Gemeente Venlo. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting

Transcriptie

1 Gemeente Venlo Uitvoeringsplan Openbare Verlichting Definitief Documentnummer: ADV

2 Inhoudsopgave Voorwoord 4 Samenvatting 5 1 Huidig beleid & huidige situatie Huidig Beleid Weergave huidig OVL areaal Huidige situatie nieuwe gemeente Venlo Huidige Nieuwwaarde lichtmasten en Armaturen gemeente Venlo Evaluatie beleidsplan openbare verlichting OV t/m Masten Armaturen Brandroosters Nieuw beleid Nieuw Beleid uitvoeringsplan Beleidsuitgangspunt A: Verlichtingskwaliteit Beleidsuitgangspunt B: Installatiekwaliteit Beleidsuitgangspunt C: Energiebesparing Beleidsuitgangspunt D: Duurzaamheid Beleidsuitgangspunt E: Bezuinigingen Beleidsuitgangspunt F: Duurzaam beheer en onderhoud Maatregelen Vervangen van armaturen langs verkeerswegen Vervangen van armaturen in verblijfsgebieden Vervangen van masten Bezuinigingen Beheer Organisatie van de openbare verlichting Aansluitsystemen Combinet - Enexis Solonet VenloNet Gemeente Venlo Preventief onderhoud Lampcontrole Periodieke uitwisseling van lampen (groepsremplace) Inspectie van de lichmast Correctief onderhoud Vervangingen Storingsafhandeling Schade door aanrijdingen en vandalisme Beheerssysteem Advisering en engineering Reclameborden aan lichtmasten Communicatie Financiën Investering maatregel 1, 2 & 3 vervanging armaturen en lichtmasten Bezuinigingen maatregel 4 schilderen en lampcontrole Schilderen uitstellen...29 Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 2

3 4.2.2 Lampcontrole versoberen Transport- en energiekosten Transportkosten Leveringskosten Energiebelasting Totale beheerskosten Financiën totaal...31 Bijlage 1Bestand openbare verlichting en nieuwwaarde 32 Bijlage 2 Toelichting Nederlandse Richtlijn Openbare Verlichting Bijlage 3 Technologische ontwikkelingen 35 Bijlage 4 Lichthinder 38 Bijlage 5 Specificatie lichtbronnen 39 Bijlage 6 Lichtbronsoorten 40 Bijlage 7 Algemene Beleidsaspecten Openbare Verlichting 42 Bijlage 8 Aantal masten en armaturen per leeftijd en kerkdorp. 53 Bijlage 9 Installatieverantwoordelijkheid Venlo-net. 55 Bijlage 10 Nadere specificatie richtlijnen ten behoeve van de ontwerpcriteria 57 Bijlage 11 Totale Beheers- en investeringskosten OVL gemeente Venlo 65 Bijlage 12 Financiën maatregel 1, 2 & 3: vervangen armaturen en masten 66 Bijlage 13 TCO berekening vervangen voor Led en conventioneel 69 Bijlage 14 Begrippenlijst 70 Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 3

4 Voorwoord Voor u ligt het uitvoeringsplan openbare verlichting Dit rapport omvat het te voeren gemeentelijk beleid van het bovengrondse deel van de Openbare Verlichting in de gemeente Venlo voor de komende beleidsperiode. Dit uitvoeringsplan is gericht op het in stand houden en waar mogelijk verbeteren van de kwaliteit van de openbare verlichting en daarbij het realiseren van een milieuvriendelijker energie zuiniger en duurzaam OVLareaal en de maatregelen die daar bij horen. Dit uitvoeringsplan valt binnen de activiteiten van het Beleidsprogramma Veelzijdige Stad in het Groen, programmalijn 2 Vitaliteit Gemeenschappen. Het Programma Veelzijdige Stad in het groen staat voor de opgave te zorgen voor een schone, hele, veilige en sociaal coherente woon- en leefomgeving in de wijken en dorpen. Het beleid en de werkzaamheden met betrekking tot openbare verlichting dragen hier aan bij, ook binnen de programmalijn Vitaliteit gemeenschappen. Het beleid met betrekking tot Openbare Verlichting is opgesteld met enerzijds als doel om bij te dragen aan een schone, hele, veilige en sociaal coherente leefomgeving en anderzijds om aan te sluiten bij de doelen uit de strategische visie Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 4

5 Samenvatting De nieuwe gemeente Venlo is op 1 januari 2010 ontstaan door de samenvoeging van de gemeenten Venlo en Arcen & Velden. Deze voormalige gemeenten hebben afzonderlijk van elkaar een Uitvoeringsplan Openbare Verlichting opgesteld en laten vaststellen door de gemeenteraad. Na de vaststelling van de plannen is gestart met de uitvoering. Het ontstaan van de nieuwe gemeente Venlo is een goed moment om te evalueren waar de gemeente staat op het gebied van de openbare verlichting en om een plan voor de volledige gemeente Venlo te creëren voor de periode Achtereenvolgens wordt de huidige situatie, het nieuwe beleid, maatregelen, en de financiën behandeld. Huidige situatie Op dit moment staan er in de volledige gemeente Venlo masten en armaturen. De volgende opsomming toont de belangrijkste constateringen aangaande de huidige openbare verlichting installatie: lichtmasten (7%) geplaatst voor Ongeveer armaturen (30%) hebben hun technische levensduur (20 jaar) bereikt. In de komende beleidsperiode zullen nog armaturen (30%) hun technische levensduur bereiken. In de Gemeente Venlo resteren nog ca lichtbronnen met een nietenergiezuinige lamp. Het betreft voornamelijk de HPLN- en TLE(M) lampen. De openbare verlichting voldoet niet overal aan de eisen die vanuit de ROVL-2011 worden gesteld. Gemeente Venlo beschikt over een eigen OVL-net, het Venlonet, waarvoor een separaat onderzoek is uitgevoerd. Nieuwwaarde bovengronds OVL-areaal ca. 16,5 miljoen euro. Nieuw beleid De gemeente Venlo wil haar openbare ruimte bewust verlichten. Daarom hanteert de gemeente Venlo voor de periode van 2012 tot 2021 de volgende beleidsuitgangspunten: A. De openbare verlichting draagt bij aan een sociaal veilige, verkeersveilige en een leefbare openbare ruimte. B. De masten en armaturen zijn kwalitatief goed. C. Per jaar zal er minimaal 3% bespaard worden tijdens de gehele beleidsperiode op het totale energieverbruik van de openbare verlichting. D. Het gebruik van duurzame energie en duurzame materialen. E. Toepassen van mogelijke bezuinigingen op beheer en onderhoud F. De openbare verlichting wordt goed beheerd en op een duurzame en maatschappelijk verantwoorde wijze onderhouden. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 5

6 Maatregelen De beleidsuitgangspunten zoals beschreven in de bovenstaande paragraaf zijn vertaald tot de volgende 4 belangrijkste maatregelen invulling geven aan de beleidsuitgangspunten. Vervolgens wordt er dieper ingegaan op de technische ontwikkelingen die in de maatregelen genoemd worden: Led en dimmen. Tot slot behandelen wat de te verwachte energiebesparing. 1: Vervangen armaturen langs verkeerswegen Alle armaturen langs verkeerswegen welke ouder zijn dan 20 jaar worden binnen de beleidsperiode vervangen voor duurzame Led verlichting in combinatie met dimmen 2: Vervangen armaturen in verblijfsgebieden Alle armaturen in gebieden met een gemengde- en/of verblijfsfunctie welke ouder zijn dan 20 jaar worden binnen de beleidsperiode vervangen voor duurzame Led verlichting in combinatie met dimmen. 3: Vervangen van masten Alle masten welke ouder zijn dan 40 jaar worden geïnspecteerd. Als de gebruikslevensduur van de masten bereikt is worden deze masten binnen de beleidsperiode geïnspecteerd en eventueel vervangen voor duurzame masten. 4: Bezuinigingen De gemeente Venlo gaat bezuinigen door het schilderprogramma uit te stellen en de lampcontrole te versoberen. Led Gezien het belang om de CO 2 uitstoot te verminderen is het noodzakelijk om nieuwe technologische ontwikkelingen te volgen en indien rendabel toe te passen. De Led verlichting zal hierbij in de toekomst een grote rol gaan spelen. De behoefte aan toepassing is al jaren groot, maar tot nu toe waren de lichttechnische prestaties onvoldoende om aan alle veiligheidsnormen van functionele verlichting te voldoen. Hier komt nu verandering in. De lichttechnische eigenschappen van LED armaturen zijn minimaal gelijkwaardig aan die van de conventionele armaturen. Daarnaast zijn de meerkosten van de LED armaturen binnen de afschrijvingstermijn van de armaturen terugverdiend. Dimmen Het principe bij dimmen van de Openbare Verlichtging is dat alle lampen blijven branden, maar op het tijdstip dat normaal gesproken de avondverlichting wordt gedoofd, wordt het lichtniveau van alle lampen met de helft gereduceerd. Hierdoor worden donkere plekken die normaal ontstaan door het uitschakelen van de avondbranders voorkomen. De gelijkmatigheid van de verlichting blijft dus gehandhaafd alleen de lichtintensiteit wordt minder. Energiebesparing Het vervangen van alle armaturen ouder dan 20 jaar door LED-armaturen in combinatie met dimmen levert dit een energiebesparing op van kwh hetgeen een besparing is van 43% op het totale energieverbruik. Met deze vervangingen wordt de ambitie van 3% energiebesparing per jaar ruim gehaald. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 6

7 Financiën De totale investering voor het vervangen van masten en armaturen op basis van een afschrijvingstermijn van 20 jaar voor armaturen en 40 jaar voor masten bedraagt , exclusief BTW. Het jaarlijks beschikbaar budget van de gemeente voor openbare verlichting bedraagt ,- per jaar hetgeen ontoereikend is om te voldoen aan de vereiste ,- over de gehele periode van 2012 tot Er is een tekort van ,-. Echter, de cummulatieve besparingen van de bezuinigingen, energiebesparing en besparingen op onderhoud bedragen ,- over de periode De totale besparing over de periode op de energie- en onderhoudskosten bedraagt Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 7

8 1 Huidig beleid & huidige situatie 1.1 Huidig Beleid De belangrijkste uitgangspunten in het vastgestelde beleidsplan d.d. februari 2004 zijn: Vervangen van oude lichtmasten inclusief armaturen geplaatst voor 1973 (afschrijvingstermijn masten en armaturen 40 jaar resp. 20 jaar). Vervangen van armaturen op lichtmasten geplaatst vanaf 1973 welke niet voorzien zijn van een energiezuinige lichtbron en/of slechte lichttechnische eigenschappen bezitten. Het bijplaatsen en aanpassen van verlichting op plaatsen waar met de aanwezige verlichting niet wordt voldaan aan de kwaliteitseisen van de NPR richtlijn. Het aanbrengen van verlichting op thans niet verlichte plaatsen waar wel verlichting wordt gewenst. Beheer van het OVL-areaal. (zie hoofdstuk 3) Het beleid ten aanzien van het VenloNet (ondergrondse infrastructuur) is in het huidige uitvoeringsplan niet meegenomen. 1.2 Weergave huidig OVL areaal In de gemeente Venlo staan, op het moment van schrijven van dit plan, lichtmasten met armaturen. De aantallen voor de gemeente Venlo, telkens geclusterd per kerkdorp, weergegeven in onderstaande tabel en grafiek. De grafieken per kerkdorp worden weergegeven in bijlage 8. Gemeente Mast Armatuur Aantal Aantal ARCEN BELFELD BLERICK LOMM STEIJL TEGELEN VELDEN VENLO Totaal Peildatum januari 2011 Aantal masten: exclusief abri, grondspots, info bord, hangarmatuur, klokverlichting en schijnwerper. Inclusief antieke masten Aantal armaturen: exclusief abri, infobord, reclamebord, klokverlichting. Inclusief dubbele uithouders en gevelarmaturen. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 8

9 Leeftijd openbare verlichting gemeente Venlo Totaal Armaturen Masten t/m Figuur: Leeftijd openbare verlichting afgezet tegen de aantallen 1.3 Huidige situatie nieuwe gemeente Venlo Gezien de opbouw van het bestaande OV-areaal is het interessant om te kijken naar de huidige kwaliteit van het OVL-areaal van de gemeente Venlo. Deze is vastgesteld o.b.v. bestandsonderzoek en ervaringen uit de praktijk. Hieruit is het volgende gebleken: Van de masten zijn stuks (7%) geplaatst voor Ongeveer armaturen (30%) hebben hun technische levensduur (20 jaar) al bereikt. In de komende beleidsperiode zullen nog armaturen (30%) hun technische levensduur bereiken. In de Gemeente Venlo resteren nog ca armaturen met een nietenergiezuinige lamp. Het betreft voornamelijk de HPLN- en TLE(M) lampen. De openbare verlichting voldoet niet overal aan de eisen die vanuit de Nederlandse Richtlijn voor Openbare Verlichting 2011 (ROVL-2011) Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 9

10 1.4 Huidige Nieuwwaarde lichtmasten en Armaturen gemeente Venlo De totale nieuwwaarde van de lichtmasten en armaturen bedraagt circa 16,5 miljoen. Het bedrag van 16,5 miljoen komt voort uit de som van huidige nieuwwaarde armaturen (7,213 miljoen) opgeteld bij huidige nieuwwaarde van de masten (9,256 miljoen). (Zie ook bijlage 1). Voor een beschrijving van de genoemde lichtbronnen, zie bijlage 5 en 6. Bestand Armaturen (ZIE BIJLAGE 5 EN 6) Lampsoort Aantal Huidige nieuwwaarde HPLN TL E TLEM SOX SON PL CD CPO LED SL OVERIG Lage lichtopbrengst, niet energiezuinig Hoge lichtopbrengst, geen kleurherkenning, Hoge lichtopbrengst, energiezuinig, kleurherkenning Tabel: Armatuur bestand, aantallen armaturen en de huidige nieuwaarde Grafiek: Armatuur bestand, aantallen armaturen en de huidige nieuwaarde Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 10

11 Bestand masten Masthoogte Aantal Aantal Aantal Aantal Aantal Huidige (m) Staal Aluminium Hout Overig Totaal nieuwwaarde > Totaal Prijspeil 2011 en aantallen armaturen exclusief abri, info bord, reclamebord, bewegwijzering Tabel: Mast details, aantal en nieuwwaarde Grafiek: Aantallen afgezet tegen de masthoogte Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 11

12 1.5 Evaluatie beleidsplan openbare verlichting OV t/m 2011 Op basis van de geformuleerde uitgangspunten in het vorige Beleidsplan Openbare Verlichting van Venlo is na vaststelling hiervan op kleine schaal begonnen met de gestructureerde aanpassing van de openbare verlichting. Per straat is onderzocht welke masten en/of armaturen vervangen moeten worden. Door een juiste keuze van de vervangende verlichting is de lichtkwaliteit in die straten op het gewenste niveau gebracht. De vervangende armaturen worden voorzien van energiezuinige lichtbronnen. De toe te passen masten en armaturen passen binnen het standaardpakket. Vervanging heeft slechts gedeeltelijk kunnen plaatsgevonden door gemeentelijke bezuinigingsoperaties. Verlichtingsmiddelen Om inzicht te verkrijgen in de financiële inspanningen die nodig zijn, zal de actuele situatie moeten worden vastgesteld, gerelateerd aan de uitgangspunten om het geschetste streefbeeld in het huidige uitvoeringsplan te bereiken. De actuele situatie is gebaseerd op het ov-bestand, peildatum januari Jaar Masten armaturen Toename Tabel: Vergelijking OV bestand 2004 en 2010 voor Masten en Armaturen Grafiek: Vergelijking OV bestand 2004 en 2010 voor Masten en Armaturen Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 12

13 1.5.1 Masten Onderstaand figuur geeft aan dat er in de gemeente Venlo masten nog voor 1970 geplaatst zijn. Kerkdorp/stad Aantal Percentage t.o.v. totaal kerkdorp ARCEN 29 6% BELFELD 44 3% BLERICK 341 6% LOMM 12 5% STEIJL 65 10% TEGELEN 132 5% VELDEN 32 3,7% VENLO 687 8% Totaal Tabel: Masten in verschillende gemeentes geplaatst voor 1970 Grafiek: Masten in verschillende per dorp/ stad geplaatst voor 1970 Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 13

