n0e-sport Projectnummer: IEE/12/017/S

Transcriptie

1 n0e-sport Projectnummer: IEE/12/017/S Werkpakket 5 Deliverable 5.5 Langetermijnplan voor Nearly Zero-Energysportfaciliteiten op lokaal niveau Gemeente Eindhoven Auteur: Rene Schepers

2 Deliverable 5.5 Langetermijnplan voor bijnaenergieneutrale sportfaciliteiten op lokaal niveau Inhoud 1 Inleiding Partners binnen het project Werkpakket 5: Communicatie... 6 Inhoud Eindhoven: een contextueel overzicht van de sportfaciliteiten in de regio Langetermijnplan... 7 Actie 1: Afdekken van zwembad (binnen en buiten)... 7 Actie 2: LED-verlichting in Indoor Sportcentrum

3 Deliverable 5.5 Langetermijnplan voor bijnaenergieneutrale sportfaciliteiten op lokaal niveau 1 Inleiding n0e-sport baant de weg voor NZE-sportfaciliteiten door het ontwerpen, presenteren en communiceren van een geïntegreerd pakket aan gebouwrenovatie, nieuwe technologie, methoden voor energiebesparing en hernieuwbare energiebronnen. Dit geïntegreerde pakket voor NZEB-initiatieven is gericht op gebouwen bestemd voor intensief gebruik door consumenten. Met beproefde en gedocumenteerde oplossingen voor het energieverbruik in sportfaciliteiten krijgen zowel publieke als private belanghebbenden steun bij het beheer en onderhoud van deze gebouwen. Het beleidskader voor spelers op de Europese energiemarkt is onvoldoende toegerust om NZEsportfaciliteiten te stimuleren. Bovendien beschikken zij niet over de benodigde financiële middelen of aanmoedigingspremies. Verder zijn exploitanten van sportfaciliteiten vaak niet in staat om voorgestelde maatregelen door te voeren vanwege een gebrek aan kennis en ervaring op dit gebied. 3 n0e-sport: werkt aan het verhogen van kennis en bewustzijn over de mogelijkheden van NZE-sportfaciliteiten; biedt praktische en beproefde oplossingen die de weg banen voor NZE-sportfaciliteiten op verschillende gebieden. Op deze manier wordt dus een geïntegreerd pakket aan technologische en niet-technologische maatregelen ontwikkeld ter bevordering van energie-efficiëntie (EE) en hernieuwbare-energiesystemen (HES); implementeert systemen ter bewaking en beoordeling van de impact van oplossingen voor NZEsportfaciliteiten; doet vanuit een langetermijnvisie aanbevelingen aan beleidsvormers voor de ontwikkeling van NZEsportfaciliteiten; bevordert een hefboomeffect en acceptatie van het geïntegreerde pakket door communicatie van de projectresultaten. De n0e-sportmethodologie kan als volgt worden samengevat: Vergelijkende analyse van het energieverbruik in sportfaciliteiten verspreid over de hele EU, alsmede van oplossingen voor NZE-sportfaciliteiten. Dit omvat oplossingen vanuit organisatorisch, management- en gedragsoogpunt, oplossingen voor hernieuwbare energie en technologische oplossingen. Zeven geïntegreerde pakketten van initiatieven voor het creëren van bijna-energieneutrale sportfaciliteiten. Pilots op zeven gebieden in minimaal achttien gebouwen. Eén set richtlijnen voor NZE-sportfaciliteiten, inclusief beleidsadvies. Langetermijnplannen voor de ontwikkeling van NZE-sportfaciliteiten in de EU. Een reeks uitwisselingsevenementen met actieve deelname en studiebezoeken, alsmede een brede communicatiecampagne.

