n0e-sport Projectnummer: IEE/12/017/S

Transcriptie

1 n0e-sport Projectnummer: IEE/12/017/S Werkpakket 3 Deliverable 3.2 geïntegreerd pakket Partnernaam: gemeente Eindhoven Auteur: Medeauteur: Rene Schepers (gemeente Eindhoven), Nederland Miriam Siciliano (Resolvo Srl)

2 Inhoud 1 Inleiding Partners binnen het project Werkpakket 3: Ontwerp en ontwikkeling van geïntegreerd pakket en richtlijnen... 6 Geïntegreerd pakket Maatregel: Afdekken zwembad Maatregel: LED-verlichting Maatregel: Frequentieregeling van pompen Maatregel: Wedstrijd energiebesparing Maatregel (optioneel): Legionellafilter Maatregel: Isolatie van sporthallen Maatregel: Systeem voor gebouwautomatisering Maatregel: Zonnepanelen Maatregel (optioneel): Douchegordijn Samenvatting

3 1 Inleiding n0e-sport baant de weg voor NZE-sportfaciliteiten door het ontwerpen, presenteren en communiceren van een geïntegreerd pakket aan gebouwrenovatie, nieuwe technologie, methoden voor energiebesparing en hernieuwbare energiebronnen. Dit geïntegreerde pakket voor NZEB-initiatieven is gericht op gebouwen bestemd voor intensief gebruik door consumenten. Met beproefde en gedocumenteerde oplossingen voor het energieverbruik in sportfaciliteiten krijgen zowel publieke als private belanghebbenden steun bij het beheer en onderhoud van deze gebouwen. Het beleidskader voor spelers op de Europese energiemarkt is onvoldoende toegerust om NZEsportfaciliteiten te stimuleren. Bovendien beschikken zij niet over de benodigde financiële middelen of aanmoedigingspremies. Verder zijn exploitanten van sportfaciliteiten vaak niet in staat om voorgestelde maatregelen door te voeren vanwege een gebrek aan kennis en ervaring op dit gebied. 3 n0e-sport: werkt aan het verhogen van kennis en bewustzijn over de mogelijkheden van NZE-sportfaciliteiten; biedt praktische en beproefde oplossingen die de weg banen voor NZE-sportfaciliteiten op verschillende gebieden. Op deze manier wordt dus een geïntegreerd pakket aan technologische en niet-technologische maatregelen ontwikkeld ter bevordering van energie-efficiëntie (EE) en hernieuwbare-energiesystemen (HES); implementeert systemen ter bewaking en beoordeling van de impact van oplossingen voor NZEsportfaciliteiten; doet vanuit een langetermijnvisie aanbevelingen aan beleidsvormers voor de ontwikkeling van NZEsportfaciliteiten; bevordert een hefboomeffect en acceptatie van het geïntegreerde pakket door communicatie van de projectresultaten. De n0e-sportmethodologie kan als volgt worden samengevat: Vergelijkende analyse van het energieverbruik in sportfaciliteiten verspreid over de hele EU, alsmede van oplossingen voor NZE-sportfaciliteiten. Dit omvat oplossingen vanuit organisatorisch, management- en gedragsoogpunt, oplossingen voor hernieuwbare energie en technologische oplossingen. Zeven geïntegreerde pakketten van initiatieven voor het creëren van Nearly Zero-Energysportfaciliteiten. Pilots op zeven gebieden in minimaal achttien gebouwen. Eén set richtlijnen voor NZE-sportfaciliteiten, inclusief beleidsadvies. Langetermijnplannen voor de ontwikkeling van NZE-sportfaciliteiten in de EU. Een reeks uitwisselingsevenementen met actieve deelname en studiebezoeken, alsmede een brede communicatiecampagne.