14 1.5.2 Armaturen Momenteel bevinden zich nog TLE(M)-lampen en 768 HPLN-lampen binnen de gemeente Venlo. In onderstaande tabel is het aantal armaturen weergegeven verdeeld naar lichtbron en kerkdorp. Dorp/stad Armaturen met TLE(M)-lamp Armaturen met HPLN-lamp Percentage t.o.v. totaal kerkdorp ARCEN 48 11% BELFELD % BLERICK % LOMM 51 22% STEIJL 36 6% TEGELEN % VELDEN % VENLO % Totaal Tabel: Armaturen verdeeld naar lichtbron per dorp/stad Grafiek: Armaturen verdeeld naar lichtbron en dorp/ stad Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 14

15 1.5.3 Brandroosters De Openbare Verlichting wordt door middel van een astronomisch uurwerk in- en uitgeschakeld. De in- en uitschakeltijden van de verlichting zijn afhankelijk van de stand van de zon. De avondverlichting wordt een kwartier na zonsondergang ingeschakeld en wordt s nachts uitgeschakeld. s Ochtends wordt de verlichting weer ingeschakeld tot een kwartier voor zonsopkomst De nachtverlichting wordt een kwartier na zonsondergang ingeschakeld en gaat een kwartier voor zonsopkomst uit. stadsdeel rooster avondverlichting uit avondverlichting in Venlo, Blerick A1O uur uur Venlo, Blerick (sierverlichting binnenstad) A uur -- Tegelen W8O1 ma-do uur vr-zo uur 6.30 uur Belfeld A8O uur 6.00 uur Tabel: Brandrooster (avondverlichting) per stadsdeel Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 15

16 2 Nieuw beleid Dit hoofdstuk beschrijft de beleidskeuzes van de gemeente Venlo over de periode van het uitvoeringsplan, te weten Vervolgens worden de belangrijkste maatregelen beschreven, die invulling geven aan het beleid. 2.1 Nieuw Beleid uitvoeringsplan De gemeente Venlo wil haar openbare ruimte bewust verlichten. Daarom hanteert de gemeente Venlo de volgende beleidsuitgangspunten: A. De openbare verlichting draagt bij aan een sociaal veilige, verkeersveilige en een leefbare openbare ruimte. B. De masten en armaturen zijn kwalitatief goed. C. Per jaar zal er minimaal 3% bespaard worden tijdens de gehele beleidsperiode op het totale energieverbruik van de openbare verlichting. D. Het gebruik van duurzame energie en duurzame materialen. E. Toepassen van mogelijke bezuinigingen op beheer en onderhoud F. De openbare verlichting wordt goed beheerd en op een duurzame en maatschappelijk verantwoorde wijze onderhouden. In de volgende paragrafen worden de beleidsuitgangspunten A t/m F verder toegelicht Beleidsuitgangspunt A: Verlichtingskwaliteit De openbare verlichting draagt bij aan een sociaal veilige, verkeersveilige en een leefbare openbare ruimte. De openbare verlichting draagt bij aan een veilige en leefbare openbare ruimte als de verlichtingskwaliteit voldoende is. Onder de verlichtingskwaliteit wordt verstaan Het niveau en de gelijkmatigheid van de verlichting, de kleur van de lampen en de toegepaste materialen. De Nederlandse Stichting Voor Verlichtingskunde (NSVV) heeft richtlijnen (ROVL-2011) opgesteld aangaande de verlichtingskwaliteit. Een uitwerking van de ROVL-2011 komt in bijlage 2 aan bod. In bijlage 7 en 10 worden de beleidsaspecten verder uitgewerkt Beleidsuitgangspunt B: Installatiekwaliteit De masten en armaturen zijn kwalitatief goed. Gemeente Venlo vindt het belangrijk dat de kwaliteit van de openbare verlichtingsinstallatie op orde is. Materialen die verouderd zijn dienen op tijd vervangen te worden, om mogelijke onveilige situaties te voorkomen. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 16

17 2.1.3 Beleidsuitgangspunt C: Energiebesparing Per jaar zal er minimaal 3% bespaard worden op het totale energieverbruik van de openbare verlichting De gemeenteraad heeft in 2008 besloten dat de gemeente Venlo in 2030 klimaatneutraal moet zijn, en dat de gemeentelijke organisatie in 2015 klimaatneutraal moet zijn. Klimaatneutraal t.a.v. energie betekent dat alle energie die dan nog wordt gebruikt, opgewekt wordt door duurzame bronnen. Ter invulling van de raadsambitie hebben B&W van Venlo in december 2008 het klimaatprogramma vastgesteld. Voor de gemeente Venlo zitten daar voor OVL de volgende harde doelstellingen in: 3% energiebesparing per jaar, of 3% lokale duurzame opwekking. Dit betekent voor de openbare verlichting ook dat er minimaal 3% energiebesparing per jaar gerealiseerd moet worden. Hiermee dient de gemeente tegemoet te komen aan de doelstellingen van de Taskforce Verlichting (zie bijlage 7 voor een beschrijving over Taskforce verlichting) Beleidsuitgangspunt D: Duurzaamheid Het gebruik van duurzame energie en duurzame materialen. Het gebruik van duurzame energie en duurzame materialen staat hoog in het vaandel bij de gemeente Venlo. Bij het installeren en onderhouden van installaties wordt o.a. rekening gehouden met: Het toepassen van milieuvriendelijk geproduceerde materialen. Het werken met duurzaam en energiezuinig materieel. De levensduur en recyclingmogelijkheden van het standaard pakket verlichtingsmiddelen. Hergebruik van vrijkomende materialen. Afvoer van defecte en oude gasontladingslampen naar een erkende verwerker. Milieubeleidsplan en ambitie van de gemeente Venlo zelf. Duurzaam inkopen eisen en ambities van de gemeente Venlo Beleidsuitgangspunt E: Bezuinigingen Toepassen van mogelijke bezuinigingen op beheer en onderhoud Gemeente Venlo wil graag mogelijkheden onderzoeken om te bezuinigen op het beheer en onderhoud. Uit dit plan blijkt dat bezuinigingen op het gebied van schilderen of lampcontrole mogelijkheden hierin zijn. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 17

18 2.1.6 Beleidsuitgangspunt F: Duurzaam beheer en onderhoud De openbare verlichting wordt goed beheerd en op een duurzame en maatschappelijk verantwoorde wijze onderhouden. Het beheer en onderhoud binnen de gemeente Venlo dient op een duurzame wijze uitgevoerd te worden. De werkzaamheden en organisatie worden behandeld en beschreven in hoofdstuk 3 (Beheer). 2.2 Maatregelen De beleidsuitgangspunten zoals beschreven in de bovenstaande paragraaf zijn vertaald tot de volgende 4 belangrijkste maatregelen. Achter ieder maatregel staat met een x aangegeven aan welke beleidsuitgangspunten de maatregelen invulling geven. A: Verlichtingskwaliteit B: Installatiekwaliteit C: Energiebesparing D: Duurzaamheid E: Bezuinigingen 1: Vervangen armaturen langs verkeerswegen Alle armaturen langs verkeerswegen welke ouder zijn dan 20 jaar worden binnen de beleidsperiode vervangen voor duurzame Led verlichting in combinatie met dimmen 2: Vervangen armaturen in verblijfsgebieden Alle armaturen in gebieden met een gemengde- en/of verblijfsfunctie welke ouder zijn dan 20 jaar worden binnen de beleidsperiode vervangen voor duurzame Led verlichting in combinatie met dimmen. 3: Vervangen van masten Alle masten welke ouder zijn dan 40 jaar worden geïnspecteerd. Als de gebruikslevensduur van de masten bereikt is worden deze masten binnen de beleidsperiode geïnspecteerd en eventueel vervangen voor duurzame masten. 4: Bezuinigingen De gemeente Venlo gaat bezuinigen door het schilderprogramma uit te stellen en de lampcontrole te versoberen. Tabel: Beleidsuitgangspunten vertaald naar de vier belangrijke maatregelen x x x x x x x x x x x x Per paragraaf worden vervolgens de bovenstaande maatregelen verder uitgewerkt. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 18

19 2.2.1 Vervangen van armaturen langs verkeerswegen De gemeente Venlo onderscheidt de volgende verkeerswegen die worden verlicht: Hoofdontsluitingswegen Ontsluitingswegen De armaturen op de bovenstaande wegen worden vervangen als deze 20 jaar of ouder zijn. In het kader van de energiebesparingsambitie ligt de prioriteit bij het vervangen van niet-energiezuinige armaturen en/of armaturen met slechte licht technische eigenschappen voor energiezuinige. Alle nieuwe verlichting zal de gehele nacht branden, echter ten behoeve van energiebesparing tijdens de rustige nachtelijke uren gedimd worden. Hoofdontsluitingswegen Op meerdere hoofdontsluitingswegen is er een zodanige onderlinge lichtmastafstand dat de verlichting een onvoldoende gelijkmatigheid heeft. Daarom wil de gemeente Venlo op de hoofdontsluitingswegen bij vernieuwingen voldoen aan de nieuwste richtlijnen (ROVL- 2011). Om aan de kwaliteitscriteria richtlijnen van de ROVL-2011 richting te geven kan gesteld worden dat een uitbreiding van het aantal lichtmasten dient plaats te vinden van ca. 2% Vervangen van armaturen in verblijfsgebieden Gemeente Venlo gaat de armaturen die 20 jaar of ouder zijn vervangen voor Led in combinatie met dimmen. De prioriteit ligt bij de niet-energiezuinige armaturen en/of armaturen met slechte licht technische eigenschappen. De bestaande nacht- en avondverlichting wordt dus geleidelijk vervangen voor nachtverlichting. In de binnenstad zal niet gedimd worden. Hierbij wordt de ROVL-2011 als basis gebruikt waarbij de gemeente om moverende redenen kan afwijken. De wegen met een gemengde- en/of verblijfsfunctie zijn: Verkeersrotondes Winkelstraten Gecompliceerde kruispunten en filegevoelige plaatsen Buurtontsluitingswegen Woonstraten, woonerven Winkelerf (centra) Binnenstad Uitgaanscentra Fietspaden (vrij liggend) Parken/voetpaden Industriewegen Parkeerterrein woonwijk/winkelcentra Stationsgebied Dimmen in gebieden met verblijfsfunctie De laatste jaren is op enkele plaatsen, met name in de woonwijken zogenaamde dimverlichting toegepast. Dit houdt in dat alle lampen blijven branden, maar op het tijdstip dat de avond verlichting wordt gedoofd, wordt het lichtniveau met de helft Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 19

20 gereduceerd. Hierdoor worden donkere plekken (zogenaamde ongelijkmatigheid) die ontstaan door het uitschakelen van de avondbranders voorkomen. De gelijkmatigheid van de verlichting blijft dus gehandhaafd alleen de lichtintensiteit wordt minder. De burger ervaart deze manier van verlichten als prettig en veilig. Figuur: Avond Nacht schakeling s nachts Figuur: Dimmen s nachts Daar waar geen dimverlichting is toegepast, kan de schakeling van avond en nachtbranders aangepast worden aan de specifieke situatie van het te verlichten gebied. De verhouding tussen avond- en nachtbranders mag nooit minder zijn dan 50%. Als dit wel gebeurd dan gaat de gelijkmatigheid van de verlichting, bij het toepassen van deze schakeling, sterk achteruit en wordt zelfs onacceptabel waardoor er na het doven van de avond verlichting donkere plekken ontstaan Vervangen van masten Alle masten welke ouder zijn dan 40 jaar worden geïnspecteerd. Als de gebruikslevensduur van de masten bereikt is worden deze masten binnen de beleidsperiode vervangen voor duurzame masten. De verwachting is dat 50% van de masten welke ouder zijn dan 40 jaar dermate verslechterd zijn dat ze dienen te worden vervangen Bezuinigingen Schilderen uitstellen Binnen de gemeente Venlo worden lichtmasten structureel geschilderd. In het kader van de bezuinigingen wordt ervoor gekozen om de structurele schilderwerkzaamheden de komende beleidsperiode uit te stellen of later uit te voeren. Het niet schilderen van de lichtmasten zal de levensduur van de lichtmasten niet beïnvloeden. Voorgesteld is om de middelen die vrijkomen uit de besparing in te zetten voor het vervangen van de nietenergiezuinige armaturen waardoor de (jaarlijkse) exploitatiekosten zullen verminderen. Lampcontrole versoberen Periodieke controle omvat een controle op het al dan niet branden van de lampen. De controle vindt in de winter maandelijks en in de zomer tweemaandelijks plaats. De controle vindt nu 9 keer per jaar plaats. Gemeente Venlo reduceert de lampcontrole naar 2 keer in de winter en 1 keer in de zomer, dit zal kosten besparen. Gekozen wordt om de (financiële) middelen die vrijkomen uit de versoberde lampcontrole in te zetten ten gunste van het vervangen van de niet- energiezuinige armaturen. Hierdoor zullen de exploitatiekosten dalen. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 20

21 3 Beheer 3.1 Organisatie van de openbare verlichting De verantwoordelijke voor de openbare verlichting in de gemeente Venlo is ondergebracht bij het team OWVPV van de afdeling Openbare Werken. Ten behoeve van een goede uitvoering van dit uitvoeringsplan is er 1 fte extra noodzakelijk. In onderstaand overzicht zijn de werkzaamheden voor deze fte weergegeven. Omschrijving werkzaamheden Uren Voorbereiding projecten OV-uitvoeringsplan 8 Overleg en toezicht uitvoering 8 Behandelen klachten/opmerkingen burgers/derden 4 Financiën / Facturatie 4 Installatieverantwoordelijkheid / Wion 12 Updaten en controleren beheerssystemen 4 Opleiding/cursus wettelijke richtlijnen en normen 1 Aanleg en onderhoud van de verlichting gebeurt door derden op basis van hiertoe gesloten contracten Aansluitsystemen De aansluiting van openbare verlichting in de gemeente Venlo omvat een tweetal systemen, te weten Combinet en VenloNet Combinet - Enexis Het eerste systeem het "Combinet omvat grotendeels de gebieden Tradeport West, een gedeelte van Venlo Zuid, Tegelen en Belfeld, Arcen, Velden en Lomm. De lichtmasten zijn aangesloten op hulpaders in de aanwezige laagspanningskabels voor de voorziening van woningen en bedrijven. Het kwh-verbruik wordt niet gemeten maar berekend op basis van het aantal aangesloten lichtpunten, het lampvermogen en de brandtijd. Dit alles Conform de Bijlage 15 van de Meetcode van de EK (Onderdeel van de E-Wet 1998) Solonet VenloNet Gemeente Venlo Het tweede systeem, het VenloNet, komt voort uit het voormalige GEB Venlo. De verlichting is aangesloten op een afzonderlijk bemeterd OV-kabelnet. Afrekening van de verbruikskosten geschiedt aan de hand van het gemeten kwh-verbruik. De gemeente Venlo is eigenaar en verantwoordelijk voor VenloNet (Zie bijlage 9 voor een uitwerking van deze installatieverantwoordelijkheid). Op moment van schrijven wordt een onderzoek naar de haalbaarheid van VenloNet in opdracht uitgevoerd. Dit onderzoek wordt separaat uitgevoerd en maakt geen deel uit van dit uitvoeringsplan. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 21

