Leerlingenprognose IJssel-Veluwe

Transcriptie

1 Leerlingenprognose IJssel-Veluwe Onderzoeksnotitie Onderzoek in opdracht van het ministerie van OCW Sil Vrielink (MOOZ Onderzoek) Dik Leering (QDelft) MOOZ Onderzoek & QDelft oktober 2012

2 2012 MOOZ Onderzoek in opdracht van het ministerie van OCW. Alle rechten voorbehouden. Het is niet geoorloofd gegevens uit dit rapport te gebruiken in publicaties zonder nauwkeurige bronvermelding. Voor deze publicatie is gebruik gemaakt van het Prognosemodel VO van ResearchNed. 1 - Leerlingenprognose IJssel-Veluwe

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Resultaten Prognose basisgeneratie Leerlingenprognose 7 Bijlage A Schoolsoort 11 Bijlage B Tabellen Leerlingenprognose IJssel-Veluwe

4 1 Inleiding In opdracht van het Regionaal Platform Utrecht is vorig jaar door ResearchNed en QDelft een rekenmodel ontwikkeld, waarmee leerlingenprognoses kunnen worden gemaakt voor het voortgezet onderwijs. Dit model sluit aan bij het programma van eisen (PvE) van de VNG 1, en biedt daarnaast de mogelijkheid om alternatieve scenario s door te rekenen voor wat betreft: de demografische ontwikkeling (basisgeneratie) de verdeling van leerlingen naar schoolsoort, en de mobiliteit van leerlingen. Op verzoek van het ministerie van OCW is met behulp van dit rekenmodel een leerlingenprognose gemaakt voor de regio IJssel-Veluwe. In het vervolg van deze notitie presenteren we de belangrijkste uitkomsten hiervan. We gaan daarbij eerst in op de ontwikkeling van de basisgeneratie, en vervolgens op de verwachte leerlingenontwikkeling. Mede op basis van de leerlingenprognoses, is door Centerdata een raming gemaakt van verwachte vraag naar leraren. Daarbij is gebruik gemaakt van het microsimulatiemodel MIRROR. Leerlingenprognose voortgezet onderwijs Voor het opstellen van de leerlingenprognoses is gebruik gemaakt van de Regionale bevolkingsprognose van het Planbureau voor de leefomgeving (PBL/CBS) en cijfers over de onderwijsdeelname in 2009, 2010 en 2011 (afkomstig van DUO) 2. Net als in Utrecht is hierbij onderscheid gemaakt naar schoolsoort (zie Bijlage A). Op basis van leerlingengegevens zijn zes groepen onderscheiden: praktijkonderwijs, vmbo-bl/kl, vmbo-tl/gl, havo, vwo, gymnasium (categoraal). Leerlingen in gemeenschappelijke leerjaren zijn hierbij naar rato van het aantal dakpannen (afdelingen) verdeeld 3. Het rekenmodel sluit zoals gezegd aan bij het programma van eisen voor leerlingenprognoses van de VNG. Dit betekent dat eerst de voedingsgebieden in kaart zijn gebracht van alle scholen/vestigingen in het studiegebied. Op basis van leerlingengegevens en gegevens over het aantal kinderen in de basisgeneratie zijn vervolgens deelnamepercentages afgeleid. Deze geven aan welk deel van de basisgeneratie in het voedingsgebied voortgezet onderwijs volgt 4. Bij het berekenen van deelnamepercentages wordt in het rekenmodel onderscheid gemaakt naar onderwijssoort, leeftijd en woonplaats. Dit heeft als voordeel dat de berekeningen op gedetailleerd niveau plaatsvinden en bij het opstellen van scenario s beter rekening gehouden kan worden met verschillen in onderwijsdeelname naar onderwijssoort etc. Op basis van de deelnamecijfers en de gemeentelijke bevolkingsprognoses (basisgeneratie) is voor alle scholen/vestigingen in de regio IJssel-Veluwe een leerlingenprognose gemaakt. Daarbij is onderscheid gemaakt naar schoolsoort en subregio (NW-Veluwe, Stedendriehoek, De Vallei). In het vervolg van dit rapport presenteren we de belangrijkste uitkomsten van deze prognose. Hoewel de prognoses met de grootste zorgvuldigheid zijn opgesteld, zijn de uitkomsten uiteraard met onzekerheidsmarges omgeven. Vooral op lange termijn en op laag ruimtelijk schaalniveau zijn de marges VNG (1999) Programma van eisen voor leerlingenprognoses. DUO (2012) Basisgegevens Bekostigd Onderwijs. Zoetermeer. Voorbeeld: van de leerlingen in havo/vwo brugklassen wordt 50% tot het havo gerekend en 50% het vwo. Tot de basisgeneratie wordt in de regel het aantal 12 t/m 18 jarigen gerekend. In het rekenmodel worden daarnaast ook de 11- en 19/20-jarigen meegenomen. Dit heeft als voordeel dat expliciet rekening wordt gehouden met vroege en late leerlingen. 3 - Leerlingenprognose IJssel-Veluwe

