Marges en voorraadkosten in de. tabaksdetailhandel

Transcriptie

1 Marges en voorraadkosten in de tabaksdetailhandel Een onderzoek naar de hoogte van de marge op tabaksproducten en de financieringskosten verbonden aan de voorraad van tabaksartikelen bij tabaks- en gemakswinkels drs. Frans Pleijster drs. Pim van der Valk Zoetermeer, 27 januari 2009

2 Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de NSO, brancheorganisatie voor de tabaksdetailhandel en het Hoofd Bedrijfschap Detailhandel (HBD). De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij EIM bv. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van EIM bv. EIM bv aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. The responsibility for the contents of this report lies with EIM bv. Quoting numbers or text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of EIM bv. EIM bv does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.

3 Inhoudsopgave Managementsamenvatting 5 1 Achtergrond, doel en opzet van het onderzoek Achtergrond Doel van het onderzoek Opzet van het onderzoek Analyse en rapportering 9 2 De marge- en kostenontwikkeling De hoogte en ontwikkeling van de brutowinst(marge) Winstgevendheid tabaksverkopen 16 3 De kosten van de voorraad De hoogte van de financieringskosten van de voorraad De gevolgen van de accijnsverhoging in 2008/ Het voordeel van een extra betalingstermijn van 7 dagen De rente-implicaties voor de fabrikant 22 BIJLAGE I Definities 25 3

4

5 Managementsamenvatting Onderzoeksopdracht en opzet In opdracht van het Hoofdbedrijfschap Detailhandel (HBD) en de brancheorganisatie voor de tabaksdetailhandel NSO heeft EIM de winstgevendheid berekend die verbonden is aan de verkoop van tabaksproducten door de tabaksen gemakszaken (kortweg alle tabakszaken oftewel de tabaksdetailhandel) over de periode Verder heeft EIM in opdracht van HBD en NSO berekend wat de hoogte is van de rentelast voor de tabaksdetailhandel verbonden aan de directe betaling van de geleverde tabaksproducten aan de groothandel. Tevens heeft EIM daarbij berekend welke besparing op de rentelasten voor de tabaksdetailhandel zou uitgaan van het toekennen van een betalingstermijn van 8 dagen aan de tabaksdetailhandel en tot welke extra rentelasten dit leidt voor de fabrikant. Tot slot is berekend wat de impact is op de rentelasten voor de tabaksdetailhandel c.q. de renteopbrengsten voor de fabrikant van de verhoging van de accijns op tabaksproducten per 1 juli Het onderzoek is uitgevoerd in het laatste kwartaal van De benodigde gegevens voor het onderzoek zijn ontleend aan de statistieken van de NSO alsmede aan de jaarrekeningen van tabakszaken (36 zaken over 2006). De marges en kosten over de jaren 2003 tot en met 2007 zijn geschat met behulp van statistische analysemodellen. De verklaringsgraad van deze modellen voor de marges en kostenverhoudingen voldeed in hoge mate aan de daarvoor te stellen significantie-eisen. Marges, kosten en winst De marges, kosten en winst zijn voor de jaren 2003 tot en met 2007 berekend per nettotabaksomzet. De nettotabaksomzet is gelijk aan de verkoop van tabaksproducten tegen fabrieksprijzen. Per bedroeg in 2003 de brutowinstmarge Deze marge is in 2007 teruggelopen tot Per bedroegen in 2003 de bedrijfskosten Deze kosten zijn in 2007 opgelopen tot Per bedroeg in 2003 de nettowinst Deze winst is in 2004 omgeslagen in een verlies. Dit verlies is in 2007 opgelopen tot per nettotabaksverkoop. Financieringskosten van de voorraad De omloopsnelheid van de voorraad aan tabaksproducten is voor 2006 voor de tabaksdetailhandel 15,6. Dit betekent dat elke 23 dagen de voorraad wordt ververst. De gemiddelde omvang van de voorraad per bedrijf bedroeg in 2007 bijna De hiermee verbonden financieringskosten bedragen per tabakszaak en per nettotabaksomzet Voor de totale tabaksdetailhandel bedragen daarmee de financieringskosten van de voorraad Als gevolg van de accijnsverhoging op tabaksproducten medio 2008 stijgen de rentelasten van de financiering van de voorraad voor de tabakszaak op jaarbasis met 343 tot

6 Voor de totale tabaksdetailhandel stijgen als gevolg van de accijnsverhoging op tabaksproducten medio 2008 de rentelasten van de financiering van de voorraad op jaarbasis met tot Als gevolg van de latere betaling van de accijns en BTW hebben de gezamenlijke fabrikanten in 2007 een besparing op de rentelasten c.q. extra renteinkomsten kunnen realiseren tot een bedrag van voor zover het gaat om betalingen door de tabaksdetailhandel. Voor alle tabaksfabrikanten tezamen stijgen als gevolg van de accijnsverhoging op tabaksproducten medio 2008 de extra renteopbrengsten op jaarbasis met tot voor zover het gaat om betalingen door de tabaksdetailhandel (afgeronde waarden). Het rentevoordeel van de fabrikant als gevolg van het na 3 maanden betalen van accijnzen en BTW aan de overheid - uitsluitend wat betreft de aankopen van de tabakszaken bij de fabrikant kan voor 2007 voor alle tabaksverkopen becijferd worden op (bij gemiddeld 6% rente). Als gevolg van de verhoging van de accijns in 2008/2009 zal dit voordeel voor de fabrikanten oplopen tot Wanneer aan de tabaksdetailhandel een extra betalingstermijn van 7 dagen (betalen op de 8 e dag na levering) wordt toegekend, kan dit een besparing voor de gemiddelde tabakszaak betekenen van (niveau 2008/2009). Voor de totale tabaksdetailhandel betekent dit een besparing van bijna op jaarbasis. Wanneer aan de tabaksdetailhandel een extra betalingstermijn van 7 dagen (betalen op de 8 e dag na levering waarbij de betaling door de groothandel aan de fabrikant eveneens 7 dagen later plaatsvindt) wordt toegekend, betekent dit voor de fabrikant een rentederving in 2008/2009 van