22 3.3 Preventief onderhoud. De onderstaande paragraven beschrijven het preventief onderhoud binnen de gemeente Venlo, te weten lampcontrole, groepsremplace en inspectie Lampcontrole Lampcontrole is de periodieke controle op het al dan niet branden van de lampen. De controle vindt op dit moment in de wintermaanden maandelijks en in de zomermaanden tweemaandelijks plaats. De lampen die niet branden worden vervangen en ook worden kleine reparaties verricht die het niet branden van de lamp hebben veroorzaakt. In het kader van de bezuinigingen zijn de financiële consequenties (zie hoofdstuk 4: Financiën) onderzocht indien men de lampcontrole van 9 keer per jaar terugbrengt naar 3 keer per jaar Periodieke uitwisseling van lampen (groepsremplace) Bij een groepsremplace worden lampen volgens een gepland onderhoudsschema groepsgewijs vervangen waarbij er voordelen worden behaald op het gebied van technisch- organisatorisch en economische opzichten. Technisch: door het kiezen van het vervangings tijdstip vóór het moment waarop de service levensduur is verstreken waardoor de incidentele lampuitval tot een minimum wordt beperkt. Met de service levensduur wordt bedoeld de levensduur die de fabrikant adviseert om te hanteren zodat de kwaliteit (geringe lampuitval en weinig lichtterugval) van de installatie wordt gehandhaafd. Organisatorisch: bij het kiezen van het verwisselingtijdstip kan rekening worden gehouden met de bedrijfseconomische omstandigheden zodat geen verstoring optreedt in de bedrijfsprocessen en bovendien het onderhoud op deze manier het minste tijd kost. Economisch: omdat bij de werkwijze de kosten zo laag mogelijk blijven en daarmee het hoogste rendement uit de installatie wordt verkregen. Werkzaamheden die ook tot de groepsremplace behoren zijn het reinigen van armaturen (binnen- en buitenkant), het reinigen van de spiegels, het richten van het armatuur, het uitvoeren van kleine reparaties, het controleren van diverse bevestigingen en het afvoeren van de vrijgekomen lampen naar een door het bevoegd gezag erkend bewerkings- en verwerkingsinrichting. Figuur: Processchema groepsremplace Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 22

23 3.3.3 Inspectie van de lichmast Visuele controle van de toestand waarin zich bepaalde onderdelen bevinden. Hierbij wordt vooral gelet op: slijtage van de mast; scheefstand; gecorrodeerde bouten en moeren; loszittende bouten en moeren, bedrading; afgebroken onderdelen, scheuren in onderdelen; deursluitingen; vuil; vocht. 3.4 Correctief onderhoud Hieronder wordt verstaan: Het vervangen van defecte onderdelen van de lichtmastcombinatie. Het vervangen van materialen als gevolg van aanrijdingen en vernielingen. Het periodiek opnemen van de status van de lichtmastcombinaties tijdens lampvervangingsronden Vervangingen Vervangingen zijn de meest verregaande vorm van onderhoud. Enerzijds is er in dit geval sprake van vervanging van lichtmasten en armaturen vanwege einde levensduur, anderzijds gaat het bij vervangingen om grootschalige omvormingen, respectievelijk aanpassingen van de bestaande verlichtingsmiddelen en verlichtingsniveaus om deze te laten voldoen aan het vastgestelde beleid in dit uitvoeringsplan Storingsafhandeling Bovengrondse storingsafhandeling Ten behoeve van het verhelpen van storingen en schades aan de openbare verlichting kan men terecht bij het storingsmeldpunt van de contractpartner dat vierentwintig uur per dag en zeven dagen per week bereikbaar is. Urgente storingen die een gevaarlijke situatie veroorzaken worden direct of uiterlijk binnen 1 uur na melding veiliggesteld. Iedere storings- en schademelding wordt geregistreerd en afgehandeld in het beheersysteem van de contractpartner. Bovendien heeft de gemeente te allen tijde toegang tot het beheersysteem, hiermee is managementinformatie ten behoeve van monitoring beschikbaar voor de gemeente Venlo. Uitgevoerde werkzaamheden worden vastgelegd in het beheersysteem en worden weergegeven op de maandelijkse rapportage. Bij complexe storingen wordt door de gemeente Venlo een beroep gedaan op de technische specialisten van de contractpartner. Deze verzorgen tevens opleidingen om het kennisniveau van de reguliere betrokkenen, zowel bij de contractpartner zelf als bij de gemeente Venlo te verhogen. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 23

24 Storingsmeldpunt Correctief onderhoud kan bij contractparnter 24 uur per dag, 7 dagen in de week worden gemeld. Het melden kan: Telefonisch binnen en buiten kantoortijden; Fax; . Figuur: Processchema storingsafhandeling Ondergrondse storingsafhandeling (Enexis netwerk) Storingen in de openbare verlichting zijn te verdelen in twee categorieën. De eerste categorie is een storing in de lichtmast zelf, het zogenaamde bovengrondse deel. De tweede categorie storingen heeft betrekking op het zogenaamde ondergrondse deel. Hieronder wordt verstaan het OV-net of de aansluiting van de lichtmast. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 24

25 De servicenormen met betrekking tot de storingen zijn alleen van toepassing op de storingen in het ondergrondse deel. Ondergrondse storingen Enexis Netwerk. Voor het oplossen van de storingen in het ondergrondse deel is Enexis Netwerk verantwoordelijk. Om de voortgang bij storingen en communicatie bij het oplossen van OV-storingen aan het ondergrondse deel te bevorderen is er een servicenorm geïntroduceerd door Enexis Netwerk. Deze servicenorm geldt voor het hele verzorgingsgebied van Enexis Netwerk en de belangrijkste element in deze norm is de communicatie tussen gemeente en Enexis netwerk over aanmelding, prioritering en het plannen van elke OV-storing. Ondergrondse storingen VenloNet. Voor het oplossen van de storingen in het ondergrondse deel waar het eigen net aanwezig is is de gemeente Venlo verantwoordelijk. Gemeente Venlo wordt hierin door de contractpartner ondersteund bij het oplossen en herstellen van storingen aan het OVL-net en/of de aansluiting van de lichtmast Schade door aanrijdingen en vandalisme. Ten behoeve van de schadeafhandeling worden door de uitvoerende partij de volgende werkzaamheden uitgevoerd: Het vastleggen van schadegevallen. Het beoordelen op basis van expertise of er sprake is van schade door vernieling of schade als gevolg van een aanrijding. Het verzamelen van dossierstukken conform de richtlijnen van het Waarborgfonds; Het verzorgen van de aangifte en het opvragen van het proces-verbaal bij de politie. Het indienen van een kopie van het schadeaanrijdingsformulier / Europees schadeformulier, rapportage en een raming van de herstelwerkzaamheden aanrijdingschade. Zorg dragen voor het vervangen van alle defecte onderdelen inclusief de hoofdonderdelen ( mast, uithouder en armatuur ). Indien van toepassing het overzetten van gemonteerde bebording en / of lichtbakken, en het eventueel her nummeren van de lichtmast. In overleg treden met de directie, voor het plaatsen van een tijdelijke mast of armatuur indien het niet reguliere materialen betreft en het schadeherstel niet kan plaatsvinden. Het muteren in het geautomatiseerde beheersysteem. Onderstaand processchema geeft de schade afhandeling weer. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 25

26 Uitvoering Onderhoud Figuur processchema schadeafhandeling 3.5 Beheerssysteem. De contractpartner van gemeente Venlo beschikt over een beheersysteem hetgeen een internetapplicatie is waarmee het volledige storingen/schade proces door de gemeente kan worden aangestuurd en worden gevolgd. Daarnaast zijn de actuele bestandsgegevens te downloaden. Dit betekent dat te allen tijde de belangrijkste informatie voor handen is. In het beheersysteem vindt men de volgende elementen terug: Het lichtmastnummer. De locatie ( gemeente, plaats/kern, straat, indien bekend huisnummer type van het lichtpunt). Materiaal, hoogte van de lichtmast en plaatsingsdatum, status in bedrijf of niet. Fabrikaat, type, vermogen, aantal en plaatsingsdatum van het armatuur. Fabrikaat, type, vermogen, aantal en plaatsingsdatum van de lamp. Remplacedatum. Schilderdatum. Brandrooster e.d.. Datum van melding storing. Datum van herstel. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 26

27 De onderstaande werkzaamheden worden met behulp van het beheersysteem uitgevoerd, t.w.: Het registreren en bijhouden van het digitale OV bestand van de openbare verlichting. Het muteren van geplaatste, verwijderde of gewijzigde masten, armaturen en/of lampen in het OV-bestand. Het verzorgen van statistische gegevens uit het statistiekbestand. Het bijhouden van de bolletjestekening. 3.6 Advisering en engineering Het team OWVPV beschikt over voldoende basiskennis om de reguliere projecten te beoordelen en bewaken op de gestelde eisen aan de OVL, zoals beschreven in de uitvoeringsplan. Voor de complexe en grotere werken maakt het team OWVPV gebruik van de kennis die in de markt aanwezig is en laat zich regelmatig adviseren over nieuwe ontwikkelingen op het gebied van Beleid, Beheer en Realisatie van OVL. 3.7 Reclameborden aan lichtmasten Door het toestaan van (verlichte) reclameborden, al dan niet bevestigd aan lichtmasten, kunnen voor de gemeente inkomsten worden gegenereerd. Ten aanzien van de plaatsing van reclameborden geldt, mede uit oogpunt van veiligheid, een aantal regels waaraan de aan te brengen objecten moeten voldoen. Bij verlichte objecten wordt de verlichting rechtstreeks aangesloten op een aanwezige ov-kabel of laagspanningskabel, of afgetakt van de aansluiting van de mast waaraan het reclamebord wordt bevestigd. De energiekosten worden tegenwoordig direct doorberekend aan de eigenaar / opdrachtgever van de reclame objecten. Een bijkomend aspect zijn de problemen welke kunnen ontstaan als de lichtmasten waaraan reclame-uitingen worden bevestigd de statische- en windbelasting niet kunnen opnemen, waardoor schades aan de betrokken masten ontstaan, die zelfs tot mastbreuk kunnen leiden. Uit veiligheidsoverwegingen dienen daarom de bepalingen te worden gevolgd. 3.8 Communicatie In dit uitvoeringsplan staat dat de gemeente tot doel heeft om, tegen maatschappelijk verantwoorde kosten, een energiezuinige en milieuvriendelijke openbare verlichtingsinstallatie duurzaam in stand te houden voor de leefbaarheid, sociale veiligheid en de verkeersveiligheid voor de inwoners en bezoekers in de gemeente. Om deze reden is het gewenst het verlichtingsbeleid te communiceren met de burgers en bedrijven in Venlo. Dit uitvoeringsplan voorziet daarin en is in dat opzicht dan ook voorwaardenscheppend voor gerichte communicatie. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 27

28 4 Financiën Het volgende hoofdstuk beschrijft achtereenvolgens de financiele consequentie van de maatregelen, zoals genoemd in hoofdstuk 2, de beheerkosten en energiekosten. Tot slot worden de totale financien beschreven. 4.1 Investering maatregel 1, 2 & 3 vervanging armaturen en lichtmasten In bijlage 12 worden de kosten inzichtelijk gemaakt indien men kiest voor gefaseerde vervanging van alle armaturen en lichtmasten gebruik makende van LED-verlichting in combinatie met dimmen. (maatregel 1, 2 & 3 uit hoofdstuk 2) De totale investering voor het vervangen van masten en armaturen op basis van een afschrijvingstermijn van 20 jaar voor armaturen en 40 jaar voor masten bedraagt , exclusief BTW. Het jaarlijks beschikbaar budget van de gemeente voor openbare verlichting bedraagt ,- per jaar hetgeen ontoereikend is om te voldoen aan de vereiste ,- voor de volledige beleidsperiode. Er is een tekort van ,-. De berekening van de vervanging van de lichtmasten en armaturen wordt getoond in bijlage 12. De vervangingen van de armaturen door Led armaturen zoals in de maatregel 1 en 2 beschreven zullen een energiebesparing opleveren van 43% op het totale energieverbruik. Ter vergelijking: Het vervangen van dezelfde armaturen voor conventionele typen zal een besparing van 19% opleveren. Zie bijlage 13 voor een Total Cost of Ownership berekening waarin het verschil tussen Led en conventioneel inzichtelijk wordt gemaakt. Investering hoofdontsluitingswegen volgens ROVL-2011 In onderstaande tabel is berekend wat jaarlijks moet worden geïnvesteerd om aan de kwaliteitscriteria ROVL-2011 te voldoen, alleen voor de hoofdontsluitingswegen (onderdeel van maatregel 1 uit hoofdstuk 2). Uitgaande van een ca masten dient er een uitbreiding gedaan te worden van 2% om te voldoen aan de ROVL Dit betekent een bijplaatsing van 76 masten inclusief Led armaturen en dimmers. Investering Aantal Gemiddeld tarief ( ) Uitbreiding Investering per jaar Bedragen exclusief het leveren en aanbrengen van kabels op die locaties waar geen netwerk aanwezig is. Tabel: Extra Investering aan hoofdontsluitingswegen om te voldoen aan ROVL-2011 Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 28

29 4.2 Bezuinigingen maatregel 4 schilderen en lampcontrole In het nieuwe beleid worden twee bezuinigingsmaatregelen genoemd: schilderen lichtmasten uitstellen en lampcontrole versoberen. Hieronder wordt weergegeven wat de te verwachten besparingen zijn bij uitvoering Schilderen uitstellen Binnen de gemeente Venlo worden structureel lichtmasten geschilderd. In het kader van de bezuinigingen kan men ervoor kiezen om de structurele schilderwerkzaamheden de komende beleidsperiode uit te stellen. Het niet schilderen van de lichtmasten zal de levensduur van de lichtmasten niet beïnvloeden. Voor een klein gedeelte masten welke om esthetische redenen toch geschilderd dienen te worden is er jaarlijks ca ,- gereserveerd voor deze schilderactiviteiten. De besparingskosten bedragen ca ,- per jaar. Voor de komende beleidsperiode betekent dit een besparing van ca , Lampcontrole versoberen. Periodieke controle op het al dan niet branden van de lampen. De controle vindt in de wintermaanden maandelijks en in de zomermaanden tweemaandelijks plaats. De lampen die niet branden worden vervangen en ook worden kleine reparaties verricht die het niet branden van de lamp hebben veroorzaakt. De controle vindt nu 9 keer per jaar plaats. Indien de lampcontrole gereduceerd wordt naar 2 keer in de winter en 1 keer in de zomer bedragen de besparingskosten , - per jaar (opbouw kosten inzichtelijk maken). Voor de komende beleidsperiode betekent dit een besparing van ca , - Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 29

30 4.3 Transport- en energiekosten De energiekosten van de openbare verlichting bestaan uit de volgende onderdelen: Transportkosten; dit zijn de kosten welke optreden bij energietransport. Leveringskosten (energieverbruik); dit is direct gerelateerd aan de geplaatste verlichting. Het energieverbruik wordt niet, via een bemetering, gemeten maar wordt berekend aan de hand van de aanwezige lampen met bijbehorend energieverbruik. M.u.v. het Venlo-Net Transportkosten Transportkosten VOV Capaciteitstarief x 1,44 = 9.506,88 Transport onafh. Tarief x 0,54 = 3.565,08 Totaal ,96 Periodieke aansluitvergoeding x 3,54 = ,08 Transportkosten Venlo-net Capaciteitstarief 150 meetinr. x 114,87 = ,50 Transport onafh. Tarief 150 meetinr. x 18,- = 2.700,00 Totaal , Leveringskosten Leveringskosten VOV - gebied kwh * 0,09 = ,20 Leveringskosten Venlo-net kwh * 0,09 = ,99 Totaal transport- en energiekosten subtotaal ,73 (exclusief energiebelasting) Energiebelasting kwh 0,1085 = , kwh 0,0398 = , kwh 0,0106 = ,79 Totaal Energiebelasting subtotaal ,79 Totaal generaal Energiekosten ,52 Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 30

31 4.4 Totale beheerskosten In bijlage 11 worden de totale beheerskosten weergegeven voor de periode Tevens worden alle besparingen inzichtelijk gemaakt. Zo zullen de energiekosten1 afnemen van ,52 in 2010 naar ,- in 2021, hetgeen een besparing is van ca. 29%. De onderhoudskosten zullen afnemen van ,- in 2010 naar ,- in 2021, hetgeen een besparing is van ca. 18%. 4.5 Financiën totaal De cummulatieve besparingen bedragen ,- over de periode De totale besparing over de periode op de energie- en onderhoudskosten bedraagt De doorberekende maatregelen, afgeleid van de beleidsuitgangspunten, van het rekenmodel staan weergegeven op bijlage 12. Grafiek: Financiën totaal overzicht 1 In de berekeningen is uitgegaan van een energie indexatie van 4% en voor onderhoud 2,5% Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 31

