De eerste spreker was professor Gerard Rooijakkers, die een paar prachtige verhalen opdiste met als thema s o.a. de plaats die bier in

Transcriptie

1 Kansen voor Streekbieren Onder deze naam organiseerde museumbrouwerij De Roos te Hilvarenbeek in het kader van zijn 135 jarig bestaan op 22 december 2012 een symposium, waar gesproken werd over de ins en outs van het produceren en vermarkten van streekbieren, met daaraan gekoppeld een wedstrijd voor hobbybrouwers. Van beide evenementen wil ik hieronder verslag doen. Om te beginnen: ken ik Hilvarenbeek? Het eerlijke antwoord is: nee. Wel eens gehoord van het pretpark Beekse Bergen, maar gelukkig heb ik hierheen nooit met mijn kinderen af hoeven te reizen. Ik haat pretparken. Verder zei Hilvarenbeek me totaal niets. Van brouwerij De Roos had ik al evenmin gehoord. Hierin is inmiddels verandering gekomen. Overigens hing mijn aanwezigheid nog aan een zijden draadje. Ik had bepaald niet het plan om zover naar het Zuiden te reizen voor iets wat me, dacht ik, maar matig interesseerde. Enig aandringen van het bestuur was uiteindelijk voldoende om me er heen te lokken, samen met mijn zoon Thijs, die mij op de brouwdagen trouw assisteert. Even leek het er nog op, dat Jos Verlaak mee zou kunnen komen (hij had ook ingeleverd, maar viel niet in de prijzen), maar zijn agenda liet het niet toe. De inhoud van het symposium was wel dermate interessant, dat ik hier een kort verslag van uit wil brengen. De middag werd geopend door Ruud Groenendijk, voormalig voorzitter van de brouwerij. Hij memoreerde de recente geschiedenis: de uit 1877 daterende brouwerij is na een lange sluiting (vanaf 1933) opnieuw in productie genomen. In 1992 werd de Stichting Museumbrouwerij opgericht, in 1997 werd een nieuwe brouwinstallatie in gebruik genomen. De zaken gaan goed, mede door de inspanningen van plm 90 vrijwilligers, die het project zijn continuïteit geven. Een gouden greep bleek ook het uitgeven van obligaties in Hierover verderop meer. De eerste spreker was professor Gerard Rooijakkers, die een paar prachtige verhalen opdiste met als thema s o.a. de plaats die bier in

2 Ruud Groenendijk en prof. Gerard Rooijakkers emotionele zin in de Brabantse gemeenschap inneemt. Zelf geboren in een café in Eindhoven vertelde hij het verhaal van een brouwerij met annex een gelagkamer, waar de vreemdste dingen gebeurden rond De Kwade Hand rustte op dit etablissement. Ondrinkbaar bier, de koeien liepen op de hooizolder ipv dat ze op stal stonden, enz. Het probleem was opgelost nadat volgens voorspelling van een naburige pastoor de vrouw van de brouwer was overleden. Evident, dat zij een heks geweest was. Hij had nog meer verhalen, die ik mogelijk later nog eens als bladvulling in dit blad ga gebruiken. Zijn belangrijkste leerpunt voor de aanwezige brouwers was het volgende: Smaak, geur, kleur, etc van moderne bieren (de interne attributies) zijn tegenwoordig nauwelijks meer onderscheidend. Van de 10 pilseners herken je er blindproevend misschien 1 à 2. Om je te onderscheiden van je concurrenten moet je tegenwoordig sturen op de externe attributies. De vier belangrijkste zijn: >Ambachtelijkheid (staat op bijna alle pilsetiketten, alhoewel het industrieel bereide bieren zijn), >Historisch / Traditioneel (zie ook weer de pilsreclames), >Biologisch verantwoord / Natuurzuiver (idem), >en last but not least: het Streekeigene/Regionale karakter (denk aan Us Heit). Waar Heineken de strategie hanteert van de zgn prototypische productpositionering (:bier=pils=heineken; soort product en merknaam vallen met elkaar samen), liggen er voor kleinere brouwers