5 groot. Op regionaal niveau geven de prognoses een goed beeld van de toekomstige leerlingenontwikkeling. Regio-indeling Met behulp van het Rekenmodel kunnen leerlingenprognoses worden gemaakt op vier verschillende niveau s. Het laagste niveau is het vestigingsniveau. Op dit niveau zijn de belangstellingspercentages afgeleid en wordt in het model gerekend 5. Daarnaast kunnen ook leerlingenprognoses worden gemaakt op regionaal, gemeentelijk en bestuursniveau. In deze notitie presenteren we de prognoses op regionaal niveau. We gaan daarbij uit van de vestigingslocaties in schooljaar 2011/12. In overleg met OCW is een leerlingenprognose gemaakt voor alle scholen/vestigingen in regio IJssel- Veluwe (zie Figuur 1.1). Daarbij zijn drie deelgebieden onderscheiden: 1. Noordwest Veluwe 2. Stedendriehoek, en 3. De Vallei. Verder zijn ook twee scholen 6 uit de regio IJssel-Vecht meegenomen, die participeren in het samenwerkingsverband. Bij het opstellen van de prognoses zijn we uitgegaan van de bestaande voedingsgebieden van scholen. Daarbij is rekening gehouden met leerlingen van buiten het de regio 7. De prognoses hebben zodoende betrekking op alle leerlingen die in de regio IJssel-Veluwe naar school gaan Hierbij wordt onderscheid gemaakt naar onderwijssoort, leeftijd en woonplaats. Op verzoek van OCW zijn ook de scholen Noordgouw en Van der Capellen meegenomen in de analyse. Leerlingenstromen uit naburige gemeenten worden in het rekenmodel apart gemodelleerd. Voor gemeenten waaruit slechts incidenteel leerlingen komen, is met een opslag gerekend. 4 - Leerlingenprognose IJssel-Veluwe