32 Bijlage 1 Bestand openbare verlichting en nieuwwaarde Alle bedragen zijn exclusief BTW en prijspeil 2011 Bestand Armaturen (ZIE BIJLAGE 5 EN 6) Lampsoort Aantal Huidige nieuwwaarde HPLN TL E TLEM SOX SON PL CD CPO LED SL OVERIG Lage lichtopbrengst, niet energiezuinig Hoge lichtopbrengst, geen kleurherkenning, Hoge lichtopbrengst, energiezuinig, kleurherkenning Tabel: Bestand armaturen onderverdeeld naar lampoort, aantal en nieuwaarde Bestand Masten Masthoogte Aantal Huidige nieuwwaarde 0-3 m m m m m >10m Prijspeil 2011 en aantallen armaturen exclusief abri, infobord, reclamebord, ANWB Tabel: Bestand masten, mast hoogte, aantal en huidige nieuwaarde Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 32

33 Bijlage 2 Toelichting Nederlandse Richtlijn Openbare Verlichting 2011 De Richtlijn Openbare Verlichting 2011, is opgesteld door de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSVV) en tot stand gekomen op verzoek van de Taskforce Verlichting, ondersteund door Agentschap NL. De Richtlijn Openbare Verlichting 2011 is ter vervanging van de NPR Beleidskeuze Het maken van een keuze tot verlichten, dan wel niet verlichten, dan wel te besluiten tot een alternatieve maatregel is een beleidsafweging. De nieuwe richtlijn geeft handreikingen voor het maken van een dergelijke beleidskeuze. Dit onderdeel is nieuw ten opzichte van de voorganger van deze richtlijn, de NPR , die standaard uitgaat van het verlichten van een situatie. In veel situaties kan, om verschillende redenen, gekozen worden voor alternatieve verlichtingsvormen of zelfs niet verlichten. Om de keuze hiervoor te bepalen is gebleken dat er behoefte is aan praktisch hanteerbare handvaten. De algemene trend is dat er steeds meer licht op maat wordt gemaakt en dat verlichten steeds complexer wordt. Elke situatie is verschillend en omstandigheden kunnen gedurende de tijd wijzigen. Energiebesparing In de richtlijn is uitdrukkelijk rekening gehouden met het gebruik van moderne zuinige verlichtingsmiddelen en de mogelijkheid tot het regelen van verlichting. In deze aanbevelingen worden de wegen naar soort verdeeld. In de Nederlandse Richtlijn OVL 2011 worden verlichtingsklassen voor wegverlichting gedefinieerd in relatie tot de visuele behoeften van de weggebruikers. Ze worden in verband gebracht met de technische aspecten van weggebruik en verkeersgedrag in verschillende verkeerssituaties. Op basis van de functies en kenmerken van de openbare ruimte worden de kwaliteitscriteria van de openbare verlichting en de verlichtingsniveaus bepaald. Deze hebben betrekking op de verlichtingssterkte en de gelijkmatigheid van de verlichting, de verblindingshinder en de voor de sociale veiligheid noodzakelijke gezichtsherkenning. Op basis van een aantal factoren wordt dit bepaald. Deze factoren zijn: Snelheid. Verkeersintensiteit. Verkeerssamenstelling. Middenberm. Geparkeerde voertuigen. Omgevingsluminantie. Zichtbaarheid omgeving. Het niveau is op basis van deze factoren niet objectief voor alle ruimten vast te stellen, maar moet afhankelijk van de ruimtelijke omstandigheden worden geïnterpreteerd. Het gebruik van de openbare ruimte bepaalt welke criteria van toepassing zijn. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 33

34 De volgende verlichtingsklassen worden volgens de richtlijn onderscheiden. M-klassen: voor bestuurders van motorvoertuigen en van toepassing op verkeerswegen, en op wegen in woonwijken geschikt voor middelhoge snelheden. C-klassen: voor bestuurders van motorvoertuigen, en van toepassing op conflicterende verkeerssituaties, vooral waar snel- en langzaam verkeer dezelfde wegruimte moeten delen. Voorbeelden zijn winkelstraten, gecompliceerde kruispunten, verkeersrotondes en filegevoelige plaatsen. P-klassen: voor voetgangers en fietsers en van toepassing op voet- en fietspaden, vluchtstroken en andere weggedeelten, afzonderlijk gelegen of aansluitend aan de rijstrook van een verkeersweg, straten in woonwijken, voetgangersstraten, parkeerterreinen, schoolpleinen, enz. De criteria per verlichtingsklasse weerspiegelen het type verkeersdeelnemer en het wegtype. Zo is de M-classificatie gebaseerd op de wegdekluminantie (cd/m²), terwijl de C- en P-classificaties de verlichtingssterkte (lumen/m²) op het wegoppervlak als uitgangspunt hebben. De M-klassen vertegenwoordigen in de volgorde M6 t/m M1 in opgaande lijn steeds hogere kwaliteitsniveaus, ten aanzien van de wegdekluminantie. De andere klassen zijn op vergelijkbare manier gestructureerd, waarbij iedere volgende stap op de vorige aansluit. Bij de M-klassen gaat het vooral om: - de visuele geleiding van het verkeer (aangeven van het verloop van de weg); - het zichtbaar maken van de wegindeling. Bij de C-klassen gaat het om: - het zichtbaar maken van de wegindeling; - het zichtbaar maken van de weggebruikers; - het inleiden van veranderingen in de weg (o.a. overgang wegvak naar kruising). Bij de P-klassen gaat het om: - het zichtbaar maken van de directe omgeving; - het zichtbaar maken van de verhardingen, trottoirbanden, oneffenheden en op straat liggende zaken en het leesbaar maken van straatnamen e.d; - het mogelijk maken dat mensen elkaar op redelijke afstand herkennen; - het mogelijk maken dat er voldoende kleurherkenning is; - het voorkomen van donkere plekken. Uitgangspunt voor het kiezen van de juiste verlichtingsklasse hetgeen te herleiden is uit een determineertabel is beginnen met het kiezen van het juiste wegtype in een klassetabel. De keuze van wegtype geeft meteen de functie van de oogtaak van de weggebruikers aan en hieruit volgt dan of de kwaliteitscriteria gevonden worden in de verlichtingsklasse M, C of P. Klassetabel Wegtype Stroomweg en Gebiedsontsluitingsweg Fiets- en/of voetpaden Erftoegangswegen Determineertabel M/C P P Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 34

35 Bijlage 3 Technologische ontwikkelingen Technische ontwikkelingen kunnen leiden tot voordelen op het gebied van milieu, onderhoud en energieverbruik. Onderstaande ontwikkelingen zijn hier een voorbeeld van. Het betreft de volgende ontwikkelingen: LED-verlichting (Light Emitting Diode) Wat is LED De hoofdrol in de meest recente lampenontwikkeling wordt gespeeld door LEDverlichting. LED werkt fundamenteel anders dan zijn voorgangers. In een LED-lamp vindt lichtopwekking plaats op geheel elektronische wijze plaats. Daar dankt de LED (Light- Emmiting-Diode) dan ook zijn naam aan, vrij vertaald betkent het elektronische-lichtuitzender. LED-licht verschilt in nog een ander opzicht van de conventionele verlichting. Het behoort tot de SSL lampen(solid State Lighting). De term Solid State verwijst naar het principe dat het licht afkomstig is van eenvast voorwerp, een stuk halfgeleider, in plaats van een vacuum of gasbuis zoals het geval in traditionele gloeilampen en fluoriscentielampen. Waar wordt LED al toegepast LED-verlichting wordt al toegepast bij o.a. verkeersregelinstallaties, als aanstraal verlichting en in ANWB armaturen. De behoefte aan toepassing is al jaren groot, maar tot nu toe waren de lichttechnische prestaties onvoldoende om aan alle veiligheidsnormen om aan alle veiligheidsnormen van functionele verlichting te voldoen. Dat lijkt nu te veranderen. Momenteel zijn de lichttechnische prestaties van LED armaturen gelijkwaardig aan de lichttechnische prestaties van de conventionele armaturen. LED is energiezuinig en het materiaal gaat lang mee. Dit levert energiebesparing op en een vermindering van onderhoud op. Bovendien kan LED-verlichting goed worden gericht. LED is een puntvormige lichtbron en biedt hierdoor meer mogelijkheden voor lichtsturing dan de traditionele lampen. Een LED armatuur bestraalt dankzij dit kenmerk meestal enkel het vlak dat daadwerkelijk verlicht moet worden en doet dit vaak beter dan de andere lampsoorten. Naast de nieuwe witte LED s worden momenteel ook proeven gedaan met groene LED s van fabrikaat Lemnis. Deze groene LED s hebben dezelfde eigenschappen als de eerder omschreven LED s behoudens dat deze een lager energieverbruik hebben dan witte LED s. De toepassing van LED-armaturen hangt af van de toetsingskaders van de lichttechnische, constructieve- en elektrische- eigenschappen, functionaliteit, energieverbruik, investeringskosten en beheerkosten in vergelijking met de traditionele armaturen met compacte fluorscentielampen. De proeven zullen moeten uitwijzen in hoeverre deze armaturen interessant zijn om reeds ingezet te worden. Er zijn veel LED-armaturen op de markt. Niet alle armaturen worden beproefd. Alleen gerenomeerde leveranciers beproeven hun LED armaturen. Alleen op deze wijze kunnen bepaalde specificaties gegarandeerd worden. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 35

36 PV-masten (Photo Voltaisch) Verlichting op zonne-energie raakt steeds meer ingeburgerd (een enkele mast of meerdere masten aangesloten op een zonnepaneel vindt thans plaats in die gebieden waar geen elektriciteit beschikbaar is of niet rendabel is het er heen te brengen). Toepassing van PV-masten in woonwijken staat nog ter discussie. De grootte van de huidige zonnepanelen zou bij plaatsing in woonstraten kunnen leiden tot ongewenste neven effecten. Wel wordt als voorbeeldstelling overwogen om PV-masten te integreren in bijvoorbeeld stadsplattegronden en bij muppies en abri's of reclamezuilen. DOV systemen (Dynamische Openbare Verlichting systemen) Dynamische verlichting betreft een verlichtingsinstallatie waarbij de verlichting brandt als het nodig is, dus weggebruikers aanwezig zijn. Dynadimmer Programmeerbare lichtregelaar met als referentiepunt het nacht midden Dimmer met 5 programmeerbare stappen Geen schakeldraad nodig Figuur 3 dynadimmer Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 36

37 Lumistepdimmer: 50% lichtniveau dimmen met als referentiepunt het nacht midden 3 versies verkrijgbaar 0,2 of 4 uur voor midpoint, 6 uur na midpoint Geen schakeldraad nodig Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 37

38 Bijlage 4 Lichthinder Lichtverspilling Het licht van straatverlichting of van schijnwerpers die een gebouw verlichten komt wel eens ergens terecht waar het niet nodig of gewenst is (light trespass). Bijvoorbeeld een slaapkamer. Of deze verspilling van licht ook echt als hinder wordt ervaren verschilt per persoon. Verder blijkt men reclameverlichting drie keer sneller hinderlijk te vinden dan openbare verlichting. Ontregeling natuur Steeds vaker blijkt uit onderzoek dat verlichting vooral negatieve effecten op onze dierenwereld heeft. Omdat meer dan 50% van de dieren 's nachts actief is, heeft dit een grote impact. Sommige soorten zijn erg gevoelig voor verlichting. Een mooi voorbeeld zijn de vele insecten die om een lichtbron heen draaien. Desoriëntatie kan leiden tot uitputting. Een ander belangrijk effect is het ontregelen van de biologische klok. Dit dagelijkse ritme wordt deels gestuurd door licht en donker in onze omgeving. Onnatuurlijke verlichting kan het gedrag van de natuur verstoren. Vogels gaan bijvoorbeeld eerder zingen. Ook kan verlichting de biologische kalender van dieren verstoren. Hierdoor gaan dieren eerder of later paren, nesten bouwen, trekken, etc. Dit beïnvloedt de overlevingskansen van de soort. Tot slot worden veel dieren aangetrokken of juist afgestoten door licht. Dit zorgt o.a. voor versnippering van leefgebieden. Energieverspilling Gemiddeld komt 50% van het jaarlijkse elektriciteitsverbruik van een gemeente voor rekening van de openbare verlichting. Er kan nog veel energie bespaard worden door anders en efficiënter te verlichten, soms wel tot 80%. De toepassing van moderne fluorescentiepoeders bij lichtreclame kan een 50% hogere efficiency opleveren. Mogelijk aantasting gezondheid Over de gevolgen van nachtelijk kunstlicht voor de mens is nog maar weinig bekend. De gezondheidsraad concludeerde in het jaar 2002: "Hoewel er geen aanwijzingen zijn uit epidemiologisch onderzoek, valt niet uit te sluiten dat buitenverlichting, door verkorting van de avond en de nacht, via stress en in combinatie met andere stressfactoren in de leefomgeving, op den duur leidt tot aantasting van de gezondheid". Verstoring nachtelijk landschap (sky glow) Duisternis is een oerkwaliteit net als stilte en rust. De oranje gloed boven bijvoorbeeld een verlicht industrieterrein of boven kassen kan tot in de verre omgeving verstorend werken in de beleving van het landschap. Het nachtelijke landschap zal nog verder nivelleren en versnipperen als nog meer nu nog donkere gebieden verdwijnen. Slechte zichtbaarheid sterrenhemel Ook de aanblik van de sterrenhemel heeft voor veel mensen, en niet alleen amateur sterrenkundigen, waarde. Door de verhoogde hemelhelderheid zijn er steeds minder sterren te zien. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 38

39 Bijlage 5 Specificatie lichtbronnen Lichtbronsoort Type Kenmerken Toepassing Lagedruk natriumlichtbron Hogedruk natriumlichtbron Fluorescentie lichtbron Hogedruk Kwikdamplichtbron Metaal Halogeenlichtbron (keramische brander) SOX SON(T) TL / PL HPLN CDO-TT - zeer hoge lichtopbrengst - lichtkleur oranje geel - kleurherkenning slecht (Ra = 0) - hoge lichtopbrengst - lichtkleur geel - kleurherkenning redelijk (Ra = 26-40) - hoge lichtopbrengst - lange levensduur (alleen PL-lichtbron) - lichtkleur wit / warmwit - kleurherkenning goed (Ra > 80) - relatief lage lichtopbrengst - lichtkleur blauwachtig wit - kleurherkenning redelijk (Ra =36-55) - hoge lichtopbrengst - lange levensduur - lichtkleur wit - kleurherkenning goed (Ra > 80) Cosmopolis CPO - hoge lichtopbrengst - lichtkleur wit - kleurherkenning goed (Ra > 80) - 10% grotere afstanden tussen de LM mogelijk. Led FORTIMO - hoge lichtopbrengst - Lange levensduur - lichtkleur wit - kleurherkenning goed (Ra > 80) Ra = Kleurweergave index - stroomwegen - ontsluitingswegen - ontsluitingswegen - winkel- en uitgaanscentra - parkeerterreinen - woonstraten en woonerven - fietspaden - parkeerterreinen in woongebied wordt vanwege relatief lage lichtopbrengst per Watt en hoge milieukosten niet meer toegepast in nieuwe installaties - ontsluitingswegen - woonstraten en woonerven (in mindere mate) - parkeerterreinen in woongebied - ontsluitingswegen - woonstraten en woonerven (in mindere mate) - parkeerterreinen in woongebied - woonstraten - buitengebieden Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 39

40 Bijlage 6 Lichtbronsoorten HPLN PL-L SON SON-T Doorgaande wegen (wit-licht) Erftoegangswegen A en B (wit-licht) Gebiedsontsluitingsweg (geel-licht) Gebiedsontsluitings weg (geel/wit-licht) CDM-TT CPO SDW-T SL Gebiedsontsluitingsweg (wit-licht) Buurtontsluitingsweg (wit-licht) Sfeerverlichting (witte-son) Spaarlampen (wit-licht) SOX-E TL-D MHN-TD Gebiedsontsluitingsweg (oranje-licht) Reclamelichtbakken (wit-licht) Aanstraal verlichting (wit-licht) Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 40

