Leerlingenprognose Noord-Holland Noord

Transcriptie

1 Leerlingenprognose Noord-Holland Noord Onderzoeknotitie Onderzoek in opdracht van het ministerie van OCW Sil Vrielink (MOOZ Onderzoek) Dik Leering (QDelft) MOOZ Onderzoek & QDelft februari 2013

2 2013 MOOZ Onderzoek in opdracht van het ministerie van OCW. Alle rechten voorbehouden. Het is niet geoorloofd gegevens uit dit rapport te gebruiken in publicaties zonder nauwkeurige bronvermelding. Voor deze publicatie is gebruik gemaakt van het Prognosemodel VO van ResearchNed. 1 - Leerlingenprognose NHN

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Resultaten Prognose basisgeneratie Leerlingenprognose 7 Bijlage A Schoolsoort 12 Bijlage B Tabellen Leerlingenprognose NHN

4 1 Inleiding In opdracht van het Regionaal Platform Utrecht is vorig jaar door ResearchNed en QDelft een rekenmodel ontwikkeld, waarmee leerlingenprognoses kunnen worden gemaakt voor het voortgezet onderwijs. Dit model sluit aan bij het programma van eisen (PvE) van de VNG 1, en biedt daarnaast de mogelijkheid om alternatieve scenario s door te rekenen voor wat betreft: de demografische ontwikkeling (basisgeneratie) de verdeling van leerlingen naar schoolsoort, en de mobiliteit van leerlingen. Op verzoek van het ministerie van OCW is met behulp van dit rekenmodel een leerlingenprognose gemaakt voor de regio Noord-Holland Noord. In het vervolg van deze notitie presenteren we de belangrijkste uitkomsten hiervan. We gaan daarbij eerst in op de ontwikkeling van de basisgeneratie, en vervolgens op de verwachte leerlingenontwikkeling. Mede op basis van deze leerlingenprognose, is door Centerdata een raming gemaakt van verwachte vraag naar leraren. Daarbij is gebruik gemaakt van het microsimulatiemodel MIRROR. Leerlingenprognose voortgezet onderwijs Voor het opstellen van de leerlingenprognoses is gebruik gemaakt van de Regionale bevolkingsprognose van het Planbureau voor de leefomgeving (PBL/CBS) en cijfers over de onderwijsdeelname in 2009, 2010 en 2011 (afkomstig van DUO) 2. Net als in Utrecht is hierbij onderscheid gemaakt naar schoolsoort (zie Bijlage A). Op basis van leerlingengegevens zijn zes groepen onderscheiden: praktijkonderwijs, vmbo-bl/kl, vmbo-tl/gl, havo, vwo, gymnasium (categoraal). Leerlingen in gemeenschappelijke leerjaren zijn hierbij naar rato van het aantal dakpannen (afdelingen) verdeeld 3. Het rekenmodel sluit zoals gezegd aan bij het programma van eisen voor leerlingenprognoses van de VNG. Dit betekent dat eerst de voedingsgebieden in kaart zijn gebracht van alle scholen/vestigingen in het studiegebied. Op basis van leerlingengegevens en gegevens over het aantal kinderen in de basisgeneratie zijn vervolgens deelnamepercentages afgeleid. Deze geven aan welk deel van de basisgeneratie in het voedingsgebied voortgezet onderwijs volgt 4. Bij het berekenen van de deelnamepercentages wordt in het rekenmodel onderscheid gemaakt naar onderwijssoort, leeftijd en woonplaats. Dit heeft als voordeel dat de berekeningen op gedetailleerd niveau plaatsvinden en bij het opstellen van scenario s beter rekening gehouden kan worden met verschillen in onderwijsdeelname naar onderwijssoort etc. Op basis van de deelnamecijfers en de gemeentelijke bevolkingsprognoses (basisgeneratie) is voor alle scholen/vestigingen in de regio Noord-Holland Nood een leerlingenprognose gemaakt. Daarbij is onderscheid gemaakt naar schoolsoort en subregio. In het vervolg van dit rapport presenteren we de belangrijkste uitkomsten van deze prognose. Hoewel de prognoses met de grootste zorgvuldigheid zijn opgesteld, zijn de uitkomsten uiteraard met onzekerheidsmarges omgeven. Vooral op lange termijn en op laag ruimtelijk schaalniveau zijn de marges VNG (1999) Programma van eisen voor leerlingenprognoses. DUO (2012) Basisgegevens Bekostigd Onderwijs. Zoetermeer. Voorbeeld: van de leerlingen in havo/vwo brugklassen wordt 50% tot het havo gerekend en 50% het vwo. Tot de basisgeneratie wordt in de regel het aantal 12 t/m 18 jarigen gerekend. In het rekenmodel worden daarnaast ook de 11- en 19/20-jarigen meegenomen. Dit heeft als voordeel dat expliciet rekening wordt gehouden met vroege en late leerlingen. 3 - Leerlingenprognose NHN