4 Nearly Zero-Energy-sportfaciliteiten Deliverable 5.5 Langetermijnplan voor bijnaenergieneutrale sportfaciliteiten op lokaal niveau 2 Partners binnen het project n0e-sport heeft zeven partners uit zeven landen, die allemaal sportfaciliteiten hebben aangewezen als zijnde belangrijke energieverbruikers: AFE - Agenzia Fiorentina per l'energia Srl (Italië) is, in de rol van projectcoördinator, belast met de management- en coördinatieactiviteiten en de communicatie en verspreiding. AFE is opgericht in oktober 2000 binnen het kader van het EU SAVE II-programma als energiebeheerbureau voor de gehele provincie Florence. AFE is actief als een holistische, lokale energiebeheerder en zet programma's en activiteiten in ter bevordering van: het beheer van de energievraag; promotie van rationeel gebruik van energie; gebruik van hernieuwbare energiebronnen; verspreiding van producten en technologieën voor milieubescherming en -behoud; methoden voor energieaudits en training van technisch personeel; en lokale energievereisten en mobiliteit. Waar het gebouwen betreft werkt AFE volgens de ClimateHouse-methode, de EE-certificering ter bevordering van bouwmethoden die voldoen aan criteria voor energiebesparing en milieubescherming. Op deze manier ondersteunt AFE publieke en private entiteiten bij de bouw en verbouwing van NZEB. Het bureau heeft op gemeentelijk niveau gewerkt aan meerdere bouwvoorschriften, die ook op sportfaciliteiten zijn toe te spitsen. AFE heeft een samenwerkingsovereenkomst getekend met Fiorentina Nuoto, een bedrijf dat zwembaden in heel Florence onder haar hoede heeft, waaronder twee zwembaden die bij de pilots zijn betrokken: San Marcellino (25 m) en het Olympische zwembad van Bellariva (2 baden - 50 en 25 m). Verder werkt AFE samen met de gemeenteraad van Florence als voornaamste eigenaar en beheerder van sportfaciliteiten in het gebied; CLEAN (Denemarken) is de werkpakketleider voor WP2: Territoriale analyse en vergelijkende uitwisseling. CLEAN is sinds 2006 actief (voorheen bekend onder de naam The Lean Energy Cluster) en werkt aan het realiseren van optimale omstandigheden voor het ontwikkelen van energieefficiënte technologieën en oplossingen, en het stimuleren van innovatie en economische ontwikkeling op dit gebied. Zij brengen geïnteresseerde partijen samen (ondernemingen, onderzoeksinstellingen, overheid) die zakelijke mogelijkheden zien voor de ontwikkeling, productie en verkoop van producten en diensten op basis van energie-efficiënte technologieën. Dit omvat het gehele spectrum aan activiteiten, van energieopwekking tot energieverbruik. CLEAN is een Innovation Cluster-initiatief en kan dus rekenen op de gevestigde vakbekwaamheid van diens leden op het gebied van mechatronica, energiesystemen, technologie voor industriële productie en bedrijfsontwikkeling. Zij zetten zich vanuit die gebieden in om energie-efficiëntie op basis van duurzaamheid in de gehele waardeketen van het energiesysteem te bevorderen. CLEAN richt zich dus op het ontwikkelen van technologieën en oplossingen op het gebied van energie-efficiëntie en intelligente energiesystemen; AREAL Regional Agency for Energy and Environment of Algarve (Portugal) is een nonprofitorganisatie die zich richt op het bevorderen van energie-efficiëntie, gebruik van hernieuwbare energie en duurzame ontwikkeling in de Algarve. AREAL vervult een centrale rol bij het realiseren van regionale energie-innovatie en dienstverlening die wordt gekenmerkt door uitstekende efficiëntie en kwaliteit. AREAL biedt de regio Algarve een breed aanbod interventiegebieden, met daarbij de nadruk op hernieuwbare energiebronnen en verhogen van de efficiëntie. Samen met lokale partners en met ruimte voor internationale samenwerking richt AREAL zich op het 4