4 2 Partners binnen het project n0e-sport heeft zeven partners uit zeven landen, die allemaal sportfaciliteiten hebben aangewezen als zijnde belangrijke energieverbruikers: AFE - Agenzia Fiorentina per l'energia Srl (Italië) is, in de rol van projectcoördinator, belast met de management- en coördinatieactiviteiten en de communicatie en verspreiding. AFE is opgericht in oktober 2000 binnen het kader van het EU SAVE II-programma als energiebeheerbureau voor de gehele provincie Florence. AFE is actief als een holistische, lokale energiebeheerder en zet programma's en activiteiten in ter bevordering van: het beheer van de energievraag; promotie van rationeel gebruik van energie; gebruik van hernieuwbare energiebronnen; verspreiding van producten en technologieën voor milieubescherming en -behoud; methoden voor energieaudits en training van technisch personeel; en lokale energievereisten en mobiliteit. Waar het gebouwen betreft werkt AFE volgens de ClimateHouse-methode, de EE-certificering ter bevordering van bouwmethoden die voldoen aan criteria voor energiebesparing en milieubescherming. Op deze manier ondersteunt AFE publieke en private entiteiten bij de bouw en verbouwing van NZEB. Het bureau heeft op gemeentelijk niveau gewerkt aan meerdere bouwvoorschriften, die ook op sportfaciliteiten zijn toe te spitsen. AFE heeft een samenwerkingsovereenkomst getekend met Fiorentina Nuoto, een bedrijf dat zwembaden in heel Florence onder haar hoede heeft, waaronder twee zwembaden die bij de pilots zijn betrokken: San Marcellino (25 m) en het Olympische zwembad van Bellariva (2 baden - 50 en 25 m). Verder werkt AFE samen met de gemeenteraad van Florence als voornaamste eigenaar en beheerder van sportfaciliteiten in het gebied; CLEAN (Denemarken) is de werkpakketleider voor WP2: Territoriale analyse en vergelijkende uitwisseling. CLEAN is sinds 2006 actief (voorheen bekend onder de naam The Lean Energy Cluster) en werkt aan het realiseren van optimale omstandigheden voor het ontwikkelen van energieefficiënte technologieën en oplossingen, en het stimuleren van innovatie en economische ontwikkeling op dit gebied. Zij brengen geïnteresseerde partijen samen (ondernemingen, onderzoeksinstellingen, overheid) die zakelijke mogelijkheden zien voor de ontwikkeling, productie en verkoop van producten en diensten op basis van energie-efficiënte technologieën. Dit omvat het gehele spectrum aan activiteiten, van energieopwekking tot energieverbruik. CLEAN is een Innovation Cluster-initiatief en kan dus rekenen op de gevestigde vakbekwaamheid van diens leden op het gebied van mechatronica, energiesystemen, technologie voor industriële productie en bedrijfsontwikkeling. Zij zetten zich vanuit die gebieden in om energie-efficiëntie op basis van duurzaamheid in de gehele waardeketen van het energiesysteem te bevorderen. CLEAN richt zich dus op het ontwikkelen van technologieën en oplossingen op het gebied van energie-efficiëntie en intelligente energiesystemen; AREAL Regional Agency for Energy and Environment of Algarve (Portugal) is een nonprofitorganisatie die zich richt op het bevorderen van energie-efficiëntie, gebruik van hernieuwbare energie en duurzame ontwikkeling in de Algarve. AREAL vervult een centrale rol bij het realiseren van regionale energie-innovatie en dienstverlening die wordt gekenmerkt door uitstekende efficiëntie en kwaliteit. AREAL biedt de regio Algarve een breed aanbod interventiegebieden, met daarbij de nadruk op hernieuwbare energiebronnen en verhogen van de efficiëntie. Samen met lokale partners en met ruimte voor internationale samenwerking richt AREAL zich op het 4