6 Figuur Regio-indeling 5 - Leerlingenprognose IJssel-Veluwe

7 2 Resultaten 2.1 Prognose basisgeneratie Bij het opstellen van de leerlingenprognoses is gebruik gemaakt van de Regionale bevolkingsprognose van het Planbureau voor de leefomgeving. Figuur 2.1 toont de ontwikkeling van de basisgeneratie 8 in de periode Uit de figuur blijkt dat er de komende jaren een omslag optreedt van groei naar krimp. Tot 2017 neemt het aantal jarigen in De Vallei en de Stedendriehoek licht toe, maar daarna zet overal de daling in (zie ook Tabel B.1; Tabel B.3). Vooral in de regio Noordwest Veluwe neemt de basisgeneratie (op termijn) sterk in omvang af. Tussen 2012 en 2027 krimpt de basisgeneratie in deze regio met circa 16 procent. In de Stedendriehoek en de Vallei is de terugval kleiner (resp. -9% en -3%), en zien we een ontwikkeling die nauw aansluit bij de landelijke trend van groei en krimp. Figuur Prognose basisgeneratie regio IJssel-Veluwe en Nederland, (Index 2012=100) Noordwest Veluwe Stedendriehoek De Vallei Nederland Figuur 2.2 geeft de ontwikkeling van de basisgeneratie weer per gemeente. Hieruit blijkt dat er naast regionale verschillen ook grote lokale verschillen zijn in de ontwikkeling van het aantal tieners. Groei- en krimp komen daarbij naast elkaar voor. In Barneveld neemt de basisgeneratie de komende 15 jaar het sterkst toe (18%). Dit hangt vermoedelijk samen met de groei van de woningvoorraad. In Apeldoorn, Deventer en Harderwijk neemt de basisgeneratie tot 2018 ook sterk toe, maar daarna weer langzaam af tot ongeveer het huidige niveau (zie Tabel B.1, Tabel B.2). In de rest van de regio neemt de basisgeneratie duidelijk af. Dat geldt in het bijzonder voor de kleinere gemeenten, zoals Ermelo, Putten, Nunspeet, Brummen, Epe, Voorst, Olst- Wijhe en Rhenen (zie Tabel B.2). 8 De basisgeneratie voor het voortgezet onderwijs (incl. praktijkonderwijs) bestaat uit het totaal aantal 12 t/m 18 jarigen. In het rekenmodel zijn daarnaast ook de 11- en 19/20-jarigen meegenomen. Bij het opstellen van de leerlingenprognoses is zodoende expliciet rekening gehouden met vroege en late leerlingen. 6 - Leerlingenprognose IJssel-Veluwe

8 Figuur Prognose basisgeneratie , naar RPA-gebied (Index 2012=100) In Tabel B.1 en Tabel B.2 (Bijlage B) zijn de gemeentelijke prognoses weergegeven voor de periode Hieruit blijkt dat de basisgeneratie in Barneveld de komende 15 jaar nog toeneemt, terwijl die in veel andere gemeenten op termijn gaat dalen. In sommige kleine gemeenten is krimp nu al een realiteit, en neemt het aantal jongeren de komende jaren nog verder af. 2.2 Leerlingenprognose Op basis van de hiervoor gepresenteerde bevolkingsprognose is een leerlingenprognose opgesteld voor de regio IJssel-Veluwe. Daarbij is onderscheid gemaakt naar subregio en schoolsoort. Op verzoek van OCW zijn verder twee scenario s doorgerekend: 1. Basisscenario Allereerst is een basisscenario opgesteld. Dit scenario gaat ervan uit dat de onderwijsdeelname (naar onderwijssoort, gemeente en leeftijd, etc.) de komende jaren op hetzelfde niveau blijft als in 2011 en dat de mobiliteit van leerlingen tussen gemeenten niet verandert (relatief gezien) 9. Het toekomstige aantal leerlingen is daarom in het basisscenario alleen afhankelijk van demografische ontwikkelingen RR-scenario In aanvulling op het basisscenario is een ReferentieRaming-scenario doorgerekend. Dit scenario sluit (landelijk gezien) aan bij de Referentieraming 2012 van OCW 11, en gaat er vanuit dat de onderwijsdeelname de komende jaren verder stijgt doordat er meer leerlingen kiezen voor havo/vwo in plaats van vmbo We gaan er vanuit dat het mobiliteitspatroon onveranderd blijft. Impliciet veronderstellen we hiermee dat de verblijfsduur constant blijft en de doorstroom van leerlingen binnen het VO niet verandert (relatief gezien). OCW (2012) Referentieraming Den Haag. 7 - Leerlingenprognose IJssel-Veluwe