3 mogelijkheden door hun regionale product nadrukkelijk als streekbier te positioneren. De samenvatting moet ik helaas wat kort houden, maar ik vond het een erg goed verhaal. De tweede spreker was Paul Spapens. Een regionaal bekende schrijver, van wiens hand o.a. het boek Bier in alle eeuwigheid, over het 125 jarige bestaan van de Tilburgse Trappistenbrouwerij verscheen. Hij kwam met een voorstel voor de aanwezigen om hun positie te versterken door een kwaliteitslabel Brabants Bier op te zetten. Voor mij een stuk minder interessant, alhoewel de man zelf zeer sympathiek was. De derde spreker was Dirk Geysels, een Vlaming, die in het onderwijs zit en vanuit zijn werk als vrijwilliger bij natuurgebied De Liereman bij Oud-Turnhout, het grootste gagelveld van Europa (waar de bloeiende gagel in het voorjaar een attractie schijnt te zijn), heeft hij met een aantal medestanders een gagelbier ontwikkeld. Hij schetste in detail wat er allemaal bij komt kijken om een goed bier te ontwikkelen vanuit in feite niet bestaande receptuur (er staat nergens exact hóe gagel te gebruiken). Vanaf de eerste proefbrouwseltjes in 1995 tot een bier wat nu met eigen etiketten, kratten,

4 geschenkverpakking e.d. in de schappen staat bij de drankenhandel. En, vooral, te drinken is in het bezoekerscentrum van De Liereman. Vanuit een aanvangssubsidie van plm ,00 is er nu een organisatie, die nog steeds op vrijwilligers drijft, maar die inmiddels een dreigend faillissement heeft overleefd, en die een zeer speciaal bier voert wat goed wordt verkocht. Het brouwen vindt plaats in de Proefbrouwerij te Lochristi. Prompt heb ik natuurlijk voordat ik vanuit het Zuiden terugreisde naar het Noorden even een oversteek naar België gemaakt om een kratje Gageleer mee te kunnen nemen. Tussen en uur zette het gezelschap koers van cultureel centrum Elckerlyc waar de lezingen werden gehouden, naar brouwerij De Roos, alwaar de prijsuitreiking van de brouwwedstrijd in het kader van het Open Beeks Bierbrouwkampioenschap plaatsvond. In het begin van 2012 heeft De Roos een bericht gestuurd langs alle amateur bierbrouw verenigingen met een uitnodiging om deel te nemen.

5 Gezien het historische karakter van de brouwerij was er gekozen voor een drietal categorieën min of meer historische bieren waarin meegedaan kon worden. In de convocatie werd het aldus verwoord: We stellen geen harde voorwaarden aan dichtheid, alcoholgehalte en kleur, maar geven wel een grove omschrijving mee als richtlijn: 1. Gruytbier of kruidenbier Alc 3-7% kleur licht kenmerken fris, kruidig 2. Oud bruin Alc 2-4% kleur donkerbruin kenmerken dun, zoet, karamel 3. Münchener Alc 3-5% kleur koper tot donkerbruin kenmerken moutig, geroosterd, chocolade, bitterig, zoetig In elke categorie was er een winnaar en uiteindelijk is er dan natuurlijk een overall winnaar. De winnaars werden na een korte uitleg van de eigenschappen van de biersoorten in de drie categorieën bekend gemaakt door Harrie de Leijer, een zeer amicale man, kleinzoon van de laatste actieve brouwer, die de Harrie de Leijer, prof. Henk van Zuijlen en het prijskonijn brouwerijgebouwen in bezit heeft en voor de somma van 1,00 per jaar verpacht aan de Stichting Museumbrouwerij. Statutair heeft hij namens de familie zitting in het bestuur. Hij had de verheugende mededeling dat alle