41 CDM-TD Aanstraal verlichting (wit-licht) TL-M ANWB Borden (wit-licht) TL-S Woonstraten (wit-licht) LED-unit Erftoegangswegen (wit-licht) Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 41

42 Bijlage 7 Algemene Beleidsaspecten Openbare Verlichting Openbare verlichting heeft tot hoofddoel om het openbare leven bij duisternis (ca. 47% van het jaar) zo goed mogelijk te laten functioneren. Het niveau van daglicht kan met openbare verlichting niet bereikt worden, dit laatste is ook niet het doel van de openbare verlichting. Goede openbare verlichting levert toch een belangrijke bijdrage aan een sociaal veilige, verkeersveilige en leefbare leefomgeving. De functies van de openbare verlichting zijn dus gebaseerd op de rol die de openbare verlichting vervult bij het bevorderen van respectievelijk de sociale veiligheid, de verkeersveiligheid en de leefbaarheid (ook wel omschreven als ruimtelijke kwaliteit). functies van de openbare verlichting sociale veiligheid verkeersveiligheid leefbaarheid esthetica veilig gevoel bij burger vlotte en veilige afwikkeling verkeer lage risicoaansprakelijkheid sfeer: lichtkleur vormgeving kwaliteit van de openbare verlichting De functies van de openbare verlichting bepalen mede de kwaliteitscriteria en verlichtingsniveaus van de openbare verlichting. De gemiddelde leeftijd van de Nederlandse bevolking neemt toe. Dit heeft tot gevolg dat er relatief meer senioren aan het verkeer deel gaan nemen. Mobiliteit is voor hen van groot belang voor hun kwaliteit van leven. Het is daarom van groot belang dat senioren in de gelegenheid worden gesteld om zolang mogelijk op een veilige wijze aan het verkeer deel te kunnen blijven nemen. De landelijk geaccepteerde lichttechnische eisen zijn gebaseerd op het verlichtingsniveau die een gemiddelde persoon van ca. 40 jaar nodig heeft om voldoende te kunnen waarnemen. Bij een lagere dan wel hogere leeftijd neemt dit benodigde niveau resp. af en (sterk) toe. Uit onderzoek blijkt dat met wit licht eerder gezichten herkend worden. Het eerder herkennen van gezichten vergroot het gevoel van sociale veiligheid. Daarnaast is aangetoond dat mensen zich veiliger voelen bij wit licht. Deze ontwikkelingen zijn voor de gemeente Venlo aanleiding om op het gebied van de openbare verlichting extra alert te zijn. De te nemen maatregelen zullen met name bestaan uit het verbeteren van de verlichtingskwaliteit binnen de gemeente. Sociale veiligheid Een sociaal veilige omgeving is een omgeving waarin men zich zonder direct gevoel voor dreiging of gevaar voor confrontatie met geweld kan bewegen. Bij duisternis is eerder sprake van vandalisme, openlijke bedreiging, geweld e.d. dan op klaarlichte dag (= objectieve onveiligheid). Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 42

43 Tevens is bij duisternis eerder een gevoel van dreiging en/of gevaar aanwezig dan bij daglicht (= subjectieve onveiligheid). De openbare verlichting speelt een belangrijke rol bij het bevorderen van zowel de subjectieve als de objectieve sociale veiligheid. Met het oog op de sociale veiligheid moet het verlichtingsniveau voldoende zijn en moet de verlichting evenwichtig over de ruimte verdeeld zijn (het voorkomen van 'zwarte gaten' en donkere hoekjes). Bovendien moet de openbare verlichting het mogelijk maken om tegemoet komende personen op een redelijke afstand te herkennen, waarbij ook voldoende kleurherkenning mogelijk moet zijn. Dit stelt specifieke eisen aan de openbare verlichtingsinstallatie. De meest ideale verlichting uit het oogpunt van de sociale veiligheid heeft: een polychromatische lichtbron (kleurherkenning); een breedstralend armatuur (herkenning op afstand); een relatief kleine brandpuntafstand; voldoende verlichtingssterkte; een goede lichtsterkteverdeling; een geringe verblinding. Verkeersveiligheid Onder verkeersveiligheid wordt een veilige en vlotte afwikkeling van het verkeer verstaan. Een goed ontworpen openbare verlichtingsinstallatie zorgt voor een verkeersveiligere omgeving bij duisternis. De weg moet zodanig verlicht worden dat de situatie in de rijrichting goed te overzien is. De verkeersdeelnemers moeten het verloop van de weg en de aanwezigheid van zijwegen kunnen waarnemen. Vooral bij ingewikkelde wegsituaties zoals kruispunten en rotondes is het van groot belang om veel aandacht te besteden aan de geleiding van de weg. De eigen verlichting van auto's of fietsen verlicht slechts een klein weggedeelte en geeft pas in een laat stadium aan in welke richting de weg loopt. Het 'grootlicht' van auto's kan dit bezwaar ondervangen, maar kan zelden worden gebruikt in verband met verblinding van tegenliggers. Een evenwichtige spreiding van de verlichting is ook voor de verkeersveiligheid gewenst. Grote verschillen in verlichtingsniveau op het wegdek (donkere plekken) worden door de weggebruiker als hinderlijk ervaren en kunnen het waarnemingsvermogen negatief beïnvloeden. Een goede luminantie van het wegdek kan een belangrijke bijdrage leveren aan de zichtbaarheid van het verloop van de weg; naast verlichtingssterkte speelt hierbij ook de reflectie en doorlatingsfactor van de verharding een belangrijke rol. Deze samenhang tussen verlichtingsinstallatie en verhardingsoppervlak mag niet uit het oog verloren worden. Daarnaast dient opgemerkt te worden dat de openbare verlichting aan de ene kant de verkeersveiligheid vergroot, terwijl aan de andere kant de lichtmasten bij verkeersongevallen een gevaar kunnen vormen voor de weggebruikers. Bij de materiaalkeuze van de armaturen en de masten moet hiermee rekening worden gehouden. De meest ideale verlichting vanuit het oogpunt van verkeersveiligheid heeft: een goede verlichtingssterkteverdeling (spreiding) vooral bij de wegen met overwegend een verkeersfunctie; geen verblinding; een minimale verlichtingssterkte, afhankelijk van de wegcategorie en het verhardingsoppervlak. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 43

44 Leefbaarheid en ruimtelijke kwaliteit Een omgeving met een hoge ruimtelijke kwaliteit is een omgeving waarin de verschillende ruimtes een herkenbare en prettige sfeer hebben die past bij de functie van de ruimtes. Het is een omgeving waar men zich prettig voelt en waar men zich goed kan oriënteren. Openbare verlichting speelt een belangrijke rol bij het versterken van de herkenbaarheid, de kwaliteit, de sfeer en het karakter van de verschillende openbare ruimtes. Het bewust kiezen voor verschillende soorten verlichting (qua kleur, lichtsterkte, armatuur, mast en plaatsing) voor verschillende soorten openbare ruimte benadrukt het karakter van de betreffende ruimtes en versterkt zo de 'leesbaarheid' van de stad: het vermogen om je in de stad te kunnen oriënteren. Openbare verlichting is dus een middel waarmee de ruimtelijke en functionele structuur van een stad ondersteund en benadrukt kan worden. Voorts werkt het -selectief -aanstralen van monumentale panden, bijzondere bomen en kunstwerken sfeerverhogend, evenals het toepassen van karakteristieke verlichting op bijzondere plekken (Citybeautyfication). In de praktijk blijkt meestal dat minder aanstralen juist meer opbrengt mits op de juiste wijze ontworpen. De keuze c.q. vormgeving van het armatuurtype (en eventueel de mast) als onderdeel van het straatmeubilair speelt ook uitdrukkelijk een rol bij de bijdrage die de openbare verlichting kan leveren aan de leefbaarheid. In de praktijk blijkt dat voor plaatsen waar een lager verlichtingsniveau geldt, in de regel warm wit licht als aangenamer ervaren wordt dan koel wit licht. Een ander aandachtspunt met betrekking tot de leefbaarheid bij het ontwerp van de openbare verlichting is voorts het voorkomen van instraling in woningen (lichthinder). Aandachtspunten m.b.t. het aspect leefbaarheid: vormgeving van masten en armaturen; plaatsing van de lichtpunten; kleur van het licht; wisselwerking tussen de verlichting en de te verlichten ruimte; de verhouding tot de verlichting van de omliggende ruimtes. Aanstraalverlichting/illuminatie Aanstraalverlichting valt buiten de scope van dit uitvoeringsplan. Nieuwe Richtlijn Openbare Verlichting 2011 (ROVL-2011) Het niveau van de verlichting, de kleur van de lampen en de toegepaste materialen noemen we de verlichtingskwaliteit. De aan te houden kwaliteitsnorm wordt bepaald door de functie die de openbare verlichting vervult en door de randvoorwaarden die vanuit het veiligheidsbeleid, energiebeleid, het milieubeleid en de gemeentelijke financiën worden gesteld. Het niveau van de verlichting is niet objectief voor alle ruimten vast te stellen, maar moet afhankelijk van de ruimtelijke omstandigheden worden geïnterpreteerd. Voor het bepalen van het gewenste verlichtingsniveau wordt door veel gemeenten en ook door de gemeente Venlo "De Nieuwe Richtlijn Openbare Verlichting 2011 van de NSvV" toegepast. Politiekeurmerk Veilig Wonen Het Keurmerk Veilig Wonen is een initiatief vanuit de politieorganisatie ter voorkoming van criminaliteit in de woonomgeving. De essentie van dit keurmerk is dat de veiligheidssituatie van een wijk wordt beoordeeld. Naast een pakket van maatregelen dat Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 44

45 betrekking heeft op woningen, worden ook eisen gesteld aan de omgevingskwaliteit van de openbare- en semi-openbare ruimten (achterpaden). Het keurmerk omvat een drietal deelcertificaten die kunnen worden afgegeven voor zowel bestaande als nieuwbouwwoningen die voldoen aan de gestelde eisen voor sociale veiligheid, inbraak- en brandpreventie. Het deelcertificaat Veilige Omgeving omvat ook de openbare verlichting in verblijfsgebieden inclusief eventueel aangrenzende achterpaden. Burgerlijk Wetboek Op grond van de in 1992 verschenen nieuwe versie van het Burgerlijk Wetboek is de gemeente verantwoordelijk voor het goed functioneren van de openbare verlichting. Deze maakt namelijk deel uit van de uitrusting van de weg. De wegbeheerder is in beginsel aansprakelijk voor door derden geleden schade als de uitrusting van de weg niet voldoet aan de eisen die daaraan in de gegeven omstandigheden gesteld mogen worden ter voorkoming van gevaar voor personen of zaken. De wegbeheerder kan in een dergelijk geval wegens nalatigheid worden aangesproken op een onrechtmatige daad (artikel 6:174 B.W.). Openbaar groen Het is het van groot belang dat bij het installeren van de openbare verlichting in een vroegtijdig stadium rekening wordt gehouden met het openbaar groen (vice versa voor het aanleggen van een groenvoorziening). Om een optimale lichtvoorziening te waarborgen, moet rekening worden gehouden met de beperkingen die opgelegd worden door de bestaande groenvoorziening. Als gevolg hiervan is het mogelijk dat meer lichtpunten geïnstalleerd moeten worden waardoor de energiekosten, die gepaard gaan met de openbare verlichting, hoger zullen uitvallen. Milieu Bij het installeren en onderhouden van installaties wordt o.a. rekening gehouden met: Het toepassen van milieuvriendelijk geproduceerde materialen. De levensduur en recyclingmogelijkheden van het standaard pakket verlichtingsmiddelen. Hergebruik van vrijkomende materialen. afvoer van defecte gasontladingslampen naar een erkende verwerker. Milieubeleidsplan en ambitie van de gemeente Venlo zelf. Duurzaam inkopen eisen en ambities van de gemeente Venlo. Doelstellingen Taskforce. De gemeenteraad heeft in 2008 besloten dat de gemeente Venlo in 2030 klimaatneutraal moet zijn, en dat de gemeentelijke organisatie in 2015 klimaatneutraal moet zijn. Klimaatneutraal t.a.v. energie betekent dat alle energie die dan nog wordt gebruikt, opgewekt wordt door duurzame bronnen. Ter invulling van de raadsambitie hebben B&W van Venlo in december 2008 het klimaatprogramma vastgesteld. Voor de gemeente Venlo zitten daar voor OVL de volgende harde doelstellingen in: 3% energiebesparing per jaar, of 3% lokale duurzame opwekking. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 45

46 Duurzaam Veilig Jaarlijks veroorzaakt het verkeer een paar duizend doden en gewonden in Nederland. Om een impuls te geven aan de verkeersveiligheid hebben het Rijk, de Provincies, de Waterschappen en de Gemeenten afspraken gemaakt over onder meer categorisering van wegen, overige infrastructurele maatregelen, nieuwe verkeersregels, handhaving, educatie en voorlichting en flankerende maatregelen voor de integrale invoering van Duurzaam Veilig. Kenmerken zijn: Infrastructuur die aangepast is aan het gewenste weggebruik. Voertuigen die voorzien zijn van hulpmiddelen om de taken van de bestuurders te vereenvoudigen en voldoende bescherming te geven. Verkeersdeelnemers die goed zijn opgeleid en geïnformeerd. Een van de doelstellingen van dit beleidsplan is om de verlichtingskwaliteit naast technische en economische aspecten mede te baseren op sociale veiligheid, verkeersveiligheid en leefbaarheid. Er is dus een relatie tussen openbare verlichting en Duurzaam Veilig. Taskforce De landelijke politiek besteedt meer en meer aandacht aan openbare verlichting. Met name het reduceren van energieverbruik en lichthinder krijgen hierbij de aandacht. De overheid roept eind 2007 een Taskforce Openbare Verlichting in het leven, die tot taak heeft gemeentes te informeren over hun mogelijkheden om energie te besparen en lichthinder te reduceren. Hierin worden de volgende doelstellingen beschreven: In 2011 wordt in de openbare verlichting 15 procent energiebesparing gerealiseerd (t.o.v. 2007). In 2013 wordt in de openbare verlichting 20 procent energiebesparing gerealiseerd (t.o.v. 2007). In 2020 wordt in de openbare verlichting 30 procent energiebesparing gerealiseerd (t.o.v. 2007) Flora- en faunawet Sinds 1 april 2002 regelt de Flora- en faunawet de bescherming van in het wild voorkomende inheemse planten en dieren. In de wet is geregeld dat bij ruimtelijke plannen met mogelijke gevolgen voor beschermde planten en dieren het verplicht is om vooraf te toetsen of deze plannen kunnen leiden tot overtreding van algemene verbodsbepalingen. Wanneer dat het geval dreigt te zijn, moet onderzocht worden of er maatregelen genomen kunnen worden om dit te voorkomen, of de gevolgen voor beschermde soorten te verminderen. WION (Wet Informatie-uitwisseling Ondergrondse Netten) De Nederlandse bodem ligt vol met kabels en leidingen. Om schade aan deze kabels en leidingen te voorkomen is iedereen wettelijk verplicht graafwerkzaamheden te melden bij het Kadaster. Ook zijn alle netbeheerders (eigenaars van kabels en/of leidingen) verplicht om zich te registreren bij het Kadaster. Deze verplichtingen zijn vastgelegd in Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 46