7 7

8 1 Achtergrond, doel en opzet van het onderzoek 1.1 Achtergrond Bij de distributie van tabaksproducten zijn doorgaans drie partijen betrokken: de fabrikant, de tabaksgroothandel en de detaillist. Bijzonder aan de distributie van tabaksproducten is - in vergelijking met vrijwel alle andere consumentenproducten - dat wettelijk bepaald is dat de consumentenprijs, die door de fabrikant wordt vastgesteld, bindend is voor de andere schakels. Dit betekent dat de tabaksdetailhandel niet de mogelijkheid heeft de consumentenprijs voor tabaksproducten naar eigen inzicht vast te stellen en daarmee aan de verkoopkant geen invloed heeft op de te realiseren eigen marge op dit product. De mogelijkheden die de tabaksdetailhandel heeft om de marges (in procentueel opzicht) te vergroten en daarmee aan te passen aan de kostenontwikkelingen, zijn daarmee beperkt tot hetgeen men in de onderhandelingen met de tabaksfabrikanten kan realiseren. Verhoging van de prijzen In de afgelopen jaren is er sprake geweest van een aanmerkelijke verhoging van de accijnzen op tabaksproducten en daarmee van de verkoopprijs van tabaksproducten aan consumenten. Als gevolg hiervan is de afleverprijs van tabaksproducten aan de detailhandel en daarmee ook inkoopprijs per eenheid product voor de tabaksdetailhandel in deze jaren in gelijke mate gestegen. Verhoging van de kosten van de voorraadfinanciering De verkoopwaarde van de tabaksproducten (inclusief accijnzen) met daarop in mindering gebracht de toegestane detailhandelsmarge wordt door de tabaksdetailhandel één of twee dagen na levering vergoed aan de leverende partij (groothandel). De verhoging van de accijns brengt dus met zich mee dat de detaillist direct een hogere waarde moet vergoeden en derhalve geconfronteerd wordt met een hogere financieringslast. In de praktijk blijkt dat de detaillist vaak noodgedwongen een extra krediet van mogelijk vele duizenden euro s op maandbasis zal moeten opnemen met navenant hogere kosten. 1.2 Doel van het onderzoek Het doel van het onderzoek is tweeledig: 1 Het onderzoek heeft tot doel de ontwikkeling aan te geven van de omzetten, kosten en marges die zijn verbonden aan de verkoop van tabaksproducten door de detailhandel aan consumenten voor een reeks van jaren. 2 Het onderzoek heeft verder tot doel inzichtelijk te maken welke extra financieringslast uitgaat van de verhoging van de tabaksaccijns voor de tabaksdetaillist en wat anderzijds de renteopbrengst is voor de fabrikant van een verhoging van de tabaksaccijns. 8

9 1.3 Opzet van het onderzoek Marge- en kostenontwikkeling Om het benodigde inzicht te verkrijgen zijn exploitatiegegevens verkregen van tabakszaken over de jaren 2003 (30), 2004 (33), 2005 (35), 2006 (36) en 2007 (33). Tussen haakjes staat het aantal zaken vermeld waarover in het betreffende jaar informatie is verkregen. De benodigde informatie is geanonimiseerd verkregen in nauwe samenwerking met twee gespecialiseerde adviseurs voor de tabaksdetailhandel. Om zo duidelijk en zuiver mogelijk aan te geven hoe de margeontwikkeling op tabaksproducten is geweest in vergelijking met de kosten die samengaan met de verkoop van tabaksproducten is een analysemodel ontwikkeld. Met dit model zijn kosten en opbrengsten van bedrijven geschat als een functie van de hoogte van de verkopen van bedrijven en de samenstelling daarvan naar de onderscheiden omzetcategorieën. Dit model is getoetst op betrouwbaarheid en voorspellingswaarde. De toetsing heeft aangegeven dat het model voldoet aan de statistische significantiecriteria. Deze analyse heeft plaatsgevonden voor elk van de onderscheiden jaren. De hoogte van de financieringskosten van de voorraad Om het onderzoek uit te voeren zijn voorraad- en inkoopgegevens voor tabaksproducten verkregen van een representatieve selectie van tabakszaken voor de jaren 2005, 2006 en Het gaat hierbij om resp. 20, 26 en 19 bedrijven. De verkregen data zijn geanalyseerd om de extra financieringslast te becijferen die uitgaat van de verhoging van de accijns voor de tabaksdetailhandel. Tevens is berekend hoe hoog voor de fabrikant de extra renteopbrengst zal kunnen zijn die is verbonden aan de verhoging van de accijns. 1.4 Analyse en rapportering In het onderzoek staat de verkoop van tabaksproducten centraal. De analyse heeft zich dan ook gericht op de verklaring en beschrijving van omzet, brutowinst, nettowinst en financiering verbonden aan tabakswaren. Andere assortimentsbestanddelen zijn wel noodzakelijkerwijs meegenomen in de analyse maar zijn niet opgenomen in deze rapportering. De rapportering is opgebouwd uit twee delen. Hoofdstuk 2 is gericht op de analyse en de beschrijving van brutowinstmarge, kosten en nettowinst verbonden aan de tabaksverkoop (zie ook het eerste onderzoeksdoel). Hoofdstuk 3 is gericht op de analyse en beschrijving van de financieringskosten verbonden aan de tabaksvoorraad (zie ook het tweede onderzoeksdoel). In hoofdstuk 4 zijn de belangrijkste bevindingen opgenomen. 9