6 ingezonden bieren goed (=zonder brouwfouten) waren, maar niet altijd voldeden aan de typeomschrijving. (Waar hebben we dat meer gehoord, trouwens?) De prijzen werden uitgereikt door Henk van Zuylen, voorzitter van de museumbrouwerij, in het dagelijks leven hoogleraar verkeer en planning, en de dag tevoren net terug gekomen uit China. De prijswinnaars waren: Cat. 1. Gruytbier: Joost de Kort Cat. 2. Oud Bruin: Jan Moeskops Cat. 3. Münchener: Jan Sikkens Vervolgens werd de Münchener Dunkles van ondergetekende goed genoeg bevonden voor de eindzege. De keuring is volgens mij niet volledig uitgevoerd door BKG keurmeesters, maar er is wel verslag gelegd van de proef bevindingen op het BKG keuringsformulier. Zo wordt de Münchener dan bedeeld met 80 punten. De Winnaars Een dankwoordje hoort er bij Ik heb jullie op de clubavond al eens deelgenoot gemaakt van mijn zorg aangaande het CO2 gehalte in het bier, maar uiteindelijk is alles op wonderbaarlijke wijze goed gekomen. Kennelijk. Niet geheel een standaard wedstrijd dus, maar ook de prijzen zijn origineel. Voor alle categorale winnaars was er een Bierobligatie, op naam gesteld en ter waarde van 50,00. Deze obligaties hebben een rendement van 7,5%. Let wel uit te betalen in bier en niet in valuta. Eénmaal per jaar wordt een feestelijke obligatiehouders dag gehouden. Alle obligatiehouders hebben hier gratis toegang. Er is muziek en er is een

7

8 speciaal obligatiebier gebrouwen, genaamd Trendement. Alcoholpercentage, u raadt het al, 7,5%. Iedere obligatiehouder ontvangt hiervan een fles van 75cl. Voor de eindwinnaar is naast de obligatie een extra prijs: het winnende bier wordt bier van de maand. De winnende kandidaat (ondergetekende!) wordt uitgenodigd om bij het brouwen aanwezig te zijn. In overleg met de brouwers wordt een brouwdag gepland. Daar is wel wat overleg voor nodig, want het recept moet opgeschaald worden naar 300 liter. Het prijsbier komt dan op tap en de winnaar kan 5 kratten van het aldus gefabriceerde bier in beslag komen nemen. U begrijpt: uw redacteur is as proud as a monkey with seven dicks. Gooi dat maar in de Google-translate! Er zit nog wel wat nawerk aan vast, maar dat moet roostertechnisch te doen zijn. Na deze heftige prijsuitreiking was er gelegenheid om een aantal streekbieren te proeven en natuurlijk de bieren van de brouwerij zelf. Over onze tafel gingen een Rooie Fik (een donker, licht zoetig bier) en een tripel ( Bikse Tripel ) van De Roos. Johannes van Schepen heeft ons op de clubavond van 10 september 2010 deze Bikse Tripel trouwens ook al eens laten proeven. En vervolgens proefde ik nog een gagelbier van de winnaar van de categorie Oud Bruin. Desgevraagd antwoordde deze overigens dat het Oud Bruin ook niet zijn favoriete bier was, maar ja, je probeert wel eens wat te brouwen, nietwaar? (noot: Oud Bruin werd vroeger gemaakt van een aan de brouwerij terug geleverd vat blind bier, waaraan caramel werd toegevoegd, waarna het vat werd gerold en wat na mocht gisten) Overigens had hij een bruikbare tip: in dit gagelbier had hij 20 katjes gebruikt op 40 liter bier, maar het was eigenlijk te sterk; katjes per 40 liter bier lijkt dus beter. De winnaar uit de categorie gruitbier gebruikt dan echter weer de katjes én het blad van de gagel. Lastig! Na het proeven van genoemde biertjes zijn Thijs en ik door Harrie de Leijer door de oude brouwerij rondgeleid. Werkelijk een prachtige antieke brouwerij, die museaal is geconserveerd. Zie voor een indruk de foto s hierbij.

9 De oude lagerruimte, nu gevuld met museale spullen De schrootmolen

10 In 1933 werd de brouwerij gesloten en de bierleiding werd doorgenomen en verzegeld. Het Loodje werd gelegd Het zinken koelschip, nog in de originele staat

11 Vervolgens werden we uitgenodigd om in het restaurant vlakbij waar de brouwers en een aantal vrijwilligers de dag met een maaltijd zouden afsluiten, aan te schuiven. We voelden ons zeer welkom. Men was uitermate vriendelijk en deed er alles aan om het ook voor ons een geslaagde dag te maken. Welnu, dat was het zeker. Zo eindigt ook dit verhaal, zoals alle goede verhalen, dus ook nu weer met een eenvoudige doch voedzame maaltijd (met een glas Urthel Hop- It). Links vooraan in beeld uw redacteur met tegenover zich zijn zoon en aan zijn linker hand de naamdrager van de brouwerij, Harrie de Leijer. Jan Sikkens