5 groot. Op regionaal niveau geven de prognoses echter een goed beeld van de toekomstige leerlingenontwikkeling. Regio-indeling Met behulp van het Rekenmodel kunnen leerlingenprognoses worden gemaakt op vier verschillende niveau s. Het laagste niveau is het vestigingsniveau. Op dit niveau zijn de belangstellingspercentages afgeleid en wordt in het model gerekend 5. Daarnaast kunnen ook leerlingenprognoses worden gemaakt op regionaal, gemeentelijk en bestuursniveau. In deze notitie presenteren we de prognoses op regionaal niveau. We gaan daarbij uit van de vestigingslocaties in schooljaar 2011/12. In overleg met OCW is een leerlingenprognose gemaakt voor alle scholen/vestigingen in de regio Noord- Holland Noord (zie Figuur 1.1). In het rapport zijn drie deelgebieden onderscheiden: 1. Den Helder e.o. (VO27-01) 2. Hoorn e.o. (VO27-02), en 3. Alkmaar e.o. (VO27-03). Deze deelgebieden komen overeen met de samenwerkingsverbanden passend onderwijs 6. Op verzoek van het regionaal platform Noord-Holland Noord is ook SGM De Triade uit Edam meegenomen in de analyse 7. Bij het opstellen van de prognoses zijn we uitgegaan van de bestaande voedingsgebieden van scholen. Daarbij is rekening gehouden met leerlingen van buiten de regio 8. De prognoses hebben zodoende betrekking op alle leerlingen die in de regio naar school gaan (m.u.v. die op de Adriaan Roland Holstschool in Bergen) Hierbij wordt onderscheid gemaakt naar onderwijssoort, leeftijd en woonplaats. De gemeente Castricum is toegevoegd aan de regio Alkmaar e.o., maar valt eigenlijk onder VO Dit betreft een nevenvestiging van het Atlas College in Hoorn, en reken we om die reden tot VO Leerlingenstromen uit naburige gemeenten worden in het rekenmodel apart gemodelleerd. Voor gemeenten waaruit slechts incidenteel leerlingen komen, is met een opslag gerekend. 4 - Leerlingenprognose NHN

