God s. Gym. Samenvatting. Leon de Winter

Transcriptie

1 Ro g i e r E l s h o u t DATUM VAK Literatuur (NE) OPDRACHT Boekverslag 12 God s Gym Leon de Winter De Bezige Bij Amsterdam, 2002 God s Leon de Winter Gym Rogier Elshout, V6 sgolisneitluek@xs4all.nl mentor: Blonk leerling nr: pagina 1 Samenvatting De Proloog is een verklaring van God (van Godzilla), de reusachtige zwarte eigenaar van de sportschool God s Gym, aan Joop Koopman hoe het zover heeft kunnen komen dat Mirjam Koopman, een leerlinge die bij hem achter op de motor zat, op haar verjaardag omkwam tijdens een ongeluk. Zijn verklaring begint bij de drift der continenten en alle factoren die bijgedragen hebben zijn onderzocht. Op 22 december 2000, de dag dat Mirjam Koopman, dochter van de scriptschrijver Joop Koopman, 17 jaar wordt, heeft zij een afspraak met haar vriendinnen om te lunchen. Joop wordt gevraagd door Philip, een oude schoolvriend uit Den Bosch die hij sindsdien niet meer gezien heeft, langs te komen in een appartement in Los Angeles, de woonplaats van Joop. Philip vraagt hem, een beroep doend op zijn joodse wortels, of hij undercover wil werken voor de Mossad. Hij moet toevallig in contact zien te komen met Omar, een jonge Nederlandse Marokkaan, die ervan wordt verdacht een fundamentalistische terrorist te zijn. In eerste instantie wil Joop weigeren, maar door het noodlottige telefoontje dat hij krijgt tijdens het gesprek, verandert zijn hele leven. Mirjam, zijn enige dochter voor wie hij zorgt na zijn scheiding, ligt zwaar gewond en in coma in het ziekenhuis. Met Philip gaat hij naar het ziekenhuis. Al snel blijkt de situatie hopeloos. Mirjam zal niet meer ontwaken en na 3 dagen aan haar bed te zitten krijgt Joop een visioen van Mirjam die uit haar lichaam stapt. Haar levensfuncties beginnen, een voor een, uit te vallen. Dan vraagt de dokter hem of Mirjams hart voor transplantatie mag worden gebruikt. Joop stemt toe en het hart wordt uit het nog gedeeltelijk functionerende lichaam verwijderd. Joop sluit zich op in zijn huis, zonder te wassen, te eten, alleen rokend, drinkend. Dan, na een week belt God aan. Hij is in tranen en geeft zijn leven aan Joop: Mijn leven is nu voor u!(...) Doet u ermee wat u wilt.(...) Het was mijn schuld! [p117] Joop is furieues over de brutaliteit van de man die zijn meest waardevolle bezit de dood in gejaagd heeft, maar laat hem toch zijn verhaal doen. God bood Mirjam een lift aan nadat ze had gesport in zijn school. Hij moest dezelfde richting op dus kon ze makkelijk bij hem achterop. Door een samenloop van omstandigheden is die ten val gekomen. God blijkt een goedmoe-