47 de Wet Informatie-uitwisseling Ondergrondse Netten (WION). De WION wordt ook wel grondroerdersregeling genoemd. Energie Met de openbare verlichting kan energie-efficiënt worden omgegaan door het toepassen van energiezuinige lampen, armaturen en elektronische voorschakelapparatuur. Ook het brandrooster is van invloed op het energieverbruik. Uit onderzoek is gebleken dat voor de sociale veiligheid de verlichting s avonds en s nachts continue moet branden en dat donkere plekken voorkomen moeten worden. Zo is al jaren het uitgangspunt dat bij nieuw aanleg, renovatie en vervanging van openbare verlichting, lamptypen met een hoog rendement worden toegepast. Zo zullen hoge druk kwiklampen niet meer worden toegepast vanwege de relatief lage lichtopbrengst en de hoge milieubelasting. Nieuwe technische ontwikkelingen worden op de voet gevolgd. De toepassing van elektronische voorschakelapparatuur, LED lampen en het dimmen van de verlichting gedurende de nachtelijke uren wordt landelijk meer en meer toegepast. Lichthinder Nederland is een van de meest verlichte landen van Europa. Lichthinder is daarom een onderwerp dat steeds actueler wordt. Daarom wordt hierbij uitgebreid stilgestaan. Over lichtvervuiling en lichthinder is nog relatief weinig bekend. Negatieve effecten zijn: lichtverspilling; ontregeling natuur; energieverspilling; mogelijk aantasting gezondheid; verstoring nachtelijk landschap; slechte zichtbaarheid sterrenhemel. Om lichtvervuiling en lichthinder te minimaliseren is het noodzakelijk om een goede verlichting te ontwerpen. Verlicht alleen neerwaarts, waar het licht moet komen en wanneer de verlichting functioneel is. Hierbij dient rekening gehouden te worden met: Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 47

48 1. Het respecteren van de 20 graden regel. 2. Het volledig vermijden van de opwaartse lichtstroom 3. Het beperken van het weerkaatste opwaartse licht Een hoek van minder dan 20 graden tussen lichtbron en waarnemingsas zorgt voor inefficiënte verlichting: bestuurders en voorbijgangers raken verblind, de verlichtingsbalans raakt verstoord en een hele boel licht gaat verloren de hemel in. Onderstaand figuur maakt dit duidelijk. Bij alle toepassingen moet zoveel mogelijk neerwaarts verlicht worden. Onderstaande afbeelding toont duidelijk aan wat hiermee bedoeld wordt. Verlichting mag uitsluitend gericht zijn op de plaats waar het nodig is: het doelgebied. Al het licht dat buiten het doelgebied terechtkomt, moet afgeschermd worden. In bijlage 4 worden de negatieve effecten van lichthinder nader toegelicht. Landelijke richtlijnen Er zijn nog geen richtlijnen ten aanzien van lichthinder. Wel worden door de NSvV aanbevelingen voorbereid die handvatten geven om verantwoord met dit thema om te gaan. Eerder heeft de NSvV in onderstaande bewoordingen iets gezegd over lichthinder. Verlichting dient alleen te worden geplaatst als dit volgens bestaande richtlijnen noodzakelijk is. Er wordt alleen licht aangebracht waar het functioneel is, in de zin dat het bijdraagt aan verkeers- en sociale veiligheid of aan oriëntatie. Lichtmasten en armaturen dienen zo dicht mogelijk bij het te verlichten object te worden geplaatst. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 48

49 Dimverlichting Dimmen in de Openbare Verlichting vindt steeds meer toepassing. Dimmen kan worden gedefinieerd als het kunstmatig beïnvloeden (verminderen) van de lichtopbrengst van een lichtbron (lamp). De van oorsprong meest eenvoudige vorm van beïnvloeden is het simpel uitschakelen van een lamp, later opgevolgd door slimmere schakelingen met één dimstand. Na de introductie van elektronische voorschakelapparaten zijn er ook regelbare dimvarianten. Doel en voordelen Het dimmen van openbare verlichting wordt toegepast vanwege: Realiseren energiebesparing; Verminderen van lichthinder; Realiseren van licht op maat. Naast deze voordelen kunnen er bijkomende voordelen zijn van de gebruikte telemanagementsystemen voor aansturing, vanwege de input die deze systemen bieden voor effectief en efficiënt beheer en onderhoud. Toepassingsmogelijkheden Openbare Verlichting dient in primaire zin de sociale veiligheid, verkeersveiligheid en leefbaarheid. De daarvoor gewenste/noodzakelijke verlichtingskwaliteit wordt bepaald op basis van de uitgangspunten in beleidsplannen en de praktijkrichtlijnen van de NSVV. In de praktijk betekent dit dat de installatie op maximale lichtkwaliteit bij de gegeven uitgangspunten wordt ontworpen, waarbij rekening wordt gehouden met verouderingsverschijnselen. Dit is en blijft een belangrijk uitgangspunt bij de dimensionering. Het dimmen van openbare verlichting kan worden toegepast: 1. Als er tijdsintervallen zijn waarin ook met minder lichtniveau kan worden volstaan dan voor de maximale ontwerp-lichtkwaliteit noodzakelijk is. Uiteraard zonder daarmee de beoogde veiligheid en leefbaarheid geweld aan te doen. Bijvoorbeeld na een bepaald tijdstip als de verkeersintensiteit lager is. 2. Ter compensatie van de overshut bij de inbedrijfstelling van een nieuwe installatie of na remplacering. 3. Continue voor een deel van de Openbare Verlichting in bijvoorbeeld festiviteiten, om slechts tijdelijk, bij bijzondere omstandigheden het verlichtingsniveau naar de normale stand te verhogen. Besturingsconcepten voor een afzonderlijk aangelegde calamiteitenverlichting hebben veel overeenkomsten met die voor dimsystemen. Statisch en dynamisch dimmen Er zijn twee verschillende dimsystemen, te weten statisch en dynamisch. Beide systemen bieden nagenoeg hetzelfde dimeffect op straat. Toch bestaan er grote verschillen in mogelijkheden/functionaliteiten en complexiteit/kosten. Statisch dimmen is de meest eenvoudige variant. Aan een lichtpunt wordt een vooraf bepaald, tijdsgerelateerd, dimgedrag toegekend. Dit betekent dat per lichtpunt een periode wordt aangegeven waarin de lamp wordt gedimd met een bepaald percentage. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 49

50 Dit gedrag wordt, onafhankelijk van welke conditie dan ook, door het lichtpunt zelfstandig continu opgevolgd. Figuur 1 Dimmen m.b.v. schakeldraden Figuur 2 Dimmen m.b.v. dynadimmer zonder schakeldraden Dynamisch dimmen wil zeggen dat de verlichting real time wordt afgestemd op de situatie ter plekke op datzelfde moment. Afgestemd op parameters als het verkeersaanbod, regen, mist of een calamiteit. Met behulp van infraroodsensoren of lussen in het wegdek, kan bijvoorbeeld het verkeersaanbod worden gemeten. Daalt dit, dan wordt de verlichting via een koppeling automatisch gedimd. Bij verkeerstoename schakelt de verlichting weer naar een hogere waarde. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 50

51 Figuur 3 dynamisch dimmen Componenten en randvoorwaarden Belangrijke randvoorwaarden om de openbare verlichting te kunnen dimmen zijn de eisen die gesteld worden aan de lampen en VSA s, naast de mogelijkheden die door de OVL-net geboden worden. Rol van de netbeheerder Het belang van de netbeheerder is gericht op bedrijfszekerheid en continuïteit in de bedrijfsvoering. In bepaalde omstandigheden kan er last ontstaan van een scheve belasting als gevolg van dimmen. De ernst daarvan is afhankelijk van het aantal en vermogens van de lampen en de fysieke dimensies van de OVL-kabels en netstructuur. Momenteel zijn er nog geen uniforme afspraken inzake bovengenoemde problematiek. Tevens zullen er afspraken gemaakt worden over het aansluiten van dynamische verlichtingssystemen op onbemeterde netten. Landelijke normen Bij het vaststellen van het gemeentelijk openbare verlichtingsbeleid moet rekening worden gehouden met de eventueel aanwezige richtlijnen. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen regelgeving met betrekking tot de kwaliteit van de verlichting en regelgeving met betrekking tot verlichtingsmaterialen. Verlichtingsmiddelen Voor verlichtingsmiddelen worden binnen CEN en CENELEC (Comité Européen de Normalisation Electrotechnique) Europese normen opgesteld voor lichtmasten respectievelijk armaturen. Deze normen kunnen een privaatrechtelijke status hebben of een publiekrechtelijke status wanneer sprake is van gemandateerde normen (gemandateerd door de EU). Dat wil zeggen dat de verlichtingsinstallatie in overeenstemming met deze normen ontworpen én onderhouden moet worden. Deze producten mogen alleen dan op de markt worden gebracht als ze voorzien zijn van een CE-merkteken dat aangeeft dat aan de relevante Europese Richtlijnen is voldaan. Het CE- Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 51

52 merkteken kan onder andere verkregen worden als het product aan de betreffende gemandateerde Europese normen voldoet. Betekenis van de normen en aanbevelingen De Aanbevelingen voor Openbare Verlichting van de NSvV hebben GEEN wettelijke status, maar kunnen door de gemeente in de privaatrechtelijke sfeer (bijvoorbeeld bestek/contract gemeente/energiebedrijf of aannemer) worden voorgeschreven. In het uitvoeringsplan openbare verlichting moet worden vastgesteld in welke mate de gemeente zich gebonden acht aan de NPR. De nu gemandateerde EN-normen daarentegen, worden op termijn wel bindend verklaard. Dat wil zeggen dat de verlichtingsinstallatie in overeenstemming met deze normen ontworpen en onderhouden moet worden. Overige beleidsaspecten Bij de uitvoering van het beheer openbare verlichting zijn een aantal beleidsaspecten waarmee rekening dient te worden gehouden. Standaardisatie verlichtingsmiddelen Bij de uitvoering van groot onderhoud wordt, ten behoeve van de eenheid en standaardisatie, gestreefd naar dezelfde soort materialen. Door klachtenafhandelingen, schades, etc. worden masten en armaturen incidenteel vervangen. Dit veroorzaakt in bepaalde gebieden dat afwijkende masten en armaturen worden gebruikt. Bovendien is hierdoor verschil in de leeftijd van masten en armaturen. Bij groot onderhoud wordt gestreefd naar eenheid, waardoor afwijkende masten en armaturen van een recentere datum worden vervangen. Deze vrijgekomen materialen zullen op andere gebieden weer worden ingezet. Ook bij nieuwe projecten wordt bekeken of deze vrijgekomen materialen ingezet kunnen worden. Technologische ontwikkelingen Technologische ontwikkelingen kunnen leiden tot voordelen op het gebied van milieu en energieverbruik. Onderstaande ontwikkelingen zijn hier een voorbeeld van. Nieuwe technieken en ontwikkelingen zullen bij reconstructies en projectmatige vervangingen, indien rendabel, worden toegepast. Het betreft de volgende ontwikkelingen: LED-verlichting (Light Emitting Diode). PV-masten (Photo Voltaisch). DOV systemen (Dynamische Openbare Verlichting systemen). Dynadimmer. Lumistepdimmer. Ziutcontroller (decentraal schakelen) In bijlage 3 worden deze ontwikkelingen nader toegelicht. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 52

53 Bijlage 8 Aantal masten en armaturen per leeftijd en kerkdorp. Leeftijd openbare verlichting gemeente Venlo Armaturen Masten <= Leeftijd openbare verlichting gemeente Steijl Armaturen Masten 50 0 <= Leeftijd openbare verlichting gemeente Tegelen Armaturen Masten <= Leeftijd openbare verlichting gemeente Blerick Armaturen Masten <= Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 53

54 Leeftijd openbare verlichting gemeente Belfeld Armaturen Masten <= Leeftijd openbare verlichting gemeente Lomm Armaturen Masten <= Leeftijd openbare verlichting gemeente Velden Armaturen Masten 50 0 <= Leeftijd openbare verlichting gemeente Arcen Armaturen Masten <= Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 54

55 Bijlage 9 Installatieverantwoordelijkheid Venlo-net. Voor het VenloNet van de gemeente Venlo is de Europese veiligheidsnorm NEN-EN van kracht. Hierin zijn de basisveiligheidsvoorschriften weergegeven zoals die voor heel Europa gelden. Het uitoefenen van de BEI geldt ook voor de elektrische installaties voor openbare verlichting, zowel ondergronds als bovengronds, stadsilluminatie, openbare tijdsaanduiding en parkeersystemen. De NEN-EN is van toepassing op alle bedrijfsvoering van en werkzaamheden aan, met of nabij elektrische installaties. Deze installaties hebben een spanningsniveau van extra lage spanning ~ 12 Volt tot en met hoge spanning ~240 Volt. De eigenaar is verplicht om voorstaande te regelen. Arbo Deze verplichting is opgenomen in het Arbobesluit en regelt het veilig laten werken aan elektrische installaties. De NEN 3140, is van toepassing op alle werkzaamheden aan, met of nabij elektrische laagspanningsinstallaties. BEI De Bedrijfsvoering Elektrische Installaties (BEI) regelt uitsluitend het veilig werken in elektrische installaties die moeten voldoen aan de uitvoeringseisen NEN 3140 en NEN-EN en geven aan dat de eigenaar van elektrische installaties door middel van deze regelgeving het veilig werken in deze installaties mogelijk moet maken. Installatieverantwoordelijke Volgens de NEN 3140 moet elke elektrische installatie onder verantwoordelijkheid van één persoon worden geplaatst, de zogenaamde installatieverantwoordelijke. Indien deze niet benoemd wordt, dan is voor de Wet de directeur of eigenaar van de installatie de installatieverantwoordelijke, in casu van VenloNet de Burgemeester. De installatieverantwoordelijke moet de installatie naar goed vakmanschap, eer en geweten te onderhouden en daar ook de vrijheid voor krijgen van de installatie-eigenaar. Het opleidingsniveau van de installatieverantwoordelijke moet minimaal liggen op het niveau van een middelbare vakopleiding in de energietechniek. De installatieverantwoordelijke bepaalt onder andere: De mate van veiligheid aan de elektrische installatie; Formuleren van de eisen bij uitbreiding van een installatie; Legt vast wat mate en frequentie van de uit te voeren inspectie moet zijn. Uitgangspunten De gemeente Venlo is eigenaar en verantwoordelijke voor haar VenloNet. Het gaat hierbij om een eigen solonet dat voor een klein deel gevoed wordt vanuit eigen (1) voeding OVL-kasten (circa 10 stuks) en voor het overgrote deel vanuit separate OVL rekken vanuit (2) transformatorstations (circa 100 stuks) van Enexis B.V. tot en met de hoofdzekering in de separate OVL - rekken geïntegreerd in de transformatorstations is de installatie de verantwoordelijkheid van Enexis B.V. de regionale Netbeheerder (RNB). Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 55

56 Vanaf de voedingspunten (1) vanuit de eigen OVL kasten van VenloNet, cq vanaf de OVL - rekken van Enexis B.V. is de installatie de verantwoordelijkheid van de gemeente Venlo. Schematische weergave (2) (1) Werkzaamheden en verantwoordelijkheden IV-er De IV-er borgt onder meer het veiligheidsbeleid conform de vigerende norm BEI (NEN-EN en NEN3140) en is verantwoordelijk voor de bedrijfsvoering van de elektrische installatie. Werkzaamheden IV-er: - Opstellen werkplanprocedure. - Opstellen dan wel toetsen van werkplannen en schakelplannen. - Opstellen dan wel toetsen van opleverprotocollen. - Het bepalen van inspecties die aan de installatie verricht moeten worden vanuit de verschillende NEN normen. - Het opstellen van een sleutelplan voor toegang tot ruimtes met een elektrische gevarenbron. - Het opstellen van werkvoorschriften op basis van een risicoanalyse. - Het toetsen van ontwerpen voor de wijziging en uitbreiding van installaties om in te stemmen met de configuratie. - Toetsen of de personen die aan het net werken voldoende zijn opgeleid en voldoen aan de eisen. - Uitgeven en bijhouden van aanwijzingen en/of raamopdrachten aan voldoende opgeleide personen. - Het periodiek voeren van overleg met de gemeente Venlo. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 56