6 Figuur Regio-indeling 5 - Leerlingenprognose NHN

7 2 Resultaten 2.1 Prognose basisgeneratie Bij het opstellen van de leerlingenprognoses is gebruik gemaakt van de Regionale bevolkingsprognose van het Planbureau voor de leefomgeving. Figuur 2.1 toont de resultaten hiervan voor de zogenaamde basisgeneratie (12-18 jaar) 9. Uit de figuur blijkt dat de basisgeneratie in alle drie de regio s zal gaan krimpen (zie ook Tabel B.1; Tabel B.2). Vooral in de regio Den Helder is de terugval groot. Tussen 2012 en 2027 krimpt de basisgeneratie in Den Helder met bijna 20 procent. In Alkmaar en Hoorn is het beeld iets gunstiger. In deze regio s treedt de komende jaren een omslag op van groei naar krimp. Tot 2017 neemt het aantal jarigen in beide regio s licht toe, en daarna weer langzaam af. Als gevolg van deze krimp, zakt de basisgeneratie op termijn duidelijk onder het huidige niveau. Ook landelijk zien we een dergelijke omslag 10. Figuur Prognose basisgeneratie Noord-Holland Noord, (Index 2012=100) Den Helder e.o. Hoorn e.o. Alkmaar e.o. Nederland Figuur 2.2 geeft de ontwikkeling van de basisgeneratie weer per gemeente. Hieruit blijkt nogmaals dat het aantal tieners de komende jaren afneemt, vooral in Den Helder e.o. (zie ook Tabel B.3, Tabel B.4). In de overige regio s zien we een gemêleerd beeld, waarbij de grotere plaatsen nog licht groeien en de kleinere met krimp worden geconfronteerd. Al met al kunnen we dan ook concluderen dat groei en krimp naast elkaar voorkomen, en dat de ontwikkeling van de basisgeneratie van gemeente tot gemeente verschilt De basisgeneratie voor het voortgezet onderwijs (incl. praktijkonderwijs) bestaat uit het totaal aantal 12 t/m 18 jarigen. In het rekenmodel zijn daarnaast ook de 11- en 19/20-jarigen meegenomen. Bij het opstellen van de leerlingenprognoses is zodoende expliciet rekening gehouden met vroege en late leerlingen. De komende jaren neemt de basisgeneratie in Nederland eerst licht toe (+2%), en daarna langzaam af (-7%). 6 - Leerlingenprognose NHN

8 Figuur Prognose basisgeneratie , naar gemeente (Index 2012=100) In Tabel B.3 en Tabel B.4 (Bijlage B) zijn de gemeentelijke prognoses weergegeven voor de periode Leerlingenprognose Op basis van de hiervoor gepresenteerde bevolkingsprognose is een leerlingenprognose opgesteld voor de regio Noord-Holland Noord. Daarbij is onderscheid gemaakt naar subregio en schoolsoort. Op verzoek van OCW zijn twee scenario s doorgerekend: 1. Basisscenario Allereerst is een basisscenario opgesteld. Dit scenario gaat ervan uit dat de onderwijsdeelname (naar onderwijssoort, gemeente en leeftijd, etc.) de komende jaren op hetzelfde niveau blijft als in 2011 en dat de mobiliteit van leerlingen tussen gemeenten niet verandert (relatief gezien) 11. Het toekomstige aantal leerlingen is daarom in het basisscenario alleen afhankelijk van demografische ontwikkelingen RR-scenario In aanvulling op het basisscenario is een ReferentieRaming-scenario doorgerekend. Dit scenario sluit (landelijk gezien) aan bij de Referentieraming 2012 van OCW 13, en gaat ervan uit dat de onderwijsdeelname de komende jaren verder stijgt doordat er meer leerlingen kiezen voor havo/vwo in plaats van vmbo We gaan er vanuit dat het mobiliteitspatroon onveranderd blijft. Impliciet veronderstellen we hiermee dat de verblijfsduur constant blijft en de doorstroom van leerlingen binnen het VO niet verandert (relatief gezien). OCW (2012) Referentieraming 2012 Den Haag. 7 - Leerlingenprognose NHN