2 dige en vriendelijke jongen te zijn die alles voor Joop overheeft (hij heeft zelfs zijn sportschool verkocht en wil van het geld dat hij ervoor heeft gekregen een tempel op het graf van Mirjam laten bouwen en bekeert zich tot het jodendom). Samen met hem strooit Joop haar as in de zee, zoals opgedragen in het visioen. Joop gaat toch in op het voortel van Philip, niet uit liefde voor Israël, maar voornamelijk voor het geld en de afleiding (hij krijgt er een baan bij). Hij raakt inderdaad aan de praat met Omar, die een aardige en praatgrage jongeman blijkt te zijn. Ze krijgen een band. Omar wil een postorderbedrijf voor moslims op internet zetten en heeft veel vrienden die hacken. Dan komt Linda opeens opduiken, een nicht met wie joop vroeger een relatie had. Zij is bekeerd tot het boeddhisme en is met een monnik in Amerika om fondsen te werven voor een klooster in Tibet. Linda en Joop worden opnieuw verliefd op elkaar. Zij beweert dat de monnik de reïncarnatie is van Joops grootvader die voor de oorlog miljoenen heeft achtergelaten op een Zwitserse bank. Joop is niet gediend van de zweef neef en het new-age en kruidenthee gedoe, maar het verhaal klinkt wel heel aannemelijk. Als enige erfgenaam is zijn handtekening nodig voor het opnemen van het geld. Samen met de directeur van een bank worden er papieren opgesteld en Joop zet zijn handtekening eronder. Nadat hij dat heeft gedaan hoort hij niets meer van Linda, hij is bedrogen en naar de miljoenen kan hij fluiten. Al snel na de crematie wil Joop weten wie het hart van zijn dochter heeft gekregen. De familie van de draagster van Mirjams hart wil zich niet kenbaar maken, maar voor Joop wordt het een ondragelijke last niet te weten waar het meest evidente lichaamsdeel van zijn dochter is, wie bezit heeft genomen van haar hart. Daarom komt Joop op het idee dat Omar en zijn hackers dat kunnen oplossen en het lukt hen de draagster op te sporen: een meisje in Parijs. Philip krijgt hoogte van zijn band met omar en spreekt Joop aan. Hij heeft ervoor gezorgd dat de dochter van een Iranese sympathisant van de Mossad, Alia Nuri, het hart van Mirjam heeft gekregen. Als Omar erachter zou komen waar zij in werkelijkheid verblijft (in Portland ) in plaats van Parijs, zou het heel gevaarlijk zijn voor de Iranese familie en voor de Mossad. Omar moet daarom geliquideerd worden. Philip helpt Joop verder en zorgt ervoor dat hij Alia Nuri kan ontmoeten zonder dat zij weet wie Joop is. Die ontmoeting neemt zijn onrust weg en hij kan erin berusten dat het hart van zijn dochter het leven van dit meisje mogelijk maakt. Het boek eindigt met een Epiloog. Het zijn wederom aantekeningen van God voor de heer Koopman, maar deze keer gaat het niet om de feiten, maar om de verhalen achter het ongeluk, de verhalen van de mensen die bij het ongeluk betrokken waren. Analyse hoofdhandeling De hoofdhandeling is het feit dat hij vrede vindt in de bestemming van het hart van Mirjam, dat de onrust weg is en hij erin kan berusten dat het hart van zijn dochter het leven van dat meisje mogelijk maakt. Zijn leven, dat volledig overhoop gehaald is, is weer rustig, hij is zelfs weer aan het schrijven. pagina 2 hoofdpersonen De hoofdpersoon van het verhaal is Joop Herman Koopman, zevenenveertig jaar oud en woonachtig in Venice, Californië. Van beroep is hij schrijver van scripts voor films, maar hij heeft al een tijd geen succes. Joop is een zachte, goedaardige man die ondanks financiële problemen positief in het leven staat totdat zijn enige dochter Mirjam overlijdt.hij raakt hierdoor in een hevige de-

3 pressie maar hij probeert na een maand of twee zijn leven toch weer een beetje op te pakken. Hij reageert echter nog vaak erg fel op anderen, vooral als het over zijn dochter gaat. Hij ziet dan wel gelijk in dat hij fout zit en biedt zijn excuses aan. Verder is hij een erg nuchter persoon, een echte Nederlander dus. Hij ziet niets in de zweverige verhalen van Linda en heeft een hekel aan new age en dat soort onzin( hij was verdwaald geraakt in Linda s wereld. Iriscopie. Aromatherapie.[p321]), maar hij is wel naïef genoeg om mensen te snel te goed te vertrouwen. Ook is hij geen grote held, hij durft de opdracht van Philip niet aan te nemen omdat het gevaarlijk is, liever neemt hij geen risico s. Hij is ook een beetje een muggenzifter. Steeds al philp weer een taalfout maakt verbeterd Joop hem, zelfs in de meest ongepaste situaties Hij is een round chraracter, want door de dood van zijn dochter komt hij in een depressie en ook daarna krijgt hij steeds meer lak aan regeltjes. Door het hele boek heen is zijn persoonlijkheid variabel. God (van Godzilla), oftewel Erroll Washington, is de eigenaar van een sportschool in Los Angeles. Vanwege zijn enorme gestalte heeft hij de bijnaam Godzilla gekregen. God is de veroorzaker van het ongeluk van Mirjam, ze zat bij hem achter op de motor toen deze in een slip raakte en Mirjam verongelukte. God heeft hiervoor zoveel berouw dat hij zijn sportschool verkoopt en zijn leven aan Joop geeft. Hij stelt zich ontzettend ondergeschikt op, Joop mag van hem vragen wat hij wil. Alles doet hij. Maar hij is geen slaaf, zijn boetedoening kent ook een, soms zelfs dwingende, inbreng. Ruimte Het verhaal speelt zich af in en rond Las Vegas en San Fransico, Californië, Verenigde Staten. Alleen flashbacks spelen zich soms in Nederland af, en één hoofdstuk speelt in Portland, waar de ontvangster van het hart van Mirjam woont. De ruimte is niet echt heel belangrijk voor het verhaal, dat had ook wel ergens anders kunnen zijn (wel in de VS), maar het is vooral een extra, een beschrijving van LA er bij. Allen voor de samenloop van de omstandigheden is het natuurlijk wel van belang, want Mirjams dood is begonnen bij de drift der continenten. Tijd De proloog begint in het begin van der tijden, en loopt op tot22 december van het jaar 2000, de dag van het ongeluk. De rest van het boek speelt zich af van dat moment tot ongeveer een jaar later. Het verhaal is chronologisch verteld, ondanks dat er een aantal flashbacks in zitten. Bijvoorbeeld Joop die vertelt over zijn relatie met Ellen, of Omar die vertelt over zijn criminele jeugd. Er zitten enorme tijdsprongen in, van enkele maanden zelfs, terwijl soms de vertelde tijd de vertel tijd enorm benaderd. Perspectief het verhaal is de personale vertelsituatie, met Joop als persoon waar over de schouder wordt meegekeken. de schrijver geeft ons zowel informatie over de situatie als wat er in het hoofd van Joop omgaat. Een uitzondering hier zijn de proloog en de epiloog, waar God de schrijver is, die in de proloog als alwetende verteller verteld en in de epiloog als personale verteller, met soms een aantekening in ik-perspectief. pagina 3 Interpretatie Ook dit boek is niet heel eenvoudig te interpreteren. Er zitten meerdere ver-