57 Bijlage 10 Nadere specificatie richtlijnen ten behoeve van de ontwerpcriteria Hoofdontsluitingswegen De hoofdontsluitingswegen zijn doorgaande routes voor lokaal en interlokale verkeer, dus de wegen die geschikt zijn voor middelhoge en hoge snelheden en waar de verkeersfunctie overheerst, dit zijn de wegen in de M-klassen. Ze zijn vaak ook belangrijk voor het (brom-)fietsverkeer en ook trottoirs kunnen aanwezig zijn. In dat geval is, naast het bevorderen van de verkeersveiligheid, ook het vergroten van de sociale veiligheid een belangrijke taak voor de openbare verlichting, zodat op deze wegen tevens een relatie ligt naar de wegen in de C- en P-klassen. Bovendien spelen de hoofdontsluitingswegen een belangrijke rol in de opbouw van de stadsstructuur. De openbare verlichting kan wellicht bijdragen aan de herkenbaarheid van deze structuur, en dus aan de leefbaarheid. Omdat er wordt uitgegaan van een hoge verkeersintensiteit is het belangrijk om personen en voorwerpen tijdig te kunnen waarnemen. Aangezien bij dit soort wegen de nadruk ligt op de verkeersveiligheid worden hier masten toegepast met CPO/CDO-lampen ( witte lichtkleur). Klagenfurtlaan te Venlo Ontsluitingswegen Bij ontsluitingswegen speelt niet alleen de verkeersveiligheid een hoofdrol maar zal gezien haar gemengde functie en het gebruik de sociale veiligheid voor fietser en voetganger een hoofdrol moeten gaan vervullen. Deze wegen worden verlicht middels CPO/CDO lampen ( Witte lichtkleur). Shakespearelaan te Blerick Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 57

58 Industriewegen Idem als ontsluitingswegen speelt niet alleen de verkeersveiligheid een hoofdrol maar zal gezien haar gemengde functie en het gebruik de sociale veiligheid voor fietser en voetganger een hoofdrol moeten gaan vervullen. Deze wegen worden verlicht middels CDO/PL lampen ( Witte lichtkleur). Tradeport Woonstraten Bij woonstraten is niet alleen de verkeersveiligheid de hoofdrolspeler, maar zal gezien haar gemengde functie en het gebruik de sociale veiligheid voor fietser en voetganger een hoofdrol moeten gaan vervullen. Woonstraten zijn eigenlijk alleen bedoeld voor bestemmingsverkeer. Wat de verlichting betreft spelen de aspecten sociale veiligheid en leefbaarheid in woonwijken een grote rol. Hier gaat het niet om de bestuurder van het voertuig maar om het typische weggebruik door voetgangers en fietsers. Ze zijn dan ook ondergebracht in de P-klassen. Mede uit oogpunt van sociale veiligheid dient hier gekozen te worden voor PL/LEDlampen ("witte" lichtkleur). Leigraaf Belfeld(LED-verlichting) Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo Nellemenkesweg Belfeld (PL-verlichting) 58

59 Fietspaden Bij vrijliggende en aanliggende eventueel door groenstroken van de rijbaan gescheiden fietspaden speelt naast verkeersveiligheid ook het aspect van de sociale veiligheid een belangrijke rol. Voor vrijliggende fietspaden buiten de bebouwde kom is de sociale veiligheid van nog groter belang. Binnen de bebouwde kom worden aanliggende fietspaden langs hoofdverkeerswegen veelal apart verlicht middels armaturen voorzien van PL-lampen die gemonteerd zijn op lagere masten die langs het fietspad worden geplaatst. Door het gebruik van "wit-licht" is het mogelijk om de eisen voor sociale veiligheid extra aandacht te geven. Vrijliggende fietspaden worden indien dit uit oogpunt van sociale veiligheid noodzakelijk wordt geacht van verlichting voorzien. Buiten de bebouwde kom vindt incidentele verlichting van de fietspaden plaats en dan nog vaak middels een oriëntatieverlichting. Ten aanzien van recreatieve fietsroutes kan gesteld worden dat deze niet verlicht worden omdat hier ook alternatieve routes te vinden zijn die wel verlicht zijn. Fietspad Tegelen-Venlo Parkeerterreinen Parkeerterreinen hebben al snel een karakter dat gevoelens van (sociale) onveiligheid oproept. De openbare verlichting kan bijdragen aan het wegnemen van dit gevoel. Niet alleen door het verhogen van de zichtbaarheid, maar ook door het verbeteren van de uitstraling van het parkeerterrein (leefbaarheid). Daar het gebied doorkruist wordt door voetgangers heeft de ROVL-2011 dit gebied ondergebracht bij de P-klassen. Omdat de gevoelens van sociale veiligheid in dit soort gebieden de hoogste prioriteit hebben is (kleur)herkenning op afstand het belangrijkste. Dit wordt gerealiseerd door toepassing van witte verlichting. Het verlichtingsniveau in de woonwijk is lager dan wordt toegepast op parkeerplaatsen van winkelcentra. Hier zal met name gekeken worden naar de omgeving en de sociale controle van het gebied. Binnenstad De binnenstad is een specifiek onderdeel van de gemeente Venlo en waar de nadruk ligt op het winkelen. In de binnenstad staan de sociale veiligheid en sfeer centraal. Een verbijzondering van de openbare verlichting benadrukt het specifieke karakter van dit deel van de binnenstad van Venlo Hier bevinden zich naast winkels ook de uitgaanscentra. Het gebied is hoofdzakelijk voor voetgangers bestemd, tevens zullen toelevering en bevoorrading van winkels ook via de Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 59

60 binnenstad plaatsvinden. In de ROVL-2011 wordt dit gebied ondergebracht in de Pklassen. Centrum Venlo Winkelcentra Het winkelerf is een specifiek onderdeel in het openbare gebied waar de nadruk ligt op het winkelen. In het winkelerf staan de sociale veiligheid en sfeer centraal. Een verbijzondering van de openbare verlichting benadrukt het specifieke karakter van dit gebied. Gezien het gebied hoofdzakelijk voor voetgangers is bestemd, zal toelevering en bevoorrading van winkels ook moeten plaatsvinden. Ook zijn er meestal voldoende parkeervoorzieningen waardoor snel en langzaam verkeer dezelfde wegruimte moeten delen. In de ROVL-2011 wordt dit gebied ondergebracht in de P-klassen. Voor het verlichten van de winkelgebieden zal doorgaans gekozen worden voor de witte verlichting (sociale veiligheid). Naast de eis van functionaliteit dienen de toe te passen verlichtingsmiddelen aangepast te zijn aan de inrichting van de omgeving. Het verlichtingsniveau voor dit soort verblijfsruimten bedraagt 5 lux. Voetpaden en parken Voetpaden langs wegen en in parken spelen een belangrijke rol in de omgeving. In beide gevallen is het aspect sociale veiligheid zeer belangrijk. In de parken speelt het aspect leefbaarheid een net iets grotere rol. Indien de voetpaden in parken een duidelijk verbindingspad is en er in de nabijheid geen alternatief voetpad is, kan alsnog openbare verlichting worden aangebracht mits er sociale controle is. Daar het gebied allen toegankelijk is voor voetgangers heeft de ROVL2011 dit gebied ondergebracht in de P-klassen. Rosarium Venlo Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 60

61 Overige openbare ruimten Naast de bovengenoemde te verlichten ruimten zijn er binnen de gemeente ook nog ruimten die een afwijkend beleid vereisen ten aanzien van de openbare verlichting. Semi openbare ruimten. Semi openbare ruimten zijn ruimten die geen eigendom zijn van de gemeente maar wel (vrij) toegankelijk zijn. Een voorbeeld van semi openbare ruimte zijn achterpaden in eigendom van woningstichtingen. De gemeente zal geen verlichting aanbrengen in deze achterpaden. De verlichting mag wel aangesloten worden op het OVL-net van de gemeente Venlo mits de gehele installatie voldoet aan de normen van het netwerkbedrijf. De aanleg- en aansluitkosten worden betaald door de woningstichting. De gemeente neemt wel de energiekosten voor haar rekening. De toe te passen materialen zullen goedgekeurd moeten worden door de gemeente Venlo. Bij achterpaden die wel in eigendom zijn van de gemeente wordt situatieafhankelijk bekeken of deze achterpaden worden verlicht. Buitengebieden. Buiten de bebouwde kom zijn andere overwegingen van toepassing op het al dan niet toepassen van de openbare verlichting. In de afweging dient meegenomen te worden de beperkte voordelen van verlichten en de negatieve neveneffecten hiervan (lichtvervuiling, verstoring fauna en energieverbruik). Ambitie Ten aanzien van het buitengebied hanteert de gemeente Venlo n principe het beleid Licht waar het moet, donker waar het kan De zichtbaarheid/overzichtelijkheid van complexe of gevaarlijke verkeerssituaties moet daarbij wel gewaarborgd worden, terwijl verstoring van fauna zoveel mogelijk vermeden dient te worden. Uitzonderingen op dit beleid worden gemaakt indien andere aspecten een rol van betekenis spelen. Daarbij is te denken aan: Verkeersonveilige situaties; Rotondes; Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 61

62 Bij een clustering van meerdere woningen Mogelijke alternatieven die hetzelfde doel effectiever of efficiënter bereiken, of bijvoorbeeld minder negatieve neveneffecten tot gevolg hebben, zouden kunnen zijn: Oriëntatie verlichting; Toepassen van reflecterende markering; Plaatsen van reflectoren in gevaarlijke bochten; Dynamische verlichting (verlichting d.m.v. afgestemd op het verkeersaanbod); Plaatsen van PV masten (gebruikmaking van zonne-energie) Habitatvriendelijke verlichting. (Soort verlichting specifiek afgestemd op natuurgebieden. Honden losloopvoorzieningen Honden losloopgebieden zijn openbare groene terreinen waar de hond vrij mag lopen. Meestal zijn ze gelegen in de woonwijken, iets van de directe woonomgeving afgelegen. Alle losloopgebieden zijn afgerasterd door middel van hagen of hekwerken met duidelijke entrees. Bij het kiezen van de locatie van de entree bij een afgerasterd honden losloopterrein moet rekening gehouden worden met de bestaande verlichting, zodat het in die gevallen niet nodig is om extra verlichting aan te brengen. Tunnels Bij tunnels voor alleen gemotoriseerd verkeer, is vooral de verkeersveiligheid van belang. Bij tunnels voor langzaam verkeer is naast de verkeersveiligheid de sociale veiligheid het meest belangrijke aspect. Bij tunnels voor gemengd verkeer speelt naast de verkeersveiligheid ook de sociale veiligheid een grote rol. Conform de aanbevelingen voor tunnels en onderdoorgangen van de NSvV zullen bij het ontwerpen van verlichting in dit speciale gebied de hier genoemde aanbevelingen worden gevolgd. Ter plaatse van tunnels met een lengte > 10 x de tunnelhoogte, zal een permanente verlichting worden toegepast. Het aanbevolen verlichtingsniveau voor dit type tunnel bedraagt 200 Lux. 's Avonds zal een lager niveau worden aangehouden. Tunnels < 10 x de tunnelhoogte, zullen eveneens worden uitgerust met een zelfde verlichtingstype als de toevoerwegen, waarbij het verlichtingsniveau 1 klasse hoger zal worden gekozen. Deze verlichting zal 's avonds en 's nachts branden. Speciale aandacht zal geschonken worden aan de extra verlichting bij de in- en uitgang van de tunnel. Stationstunnel Blerick Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 62

63 Bijzondere objecten Zebra's Voor de verlichting van zebra's bestaat speciale attentieverlichting. Deze behoeft niet overal en bij elke zebra toegepast te worden. Een en onder dient in relatie met de straatverlichting te worden bekeken. Bij voldoende nabijheid van straatverlichting behoeft niet persé extra attentieverlichting te worden geplaatst. Bussluizen Verkeersveiligheid heeft wat dit thema betreft een hoge prioriteit. Bussluizen dienen derhalve, in verband met aansprakelijkheid en om schadeclaims te voorkomen, extra verlicht te worden. Van geval tot geval zullen de extra maatregelen bepaald worden. Hangplekken Over het algemeen dient het gebruik van hangplekken in het donker niet aangemoedigd te worden. Derhalve wordt het standpunt ingenomen dat hangplekken niet verlicht dienen te worden. Deze plekken zijn immers ingericht voor het gebruik bij daglicht. Verlichtingsarmaturen bij hangplekken moeten vaak als gevolg van vandalisme vervangen worden. Mede daarom is het verlichten van hangplekken niet gewenst. Mocht in de praktijk blijken dat het verlichten van hangplekken positieve effecten heeft dan kan het verlichten van hangplekken heroverwogen worden. Skateboardbanen Gebruik van skateboardbanen door de jeugd tijdens duisternis dient niet aangemoedigd te worden. Gebruik van skateboardbanen in het donker zou bovendien tot geluidsoverlast kunnen leiden in de buurt. Het verlichten van de skateboardbanen wordt derhalve ontraden. Speelvoorzieningen Speelvoorzieningen worden in de regel bij daglicht gebruikt door jeugd tot 12 jaar. Mochten de ervaringen in de toekomst uitwijzen dat de speelvoorzieningen 's avonds gebruikt worden door de oudere jeugd en het ontbreken van openbare verlichting er mede toe bijdraagt dat men zich onttrekt aan sociale controle, dan zal het verlichten van speelvoorzieningen opnieuw aan de orde dienen te komen. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 63

64 Ontwerpuitgangspunten per wegcategorie In deze paragraaf komen per wegcategorie de uitgangspunten aan bod die dienen als ontwerpcriteria voor nieuwbouw, reconstructies en (projectmatige) vervangingen. Ten behoeve van de eenheid en standaardisatie wordt gestreefd naar dezelfde soort materialen. Om te voorkomen dat kosten bij aanleg en onderhoud onevenredig hoog oplopen wordt voor functionele verlichting gekozen voor standaard verlichtingsmiddelen. Hierbij wordt rekening gehouden met de duurzaamheid van materialen en milieueisen. De keuze van de lichtmasten in combinatie met het armatuur draagt bij aan de herkenbaarheid van de functie van de weg. Zodoende wordt het aantal mast/armatuurcombinaties teruggebracht waardoor ook de beeld-/lichtkwaliteit verbetert. Bij grootschalige (vervanging)projecten kunnen afwijkende masten en armaturen van een recentere datum worden vervangen. Deze vrijgekomen materialen zullen in andere gebieden weer worden ingezet. Ook bij nieuwe projecten wordt bekeken of deze vrijgekomen materialen ingezet kunnen worden. Voor de woongebieden en vrij liggende fietspaden hebben de stalen lichtmasten van 4,75 meter de voorkeur. Voor gebieden met een verkeersfunctie zoals gebiedsontsluitingswegen in beheer bij de provincie, hebben aluminium masten gezien hun botsvriendelijkheid de voorkeur. De toe te passen lichtpunthoogte is afhankelijk van het wegprofiel en kan variëren tussen de 8 en 10 meter en zijn al dan niet voorzien van een vaste of losse uitlegger. Voor de overige gebieden genieten de stalen masten van 8 en 10 meter de voorkeur, al dan niet voorzien van uitleggers. Dit zijn masten met een zinklaag die thermisch is aangebracht om het corroderen te vertragen. Vanuit de doelstelling voor energie en milieu is het beleid om inefficiënte lichtbronnen en armaturen te vervangen door energiezuinige lichtbronnen en armaturen met een groot verlichtingsrendement. Een belangrijk aspect bij de openbare verlichting is de lichtkleur en de kleurweergave van de lichtbron. De lichtkleur heeft te maken met hoe het licht wordt ervaren (b.v. geel, oranje of wit). Los van de kleurindruk staat de kleurweergave. Dit is de eigenschap in hoeverre de indruk van gekleurde voorwerpen onder de beschouwde lichtsoort van de natuurlijke kleur afwijkt. In onderstaande tabel worden de uitgangspunten per wegcategorie aangegeven. Tevens wordt hierbij het meest geschikte type armatuur aangegeven. Openbare ruimten in Venlo Masthoogte Mast-soort Armatuurtype Lichtbron Hoofdontsluitingsweg 8-10 Aluminium / Staal Kofferarmatuur CPO/CDO Ontsluitingsweg 6-8 Staal Kofferarmatuur CPO/CDO Erftoegangsweg 4-5 Staal Kegelarmatuur PL Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 64