9 In verband met de interpretatie van de gegevens wijzen we erop dat we geen rekening hebben gehouden met de capaciteit van scholen in het studiegebied. Impliciet gaan we er vanuit dat scholen bij groei van het leerlingenaantal hun capaciteit kunnen uitbreiden. Groei en krimp Figuur 2.3 toont uitkomsten van het basisscenario, uitgesplitst naar subregio. Uit de figuur blijkt dat het totaal aantal leerlingen in Hoorn en Alkmaar de eerst komende jaren nog licht stijgt, maar vanaf 2016 sterk daalt. Als gevolg van deze omslag, ligt het leerlingenaantal in 2022 zo n 10 procent onder het huidige niveau (zie Tabel B.5). In de regio Den Helder neemt het leerlingaantal nog sterker af, vooral in de periode na Tot die tijd blijven de aantallen min of meer constant, maar daarna neemt het leerlingaantal af met circa 2% per jaar. Als gevolg van deze krimp, zijn er in 2027 bijna leerlingen minder in het voortgezet onderwijs (zie Tabel B.5). Dit komt neer op een daling van 20 procent. Figuur Basisscenario: leerlingenprognose NHN, , (index 2011=100) Den Helder e.o. Hoorn e.o. Alkmaar e.o. Het referentiescenario toont vooral op de wat langere termijn een iets gunstiger beeld (zie Figuur 2.4) 14. In de eerst komende jaren zijn de verschillen tussen beide scenario s beperkt, maar vanaf 2015 vertoont de leerlingenontwikkeling in het referentiescenario een iets gunstiger verloop. Dit komt vooral doordat er meer leerlingen kiezen voor havo/vwo in plaats van vmbo (zie Figuur 2.5). De onderwijsdeelname neemt daardoor naar verwachting ook toe, vooral in de leeftijdsklassen van jaar. 14 Op verzoek van OCW zijn de uitkomsten van het referentiescenario door Centerdata gebruikt voor de arbeidsmarktraming. 8 - Leerlingenprognose NHN

10 Figuur Leerlingenprognose Noord-Holland Noord, , (index 2011=100) Basisscenario RR-scenario Figuur Leerlingenprognose Noord-Holland Noord, naar schoolsoort, , (mutatie t.o.v. 2011) Cat. Gymnasium VWO HAVO VMBO-GL/TL VMBO-BL/KL Praktijkonderwijs RR-scenario Basisscenario Bij het opstellen van de leerlingenprognoses zijn de leerlingen van het Clusius College 15 (AOC) meegenomen. Het gaat hierbij om ongeveer 7 procent van de leerlingen in het voortgezet onderwijs. Omdat deze leerlingen door Centerdata niet worden meegenomen in MIRROR, presenteren we in de bijlage ook de uitkomsten exclusief genoemde groep (zie Tabel B.6 & Tabel B.9) 16. Vergeleken met de basisprognose valt vooral de prognose voor de regio Alkmaar lager uit (ca leerlingen per jaar) Het gaat hierbij om vestgingen in Alkmaar, Castricum, Stede Broec, Hoorn, Heerhugowaard, Schagen. In MIRROR wordt uitgegaan van de hoofdvestiging van scholen. Daarbij worden ook eventuele nevenvestigingen meegenomen die buiten de regio liggen. 9 - Leerlingenprognose NHN

11 Ontwikkeling naar schoolsoort Als gevolg van demografische ontwikkelingen neemt het aantal leerlingen in Noord-Holland Noord de komende tien jaar af. Dit geldt voor alle schoolsoorten, maar relatief het sterkst voor het vmbo en het gymnasium (zie Figuur 2.6). Absoluut gezien is de daling van het aantal havisten echter het grootst (zie Figuur 2.7). Tussen 2011 en 2026 neemt het aantal havisten af met circa leerlingen (van naar ). Het aantal vwo ers daalt in dezelfde periode met ongeveer leerlingen (van naar 7.740). Vergeleken met het basisscenario, is de terugval in het RR-scenario overigens iets kleiner, omdat we hierin uitgaan van de veronderstelling dat er steeds meer leerlingen kiezen voor havo/vwo 17. In 2021 betreft het verschil ongeveer 430 leerlingen, en in 2026 ongeveer 560. Figuur RR-scenario: leerlingenprognose Noord-Holland Noord, naar schoolsoort (index 2011=100) Cat. Gymnasium VWO HAVO VMBO-GL/TL VMBO-BL/KL Praktijkonderwijs -20% -15% -10% -5% 0% 5% 10% Figuur RR-scenario: leerlingenprognose Noord-Holland Noord, naar schoolsoort (mutatie t.o.v. 2011) Cat. Gymnasium VWO HAVO VMBO-GL/TL VMBO-BL/KL Praktijkonderwijs In het basisscenario daalt het aantal havisten en vwo ers af met 16 procent, tussen 2011 en Het totaal aantal leerlingen krimpt in deze periode met zo n à leerlingen (RR- en basisscenario). Dit komt neer op zo n 14 à 16 procent. Zie ook Figuur 2.8 & Figuur Leerlingenprognose NHN