9 In verband met de interpretatie van de gegevens wijzen we erop dat we geen rekening hebben gehouden met de capaciteit van scholen in het studiegebied. Impliciet gaan we er vanuit dat scholen bij groei van het leerlingenaantal hun capaciteit kunnen uitbreiden. Groei en krimp Figuur 2.3 geeft de uitkomsten van het basisscenario, uitgesplitst naar subregio. Uit de figuur blijkt dat het totaal aantal leerlingen in de regio IJssel-Veluwe tot 2015 licht stijgt en daarna duidelijk afneemt. Deze omslag van groei naar krimp doet zich in alle drie de regio s voor, maar het sterkst op de Noordwest Veluwe. In de periode neemt het aantal leerlingen in deze regio af met circa 15 procent. In de Stedendriehoek en de Vallei is het beeld minder dramatisch. In deze regio s neemt het leerlingaantal eerst toe met zo n 5 procent, en daarna langzaam weer af (zie Tabel B.5). Het totaal aantal leerlingen daalt daarbij met met zo n 10 à 15 procent. Figuur Basisscenario: leerlingenprognose regio IJssel-Veluwe, , (index 2011=100) Noordwest Veluwe Stedendriehoek De vallei Totaal Het referentiescenario toont vooral op de wat langere termijn een gunstiger beeld (zie Figuur 2.4) 12. In de eerst komende jaren zijn de verschillen tussen beide scenario s beperkt, maar vanaf 2015 is de leerlingendaling in het referentiescenario duidelijk kleiner (zie ook Tabel B.11). Dit komt vooral doordat er steeds meer leerlingen kiezen voor havo/vwo in plaats van vmbo. De onderwijsdeelname neemt daardoor naar verwachting ook toe, vooral in de leeftijdsklassen van jaar. 12 Op verzoek van OCW zijn de uitkomsten van het referentiescenario door Centerdata gebruikt voor de arbeidsmarktraming. 8 - Leerlingenprognose IJssel-Veluwe

10 Figuur Leerlingenprognose regio IJssel-Veluwe, , (index 2011=100) Basisscenario RR-scenario Bij het opstellen van de leerlingenprognoses zijn de leerlingen van AOC Oost en het Groenhorst College (AOC) meegenomen, evenals enkele nevenvestigingen van scholen buiten de regio 13. Het gaat hierbij om circa 5 procent van de leerlingen in het voortgezet onderwijs. Omdat deze leerlingen door Centerdata niet worden meegenomen in MIRROR, presenteren we in de bijlage ook de uitkomsten exclusief genoemde groep (zie Tabel B.6 & Tabel B.12) 14. Vergeleken met de basisprognose valt vooral de prognose voor De Valei lager uit (ca leerlingen). Ontwikkeling naar schoolsoort Als gevolg van demografische ontwikkelingen neemt het aantal leerlingen in de regio Rijnstreek vanaf 2015 sterk af (zie Figuur 2.5). Dit geldt voor praktisch alle schoolsoorten, maar relatief het sterkst voor het vmbo. Absoluut gezien is de leerlingendaling in havo/vwo echter het grootst grootste (zie Figuur 2.6). Tussen 2011 en 2026 neemt het aantal havisten met circa leerlingen af (van naar ). Het aantal vwo ers daalt in dezelfde periode met leerlingen (van naar ). Vergeleken met het basisscenario is de terugval in het RR-scenario overigens nog relatief bescheiden, omdat we hierin uitgaan van de veronderstelling dat er steeds meer leerlingen kiezen voor havo/vwo Het gaat hierbij o.m. om het Agnieten College Wezep en twee vestigingen van het Van Lodenstein College. In MIRROR wordt uitgegaan van de hoofdvestiging van scholen. Daarbij worden ook nevenvestigingen meegenomen die buiten de regio liggen. In dit rapport zijn deze vestigingen buiten beschouwing gelaten. De cijfers hebben zodoende alleen betrekking op de scholen/vestigingen in de regio IJssel-Veluwe. In het basisscenario neemt het aantal havisten tussen 2011 en 2026 af met circa 9 procent ( leerlingen), en het aantal vwo ers met 10 procent ( leerlingen). 9 - Leerlingenprognose IJssel-Veluwe

11 Figuur RR-scenario: leerlingenprognose regio IJssel-Veluwe, naar schoolsoort (index 2011=100) Cat. Gymnasium VWO HAVO VMBO-GL/TL VMBO-BL/KL Praktijkonderwijs -10% -8% -6% -4% -2% 0% 2% 4% 6% 8% Figuur RR-scenario: leerlingenprognose regio IJssel-Veluwe, naar schoolsoort (mutatie t.o.v. 2011) Cat. Gymnasium VWO HAVO VMBO-GL/TL VMBO-BL/KL Praktijkonderwijs Tabel B.7 t/m Tabel B.10 zijn de prognoses weergegeven per subregio en schoolsoort, uitgaande van het basisscenario. De resultaten voor het referentiescenario zijn opgenomen in Tabel B.13 t/m Tabel B Leerlingenprognose IJssel-Veluwe

