goederen In rechte lijn, tussen echtgenoten of samenwonenden Alle anderen Erfbelasting roerende goederen 3% 7% In rechte lijn, tss echtgenoten of samenwonenden Tussen broers & zussen Tussen anderen % % % % % % > % > % > %

30 Achterliggende gedachte gunstregeling Sinds 1/1/ Continuïteit Vlaamse bedrijven 2. Tarieven Schenkbelasting: 0% Erfbelasting: 3% of 7% Schenking via spelregels Familiale onderneming : inkorting en reservebepaling :OK

31 Voorwaarden Algemene voorwaarden 1. Woonplaats schenker / erflater: Vlaams Gewest 2. Ligging zetel: EER Specifieke voorwaarden per soort entiteit

32 Specifieke voorwaarden Afhankelijk van soort entiteit Familiale onderneming (éénmanszaak) Familiale Vennootschap Familiale Holding

33 Specifieke voorwaarden Familiale onderneming 1. Persoonlijke exploitatie Nijverheids-, handels-, ambachtsof landbouwbedrijf of vrij beroep Door schenker/erflater of partner (eventueel met anderen) Persoonlijk geëxploiteerd en uitgeoefend (hoofd- of bijberoep) 2. Activa beroepsmatig geïnvesteerd Onroerende & roerende goederen (gebouwen, cliënteel, machines ) 3. Geen OG hoofdzakelijk tot bewoning bestemd Geen woning of bouwgrond

35 Specifieke voorwaarden Familiale vennootschap 1. Participatievoorwaarde (familiaal karakter & maximaal 3 families) Min 50% aandeelhouderschap in volle eigendom met familie Min 30% in volle eigendom samen met 1 andere aandeelhouder (en familie) en tenminste 70% van de aandelen Min 30% in volle eigendom samen met 2 andere aandeelhouders (en familie) en tenminste 90% van de aandelen

36 Specifieke voorwaarden Familiale vennootschap Familie? Enkel natuurlijke personen! Partner van de schenker/erflater of aandeelhouder (gehuwd, wettelijk samenwonend, 3 jaar onafgebroken feitelijk samenwonend) de verwanten in rechte lijn (ascendenten, descendenten) alsook hun echtgenoten of samenwonenden (wettelijk of feitelijk) de zijverwanten tot en met de tweede graad alsook hun echtgenoten of samenwonenden (wettelijk of feitelijk) de kinderen van de broers en zusters

37 Voorbeelden A-B-C-D zijn geen verwanten Vennootschap X A (30%) B (30%) C (20%) D (20%) Samen met 2 families = 80%, dus niet OK

38 Voorbeelden A wil aandelen schenken aan zoon & dochter Vennootschap X Broer A (33,33%) Broer B (33,33%) Broer C (33,33%) Wat als broer B & C overleden zijn en kinderen blote eigendom hebben en LLE vruchtgebruik? VG & NE mogen samengeteld worden, dus OK

39 Specifieke voorwaarden Familiale vennootschap 2. Economische activiteitsvoorwaarde uitoefening van nijverheids-, handels-, ambachtsof landbouwactiviteit of vrij beroep via vennootschap Bepaalbaar door statuten Opmerking: maatschap & stichting

40 Specifieke voorwaarden Familiale vennootschap 3. Reële economische activiteitsvoorwaarde Reële economische activiteit? GEEN als Bezoldigingen, sociale lasten & pensioenen (balanspost 62) gelijk of lager 1,5% van het totaal actief (balanspost 20/58) Terreinen en gebouwen (balanspost 22) meer dan 50% van totaal actief (20/58) CUMULATIEF (geen patrimoniumvennootschappen of managementvennootschappen) Uitzonderingen mogelijk: bedrijfsgebouwen

41 Voorbeeld Post Bedrag % Terreinen & gebouwen (22) > 50% Bezoldigingen, sociale lasten, pensioenen (62) Totaal actief (22/58) = 1,5% Voldoet niet aan reële economische activiteit doch vrijgesteld want bedrijfsgebouw (geen privaat patrimonium)