4 haallijnen in. Ten eerste is er het verhaal Mirjam, de relatie die hij met haar had en zijn tomeloze verdriet over haar dood. En dan is er ook nog zijn obsessie voor haar hart. Ten tweede is de verhaallijn met Philip en Omar, de man die een gemene terrorist moet zijn, maar eigenlijk heel aardig is. En ten derde is er de lijn met Linda en Usso Apoury (de monnik) en zijn geld. Daarnaast zijn er ook nog veel zijwegen, zoals een discussie met Philip over Israël en de Palestijnen en het doel van Israël of een verhaal over een homoseksuele filmproducent die een feest geeft op de dag van zijn suïcide. Het is dus niet al te makkelijk daar een overkoepelend thema in te vinden. De titel suggereert een heel diepzinnig boek, maar is het dat ook? Gaat het hier over de gymzaal van God, waar Hij mensen laat spelen het alleen de buitenkant, iets oppervlakkigs en vergankelijks, telt? Of is het gewoon een naam die de aandacht trekt een leuke speling met Godzilla? Wie spijkers op laag water zoekt, zal ze altijd vinden, maar ik denk dat je dit boek voor een groot deel moet zien als een thriller, een spannend verhaal en niet achter elke boom voor een heilige eik moet aanzien. Er zijn dus ook meerdere thema s te bedenken: De vader die zijn dochter verliest, de man die vriendschap sluit met iemand die hij zou moeten vrezen, oplichting/misbruik van naïviteit/misbruik van een geloof. En daar horen dan ook nog deel thema s bij. Zoals het omgaan met een getransplanteerd hart. Toch geloof ik wel dat er een overkoepelend thema is. In de proloog en de epiloog worden omstandigheden uitgelegd die de dood van Mirjam veroorzaakt hebben. Toch is er een belangrijk verschil tussen de proloog en de epiloog. De proloog gaat over feiten. Puur fysische redenen waarom het ongeluk kon gebeuren. Een oude truck die, vanwege een uitwijkings manoeuvre olie lekt, een vrouw die in haar ford een uitrit uitkomt. De tektonische bewegingen die de vrachtwagen kapot hebben gemaakt. Puur technisch, een verklaring, een positivistische uitleg van het voorval, ërklarung. De epiloog daarentegen gaat in op de personele die bij het ongeval betrokken waren, direct of indirect. God verplaatst zich in hen en probeert zo te begrijpen wat er gebeurt is, door hen te doorgronden, te verklaren wat zich heeft afgespeeld, waarom alles zo gelopen is. Een hermeneutische manier van uitleggen, het verstehen. Dit zou er op kunnen wijzen dat achter alles een verhaal zit. Dat het niet gaat om kale feiten, maar om wat er achter zit. Want achter alles zit meer dan het object op zich. Het hart van Mirjam is niet zomaar een pomp, het is een vitaal onderdeel van haar. Van haar persoon. Je zou kunnen zeggen dat er achter het hart een verhaal zit. Ook in Omar. Aan hem zit een heel verhaal. Zijn verhaal, Philips verhaal. Zijn verhaal van het geloof gevonden hebben, Philips verhaal van een terrorist. Omars verhaal over zijn wortels, philips verhaal over het missen van wortels in Nederland. En de beweegreden van Linda. Hoe ze het gedaan heeft is binnen een half uur door philip uitgezocht, waarom blijft een raadsel. Haat ze hem, omdat hij niks gedaan heeft toen ze het huis uitgezet werd? Er zit een verhaal achter. Spijkers op laag waterzoekende zou je het zo extreem kunnen stellen dat het boek wil stellen dat er voor erkläring geen plaats si op deze aarde. Mirjam was een heel exact persoon, volledig bezeten van wiskunde, alles wiskundig maken, en zij moet van de aarde af. Maar dat is wel een heel extreem punt, en dat schrijf ik dus ook af. pagina 4 Het Boedisme, dat een prominente rol speelt in het boek, is een geloof dat stelt dat niets op zich zelf staat, dat alles in de kosmos met elkaar in relatie staat.