5 Nearly Zero-Energy-sportfaciliteiten Deliverable 5.5 Langetermijnplan voor bijnaenergieneutrale sportfaciliteiten op lokaal niveau bevorderen van en deelnemen aan activiteiten die leiden tot efficiëntere inzet van energie en betere benutting van energiebronnen in de Algarve. Hiermee beoogt AREAL investeringen in projecten voor hernieuwbare energie te stimuleren en nieuwe technologieën in regionale energiesystemen te introduceren; De gemeente Eindhoven (Nederland) heeft de leiding over WP3 - Ontwerp en ontwikkelingvan geïntegreerd pakket en richtlijnen. De gemeente Eindhoven loopt voorop als het gaat om technologie en duurzame ontwikkeling. De speerpunten van de gemeente zijn ontwerp, innovatie en sport. Eindhoven heeft verschillende maatregelen genomen om de energie-efficiëntie van gebouwen en wijken te verbeteren. In Eindhoven heeft de sector Sport en Beweging een eigen energieafdeling, die als voornaamste taak heeft het energieverbruik in sportfaciliteiten te monitoren en verminderen. Het uiteindelijke doel is om de sportfaciliteiten in Eindhoven energieneutraal te maken. Sport en innovatie komen samen in de drie fieldlabs voor sportinnovatie die de stad rijk is. Een van deze fieldlabs, het InnoSportLab Sport en Beweeg!, werkt aan innovatie op het gebied van sportpromotie en sportfaciliteiten voor recreatiesporten. InnoSportLabs is bovendien onderdeel van de Nederlandse stichting InnoSportNL; De gemeente Vukovar (Kroatië) is de eigenaar van de meeste sportfaciliteiten in het gebied en financier of medefinancier van lokale sportverenigingen die gebruikmaken van deze sportfaciliteiten. Er is met spoed behoefte aan nieuwe maatregelen op het gebied van energieefficiëntie en aan uniforme methoden voor de energiemonitoring van deze faciliteiten. Vukovar heeft meerdere energie-efficiëntieprojecten opgezet en werkt samen met meerdere belanghebbenden in de stad, waaronder overheidsbedrijven voor de productie, distributie en aanlevering van thermische energie en de Gemeenschappelijke Sportvereniging van Vukovar, een overkoepelende vereniging van alle lokale sportverenigingen; Cyprus Energy Agency (Cyprus) is een maatschappelijke non-profitorganisatie die zich richt op het bevorderen van hernieuwbare energie, energiebesparing, rationeel gebruik van energie en duurzaam transport. De oprichting en activiteiten van het Cyprus Energy Agency zijn tot stand gekomen met steun van de Europese Commissie (via het Intelligent Energy-Europe-programma) en de Union of Cyprus Communities. In het bestuur zijn zes belangrijke groepen vertegenwoordigd, waaronder de lokale overheid, consumentenverenigingen, milieustichtingen, vakverenigingen en energiedeskundigen uit de academische en onderzoekswereld. De voornaamste doelstelling van het agentschap is om bij te dragen aan het realiseren van duurzame ontwikkeling, aansluitend bij de Lissabonstrategie, Europese strategie voor duurzame ontwikkeling en het energiebeleid van de Europese Unie. Aandachtspunten hierbij zijn de zekerheid van energietoevoer, concurrerend vermogen, duurzaamheid, het aanpakken van klimaatverandering, stimuleren van hernieuwbare energie, energiebesparing en -efficiëntie en duurzaam transport; DCSDC Derry City & Strabane District Council (Verenigd Koninkrijk) coördineert WP4 Pilotfase: toepassing en monitoring. De Derry City & Strabane District Council was actief betrokken bij het terugdringen van het eigen energieverbruik door de aanstelling in 2006 van een Energy Manager. Ook loopt er een programma voor de implementatie van energie-efficiëntieprojecten. DCC is eigenaar en exploitant van alle recreatiecentra in de stad. De Energy Manager van de Council is verantwoordelijk voor het terugdringen van het energieverbruik van de Council en heeft dus een rechtstreeks mandaat om dit in alle gemeentelijke gebouwen, waaronder sportfaciliteiten, te doen. De Council zal direct samenwerken met 3 sportfaciliteiten (City Baths, Lisnagelvin Leisure Centre en Templemore Leisure Centre), die zij bezitten en beheren. DCSDC heeft uitgebreide expertise op het gebied van energieprestaties, het beheer van sportfaciliteiten en de financiering van acties gericht op vermindering van het energieverbruik. Deze partner werkt tijdens het gehele project samen met leden van de verschillende comités van de Council gericht op milieu en dienstverlening. 5