65 Bijlage 11 Totale Beheers- en investeringskosten OVL gemeente Venlo Beleidsperiode Omschrijving Onderhoudskosten Venlo D1 Lampcontrole D2.1 Schilderen Limburg D2.2 Schilderen uithouder Limburg D3.1 Periodieke w erkzaamheden D3.2 Incidentele lampvervanging D3.3 Kleine bovengrondse Reparaties D3.4 Niet verhaalbare schades E3.1 Algemene kosten OV Energiekosten Venlo SUBTOTAAL Energiekosten VOV-deel en Venlo-net Investering Venlo SUBTOTAAL vervaningen o.b.v. 40 jaar mast en 20 jaar armatuur Extra beschikbaar t.g.v. Besparingsmaatregelen (schilderen + lampcontrole) aanpassingen t.b.v. NPR-richtlijn op hoofdw egen Storingskosten ondergrondse net OVL SUBTOTAAL Lokaliseren en reparatie storingen SUBTOTAAL Totaal Beheerskosten TOTAAL = SUBTOTAAL 1 t/m Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 65

66 Bijlage 12 Financiën maatregel 1, 2 & 3: vervangen armaturen en masten De besproken financiële maatregelen zijn getoetst door de afdeling BVFIA van de gemeente Venlo. Daarnaast hebben zij een financieringsvoorstel opgesteld om de realisatie van dit uitvoeringsplan mogelijk te maken. In deze bijlage worden de diverse financieringsvoorstellen besproken en uiteengezet: Inleiding; De activiteiten zoals in dit stuk verwoordt worden financieel verantwoord binnen product: onderhoud openbare verlichting. Het totale jaarlijkse budget bedraagt (huidige stand van zaken) ,-. Dit bedrag wordt ingezet voor onderhoud van de openbare verlichting, het vervangen van lichtmasten en armaturen, energielasten, ambtelijke uren bij klachten en onderhoud. Er zijn geen vervangingsinvesteringsbudgetten beschikbaar. Huidige stand van zaken: 1. Vanuit diverse onderzoeken en uit opgedane ervaringen blijkt dat het ondergrondse leidingnetwerk (het zogenaamde Venlo-net) slecht tot zeer slecht is. Wij hebben de afgelopen jaren gewoonweg roofbouw gepleegd op dit netwerk. Reparaties werden uitgevoerd middels korte termijn maatregelen. Mogelijkheden tot structurele reparaties worden vanuit kostenoverwegingen niet uitgevoerd. Rond het jaar 2000 werden dergelijke werkzaamheden (vervanging bekabeling) uitgevoerd als onderdeel van projecten, deze activiteit is thans geschrapt. Men ziet ook dat gebieden welke te maken hebben gehad met overstroming van Maas extra kwetsbaar zijn (combinatie vochtprobleem met gebruikt materiaal) Binnen de huidige budgetten van openbare verlichting is geen ruimte ingebouwd voor deze reparaties. Echter zonder deze reparaties werkt het netwerk openbare verlichting niet. 2. Wij komen budgettair gezien ogenschijnlijk, nu al 2 jaren op rij, uit met de beschikbare financiële middelen. Echter wat er gebeurd is dat noodzakelijke vervangingsinvesteringen (welke onderdeel vormen van beschikbaar budget) worden uitgesteld, in plaats hiervan vinden er alleen reparaties plaats. Op termijn zal gehele bovengrondse structuur (bij uitblijven van noodzakelijke vervanging) verouderd zijn en zullen alle middelen opgaan aan reparaties en andere schades. 3. Qua duurzaamheid worden er geen resultaten geboekt. Wij werken o.a. met energieslurpende lampen. Dit zal leiden tot continue stijgende energie lasten. Wij hebben geen mogelijkheid om deze stijging te beïnvloeden (naast het uitzetten van verlichting) 4. Wij werken met contracten/afspraken welke in het verre verleden zijn afgesloten. Medewerkers klagen over de ondoordringbaarheid van deze afspraken. Wij voeren werkzaamheden niet planmatig uit, veel geschiedt dit op ad hoc basis, welke kostprijsverhogend werkt. De analyse van stand van zaken maakt het noodzakelijk dat er op korte termijn ingrijpende verbetermaatregelen worden uitgevoerd. Op te lossen verbetermaatregelen: 1. structurele verbetering van Venlo-net 2. het op termijn uitkomen met beschikbare budgetten. 3. beperken kosten door duurzaamheid maatregelen 4. een toepasbaar en begrijpbaar contract en afspraken 5. zoveel als mogelijk budgettair neutraal en indien mogelijk kosten besparend. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 66

67 Aanpak: Om tot een plan van aanpak te komen hebben wij contact gezocht met onze leverancier Ziut. Dit contact kan vreemd overkomen, echter zonder de inbreng van de kennis van Ziut en de gegevens welke Ziut beschikbaar heeft over de Venlose situatie, waren wij niet tot dit voorstel gekomen. Wij missen binnen de Venlose organisatie zowel de impliciete als de expliciete kennis van de openbare verlichting. Vanuit de met Ziut gevoerde gesprekken zijn 4 scenario s voortgekomen, binnen deze scenario s is consistent rekening gehouden met de 5 genoemde verbetermaatregelen. Wij hebben 4 scenario s uitgewerkt Scenario 1: Voorziet in een intensief investeringsprogramma. Waarbij de gedane investeringen worden geactiveerd. Dit betekent dat huidige vervangingsbudgetten (binnen jaarlijkse exploitatie) worden omgezet in kapitaallasten. Dit levert in de beginjaren financiële voordelen op, welke in een latere fase nivelleren. Echter de investeringen brengen wel mee dat bespaard wordt op onderhoudskosten en energieverbruik. De financiële ruimte welke beschikbaar komt kan worden ingezet voor structurele reparaties aan het Venlo-net. Behaalde resultaten: verbetering bovengrondse infrastructuur, structurele reparatie van ondergrond netwerk, energiebesparing, inzet duurzame materialen. Nagenoeg budgettair neutraal. Scenario 2: gelijk aan scenario 1 qua maatregelen, echter hierbij worden de maatregelen versneld uitgevoerd. Welke kunnen leiden tot aanbestedingsvoordelen (in 1 keer op markt wegzetten) en betere beheersbaarheid van het project. Dit betekent dat kapitaallasten versneld zullen stijgen. In de beginjaren leidt dit tot een negatief resultaat, welke in een latere fase weer zal nivelleren. Scenario 3 en 4 zijn gelijk aan bovenstaande echter waarbij wel de inzet gewenst is van 1 fte. Toelichting bij uitgewerkte scenario s; Ieder scenario is opgebouwd uit 4 blokken: Het 1 e blok geeft de verdeling van het huidige budget ( ,-) weer. Dit budget is in het verdere verloop van de uitwerking niet geïndexeerd. Het 2 e blok bestaat uit de financiële invloed van de verbetermaatregelen. Deze verbetermaatregelen betekent in deze investeren in nieuwe apparatuur. Deze nieuwe apparatuur wordt geactiveerd en wordt middels kapitaallasten verwerkt in de (nieuwe) exploitatie opzet. De opgevoerde kosten van saneren Venlo Net zijn t.o.v. huidige budgetten nieuw. Dit in zoverre dat thans deze werkzaamheden worden opgevangen binnen budget onderhoud openbare verlichting. Het 3 e blok geeft het totaal van de te realiseren besparingen weer op het moment als wij overgaan tot het realiseren van de verbetermaatregelen en investeringen. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 67

68 Het 4 e blok is een weergave van de saldering van het oorspronkelijke budget -/- effect van de gedane investeringen. In scenario 3 en 4 zijn hier nog personele lasten aan toegevoegd. Voorkeur: Voorkeur gaat uit naar scenario 2; dit vanwege beheersbaarheid (doorlooptijd project) en mogelijk te behalen aanbestedingsvoordelen en het op kortere termijn realiseren van doelstellingen en de hieruit voortvloeiende effecten. Er zal alleen maar daar worden vervangen daar waar dit noodzakelijk is, lichtmasten en armaturen welke in orde zijn vallen niet onder dit project maar worden wel meegenomen binnen reguliere vervangingstraject. Hierbij dient wel een link naar scenario 3 en 4 te worden gemaakt. Dit vanwege de noodzaak om voor een periode 2-3 jaar een fte toe te voegen om de uitvoering van het project te borgen en zorg te dragen voor verankering in de gemeentelijke organisatie van de benodigde impliciete en expliciete kennis. Wij dienen deze kennis dusdanig op te bouwen zodat wij een gedegen gesprekspartner zijn voor externe partijen, zelf kunnen komen met innovatieve voorstellen en de gemaakte afspraken overzien en beheersen dit laatste ook middels het uitwerken van conveniërende afspraken met leveranciers. Op het moment dat Venlo op dit niveau qua kennis zit kan er gedacht worden aan Regionale samenwerking. Wij kunnen dan onze expertise inbrengen binnen de Regio. (op dit moment bezitten wij deze kennis nog niet). Gezien het nivelleren van de behaalde resultaten zou het wensen met een egalisatiereserve wenselijk zijn. Binnen deze reserve worden dan de schommelingen qua resultaat opgevangen. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 68

69 Bijlage 13 TCO berekening vervangen voor Led en conventioneel TCO 20 jaar alle armaturen Totaal bestaand Totaal conventioneel Totaal LED SOX90 HPLN 80 SONT100 SOXE66 TLE40 SONT70 SONT50 SOX55 TLD18 PL36 PL24 Uitgangs punten: Brandrooster Nacht gemiddelde inves terings bedragen armatuurprijzen gemiddeld energietarief van 5 eurocent indexatie energie = 4,5% en onderhoud = 2,5% exclusief eventuele releddingskosten AANTAL BESTAAND CONVENTIONEEL LED 165 SOX90 CPO60 LEDGINE 60W 684 HPLN 80 P L36DIM FO R TIMO SONT100 S ONT100DIM LE DGINE 70W 864 SOXE66 CPO60 LEDGINE 60W 2410 TLE40 P L36 DIM FO R TIMO SONT70 S O NT70 DIM LE DGINE 70W 155 SONT50 S ONT50 LE DGINE 50W 287 SOX55 CPO45 LEDGINE50W 1554 TLD18 P L24 FO R TIMO 1100LM 2799 PL36 P L36DIM FO R TIMO PL24 P L24 FO R TIMO 1100LM Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 69

70 Bijlage 14 Begrippenlijst Absolute gelijkmatigheid (U O) De verhouding tussen de laagste en de gemiddelde waarde van de wegdekluminantie. Adaptatie Letterlijk: geschiktmaking. Adaptatie maakt het oog geschikt om te functioneren bij iedere verlichtingssterkte. Armatuur De behuizing/draagconstructie van een lamp, waarvan het doel is het licht juist te richten. Assimilatie-belichting Zorgt in kassen bij weinig zonlicht voor een extra groei (assimilatie) van planten. Boven het gewas worden vaste of mobiele natrium- of kwiklampen gehangen. Beheer Beheer richt zich zowel op de activiteiten en maatregelen die betrekking hebben op de instandhouding van de verlichtingsinstallatie, als op de maatregelen die nodig zijn om de doelen voor vernieuwing van het OVLsysteem te bereiken. Beleid Beleid richt zich enerzijds op het formuleren van ambities en doelen en anderzijds op de keuzes die in de openbare verlichting gemaakt worden om die doelen te bereiken. De ambities en doelen kunnen onder meer betrekking hebben op de openbare ruimte, milieueffecten en energieverbruik. Bermfactor (SR) De verhouding tussen de gemiddelde verlichtingssterkte op de stroken ter breedte van 5 meter direct naast de randen van de rijbaan en de gemiddelde verlichtingssterkte op de aangrenzende rijstroken. Bioritme Natuurlijk ritme van de biologische cycli van een mens, dier of plant, waardoor het goed of slecht functioneren op een gegeven moment bepaald wordt. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 70

71 CO 2 CO 2 is een chemische verbinding van een koolstofatoom (C) en twee zuurstofatomen (O). We noemen het ook wel kooldioxide. CO 2 is een gas dat in de natuur zelf voorkomt, maar het is ook een stof die uit alle natuurlijke brandstoffen bij verbranding ontstaat. CO 2 draagt bij tot het leven op aarde. Het hoopt zich samen met andere gassen op in de atmosfeer. Deze gaslaag in de atmosfeer (te vergelijken met een deken) zorgt ervoor dat de aarde niet teveel warmte afstraalt aan het heelal. Zonder deze gaslaag zou het vele malen kouder op aarde zijn. Deze gaslaag werkt als een broeikas. Door de uitstoot van CO 2 neemt het broeikaseffect toe. De mens heeft de afgelopen honderd jaar veel gebruik gemaakt van fossiele brandstoffen. De deken van gassen die de warmte op aarde vasthoudt, wordt steeds dikker. Het klimaat over de hele wereld wordt daardoor warmer en ecosystemen dreigen te ontsporen. Contrast Het verschil tussen opvallende tegenstellingen van naast elkaar geplaatste elementen (hoe hoger het contrast, des te opvallender is de tegenstelling). Bijvoorbeeld tussen licht en donker, tussen twee kleuren, tussen personen enz. Donkertegebied Gebied dat is ingericht om zo donker mogelijk te zijn, vergelijkbaar met een stiltegebied. Drempelwaarde-verhoging (TI) Maat voor het verlies aan waarneming, veroorzaakt door de storende verblinding van de armaturen van een wegverlichtingsinstallatie. Dynamische verlichting Afhankelijk van actuele of lokale omstandigheden, zoals weer, verkeer en tijdstip, wordt de intensiteit van de verlichting aangepast. Economische levensduur In bedrijfskundige zin de periode waarin een product verouderd is. Veroudering treedt op doordat er nieuwe producten op de markt komen waarin de jongste technische kennis is verwerkt. De economische levensduur komt tot uitdrukking in de afschrijving van de investering in een product. Energie-efficiëncy Het efficiënt gebruik van energie, besparing dus, en in het bijzonder bij energie-intensieve processen/omstandigheden. Fossiele brandstoffen Overblijfselen van levensvormen uit het verleden die nu worden gewonnen voor de energieproductie, bijvoorbeeld olie, aardgas en steenkool. Frequentie Aantal trillingen elektromagnetische straling per tijdseenheid. Eenheid: Hertz (Hz). Gemiddelde verlichtingssterkte (Ē h) Horizontale verlichtingssterkte, gemiddeld over het wegoppervlak. Eenheid: lux (lx). Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 71

72 Gemiddelde wegdekluminantie (L.) De luminantie van het wegoppervlak, gemiddeld over de rijbaan. Eenheid: candela per vierkante meter (cd/m²). Golflengte Afstand tussen twee golftoppen of twee golfdalen van een elektromagnetische straling. Eenheid: meter (m) / nanometer (nm). Horizontale gelijkmatigheid (U h) De verhouding tussen de laagste en de gemiddelde waarde van de verlichtingssterkte op een wegdek Illuminantie Het oplichten van een horizontaal of verticaal oppervlak in de omgeving van een lichtbron. Kleurtemperatuur (K) De "kleur" van het licht, uitgedrukt in Kelvin. Kleurweergave index (Ra) Een procentuele waarde, die toont hoe goed de bron in staat is om kleuren van objecten weer te geven (afhankelijk van het spectrum van de bron). De kleurweergave-index wordt uitgedrukt in een getal gaande van 0 tot 100. Lampen met een kleurweergave-index tussen 80 en 90 hebben een zeer goede kleurweergave. Kyoto Klimaatverdrag Kyoto (16 februari 2005) waarbij de deelnemende landen waaronder Nederland zich tot doel hebben gesteld in de periode van 2008 tot 2012 de totale emissie van broeikasgassen met minstens 5% omlaag te brengen t.o.v het niveau van Langsgelijk-matigheid (U I) De verhouding tussen de laagste en de hoogste waarde van de wegdekluminantie, gemeten langs de lijn door de waarnemersplaats boven het midden van iedere rijstrook, waarbij de waarnemer zich op 1,5 meter hoogte bevindt. LED (Light Emitting Diode) Moderne elektronische lichtbron (halfgeleider) met een laag energieverbruik en een lange levensduur. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting gemeente Venlo 72