5 Alles is ergens aan verbonden. Het hart is geen ding, maar een onderdeel van een persoon, een ongeluk heeft een plaats in de kosmos. Als je het zo bekijkt passen ook zelfs de uitsapjes in het boek. Israël is ook een verhaal, een uitgebreid waarom. Wat daar gebeurd is niet afhankelijk van fysische omstandigheden, om het te begrijpen moet je je verplaatsen in de joden. En het feit dat de man een feest organiseert voor zijn zelfmoord, is de oorzaak van de dood van Mirjam. Of toch juist niet? Door de nep-boedisten is hij zwaar bedrogen, zijn intuïtieve afkeer van de aromatherapie mentaliteit bleek juist en de gebeurtenissen overwegende merkt god op: Er is geen waarheid in lijden, van de oorzaak van lijden, van het einde van lijden, noch van het pad. Er is geen wijsheid, en er is geen doel [p344]. Hoe kan er ooit een reden zijn voor de dood van zijn onschuldige dochter? De vraag blijft dus een beetje hangen, aan de lezer te beslissen. Maar het thema is dus het verhaal achter de dingen Waardering Notities van God voor dhr. Koopman. [p9] is niet de meest gebruikelijke opening van een boek. Dat zorgt er al voor dat je meteen aan het boek geplakt zit. Het magische aantal van 12 omstandigheden, op een bizarre manier samenkomend, met als laatste zin: In de vroege ochtend is uw dochter gestorven, [p26] dat is iets dat ik nog nooit gezien had en maakt het boek al voor het echte begin fascinerend. Het was een beetje een teleurstelling toen bleek dat het niet over God ging, maar over gewone mensen, en toen het gesprek tussen Joop en Philip op Israël kwam werd ik even echt bang. Ik ken de visie van De Winter op het conflict in het Midden-Oosten en ik had geen zin om zijn verschrikkelijke mening 371 pagina s aan te moeten horen. Maar dat viel allemaal ontzettend mee. Het gaat verder niet over Israël en de Palestijnen. Wat het wel is, is een ontzettend vlot verhaal over een typisch Nederlandse, doodnormale man in een on-nederlandse, bizarre situatie. pagina 5 Het verhaal leest vlot weg. De schrijfstijl is uitermate prettig voor het oog. Beknopte zinnen, snelle dialogen, geen rare overgangen en alles vloeiend in elkaar overlopend. Ik heb het nagenoeg achter elkaar uitgelezen, zonder me een moment te vervelen. Want het is een uitermate spannend boek. Iedere keer zijn er weer ontwikkelingen en het is de hele tijd een mysterie wat er komen gaat. Het zijn natuurlijk meerdere sub-verhalen verweven in een groot web. En dat is heel knap gedaan. Het verhaal is nergens geforceerd en het blijft allemaal heel logisch. En het is natuurlijk een heel verrassend boek. Met een proloog die je meteen aantrekt, en on alledaagse onderwerpen. Elk hoofdstuk heeft weer een verrassingselement. Na het lezen van de procedure en enkele andere wat moeilijkere boeken daarvoor, was het een verademing zo n licht boek te lezen. Misschien ook omdat ik vlak hier voor het verslag van De procedure heb gemaakt zoek je overal de dubbel bodem, maar die is heier niet altijd, het is gewoon zoals het er staat. Maar dat maakt het boek zeker niet oppervlakkig. De hermeneutiek in het boek en enkele andere dingen maken toch dat je over wat dingen aan het denken gezet

6 pagina 6 wordt. Wel waren een hoop dingen voor mij volledig onherkenbaar. Ik ben geen Jood, dus die vraag over hulp aan Israël is niet relevant voor mij. Ik heb geen kind, dus ik weet niet hoe het is om een vader te zijn, hoe dat voelt, hoe dat is. Laat staan dat ik een dood kind heb, dat ik moet verwerken, en een afgestaan hart heeft. Een hoop dingen zijn niet erg aansprekend voor mij op die manier. Maar de vraag of dingen met elkaar verbonden zijn als nu en later, lichaam en geest, zijn natuurlijk wel aansprekend voor mij, net als hoe serieus je al die zweverige dingen nemen moet. Net zo bizar als de proloog is de epiloog, en met verbazing sla je het boek dicht, vooral omdat de epiloog een beetje een anticlimax is, boeiend allemaal, maar je wil weten hoe het verder gaat met Joop.