12 Bijlage A Schoolsoort Voor het opstellen van de leerlingenprognoses gebruiken we onder meer cijfers over de onderwijsdeelname afkomstig van DUO (Basisgegevens Bekostigd Onderwijs). We onderscheiden daarbij zes verschillende schoolsoorten (zie hoofdstuk 1): Praktijkonderwijs VMBO-bl/tl VMBO-gl/tl HAVO VWO 16 Categorale gymnasia. Leerlingen in de brugklas (gemengde leerjaren) zijn naar rato van het aantal dakpannen (c.q. afdelingen) ingedeeld naar schoolsoort (zie Tabel A.1). Ter illustratie: de havo/vwo-klassen zijn 50/50 toegedeeld aan havo en vwo. Tabel A.1 Indeling gemeenschappelijke brugjaren o.b.v. afdelingen code afdeling soort onderwijs 11 Ljvb op HAVO/VMBO-Th/Gm Lw havo, vmbo-tl/gl AVO 12 Ljvb op VMBO-Gm Lw vmbo-tl/gl AVO 13 Ljvb op VMBO-Th/Gm Lw vmbo-tl/gl AVO 15 Ljvb op VWO/HAVO vwo, havo AVO 16 Ljvb op VWO/HAVO/VMBO-Th/Gm Lw havo, vmbo-tl/gl AVO 22 Ljvb op HAVO/VMBO-Alle Lw havo, vmbo-tl/gl AVO+VBO 23 Ljvb op VMBO-Alle Lw vmbo-bl/kl AVO+VBO 24 Ljvb op VWO/HAVO/VMBO-Alle Lw vwo, havo, vmbo-tl/gl, vmbo-bl/kl AVO+VBO 31 Ljvb op VMBO-BBg Lw vmbo-bl/kl VBO 32 Ljvb op VMBO-Kbg Lw vmbo-bl/kl VBO 33 Ljvb op VMBO-Bbg/Kbg Lw vmbo-bl/kl VBO 41 Lj LWOO vb op Bbg Lw vmbo-bl/kl LWOO 42 Lj LWOO vb op Gm Lw vmbo-tl/gl LWOO 43 Lj LWOO vb op Kbg Lw vmbo-bl/kl LWOO 44 Lj LWOO vb op Th/Gm Lw vmbo-tl/gl LWOO 45 Lj LWOO vb op Bbg/Kbg Lw vmbo-bl/kl LWOO 46 Lj LWOO vb op Alle Lw vmbo-bl/kl LWOO 16 Dit is inclusief de lycea en de gymnasiumafdelingen binnen brede scholengemeenschappen Leerlingenprognose IJssel-Veluwe

13 Bijlage B Tabellen Tabel B.1 Ontwikkeling basisgeneratie regio IJssel-Veluwe, Noordwest Veluwe Elburg Ermelo Harderwijk Oldebroek Putten Nunspeet Totaal Stedendriehoek Deventer Apeldoorn Brummen Epe Lochem Voorst Zutphen Olst-Wijhe Totaal De Vallei Barneveld Ede Nijkerk Scherpenzeel Wageningen Renswoude Rhenen Veenendaal Totaal Totaal Bron: PBL/CBS (2011) Regionale bevolkingsprognose Leerlingenprognose IJssel-Veluwe

14 Tabel B.2 Ontwikkeling basisgeneratie regio IJssel-Veluwe, (Index 2012=100) Noordwest Veluwe Elburg Ermelo Harderwijk Oldebroek Putten Nunspeet Totaal Stedendriehoek Deventer Apeldoorn Brummen Epe Lochem Voorst Zutphen Olst-Wijhe Totaal De Vallei Barneveld Ede Nijkerk Scherpenzeel Wageningen Renswoude Rhenen Veenendaal Totaal Totaal Leerlingenprognose IJssel-Veluwe