5 bevorderen van en deelnemen aan activiteiten die leiden tot efficiëntere inzet van energie en betere benutting van energiebronnen in de Algarve. Hiermee beoogt AREAL investeringen in projecten voor hernieuwbare energie te stimuleren en nieuwe technologieën in regionale energiesystemen te introduceren; De gemeente Eindhoven (Nederland) heeft de leiding over WP3 - Ontwerp en ontwikkeling van geïntegreerd pakket en richtlijnen. De gemeente Eindhoven loopt voorop als het gaat om technologie en duurzame ontwikkeling. De speerpunten van de gemeente zijn ontwerp, innovatie en sport. Eindhoven heeft verschillende maatregelen genomen om de energie-efficiëntie van gebouwen en wijken te verbeteren. In Eindhoven heeft de sector Sport en Beweging een eigen energieafdeling, die als voornaamste taak heeft het energieverbruik in sportfaciliteiten te monitoren en verminderen. Het uiteindelijke doel is om de sportfaciliteiten in Eindhoven energieneutraal te maken. Sport en innovatie komen samen in de drie fieldlabs voor sportinnovatie die de stad rijk is. Een van deze fieldlabs, het InnoSportLab Sport en Beweeg!, werkt aan innovatie op het gebied van sportpromotie en sportfaciliteiten voor recreatiesporten. InnoSportLabs is bovendien onderdeel van de Nederlandse stichting InnoSportNL; De gemeente Vukovar (Kroatië) is de eigenaar van de meeste sportfaciliteiten in het gebied en financier of medefinancier van lokale sportverenigingen die gebruikmaken van deze sportfaciliteiten. Er is met spoed behoefte aan nieuwe maatregelen op het gebied van energieefficiëntie en aan uniforme methoden voor de energiemonitoring van deze faciliteiten. Vukovar heeft meerdere energie-efficiëntieprojecten opgezet en werkt samen met meerdere belanghebbenden in de stad, waaronder overheidsbedrijven voor de productie, distributie en aanlevering van thermische energie en de Gemeenschappelijke Sportvereniging van Vukovar, een overkoepelende vereniging van alle lokale sportverenigingen; Cyprus Energy Agency (Cyprus) is een maatschappelijke non-profitorganisatie die zich richt op het bevorderen van hernieuwbare energie, energiebesparing, rationeel gebruik van energie en duurzaam transport. De oprichting en activiteiten van het Cyprus Energy Agency zijn tot stand gekomen met steun van de Europese Commissie (via het Intelligent Energy-Europe-programma) en de Union of Cyprus Communities. In het bestuur zijn zes belangrijke groepen vertegenwoordigd, waaronder de lokale overheid, consumentenverenigingen, milieustichtingen, vakverenigingen en energiedeskundigen uit de academische en onderzoekswereld. De voornaamste doelstelling van het agentschap is om bij te dragen aan het realiseren van duurzame ontwikkeling, aansluitend bij de Lissabonstrategie, Europese strategie voor duurzame ontwikkeling en het energiebeleid van de Europese Unie. Aandachtspunten hierbij zijn de zekerheid van energietoevoer, concurrerend vermogen, duurzaamheid, het aanpakken van klimaatverandering, stimuleren van hernieuwbare energie, energiebesparing en -efficiëntie en duurzaam transport; DCC Derry City Council (Verenigd Koninkrijk) coördineert WP4 - Pilotfase: toepassing en monitoring. De Derry City Council was actief betrokken bij het terugdringen van het eigen energieverbruik door de aanstelling in 2006 van een Energy Manager. Ook loopt er een programma voor de implementatie van energie-efficiëntieprojecten. DCC is eigenaar en exploitant van alle recreatiecentra in de stad. De Energy Manager van de Council is verantwoordelijk voor het terugdringen van het energieverbruik van de Council en heeft dus een rechtstreeks mandaat om dit in alle gemeentelijke gebouwen, waaronder sportfaciliteiten, te doen. De Council zal direct samenwerken met 3 sportfaciliteiten (City Baths, Lisnagelvin Leisure Centre en Templemore Leisure Centre), die zij bezitten en beheren. DCC heeft uitgebreide expertise op het gebied van energieprestaties, het beheer van sportfaciliteiten en de financiering van acties gericht op vermindering van het energieverbruik. Deze partner werkt tijdens het gehele project samen met leden van de verschillende comités van de Council gericht op milieu en dienstverlening. 5