10 2 De marge- en kostenontwikkeling 2.1 De hoogte en ontwikkeling van de brutowinst(marge) De samenstelling van de omzet 1 is bepalend voor de procentuele hoogte van de brutowinst van deze zaken. De procentuele hoogte wordt hierna aangeduid met brutowinstmarge 2. In het onderzoek is - op basis van een statistisch analysemodel - becijferd in welke mate de tabakswaren bepalend zijn voor de uiteindelijke brutowinst en brutowinstmarge voor de jaren 2003, 2004, 2005, 2006 en Toelichting op de berekening Om aan te kunnen geven hoe de brutowinst die behaald wordt op de verkoop van tabaksproducten zich door de jaren heen heeft ontwikkeld, zal eerst duidelijk moeten zijn wat verstaan wordt onder brutowinst en brutowinstmarge. Dit is tot uitdrukking gebracht in figuur 1. Figuur 1 Opbouw fabrikantenprijs voor tabakswaren BTW 19% opbrengst fiscus Accijns Ad Valorem (procentueel accijns) Accijns Specifiek (vast bedrag) consumentenprijs vergoeding voor groothandel vergoeding voor detailhandel fabrieksprijs vergoeding voor fabrikant Bron: EIM. Toelichting 1 Het gaat hierbij om zowel tabaks- en gemakszaken als tabaksspeciaalzaken. De beide typen worden hierna gemakshalve aangeduid met de term tabakszaken. 2 In de tabaksdetailhandel wordt vaak gesproken over brutomarge. In deze rapportering wordt de algemene aanduiding brutowinstmarge gebruikt. De berekening is conform de methodiek die standaard is om de brutowinstmarge te bepalen voor alle detailhandelssectoren en bedrijven. 10

11 Om de brutowinst en brutowinstmarge te kunnen berekenen gaan wij uit van de netto-omzet voor de detailhandel tegen fabrieksprijzen. Dit is de waarde van de verkopen van tabaksproducten (consumentenwaarde) minus de BTW op deze producten en minus de verschuldigde accijnzen. Eventuele bijzondere (kwantum) kortingen die de detaillist verkrijgt (bijvoorbeeld via zijn inkooporganisatie) op de inkoopprijs van tabaksproducten maken deel uit van de brutowinst! Vergoedingen die de detaillist krijgt van de fabrikant voor toonbankacties maken geen onderdeel uit van de brutowinst, maar zijn verdisconteerd in de hoogte van de overige kosten!. De procentuele brutowinst of brutowinstmarge is gelijk aan het verschil tussen de netto-omzet en de netto-inkoopwaarde uitgedrukt in procenten van de nettoomzet. We kunnen dit ook in de vorm van een rekenformule aangeven: Netto-omzet (O) = Verkoopprijs (V) -/- BTW en Accijnzen Netto-inkoopwaarde (I) = Netto-omzet (O) vergoeding leverancier Brutowinst nominaal = Netto-omzet (O) Netto-inkoopwaarde (I) Brutowinstmarge = {(O I)/ O} X 100. Met behulp van het model kan nu worden becijferd wat de bijdrage is van de tabaksomzet aan de brutowinst, oftewel welke brutowinst nu in doorsnee wordt behaald per nettotabaksomzet (dus excl. BTW en excl. accijnzen!). Wij hebben dit berekend voor de jaren 2003 tot en met Hierbij is uitgegaan van de gemiddelde samenstelling van de omzet aan tabaksproducten bij tabakszaken, te weten: Omzet aan sigaretten in : 60% van de totale tabaksomzet Omzet aan kerftabak in : 30% van de totale tabaksomzet Omzet aan sigaren in : 10% van de totale tabaksomzet De uitkomst voor 2003 tot en met 2007 Tabel 1 Brutowinst en brutowinstmarge brutowinst in % van de netto- omzet (brutowinstmarge) aan tabaksproducten brutowinst per nettotabaksomzet , , , , , Bron: EIM 11

12 Figuur 2 Ontwikkeling van de brutowinstmarge per nettotabaksomzet tegen fabrieksprijzen voor de tabaksdetailhandel ( ) brutowinst per tabaksomzet brutowinst per tabaksomzet Bron: EIM. In tabel 1 en grafiek 1 zijn de resultaten van de berekening opgenomen. Duidelijk blijkt uit dit overzicht dat de brutowinst(marge) op tabaksproducten de afgelopen jaren sterk is teruggelopen. De belangrijkste oorzaak hiervan is dat tabaksfabrikanten steeds meer tabaksproducten op de markt hebben gebracht met een lagere consumentenprijs en lagere brutowinstmarge. Conclusie De ontwikkeling van de brutowinstmarge op tabaksproducten is uit het oogpunt van de tabaksdetailhandel zorgwekkend. Immers de ontwikkeling geeft aan dat in 2007 uitgaande van de veranderde vraag naar merken in hoeveelheden gerekend ongeveer 10% meer tabaksproducten verkocht moet worden dan in 2003 wil het brutowinstniveau gelijk blijven (een verkoop van aan tabaksproducten tegen fabrieksprijzen betekende in 2003 een brutowinst van , een verkoop van aan tabaksproducten tegen fabrieksprijzen leverde in 2007 een brutowinst op van ). Modelbeoordeling De uitgevoerde statistische analyses geven aan dat aan de waarde van de berekende uitkomsten (brutowinstmarge) voor de afzonderlijke jaren een zeer hoge 12