12 In Tabel B.7 zijn de prognoses weergegeven per subregio en schoolsoort, uitgaande van het basisscenario. De resultaten voor het referentiescenario zijn opgenomen in Tabel B Leerlingenprognose NHN

13 Bijlage A Schoolsoort Voor het opstellen van de leerlingenprognoses gebruiken we onder meer cijfers over de onderwijsdeelname afkomstig van DUO (Basisgegevens Bekostigd Onderwijs). We onderscheiden daarbij zes verschillende schoolsoorten (zie hoofdstuk 1): Praktijkonderwijs VMBO-bl/tl VMBO-gl/tl HAVO VWO 18 Categorale gymnasia. Leerlingen in de brugklas (gemengde leerjaren) zijn naar rato van het aantal dakpannen (c.q. afdelingen) ingedeeld naar schoolsoort (zie Tabel A.1). Ter illustratie: de havo/vwo-klassen zijn 50/50 toegedeeld aan havo en vwo. Tabel A.1 Indeling gemeenschappelijke brugjaren o.b.v. afdelingen code afdeling soort onderwijs 11 Ljvb op HAVO/VMBO-Th/Gm Lw havo, vmbo-tl/gl AVO 12 Ljvb op VMBO-Gm Lw vmbo-tl/gl AVO 13 Ljvb op VMBO-Th/Gm Lw vmbo-tl/gl AVO 15 Ljvb op VWO/HAVO vwo, havo AVO 16 Ljvb op VWO/HAVO/VMBO-Th/Gm Lw havo, vmbo-tl/gl AVO 22 Ljvb op HAVO/VMBO-Alle Lw havo, vmbo-tl/gl AVO+VBO 23 Ljvb op VMBO-Alle Lw vmbo-bl/kl AVO+VBO 24 Ljvb op VWO/HAVO/VMBO-Alle Lw vwo, havo, vmbo-tl/gl, vmbo-bl/kl AVO+VBO 31 Ljvb op VMBO-BBg Lw vmbo-bl/kl VBO 32 Ljvb op VMBO-Kbg Lw vmbo-bl/kl VBO 33 Ljvb op VMBO-Bbg/Kbg Lw vmbo-bl/kl VBO 41 Lj LWOO vb op Bbg Lw vmbo-bl/kl LWOO 42 Lj LWOO vb op Gm Lw vmbo-tl/gl LWOO 43 Lj LWOO vb op Kbg Lw vmbo-bl/kl LWOO 44 Lj LWOO vb op Th/Gm Lw vmbo-tl/gl LWOO 45 Lj LWOO vb op Bbg/Kbg Lw vmbo-bl/kl LWOO 46 Lj LWOO vb op Alle Lw vmbo-bl/kl LWOO 18 Dit is inclusief de lycea en de gymnasiumafdelingen binnen brede scholengemeenschappen Leerlingenprognose NHN

14 Bijlage B Tabellen Tabel B.1 Ontwikkeling basisgeneratie Noord-Holland Noord, Den Helder e.o Hoorn e.o Alkmaar e.o Totaal Bron: PBL/CBS (2011) Regionale bevolkingsprognose Tabel B.2 Ontwikkeling basisgeneratie Noord-Holland Noord, (Index 2012=100) Den Helder e.o Hoorn e.o Alkmaar e.o Totaal Bron: PBL/CBS (2011) Regionale bevolkingsprognose Bewerking MOOZ Onderzoek 13 - Leerlingenprognose NHN