6 3 Werkpakket 3: Ontwerp en ontwikkeling van geïntegreerd pakket en richtlijnen Het werkpakket identificeert, ontwikkelt en communiceert haalbare oplossingen op het vlak van technologie en hernieuwbare energie vanuit management-/organisatieoogpunt. De partners zijn betrokken in een discussie- en analysefase voor de oplossingen opgenomen in Werkpakket 2. Het doel van deze fase is tot een samenhangend plan van aanpak te komen en een eerste inschatting te maken van de haalbaarheid van implementatie en de mogelijke impact. Partners selecteren vervolgens elementen van het geïntegreerde pakket en testen deze door middel van pilots (Werkpakket 4). De resultaten van deze pilots worden gebruikt om een reeks richtlijnen en beleidsadviezen te formuleren die naar belangrijke doelgroepen worden gecommuniceerd om navolging van deze geïntegreerde oplossingen te bevorderen. Hierdoor ligt de focus van het project niet alleen op het pakket zelf, maar ook op de communicatie en verspreiding ervan, wat cruciaal is om in een vroeg stadium tot meer NZEB te komen. De taken worden chronologisch gestructureerd, te beginnen met een analyse van oplossingen, gevolgd door het opstellen en bijwerken van het geïntegreerde pakket en vervolgens, op basis daarvan, het ontwikkelen van langetermijnplannen en een reeks richtlijnen en beleidsadviezen. 6 Op basis van de resultaten van Taak 3.1 ontwerpt elke partner, uitgaande van de resultaten van de energieaudits, een geïntegreerd pakket aan initiatieven om Nearly Zero-Energy-sportfaciliteiten in de eigen specifieke regio te bevorderen. Taak 3.2 vertegenwoordigt een zinvol, geïntegreerd plan ter bevordering en technische ondersteuning van de renovatie van sportcentra in de partnergebieden. Elk plan behandelt de regio in het algemeen (met betrekking tot de verschillende sportfaciliteiten) alvorens meer in detail in te gaan op het geïntegreerde pakket voor de geselecteerde gebouwen voor de pilotfase (WP4). In het plan komen onder andere bronnen van financiering, de timing en gedetailleerde beschrijvingen van activiteiten aan bod. Elke partner stelt een gedetailleerd rapport op dat als basis dient voor de pilotfase (WP4) en voor de communicatie met lokale belanghebbenden om navolging van het pakket op de lange termijn te stimuleren. Het geïntegreerde pakket wordt ontwikkeld in samenwerking met belangrijke spelers en doelgroepen om aan te sluiten bij hun behoeften en de haalbaarheid ervan binnen de lokale context te verzekeren. Zodra het geïntegreerde pakket is vastgelegd, wordt het middels een pilot getest (WP4).