13 mate van zekerheid kan worden toegekend. Voor alle jaren is ratio voor de significantie van de berekende brutowinstmarge op tabaksproducten beter dan 0,001 1 De verklaringsgraad van het model is (bijna) 100%. Dit wil zeggen dat met een zeer hoge mate van zekerheid kan worden aangegeven dat de veranderingen in de brutowinst(marge) het directe gevolg zijn van veranderingen in de omzetsamenstelling zoals die is opgenomen in het model De hoogte en ontwikkeling van de kosten Gezien de ontwikkeling van de brutowinst, is natuurlijk direct de vraag: Hoe is het gesteld met de ontwikkeling van de kosten die kunnen worden toegerekend aan de verkoop van tabaksproducten? Daarnaast dringt de vraag zich natuurlijk op Houdt de ondernemer dan nog echt wat over als het gaat om de verkoop van tabaksproducten?. In deze paragraaf staan de kosten centraal. Daarbij wordt becijferd wat de kosten zijn voor de verkoop van aan tabaksproducten (netto omzet, dus excl. BTW en accijnzen). De berekening zal geschieden voor de jaren 2003, 2004, 2005, 2006 en De verschillende kostensoorten Om een uitspraak te kunnen doen over de hoogte van de kosten in relatie tot de verkoop van tabaksproducten zijn drie kostencategorieën onderscheiden, te weten: Arbeidskosten: deze omvatten de betaalde personeelskosten alsmede de kosten die zijn toegerekend aan het personeel dat niet op de loonlijst staat (de ondernemer, zijn echtgenote en andere meewerkende gezinsleden). Dit is het zogenaamde gewaardeerde ondernemersloon. Huisvestingskosten: deze omvatten alle kosten die verbonden zijn aan de huisvesting. In geval van een eigen pand zijn de huisvestingskosten per m 2 VVO afgeleid van de corresponderende waarden voor huurpanden. Overige kosten: hiertoe worden gerekend alle bedrijfskosten voor belastingen behalve de arbeidskosten en de huisvestingskosten. Ook de toonbankvergoedingen zijn hiermee verrekend. Uitgangspunten Om een uitspraak te doen over de relatie tussen inzet van middelen (arbeid, m 2 VVO en overige middelen) zijn de navolgende veronderstellingen gehanteerd: Voor de verkoop van tabaksproducten wordt geen andersoortig (goedkoper of duurder) personeel ingezet dan voor de verkoop van andere productgroepen. Deze veronderstelling maakt het mogelijk om op basis van de hoogte van het aantal benodigde fte per netto-omzet aan tabaksproducten een goed onderbouwde uitspraak te doen over de hoogte van arbeidskosten per netto-omzet aan tabaksproducten. Voor de verkoop van tabaksproducten wordt geen andersoortige (goedkopere of duurdere) verkoopruimte ingezet dan voor de verkoop van andere product- 1 Een waarde van 0,05 of beter wordt normaliter als voldoende gezien om te stellen dat een op steekproefbasis berekende verklaringswaarde significant is of niet. Naarmate de waarde kleiner is dan 0,05, is de significantie sterker. 2 Als andere omzet bestanddelen die van belangrijn voor de hoogte van de brutowinst in procenten zijn aangemerkt de verkoop van Tijdschriften, boeken en kranten, Wenskaarten, Loterijproducten en vervoersbewijzen, Snoepwaren en Overige producten en diensten 13

14 groepen. Deze veronderstelling maakt het mogelijk om op basis van de hoogte van het aantal benodigde m 2 verkoopvloeroppervlakte per nettoomzet aan tabaksproducten een goed onderbouwde uitspraak te doen over de hoogte van de huisvestingskosten per netto-omzet aan tabaksproducten. De overige kosten zijn verdeeld over de assortimentsgroepen naar rato van het aandeel dat deze assortimentsgroepen hebben in de totale omzet. Dit maakt het mogelijk een goed onderbouwde uitspraak te doen over de hoogte van de overige kosten per netto-omzet aan tabaksproducten. Bevindingen De inzet van arbeid (arbeidskosten) Uit de analyse van de verkregen data over 2006 (het jaar met de meeste waarnemingen) blijkt dat de verkoop van tabakswaren duidelijk minder arbeidsintensief is dan de verkoop van de andere productgroepen. Becijferd is dat omzet aan tabakswaren de inzet van 0,5 werkzame personen vereist (omgerekend in fulltime equivalenten). Voor de overige assortimentsgroepen is een benodigde inzet van 0,7 fte berekend voor de verkoop van aan overig assortiment. Constatering De berekende inzet van arbeid maakt duidelijk dat per nettotabaksomzet 50% meer arbeidstijd (uitgedrukt in fte) nodig is dan per omzet aan overige producten 1. De berekende verhouding is zeer significant als het gaat om de verklaring van verschillen in arbeidsinzet naar de twee assortimentsgroepen. Deze verhouding is aangehouden om de hoogte van de arbeidskosten per nettotabaksomzet te kunnen bepalen. De inzet van huisvestingskosten Uit de analyse van de verkregen data over 2006 (het jaar met de meeste waarnemingen) blijkt dat de verkoop van rookwaren duidelijk minder ruimteintensief is dan de verkoop van de andere productgroepen. Becijferd is dat om netto-omzet aan tabakswaren te behalen, de inzet van 10 m 2 VVO vereist is. Voor de overige assortimentsgroepen is de inzet van 25 m 2 VVO berekend voor de verkoop van aan overig assortiment. Constatering De berekende inzet van verkoopvloeroppervlakte maakt duidelijk dat per overige omzet 2,5x zoveel verkoopvloeroppervlakte nodig is als per nettoomzet aan tabaksproducten. 1 Vaak wordt ervan uitgegaan dat het eenvoudiger is - en dus minder tijd kost - om aan tabaksproducten te verkopen dan een verkoop van aan andere producten. Uitgaande van de verkoopprijs voor producten (inclusief BTW en accijns) klopt dit. Wanneer evenwel wordt uitgegaan van de nettoverkoopprijs exclusief accijnzen en BTW (dus dat bedrag waaruit de bedrijfskosten inclusief inkopen moeten worden goedgemaakt), verandert het beeld. Om netto te verkopen aan tabaksproducten is immers een verkoop tegen consumentenprijzen van circa nodig, terwijl voor de andere 19% BTW-producten een verkoop van nodig is. 14