43 Specifieke voorwaarden Holding Werkelijke economische activiteit & reële economische activiteit (actieve holding) volledige holding = vrijstelling Geen werkelijke economische activiteit doch wel een rechtstreekse participatie van minstens 30% (volle eigendom) in een operationele EER dochtervennootschap (passieve holding) & geconsolideerde reële economische activiteit beperkt tot waarde van de aandelen van de holding in de onderliggende operationele EER dochtervennootschap(pen)

44 Voorbeeld 1 Schenker / erflater 80% VE Holding (EV) 40% VE 5% VE Dochter 1 (VzA) Dochter 2 (EV) 30% VE Dochter 3 (VzA) EV = exploitatievennootschap VzA = vennootschap zonder nijverheids-, handels-, ambachtsof landbouwactiviteit of een vrij beroep VbEER = vennootschap met werkelijke leiding buiten EER

45 Voorbeeld 2 Schenker / erflater 80% VE Holding (VzA) 40% VE 5% VE Dochter 1 (EV) Dochter 2 (EV) 20% VE Dochter 3 (VzA) EV = exploitatievennootschap VzA = vennootschap zonder nijverheids-, handels-, ambachtsof landbouwactiviteit of een vrij beroep VbEER = vennootschap met werkelijke leiding buiten EER

46 Voorbeeld 3 Schenker / erflater 80% VE Holding (VzA) 40% VE 5% VE Dochter 1 (VzA) Dochter 2 (EV) 20% VE Dochter 3 (VzA) EV = exploitatievennootschap VzA = vennootschap zonder nijverheids-, handels-, ambachtsof landbouwactiviteit of een vrij beroep VbEER = vennootschap met werkelijke leiding buiten EER

47 Voorafgaand attest? Geen verplichting doch aan te raden Beoordeling parameters 3 boekjaren voorafgaandelijk

48 Vormvoorwaarden schenking 1. Authentieke schenking 2. Verplichte verklaringen in de akte 3. Verplichtingen na registratie

49 Voorwaarden nadien? Periode van 3 jaar na authentieke akte cumulatief blijven voldoen Familiale ondernemingen Behoud van een activiteit Onroerend goed mag niet hoofdzakelijk tot bewoning aangewend of bestemd worden

50 Voorwaarden nadien? Periode van 3 jaar na authentieke akte cumulatief blijven voldoen Familiale vennootschappen Blijft familiale vennootschap en behoudt een reële economische activiteit Behoud economische activiteit & opmaak jaarrekening Behoud van kapitaal Behoud van de zetel in EER Aandelen verkopen is dus mogelijk

51 Verdachte periode 1. Registratie belangrijk 2. Anders verdachte periode van 7 jaar (i.p.v. 3 jaar)

53 ?! Verkoop van familiale aandelen Verkopen Is een schenking wenselijk? Zeer vaak keuze voor Verkoop van het familiebedrijf via holdingstructuur

54 Verkoop van de aandelen Onafhankelijke waarde = 1 mio (incl cash)

55 Verkoop van de aandelen Oprichting met startkapitaal: Openstaand krediet: Uitkering dividend tbv Onafhankelijke waarde = 1 mio (incl cash)

56 Verkoop van de aandelen Oprichting met startkapitaal: Kapitaalinbreng Openstaand krediet: Rekening/courant in vennootschap Schenking aan beide kinderen Onafhankelijke waarde = 1 mio (incl cash)

57 Mogelijke voordelen Definitieve regeling indien faire prijs Opvolger op eigen benen : drive! Overdrager financieel onafhankelijk Successieproblematiek verkleinen Geen aandelen verdelen, wel cash Geen onverdeeldheid creëren rond familiebedrijf 59

59 ?! Familieleden als stille vennoot? Stille vennoten Als een uitkoop niet haalbaar of gewenst is? Hoe omgaan met stille vennoten? Wat zijn de juridische mogelijkheden? Hoe kan opvolger controle houden?