7 Geïntegreerd pakket Het startpunt voor het vaststellen van het geïntegreerde pakket is de volledige lijst met oplossingen uit Werkpakket 3.1. Het geïntegreerde pakket is een reeks oplossingen/acties die zijn meegenomen naar de pilotfase. Deze oplossingen/acties moeten qua tijdspad en financieel realistisch zijn. Elk plan behandelt de regio in het algemeen (met betrekking tot de verschillende sportfaciliteiten) alvorens meer in detail in te gaan op het geïntegreerde pakket voor de geselecteerde gebouwen voor de pilotfase. In het plan komen onder andere bronnen van financiering, human resources, timing en gedetailleerde beschrijvingen van activiteiten aan bod. 3.1 Maatregel: Afdekken zwembad 1. Beschrijving van maatregel Afdekken buitenbad van accommodatie ir. Ottenbad. Ook komt er een app waarmee bezoekers op hun mobiele telefoon kunnen zien of het buitenbad open is. Op basis van de weersverwachting in de app wordt er een indicatie gegeven of het bad open of gesloten zal zijn. De inhoud van het buitenbad is zo'n m Huidige energieverbruik en geschatte besparing van de maatregel De maatregel heeft een positief effect op de besparing van gas. Het huidige verbruik is kwh-th. De besparing bedraagt zo'n 10%. Figuur 1: Gasverbruik ir. Ottenbad (m 3 ) 3. Tijdspad van implementatie Q1, Q Beschikbare budget en kosten Afhankelijk van de situatie zo'n 50 tot 500 per m2. 5. Terugverdientijd van de maatregel Zo'n 3-10 jaar. Indien de investering binnen 5 jaar wordt terugverdiend, gaan wij investeren, ongeacht wat de kosten zijn. 6. Gecombineerd effect met geïntegreerd pakket

8 3.2 Maatregel: LED-verlichting 1. Beschrijving van maatregel Gebruik van LED-verlichting voor de accommodatie Indoor Sportcentrum Eindhoven. 2. Huidige energieverbruik en geschatte besparing van de maatregel De maatregel heeft een positief effect op de besparing van elektriciteit. Huidige energieverbruik: kwh-th (2014). Besparing: 20% op elektriciteit voor verlichting. 8 Figuur 2: Elektriciteitsverbruik Indoor Sportcentrum Eindhoven (kwh) 3. Tijdspad van implementatie Q1, Q Beschikbare budget en kosten Zo'n: Indien de investering binnen 5 jaar wordt terugverdiend, gaan wij investeren, ongeacht wat de kosten zijn. 5. Terugverdientijd van de maatregel 3-4 jaar 6. Gecombineerd effect met geïntegreerd pakket

9 3.3 Maatregel: Frequentieregeling van pompen 1. Beschrijving van maatregel Gebruik van frequentieregeling voor alle pompen (Grundfos) in de accommodatie ir. Ottenbad. 2. Huidige energieverbruik en geschatte besparing van de maatregel De maatregel heeft een positief effect op de besparing van elektriciteit. Huidige energieverbruik: kwh-th; de besparing wordt momenteel onderzocht. 9 Figuur 3: Elektriciteitsverbruik ir. Ottenbad (kwh) 3. Tijdspad van implementatie Q3, Q Beschikbare budget en kosten Zo'n Dit is in hoge mate afhankelijk van de grootte van de pomp. Indien de investering binnen 5 jaar wordt terugverdiend, gaan wij investeren, ongeacht wat de kosten zijn. 5. Terugverdientijd van de maatregel Dit wordt momenteel onderzocht. 6. Gecombineerd effect met geïntegreerd pakket

10 3.4 Maatregel: Wedstrijd energiebesparing 1. Beschrijving van maatregel Een wedstrijd energiebesparing door buitensportparken. Gedurende één jaar houden sportclubs onderling een wedstrijd. De sportclubs die in een kwartaal procentueel de meeste energie besparen, krijgen een prijs (geld, energiecheque, et cetera). 2. Huidige energieverbruik en geschatte besparing van de maatregel De maatregel heeft een positief effect op de besparing van elektriciteit en gas. Huidige energieverbruik: kwh elektriciteit en m3 gas. Besparing: wordt onderzocht. 10 Figuur 4: Overzicht elektriciteitsverbruik Sportpark Aalsterweg (kwh) Figuur 5: Overzicht gasverbruik Sportpark Aalsterweg (kwh) 3. Tijdspad van implementatie Q Beschikbare budget en kosten Zo'n: Terugverdientijd van de maatregel Omdat de kosten zo laag zijn, is de verwachte terugverdientijd één maand. Dit is echter in grote mate afhankelijk van de inzet van de sportclubs zelf. 6. Gecombineerd effect met geïntegreerd pakket