15 De berekende verhouding is zeer significant als het gaat om de verklaring van verschillen in inzet van winkeloppervlakte naar de twee assortimentsgroepen. Deze verhouding is aangehouden om de hoogte van de huisvestingskosten per nettotabaksomzet te kunnen bepalen. De overige kosten Tot de overige kosten worden o.m. gerekend kosten van promotiecampagnes, rentelasten, administratiekosten en afschrijvingskosten. Ook de in de laatste jaren - als gevolg van diefstalgevoeligheid van de tabaksvoorraad in de winkel - sterk gestegen verzekeringspremies maken deel uit van de overige kosten. Voor de jaren 2003 tot en met 2007 is berekend hoe de verdeling van de omzetten is geweest over de assortimentsgroepen tabakswaren en niet tabakswaren (alle andere producten). De verhouding verschilt van jaar tot jaar. De jaarlijkse verhouding is aangehouden om de overige kosten toe te rekenen naar beide assortimentsgroepen. Hierna is aangegeven wat het aandeel van is de netto-omzet aan tabaksproducten in de totale omzet excl. BTW (en excl. accijnzen) verminderd met de omzet aan kansspelprovisies. Omzetaandeel tabaksproducten (op basis van de netto-omzet) - in 2003: 56% - in 2004: 55% - in 2005: 54% - in 2006: 54% - in 2007: 51% De resultaten In tabel 2 zijn de resultaten van de kostenberekeningen opgenomen voor de jaren 2003 tot en met Uit de tabel blijkt dat tussen 2003 en 2007 de kosten aanmerkelijk zijn gestegen, in het bijzonder de arbeidskosten en de huisvestingkosten. De overige kosten vertonen rekentechnisch een daling in Een verklaring hiervoor kan zijn dat ondernemers mogelijk bezuinigd hebben op de verschillende zaken die de overige kosten bepalen(zoals mogelijk minder reclamebestedingen, bezuiniging op de administratie, lagere afschrijving door minder investeringen e.d) 1. 1 Wel moet worden gerealiseerd dat de daling ook het gevolg is van afrondingen van de uitkomsten van het model op eenheden van 100. Ook moet er op worden geattendeerd dat het aantal waarnemingen per jaar verschilt hetgeen ook tot fractionele verschillen in de uitkomsten kan leiden 15

16 Tabel 2 Kosten voor de verkoop van tabaksproducten per netto-omzet tabak arbeidskosten 1 huisvestingskosten overige kosten totale kosten Bron: EIM. Conclusie Uit tabel 2 blijkt dat de kosten tussen 2003 en 2007 aanmerkelijk zijn gestegen. Was de totale kostendruk in 2003 nog 31,2%, oftewel per netto tabaksomzet, in 2007 is deze kostendruk gestegen tot 39,6% oftewel per netto tabaksomzet: een stijging met 27%! 2.2 Winstgevendheid tabaksverkopen Tot slot van de vergelijking kan de winstgevendheid van de tabaksverkopen door de tabaksdetailhandel worden bepaald. Ook hier gaan we weer uit van netto-omzet aan tabaksproducten. De winstgevendheid is bepaald door de totale bedrijfskosten in mindering te brengen op de brutowinst. De resultaten zijn opgenomen in tabel 3 voor de jaren 2003 tot en met 2007 (zie ook grafiek 3). Tabel 3 Nettowinst op de verkoop van tabaksproducten per nettotabaksomzet brutowinst per netto tabaksomzet totale kosten per netto tabaksomzet nettowinst per netto tabaksomzet Bron: EIM. 1 In de arbeidskosten is ook de ondernemersbeloning zelf opgenomen alsmede de beloning voor de arbeidsinzet van andere meewerkende gezinsleden voor zover zij niet staan op de lijst van arbeidskrachten in loondienst 16

17 Conclusie Uit de vergelijking blijkt dat in een periode van 5 jaar de winst op de verkopen van tabaksproducten (in 2003 nog 1,5 % winst) sterk is teruggelopen ( tot in 2007 verlies van 9,8%!). De negatieve ontwikkeling doet zich al jaren voor. De tabaksverkoop op zich is nu een duidelijk verliesgevende activiteit geworden wanneer rekening wordt gehouden met alle direct en indirect toe te rekenen bedrijfskosten. Figuur 3 Marges, kosten, winst op tabaksproducten voor de tabaksdetailhandel in totaliteit in voor (tabaksomzet tegen fabrieksprijzen) brutowinst per tabaksomzet totale kosten per tabaksomzet nettowinst per tabaksomzet Bron: EIM. 17