60 Naar een nieuwe structuur Eigendom Uitdagingen : managen van een complexere structuur 1 aandeelhouders : van 1 naar? 2 zaakvoerders/bestuurders : van 1 naar? 3 managementteam? 4 niet-actieve vennoten/aandeelhouders! 5 almaar groeiende familie! Familie Bedrijf

61 Familieleden als stille vennoot Vertrouwen Informatie gang van zaken Informatie omtrent toekomstvisie Geduldig kapitaal Emotionele band Dezelfde naam Dezelfde band 63

63 Fiscale optimalisatie Fiscale optimalisatie Fiscaliteit is belangrijk maar een uitloper van het voorgaande 65

65 Juridische uitwerking Juridische uitwerking Uitschrijven van intenties van partijen (consensus) CONTRACT 67

66 Familiale opvolging adhv stappenplan Toekomst bedrijf Opvolgers Overlaters Familieleden Schenken/verkopen Omschrijving problematiek Familieleden Schenken/verkopen Fiscale optimalisatie Wensen familieleden Juridische uitwerking Naar succesvolle Schenken/verdelen? Familieleden Mogelijkheden overdracht aandelen toekomst

68 Rol van de bank in externe overdracht is klankbord in de voorbereiding en tijdens het traject op onafhankelijke wijze klant krijgt idee welke prijs hij mag verwachten wij beschikken intern over experts kennis van de overnamemarkt heeft een uitgebreid netwerk van externe specialisten (want bedrijven verkopen is een beroep) Partner van M&A & Buyout Centre Vlerick Business School

69 SOME FACTS & FIGURES

70 1. Evolutie overnamemarkt 2. Waarderingen 3. Structurering overnames 4. Duur overnameproces 5. Wat zoeken kopers?

71 Aantal transacties Waarde van de transacties (in mld ) Wereldwijde evolutie overnames Aantal Waarde in mld. EUR Source: IMAA analysis of Thomson Financial data

72 Voornaamste redenen actieve overnamemarkt 1. Lage rente 2. Grote liquiditeit 3. Economische context

73 Inzichten in de Belgische overnamemarkt Op basis van inzichten van 142 Belgische experts in het domein van fusies en overnames (april juni 2016)

74 Belgische evolutie overnames Aantal gepubliceerde transacties op jaarbasis Source: IMAA analysis of Thomson Financial data

75 Aantal geïnteresseerde partijen die een indicatief bod uitbrengen < 5m 5-20m 20-50m m > 100m All segments

77 Welke waarderingsmethode wordt gebruikt? Multiple van omzet 3% Multiple van EBIT 3% Discounted cash flow 27% Aangepaste boekwaarde 40% Multiple van EBITDA 47% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% Deze cijfers zijn gebaseerd op enquêtes van 97 CEOs/CFOs van Belgische groeiondernemingen: Vlerick Business School

78 Huidige waardering (EV/EBITDA): ,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 4,6 5,7 6,3 7,2 8,5 6,1 1,0 0,0 < 5m 5-20m 20-50m m > 100m All segments

79 Historische evolutie EV/EBITDA 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 4,4 4,7 4,6 4,9 5,5 5,7 5,7 6,8 6,9 5,0 5,6 6,1 1,0 0,0 <5m EUR 5-20m EUR >20m EUR All segments

80 Hoe zit dit bij vrije beroepen? Specifiek en afhankelijk van activiteit en/of wetgeving Apotheken Tandartsen Specialisten en huisartsen Accountant - & bedrijfsrevisoren Architecten & advocaten Notariaat

81 Vrije beroepen Specifiek en afhankelijk van activiteit en/of wetgeving Apotheken Handelsfondsen: wettelijk kader & max. prijs Aandelen: +/- 3,5 x Bruto Marge Tandartsen Omzetcoëfficiënt Artsen Associaties Aanwezige uitrusting

82 Vrije beroepen Specifiek en afhankelijk van activiteit en/of wetgeving Accountants- & bedrijfsrevisoren omzetcoëfficiënt Advocaten & architecten omzet of multiple Notariaten 2,5 x bruto marge (maximum)

84 % eigen inbreng bij overname

85 Uitgestelde betalingen Vendor Loan of Earnout

86 Gebruikte parameters voor earnout 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 < 5m 5-20m 20-50m m > 100m All segments Revenue EBIT EBITDA Net income Cost savings Reduction of debt Non-financial targets