11 11

12 3.5 Maatregel (optioneel): Legionellafilter 1. Beschrijving van maatregel Gebruik van een legionellafilter in nieuwe hockey-accommodatie. 2. Huidige energieverbruik en geschatte besparing van de maatregel De maatregel heeft een positief effect op de besparing van gas. Huidige energieverbruik: onbekend (accommodatie is nog niet gebouwd). Besparing: wordt onderzocht. 12 Figuur 5: Gasverbruik hockey-accommodatie (m 3 ) 3. Tijdspad van implementatie Q Beschikbare budget en kosten Zo'n: Terugverdientijd van de maatregel Geschat op 5-10 jaar 6. Gecombineerd effect met geïntegreerd pakket Vanwege onzekerheid over het werkelijke effect van een legionellafilter hebben wij vooralsnog besloten dit niet te installeren in de nieuwe hockey-accommodatie. Wij hebben nu een andere accommodatie in gedachten. Het meest waarschijnlijke scenario is echter dat dit filter niet wordt geïnstalleerd.

13 3.6 Maatregel: Isolatie van sporthallen 1. Beschrijving van maatregel Isolatie van sporthallen 2. Huidige energieverbruik en geschatte besparing van de maatregel De maatregel heeft een positief effect op de besparing van elektriciteit en gas. Huidige energieverbruik: afhankelijk van de sporthal. De cijfers van alle sporthallen zijn bekend. Besparing: wordt onderzocht. 13 Figuur 6: Gasverbruik van (geïsoleerde) Sporthal Genderbeemd (m 3 ) 3. Tijdspad van implementatie Q Beschikbare budget en kosten Zo'n: per sporthal 5. Terugverdientijd van de maatregel 3-5 jaar 6. Gecombineerd effect met geïntegreerd pakket

14 3.7 Maatregel: Systeem voor gebouwautomatisering 1. Beschrijving van maatregel Energiebalans/energiebeheer: laten ontwikkelen en bewaken van een systeem voor gebouwautomatisering voor het ir. Ottenbad. 2. Huidige energieverbruik en geschatte besparing van de maatregel De maatregel heeft een positief effect op de besparing van elektriciteit en gas. Huidige energieverbruik: kwh-th kwh-e Besparing: wordt onderzocht. 14 Figuur 7: Gasverbruik ir. Ottenbad (m 3 ) Figuur 8: Elektriciteitsverbruik ir. Ottenbad (kwh) 3. Tijdspad van implementatie Q Beschikbare budget en kosten Zo'n: Terugverdientijd van de maatregel 5-7 jaar 6. Gecombineerd effect met geïntegreerd pakket

15 3.8 Maatregel: Zonnepanelen 1. Beschrijving van maatregel Plaatsen van zonnepanelen op het dak van de accommodatie ir. Ottenbad, plus het gebruik van ThermoShield-verf. 2. Huidige energieverbruik en geschatte besparing van de maatregel De maatregel heeft een positief effect op de besparing van elektriciteit en gas. Huidige energieverbruik: kwh-th kwh-e Besparing van 10% op energieverbruik Tijdspad van implementatie Q Beschikbare budget en kosten Zo'n: Terugverdientijd van de maatregel Zo'n: 17 jaar 6. Gecombineerd effect met geïntegreerd pakket

16 3.9 Maatregel (optioneel): Douchegordijn 1. Beschrijving van maatregel Beïnvloeden van het gedrag van gebruikers van zwemaccommodaties door een douchegordijn in gebruik te nemen. Vanwege de eerste reiniging van het lichaam kan het gebruik van chloor worden verminderd. 2. Huidige energieverbruik en geschatte besparing van de maatregel Nog niet bekend waar dit te installeren. 3. Tijdspad van implementatie Nog niet bekend Beschikbare budget en kosten Zo'n: Terugverdientijd van de maatregel 1-2 jaar 6. Gecombineerd effect met geïntegreerd pakket