18

19 3 De kosten van de voorraad Het tweede deel van het onderzoek betreft de berekening van de extra kosten die verbonden zijn aan de verhoging van de fabrikantenprijs als gevolg van de verhoging van de accijnzen in Allereerst wordt becijferd wat de hoogte van de financieringskosten is voor Vervolgens wordt dan nagegaan wat de hoogte van de financieringskosten zou kunnen zijn in na de accijnsverhoging per uitgaande van de navolgende aannames: 1 De hoogte van de voorraden en de verkopen in hoeveelheden wijzigt zich niet in 2008 ten opzichte van De samenstelling van de verkopen van tabaksproducten en daarmee ook van de voorraad wijzigt zich niet tussen 2008 en De hoogte van de vergoeding voor het krediet in rekening-courant is voor het jaar 2007 gelijk aan Wij gaan uit van een rentevergoeding voor het krediet in rekening-courant van gemiddeld 9,8% (niveau ultimo 2008). 4 De tabaksfabrikanten leveren de producten aan de tabaksgroothandel, die de producten op zich weer uiterlijk 10 (kalender)dagen later levert aan de tabaksdetailhandel. 5 De tabaksdetaillisten betalen direct - d.w.z. de dag na ontvangst van de producten - de verschuldigde gecorrigeerde fabrikantenprijs (dit is de consumentenprijs verminderd met de detaillistenmarge) vermenigvuldigd met het geleverde volume aan de groothandel. 6 De groothandel betaalt uiterlijk 10 dagen later de verschuldigde bedragen aan de fabrikant. De totale betalingstermijn voor de groothandel is daarmee gelijk te stellen aan 21 kalenderdagen (3 weken). 7 De inkoopfrequentie is gelijk te stellen aan de omzetsnelheid voor tabaksproducten die wordt afgeleid van de begin- en eindvoorraad op jaarbasis (tegen inkoopprijs excl. BTW en accijnzen) en de inkoopprijs van de voorraad (excl. BTW en excl. accijnzen). 3.1 De hoogte van de financieringskosten van de voorraad 2007 De omloopsnelheid van de voorraad Aan de hand van gegevens van 20, resp. 26 en 19 bedrijven is becijferd wat de omzetsnelheid is van de voorraad voor de jaren 2005, 2006 en In 2005 lag deze op 14,0, voor 2006 op 15,6 en voor 2007 eveneens op 15,0. Daar het aantal waarnemingen voor 2007 beperkt is gaan wij voor de berekening van de voorraadkosten uit van het gunstigste geval: een omzetsnelheid van 15,6. Dit correspondeert met een omloopsnelheid van gemiddeld 23 dagen 1. Dat wil zeg- 1 Dit is de met de omvang van de voorraad gewogen omzetsnelheid. Nagegaan is of er sprake is van een significant verschil tussen de omzetsnelheid van bedrijven naarmate bedrijven groter zijn. Gebleken is dat wanneer de voorraad groter is er sprake is van een in doorsnee lagere omzetsnelheid. Wanneer geen rekening wordt gehouden met de invloed van de grotere voorraden op de gemiddelde omzetsnelheid per bedrijf, komt deze uit op 16,3 voor 2005, op 19,5 voor 2006 en op 17,9 voor De omzetsnelheid van de voorraad aan tabaksproducten varieerde in 2007 voor de bedrijven afzonderlijk van 7 tot

20 gen dat in doorsnee na elke drie weken de voorraad volledig wordt ververst. Wij abstraheren daarbij van het bestaan van een ijzeren voorraad. Om de financieringskosten van de voorraad te berekenen voor de detaillist gaan wij uit van het navolgende theoretische - patroon 1 : 1 De ondernemer krijgt op dag 1 van de drie weken de bestelde tabakswaren geleverd door zijn leverancier. 2 De ondernemer betaalt direct op dag 2 de verkoopwaarde van de ingekochte producten aan de groothandel minus de detaillistenmarge die met hen is overeengekomen. 3 Om dit mogelijk te maken doet hij een volledig beroep op zijn rekeningcourant bij de bank. Het bedrag wordt voor de periode van drie weken daarmee volledig geleend van de bank. 4 Aan het eind van de drie weken - op dag 22 - wordt het bedrag van de lening in een keer afgelost uit de waarde van de verkopen gedurende de voorgaande weken. 5 De nieuwe periode van drie weken start weer vanaf punt 1 zoals hiervoor genoemd. Het hiervoor geschetste patroon resulteert in een situatie waarin gedurende het gehele jaar 6,4% van de waarde van de consumentenwaarde van de tabaksomzet minus de marge van de detaillist wordt geleend als krediet in rekeningcourant bij de bank. De financieringslast per onderneming en per nettotabak s- omzet Er zijn anno 2007 circa tabakszaken (bron: NSO/HBD). Op basis van het gegevens van NSO en HBD kan worden becijferd dat in 2007 de gemiddelde netto-omzet per tabakszaak aan tabaksproducten (excl. BTW en excl. accijnzen) uitkomt op (afgerond) Dit correspondeert met een consumentenwaarde van (dus inclusief BTW en accijnzen). In hoofdstuk 2 is becijferd dat per nettotabaksomzet in 2007 de brutowinst uitkomst op Bij netto-omzet komt dit neer op (afgerond). Corrigeren wij de consumentenwaarde voor deze , dan kan worden berekend dat de gemiddelde tabaksdetaillist over het gehele jaar terugbetaalt aan de leverancier. Voor alle tabakszaken tezamen is dit (1.700 * ) Rentelast 2007 per tabakszaak en nettotabaksomzet Bij een omzetsnelheid van 15,6 komt het gemiddelde bedrag dat per tabakszaak direct na levering betaald wordt aan de fabrikanten uit op bijna Dit bedrag moet gefinancierd worden door middel van een krediet in rekeningcourant bij de bank gedurende steeds weer 22 dagen. De rentelast van deze bedraagt bij een rentepercentage van 9,8% op jaarbasis per tabakszaak en per nettotabaksomzet. 1 Dit patroon is een vereenvoudiging van de werkelijkheid. De aannames die vastgelegd zijn met dit patroon zijn noodzakelijk om de effecten van een verhoging van de accijnzen op de financieringskosten van de voorraad te kunnen berekenen. 20