87 Hoe zit dit bij vrije beroepen? Specifiek en afhankelijk van activiteit en/of wetgeving Apotheken Tandartsen Specialisten en huisartsen Accountant - & bedrijfsrevisoren Architecten & advocaten Notariaat

88 Vrije beroepen Apotheken (aandelen) Eigen inbreng: 10-15% & 15 jaar Vendor loan of earn-out Tandartsen Earn-out, vendor loan of gespreide betaling Artsen Gespreide betaling

89 Vrije beroepen Accountants- & bedrijfsrevisoren Earn-out, vendor loan of gespreide betaling Bv. 70% bij overdracht + jaarlijks 10% nadien Advocaten Gespreide betaling

90 1. Evolutie overnamemarkt 2. Waarderingen 3. Structurering overnames 4. Duur transactietraject 5. Wat zoeken kopers?

91 Lengte van het transactie proces 60% 50% 40% 30% 51% 20% 10% 11% 23% 12% 0% 0-60 days days days days days days

93 Zijn alle bedrijven overdraagbaar?

94 % transacties geïnitieerd door de verkoper 80% 70% 60% 50% 40% 30% 75% 66% 70% 59% 75% 68% 20% 10% 0% < 5m 5-20m 20-50m m > 100m All segments

95 Wat zoeken kopers? Positionering bedrijf Rendabele & transparante ondernemingen Geen te grote afhankelijkheid eigenaar Geen zware structuren

96 Positionering? Waarin onderscheidt het bedrijf zich van zijn concurrenten? Waarom kiezen klanten voor het bedrijf? Kleine afhankelijkheid klanten of leveranciers 98

97 Performant & efficiënt? Hoe rendabel is de onderneming? Zijn er optimalisaties mogelijk? Recurrent of éénmalig? 99

98 Afhankelijkheid van de eigenaar? Is er een duidelijke structuur? Zijn er afgelijnde verantwoordelijkheden? 100

99 Geen zware structuren 101

100 Nog enkele tips voor uw klanten Neem er voldoende tijd 1 voor Maak duidelijke 2 afspraken 3 Win extern advies in 4 Zorg voor obectivering 5 Denk, doe is de juiste volgorde! Geen doe, denk! Werk met een 6 stappenplan Overleg met de 7 familie

101 Rol bank in de Familiale Opvolging We reiken onze klanten een uitgebreid stappenplan aan We behouden het overzicht gedurende het traject We ondersteunen de doe-het-zelf aanpak waar mogelijk We beschikken intern over experts en hebben een netwerk van externe specialisten waar nodig Zij brengen specifieke knowhow, objectiviteit en gaan voor familiale consensus

102 Rol van de bank in externe overdracht is klankbord in de voorbereiding en tijdens het traject op onafhankelijke wijze klant krijgt idee welke prijs hij mag verwachten wij beschikken intern over experts kennis van de overnamemarkt heeft een uitgebreid netwerk van externe specialisten (want bedrijven verkopen is een beroep) Partner van M&A & Buyout Centre Vlerick Business School

103 Team Opvolging & Overnames Wannes Gheysen Verantwoordelijke O&O nationaal Danny Neyens Limburg Vincent Muntz Franstalig België 105

104 Tot uw dienst Contactgegevens Wannes Gheysen Wannes Gheysen Verantwoordelijke O&O nationaal 03/ of 0474/ Vincent Muntz Franstalig België 0475/ Danny Neyens Limburg 0472/

105 Bank J.Van Breda & C NV bezorgt u deze informatie over een deelaspect van uw vermogen op uw vraag en op basis van de door u als cliënt verstrekte gegevens, rekening houdend met de huidige stand van en onder voorbehoud van wijziging van de wet- en regelgeving. Simulaties of berekeningen zijn indicatief en houden in voorkomend geval rekening met verwachte rendementen, maar houden geen resultaatsverbintenis in vanwege Bank J.Van Breda & C NV. Deze informatie betreft geen raad over financiële planning en Bank J.Van Breda & C NV kan op geen enkele wijze aansprakelijk worden gesteld voor de geschiktheid voor een bepaald doel of de gevolgen van eventuele maatregelen die naar aanleiding van deze informatie worden genomen.