15 Tabel B.3 Ontwikkeling basisgeneratie Noord-Holland Noord, naar gemeente, Den Helder e.o Harenkarspel Den Helder Schagen Texel Zijpe Hollands Kroon Totaal Hoorn e.o. Enkhuizen Hoorn Medemblik Opmeer Drechterland Stede Broec Koggenland Totaal Alkmaar e.o. Alkmaar Graft-De Rijp Bergen (NH.) Castricum Heerhugowaard Heiloo Langedijk Schermer Totaal Bron: PBL/CBS (2011) Regionale bevolkingsprognose Leerlingenprognose NHN

16 Tabel B.4 Ontwikkeling basisgeneratie Noord-Holland Noord, naar gemeente, (Index 2012=100) Den Helder e.o Harenkarspel Den Helder Schagen Texel Zijpe Hollands Kroon Totaal Hoorn e.o. Enkhuizen Hoorn Medemblik Opmeer Drechterland Stede Broec Koggenland Totaal Alkmaar e.o. Alkmaar Graft-De Rijp Bergen (NH.) Castricum Heerhugowaard Heiloo Langedijk Schermer Totaal Bron: PBL/CBS (2011) Regionale bevolkingsprognose Bewerking MOOZ Onderzoek 15 - Leerlingenprognose NHN

17 Leerlingenprognose 19 Tabel B.5 Basisscenario: leerlingenprognose Noord-Holland Noord, (peildatum 1 oktober) Den Helder e.o Hoorn e.o Alkmaar e.o Totaal Tabel B.6 Basisscenario: leerlingenprognose Noord-Holland Noord, (excl. vmbo-groen) Den Helder e.o Hoorn e.o Alkmaar e.o Totaal Exclusief vmbo-groen (Clusius College). 19 De cijfers over 2011 betreffen telgegevens, gebaseerd op de situatie op 1 oktober Leerlingenprognose NHN

18 Tabel B.7 Basisscenario: leerlingenprognose NHN, naar schoolsoort, (peildatum 1 oktober) Den Helder e.o Praktijkonderwijs VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Hoorn e.o. Praktijkonderwijs VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Alkmaar e.o. Praktijkonderwijs VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Cat. Gymnasium Leerlingenprognose NHN

19 Tabel B.8 RR-scenario: leerlingenprognose Noord-Holland Noord, (peildatum 1 oktober) Den Helder e.o Hoorn e.o Alkmaar e.o Totaal Tabel B.9 RR-scenario: leerlingenprognose Noord-Holland Noord, (excl. vmbo-groen) Den Helder e.o Hoorn e.o Alkmaar e.o Totaal Exclusief vmbo-groen (Clusius College) Leerlingenprognose NHN

20 Tabel B.10 RR-scenario: leerlingenprognose NHN, naar schoolsoort, (peildatum 1 oktober) Den Helder e.o Praktijkonderwijs VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Hoorn e.o. Praktijkonderwijs VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Alkmaar e.o. Praktijkonderwijs VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Cat. Gymnasium Leerlingenprognose NHN

21 Figuur Basisscenario: leerlingenprognose Noord-Holland Noord, naar schoolsoort (index 2011=100) Cat. Gymnasium VWO HAVO VMBO-GL/TL VMBO-BL/KL Praktijkonderwijs -25% -20% -15% -10% -5% 0% 5% Figuur Basisscenario: lrl-prognose Noord-Holland Noord, naar schoolsoort (mutatie t.o.v. 2011) Cat. Gymnasium VWO HAVO VMBO-GL/TL VMBO-BL/KL Praktijkonderwijs Leerlingenprognose NHN