17 4 Samenvatting Maatregel Kosten Besparing (jaarlijks) Afdekken zwembad ir. Ottenbad Gebruik van LEDverlichting Indoor Sportcentrum Frequentieregeling pompen ir. Ottenbad Wedstrijd energiebesparing door buitensportparken Legionellafilter Hockeyaccommodatie Isolatie van sporthallen Systeem voor gebouwautomatisering Eenheid (kwh/m2) Terugverdientijd (jaren) CO 2 Zo'n Zo'n 25% N.t.b. 1) 3-10 jaar N.t.b. 1) Zo'n % N.t.b. 2) 3-4 jaar Laag Zo'n ) Zo'n ) Zo'n Zo'n Zonnepanelen Zo'n Douchegordijn Nog niet bekend Wordt onderzocht 5) Middelmatig Wordt onderzocht 6) Middelmatig Wordt onderzocht 8) Middelmatig Wordt onderzocht 9) Hoog Punt van onderzoek 10) Laag Wordt onderzocht 11) Middelmatig N.t.b. 4) 5) N.t.b. 6) - 7) N.t.b. 8) N.t.b. 9) N.t.b. 11) Nader te bestuderen 4) 5) Middelmatig 1 maand Hoog 5-10 jaar - 7) 3-5 jaar Middelmatig 5-7 jaar Middelmatig jaar Laag 1-2 jaar Middelmatig N.t.b. 2) 3) N.t.b. 4) 5) N.t.b. 6) N.t.b. 8) N.t.b. 9) N.t.b. 10) N.t.b. 11) Gegevensbronnen Infomil Infomil Grundfos Niet van toepassing Eigen onderzoek Infomil Leverancier Leverancier Studie 17 1) De warmtevoorziening voor het buitenbad wordt niet apart gemeten. Er zijn enkel cijfers voor het gehele zwembad beschikbaar.

18 2) Het elektriciteitsverbruik van de verlichting wordt niet apart gemeten. Er zijn enkel cijfers voor de gehele accommodatie beschikbaar. Wij onderzoeken momenteel de gebruikte verlichting om het elektriciteitsverbruik te schatten. 3) Er wordt bekeken of het mogelijk is de LED-verlichting te installeren tegelijkertijd met groot onderhoud. Dit is namelijk van invloed op de terugverdientijd. 4) In hoge mate afhankelijk van de grootte van de pomp. 5) Er wordt bekeken of het mogelijk is de LED-verlichting te installeren tegelijkertijd met groot onderhoud. Dit is namelijk van invloed op de terugverdientijd. 6) De resultaten van het project zijn onbekend. Dit is eigenlijk precies waarom wij dit project doen: onderzoek naar het besparingseffect van een wedstrijd energiebesparing gedurende één jaar. De resultaten zijn afhankelijk van een daadwerkelijke verandering in gedrag op de sportclubs! 18 7) Deze maatregel is geannuleerd. 8) Er vindt momenteel een inventarisatieronde van alle sporthallen plaats. De situatie is voor elke sporthal anders (isolatie, ouderdom, moment van groot onderhoud, etc.). De bedoeling van dit project is om tot een goede selectiemethode te komen om te beslissen met welke sporthal wordt gestart. 9) Alle gegevens (elektriciteit en gas) voor 2012, 2013 en 2014 zijn bekend. De focus van het project is te onderzoeken wat het effect op het energieverbruik is wanneer een systeem voor gebouwautomatisering wordt geïnstalleerd. 10) Er is geen energiebesparing. We produceren groene energie. De hoeveelheid wordt momenteel onderzocht. 11) De resultaten van het project zijn onbekend. Dit is eigenlijk precies waarom wij dit project doen: onderzoek naar het besparingseffect. De resultaten zijn afhankelijk van een daadwerkelijke verandering in gedrag door bezoekers!