15 Tabel B.3 Ontwikkeling basisgeneratie regio IJssel-Veluwe, Noordwest Veluwe Stedendriehoek De Vallei Totaal Bron: PBL/CBS (2011) Regionale bevolkingsprognose Tabel B.4 Ontwikkeling basisgeneratie regio IJssel-Veluwe, (Index 2012=100) Noordwest Veluwe Stedendriehoek De Vallei Totaal Bron: PBL/CBS (2011) Regionale bevolkingsprognose Bewerking ResearchNed 14 - Leerlingenprognose IJssel-Veluwe

16 Leerlingenprognose 17 Tabel B.5 Basisscenario: leerlingenprognose regio IJssel-Veluwe, (peildatum 1 oktober) Noordwest Veluwe Stedendriehoek De vallei IJssel Vecht (deels) Totaal Tabel B.6 Basisscenario: leerlingenprognose regio IJssel-Veluwe, (excl. vmbo-groen en nevenvestigingen) Noordwest Veluwe Stedendriehoek De vallei IJssel Vecht (deels) Totaal* Exclusief vmbo-groen en nevenvestigingen van scholen (met een hoofdvestiging buiten de regio. Tabel B.7 Basisscenario: leerlingenprognose Noordwest Veluwe, naar schoolsoort, (peildatum 1 oktober) Praktijkonderwijs VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO De cijfers over 2011 betreffen telgegevens, gebaseerd op de situatie op 1 oktober Leerlingenprognose IJssel-Veluwe

17 Tabel B.8 Basisscenario: leerlingenprognose Stedendriehoek, naar schoolsoort, (peildatum 1 oktober) Praktijkonderwijs VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Cat. Gymnasium Tabel B.9 Basisscenario: leerlingenprognose De Vallei, naar schoolsoort, (peildatum 1 oktober) Praktijkonderwijs VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Tabel B.10 Basisscenario: leerlingenprognose IJssel-Vecht (deels), naar schoolsoort, (peildatum 1 oktober) VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Leerlingenprognose IJssel-Veluwe

18 Tabel B.11 RR-scenario: leerlingenprognose regio IJssel-Veluwe, (peildatum 1 oktober) Noordwest Veluwe Stedendriehoek De vallei IJssel Vecht (deels) Totaal Tabel B.12 RR-scenario: leerlingenprognose regio IJssel-Veluwe, (excl. vmbo-groen en nevenvestigingen) Noordwest Veluwe Stedendriehoek De vallei IJssel Vecht (deels) Totaal* Exclusief vmbo-groen en nevenvestigingen van scholen (met een hoofdvestiging buiten de regio. Tabel B.13 RR-scenario: leerlingenprognose Noordwest Veluwe, naar schoolsoort, (peildatum 1 oktober) Praktijkonderwijs VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Leerlingenprognose IJssel-Veluwe

19 Tabel B.14 RR-scenario: leerlingenprognose Stedendriehoek, naar schoolsoort, (peildatum 1 oktober) Praktijkonderwijs VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Cat. Gymnasium Tabel B.15 RR-scenario: leerlingenprognose De Vallei, naar schoolsoort, (peildatum 1 oktober) Praktijkonderwijs VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Tabel B.16 RR-scenario: leerlingenprognose IJssel-Vecht (deels), naar schoolsoort, (peildatum 1 oktober) VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Leerlingenprognose IJssel-Veluwe

20 Figuur Basisscenario: leerlingenprognose regio IJssel-Veluwe, naar schoolsoort (index 2011=100) Cat. Gymnasium VWO HAVO VMBO-GL/TL VMBO-BL/KL Praktijkonderwijs -12% -10% -8% -6% -4% -2% 0% 2% 4% 6% 8% Figuur Basisscenario: leerlingenprognose regio IJssel-Veluwe, naar schoolsoort (mutatie t.o.v. 2011) Cat. Gymnasium VWO HAVO VMBO-GL/TL VMBO-BL/KL Praktijkonderwijs Leerlingenprognose IJssel-Veluwe