6 Deliverable 5.5 Langetermijnplan voor bijnaenergieneutrale sportfaciliteiten op lokaal niveau 3 Werkpakket 5: Communicatie Dit werkpakket bevordert een hefboomeffect en navolging van het geïntegreerde pakket door communicatie van de projectresultaten aan burgers (gebruikers van gebouwen en algemeen), lokale en nationale doelgroepen (in partnergebieden en daarbuiten) en eigenaren van sportgebouwen. Ook wordt een verhoogd bewustzijn in het algemeen van het belang van NZEB nagestreefd, met hierbij de nadruk op sportfaciliteiten. Op basis van Taak 3.2 en de activiteiten uitgevoerd in WP4, aan het einde van de pilotfase, ontwerpen partners een duurzaamheidsplan voor de lange termijn voor NZE-sportfaciliteiten. Het langetermijnplan omvat een specifiek plan van aanpak voor elke regio, op basis van het bijgewerkte geïntegreerde pakket en de ontwikkelde richtlijnen in Taak Inhoud Het plan van aanpak omvat het volgende: een werkplan; benodigde middelen (personeel, financiering, etc.); bronnen van financiering; belangrijke partijen om bij het proces te betrekken; herhaalacties om de continuïteit van de activiteiten van partners tot na de looptijd van het project te verzekeren. 3.1 Eindhoven, een contextueel overzicht van de sportfaciliteiten in de regio Eindhoven kent zo'n 26 sportzalen (sporthallen) voor verschillende binnensporten (voetbal, volleybal, handbal). Scholen gebruiken deze faciliteiten bovendien voor lessen lichamelijke opvoeding. In het noorden bevindt zich een groot sportgebied met buitenfaciliteiten (voetbal, hockey) en een zwembad: het ir. Ottenbad. Ook in het zuiden is er een uitgestrekt sportgebied met buitenfaciliteiten (voetbal, hockey, golf), het Pieter van den Hoogenband Zwemstadium en een ijssportfaciliteit. Tot slot bevindt zich in het centrum van de stad het PSV-stadium. De gemeente Eindhoven is de eigenaar van de faciliteiten en beheert deze, met uitzondering van het PSV-stadium. Dit betekent dat de energie- en overige exploitatiekosten voor rekening van Eindhoven komen. Eindhoven kan daarom zelfstandig beslissingen nemen over duurzaamheid en overig onderhoud. Wanneer de terugverdientijd acceptabel is, kan Eindhoven besluiten in de faciliteit te investeren. Dit vereist een gedegen energieaudit en berekening van de terugverdientijd en voordelen in jaren. De personeelsleden en beheerders van de faciliteiten zijn in dienst van de gemeente. De beheerders kunnen maatregelen voor meer energie-efficiëntie en de financiering ervan aan de gemeenteraad voorleggen. Eindhoven staat momenteel uitgebreid stil bij de energie-efficiëntie van sportfaciliteiten, evenals bij de taak van de gemeente in het algemeen. Als wij eigenaar blijven van de faciliteit, zullen wij op zoek gaan naar maatregelen om het energieverbruik terug te dringen. De ambitie van Eindhoven is om in de toekomst een energieneutrale stad te worden. Een andere discussie is de rol van de gemeente in het algemeen. Is het aan de gemeente om alle faciliteiten te bezitten en beheren, of kan dit beter aan de markt worden overgelaten? Mogelijk besluit Eindhoven bepaalde faciliteiten als eigenaar te blijven beheren en de exploitatie en onderhoud, en mogelijk ook het eigenaarschap, van andere faciliteiten aan de markt te geven. Dit wordt in 2017 besloten in de Sportvisie van Eindhoven.