21 Rentelast voor de totale tabaksdetailhandel in 2007 Uit gegevens van AC Nielsen blijkt dat het marktaandeel van de tabaksdetailhandel in de verkoop van tabakswaren (sigaretten, kerftabak en sigaren samen) 21% bedraagt. De consumentenwaarde van de verkoop van alle tabakswaren in 2007 was 4,056 miljard. Voor de tabaksdetailhandel betekende het marktaandeel van 21% een tabaksverkoop in consumentenprijzen van Dit komt in 2007 overeen met een nettotabaksomzet (verkoopwaarde excl. BTW, excl. accijnzen, exclusief marge groothandel) voor de detaillist van Totale rentelast voor tabaksdetailhandel in 2007 Per nettotabaksomzet bedroegen de rentelasten voor de tabaksdetailhandel in Bij een totale nettotabaksomzet van bedroegen de rentelasten dan voor de tabaksdetailhandel in het totaal (afgerond) De gevolgen van de accijnsverhoging in 2008/2009 Per is de accijns verhoogd. Per pakje sigaretten betekende dit in doorsnee een verhoging van de consumentenprijs met gemiddeld 12,5% en per standaard pakje shag met gemiddeld 9,7% Voor alle tabaksproducten komt dit gegeven het aankooppatroon bij de tabaksdetailhandel neer op een gemiddelde verhoging van de consumentenprijs met 11,4%. De verhoging met 11,4% impliceert een toename van de consumentenprijs voor de gemiddelde tabakszaak (bij gelijke verkoophoeveelheden en verkoopsamenstelling) over het gehele jaar ( tot ) met in vergelijking met Hiermee komt dan het bedrag dat de detaillist gemiddeld over het gehele jaar betaalt aan de fabrikant neer op Rentelast 2008/2009 per tabakszaak en per nettotabaksomzet Bij een omzetsnelheid van 15,6 komt het gemiddelde bedrag dat per tabakszaak direct na levering betaald wordt aan de fabrikanten uit op Dit bedrag moet gefinancierd worden door middel van een krediet in rekening-courant bij de bank gedurende steeds weer 22 dagen. De rentelast van deze bedraagt bij een rentepercentage van 9,8% op jaarbasis per tabakszaak en per nettotabaksomzet! Gevolgen accijnsverhoging voor de rentelast Wanneer de rentelasten per nettotabaksomzet voor 2008/2009 worden vergeleken met de diezelfde lasten voor 2007, kan worden berekend dat als gevolg van de accijnsverhoging per nettotabaksomzet de rentelasten stijgen met 11,4%. Conclusie: de gevolgen voor de individuele detaillist Als gevolg van de accijnsverhoging in 2008/2009 stijgt bij gelijkblijvende rentestand de rentelast per netto tabaksverkopen met 11,4% t.o.v Voor de gemiddelde detaillist komt dit neer op een verhoging van de totale rentelast voor de financiering van de voorraad met 343 tot

22 De gevolgen voor de tabaksdetailhandel als geheel Becijferd kan worden dat bij een nettotabaksomzet van in totaal de rentelasten in 2008 voor de tabaksdetailhandel als geheel stijgen tot De stijging van de rentelasten met is geheel het gevolg van de accijnsverhoging met ingang van Het voordeel van een extra betalingstermijn van 7 dagen De directe betaling na levering aan de groothandel stelt de tabaksdetaillist voor hoge rentelasten, die als gevolg van de continue accijnsverhoging steeds zwaarder gaan wegen. Een mogelijkheid tot lastenvermindering is het toestaan van een extra betalingstermijn aan de detaillist. Dit is hierna uitgewerkt voor een betalingstermijn van 7 dagen. Wanneer een termijn van 7 dagen wordt toegekend aan de detaillist, behoeft de detaillist geen 22 dagen krediet in rekening-courant te hebben maar slecht 15 dagen: dit is een verkorting van de krediettermijn over het gehele jaar met 32%. Verlichting rentelasten bij een betalingstermijn van 7 dagen Als gevolg van het toestaan van een betalingstermijn van 7 dagen zouden de rentelasten voor de gemiddelde detaillist in 2008/2009 kunnen dalen met tot Per nettotabaksomzet is de besparing 567. Voor de tabaksdetailhandel als geheel betekent dit een besparing van De rente-implicaties voor de fabrikant Het rentevoordeel van de fabrikantvoor de tabaksverkopen door de tabaksdetailhandel Uitgaande van een gebruikelijke betalingstermijn voor de groothandel ontvangen de fabrikanten uiteindelijk na 21 dagen de door de groothandel verschuldigde gelden. Deze hebben voor een deel betrekking op de productie- en leveringskosten en voor een deel op accijnzen en BTW. Dit laatste deel moet door de fabrikant na 3 maanden aan de fiscus worden betaald. Met de betaling na 21 dagen heeft de fabrikant middelen ter beschikking om gedurende 71 dagen op een bankrekening te zetten. Gedurende deze 71 dagen ontvangt de fabrikant dan een rentevergoeding van de bank of moet hij een lager rentebedrag betalen over zijn krediet in rekening-courant. Voor deze casus gaan wij ervan uit dat de fabrikant de ontvangen bedragen direct voor 71 dagen op een bedrijfsspaarrekening zet dan wel aanwendt ter vermindering van zijn krediet in rekening-courant. We gaan uit van een gemiddeld rentevoordeel (vergoeding dan wel verminderde rentelast) van 6%. Eerder is berekend dat de detaillisten gezamenlijk in 2007 een bedrag van betaald hebben aan de fabrikant. Van dit bedrag heeft gemiddeld 65% oftewel 500 miljoen betrekking op accijnzen en BTW. Bij een geregelde betaling door de groothandel aan de fabrikant na 21 dagen en door de fabrikant aan de fiscus na elke 3 maanden staat er over het gehele jaar gedurende steeds weer 70 dagen een bedrag uit bij de fabrikant aan te betalen accijnzen en BTW 22