7 Nearly Zero-Energy-sportfaciliteiten Deliverable 5.5 Langetermijnplan voor bijnaenergieneutrale sportfaciliteiten op lokaal niveau 3.2 Langetermijnplan Actie 1: Afdekken van zwembad (binnen en buiten) Beschrijving Tijdens de bezoeken aan Cyprus en Sonderborg zagen wij dat zwembaden werden afgedekt om de temperatuur van het water op peil te houden. Hiermee worden energiekosten bespaard. In Eindhoven willen wij zowel binnen- als buitenbaden gaan afdekken. Voor het afdekken van buitenbaden hebben wij een pilot in gang gezet voor het ir. Ottenbad. Helaas kon deze niet binnen de projectplanning van n0e worden gerealiseerd. Betreffende sportfaciliteit Deze actie kan worden gekopieerd in het Pieter van den Hoogenband Zwemstadium en de recreatiefaciliteit die zich in de ontwerpfase bevindt. Dit betreft het ombouwen van een voormalig recreatiebad met glijbaden en golfslag. Benodigde middelen (personeel, externe experts, etc.) De benodigde middelen betreffen interne medewerkers en management, aangevuld met externe experts voor een energieaudit en kostenbesparingen van deze actie. Ook moet worden gekeken naar de luchtkwaliteit (bij toepassing binnen). Na de energieaudit wordt dit plan aan het management en de gemeenteraad gepresenteerd voor de financiering. Daarna gaan wij naar de markt en wordt de beste partij gekozen voor uitvoering en levering. Financiering De gemeente Eindhoven is verantwoordelijk voor de financiering. Wanneer blijkt dat de investering binnen zo'n 5 jaar wordt terugverdiend, is de financiering doorgaans akkoord. Oftewel we investeren nu om hier later van te profiteren. Belangrijke partijen De belangrijkste partijen die moeten worden betrokken om de voorgestelde actie te realiseren, zijn: Energiebeheerders om het proces in gang te zetten en uit te werken. Beleidsvormers voor sportfaciliteiten voor het afbakenen van ambities en verkennen van financieringsmogelijkheden. Energie-experts voor de energieaudits en technisch advies. Gemeenteraad en wethouders voor de politieke overeenstemming. Technische gebouwbeheerders voor de integratie in het bestaande gebouw. De faciliteitbeheerders voor onderhoud en correct gebruik. Werkplan De energieaudit is afgerond en offertes zijn aangevraagd. Nadat de offertes binnen zijn, zullen wij een keuze maken. Hopelijk kunnen wij bij het ir. Ottenbad begin 2017 van start. Actie 2: LED-verlichting in Indoor Sportcentrum Beschrijving Tijdens verschillende projectbezoeken, vergaderingen en interne discussies kwam één mogelijke maatregel binnen het kader van het n02-project naar voren, namelijk het vervangen van de oude TL-verlichting met LED-verlichting in het Indoor Sportcentrum Eindhoven. Dit is een grote binnensportfaciliteit met internationale wedstrijden voor sporten zoals volleybal, handbal en tennis. Het overstappen op LED 7

8 Deliverable 5.5 Langetermijnplan voor bijnaenergieneutrale sportfaciliteiten op lokaal niveau betekent een winst van zo'n 50 tot 60%. De enige reden waarom dit nog niet is gerealiseerd, is de onzekere situatie omtrent het eigenaarschap van het Indoor Sportcentrum. Mogelijk wordt deze faciliteit naar de markt gebracht. Betreffende sportfaciliteit Deze actie kan worden gekopieerd in bijna alle faciliteiten met verlichting. Binnen- en buitenverlichting. In de sportruimten en kleedkamers, inclusief eventuele kantines of kantoren. Benodigde middelen (personeel, externe experts, etc.) De benodigde middelen betreffen interne medewerkers en management, aangevuld met externe experts voor een energieaudit en kostenbesparingen van deze actie. Na de energieaudit wordt dit plan aan het management en de gemeenteraad gepresenteerd voor de financiering. Daarna gaan wij naar de markt en wordt de beste partij gekozen voor uitvoering en levering. 8 Financiering De gemeente Eindhoven is verantwoordelijk voor de financiering. Wanneer blijkt dat de investering binnen zo'n 5 jaar wordt terugverdiend, is de financiering doorgaans akkoord. Oftewel we investeren nu om hier later van te profiteren. Voor alle nieuwe projecten en onderhoud is het gebruik van LED verplicht. Belangrijke partijen De belangrijkste partijen die moeten worden betrokken om de voorgestelde actie te realiseren, zijn: Energiebeheerders om het proces in gang te zetten en uit te werken. Beleidsvormers voor sportfaciliteiten voor het afbakenen van ambities en verkennen van financieringsmogelijkheden. Energie-experts voor de energieaudits en technisch advies. Gemeenteraad en wethouders voor de politieke overeenstemming. Technische gebouwbeheerders voor de integratie in het bestaande gebouw. De faciliteitbeheerders voor onderhoud en correct gebruik. Werkplan Hopelijk komt de gemeente Eindhoven met een beslissing over het eigenaarschap van het Indoor Sportcentrum en andere faciliteiten. Dan kan namelijk worden bekeken of vervanging door LED op meer plekken mogelijk is. Over de Sportvisie van Eindhoven wordt als het goed is in 2017 besloten.