23 van Over dit bedrag ontvangt de fabrikant bedrijfsspaarrente dan wel een vermindering van zijn te betalen rente op de rekening-courant. Dit is het rentevoordeel van de fabrikant. Het rentevoordeel van de fabrikant op basis van de verkopen aan de tabaksdetailhandel Becijferd kan worden dat in 2007 het rentevoordeel van de fabrikant als gevolg van het na 3 maanden betalen van accijnzen en BTW aan de overheid - uitsluitend wat betreft de aankopen van de tabakszaken bij de fabrikant bedroeg (bij gemiddeld 6% rente). Als gevolg van de verhoging van de accijns in 2008/2009 zal dit voordeel oplopen tot Het rentevoordeel over alle tabaksverkopen De tabaksdetailhandel verzorgt naar waarde 21% van alle tabaksverkopen. Wanneer er van wordt uitgegaan dat de andere kanalen (supermarkten en tankshops op gelijke wijze (dus direct de volgende dag) de verschuldigde bedragen voor de geleverde producten betalen aan de groothandel en dat de groothandel uiterlijk dan na 10 dagen de fabrikant betaalt (totale betalingstermijn voor groothandel aan fabrikant is dan 21 dagen), dan kan ook op soortgelijke wijze het totale rentevoordeel worden berekend. Het rentevoordeel van de fabrikant op basis van alle tabaksverkopen Het rentevoordeel van de fabrikant als gevolg van het na 3 maanden betalen van accijnzen en BTW aan de overheid - uitsluitend wat betreft de aankopen van de tabakszaken bij de fabrikant kan voor 2007 voor alle tabaksverkopen becijferd worden op (bij gemiddeld 6% rente). Als gevolg van de verhoging van de accijns in 2008/2009 zal dit voordeel oplopen tot De gevolgen voor de fabrikant van het toekennen van een betalingstermijn van 1 week De fabrikant krijgt nu 21 dagen na levering betaald door de groothandel, waarbij de detailhandel binnen 1 a 2 dagen betaalt aan de groothandel. Het toekennen van een betalingstermijn van 1 week aan de groothandel op voorwaarde dat deze termijn wordt doorgegeven aan de detailhandel (de tabaksdetailhandel betaalt dan na 8 dagen aan de groothandel) betekent dat de fabrikant via de groothandel aan de detaillist een krediet verleent tegen nul procent gedurende 7 dagen. Dit betreft dan de consumentenwaarde minus de marge van de detaillist. Bij een omzetsnelheid van 15,6 betekent het dat de detaillist 15,6 maal een bestelling plaatst en dan ook 15,6 maal een betalingstermijn krijgt van 1 week oftewel een termijn op jaarbasis van 109 dagen. Uitgaande van een consumentenwaarde minus de marge van de detaillist van (in 2007) en een omzetsnelheid van 15,6 kan dan worden berekend dat de fabrikanten gezamenlijk per jaar een bedrag van tegen nul procent zouden hebben uitstaan gedurende 109 dagen. Hierdoor zal er sprake zijn van rentederving door de fabrikant. Wij gaan ervan uit dat deze rentederving geleden wordt op de bedrijfsspaarrekening (aangenomen rentepercentage 6 %). 23

24 De rentederving van de fabrikant bij een betalingstermijn van 7 dagen Indien de fabrikant (via de groothandel) aan de tabaksdetaillist in 2007 een betalingstermijn van 7 dagen zou hebben toegekend, betekende dit een rentederving voor de fabrikant van Als gevolg van de accijnsverhoging zou dit bedrag in 2008/2009 zijn gestegen tot

25 BIJLAGE I Definities Tabaksdetailhandel: 1700 winkels tabaksspeciaalzaken en gemakswinkels die meer dan 90 merken/versie tabak verkopen. Tabaksproducten: Het gehele assortiment bestaande uit sigaretten, kerftabak en sigaren. Netto-omzet/Fabrieksprijs: De consumentenprijs minus BTW en accijns Inkoopwaarde: Fabrieksprijs minus detailhandelsmarge Bruto-winst: Fabrieksprijs minus de inkoopwaarde en minus de kosten 25