Woord vooraf J.J. de Morree Bij de tweede druk

Transcriptie

1 V Dagelijks houden medici en paramedici zich bezig met patiënten die pijn hebben bij bewegen. Soms bepalen afwijkingen in spieren of pezen het onvermogen om klachtenvrij te functioneren. Bij andere patiënten is het skelet misvormd of zijn gewrichten aangedaan. Op veel terreinen van onderzoek wordt aandacht besteed aan de processen die ten grondslag liggen aan deze bewegingsklachten en hoe therapie de genezingsprocessen kan helpen bespoedigen. Met de nieuw verworven kennis kan een verantwoorde behandeling worden opgesteld om de genezing effectief te ondersteunen. Voor studenten die worden opgeleid voor een bewegingswetenschappelijk, medisch of paramedisch beroep is het vaak moeilijk om aan deze kennis te komen. Van studenten die met een specialistische scriptie bezig zijn mag worden verwacht dat zij zich in de wetenschappelijke achtergrondliteratuur verdiepen, maar degenen die zich snel willen oriënteren vinden vaak grote hinderpalen op hun weg omdat de informatie slechts te vinden is in Engels- of Duitstalige oorspronkelijke artikelen en specialistische monografieën. In de Nederlandstalige literatuur is tot nu toe geen handzame tekst over de functie van menselijke bindweefsels verschenen en dit boekje is opgezet om in die leemte te voorzien. Het doel van de tekst is de fysiologie van de voornaamste bindweefseltypen (bot, kraakbeen, ligamenten, pezen en huid) te belichten. Ook beschadiging en herstel zijn in de bespreking betrokken. Bij de beschrijving van de menselijke bindweefsels ligt de nadruk op de taak die de weefsels in het lichaam vervullen. Naast fysiologische kennis komen ook histologische, functioneel anatomische en biomechanische aspecten aan de orde. Ten aanzien van de literatuurreferenties van de gebruikte boeken en artikelen moet worden opgemerkt dat niet naar volledigheid is gestreefd. Achter in het boek is een literatuurlijst per hoofdstuk opgenomen waarin wordt verwezen naar belangrijke handboeken en artikelen, die in het geval men zich verder wil verdiepen als uitgangspunt kunnen worden gebruikt om effectief verder te zoeken. Studenten fysiotherapie en kinesitherapie vormen de doelgroep voor wie de tekst in eerste instantie geschreven is. De stof is echter eveneens goed in te passen in andere bewegingstherapeutische opleidingen, in postacademiale nascholingscursussen (bijv. manuele therapie) of in de studierichting bewegingswetenschappen aan de diverse universiteiten. Voor studenten aan technische universiteiten en hogescholen die zich bezighouden met kinesiologische, biomechanische of ergonomische problemen kan de tekst behulpzaam zijn om inzicht te krijgen in de biologische eigenschappen van bindweefsels. Leidschendam, najaar 1988 Bij de tweede druk De eerste druk van Dynamiek heeft zijn bruikbaarheid in het bewegingsonderwijs en het fysiotherapeutisch werkveld bewezen. Door het gebruik zijn echter ook tekortkomingen duidelijk geworden. Vragen tijdens cursussen en studiedagen waren een stimulans om tekst aan te passen en een aantal onderwerpen toe te voegen. De inhoudelijke opmerkingen in recensies bij de eerste druk gaven eveneens aanleiding om veranderingen in de tekst aan te

2 VI brengen. In de tweede druk is nu ook aandacht besteed aan bouw, functie en aanpassing van pezen, de werking van stretching op spieren, de invloed van het vegetatieve zenuwstelsel op bindweefsel, de rol van water in bindweefsel, de vorming van oedeem en aspecten van het probleem decubitus. De toetsing van de inhoud aan de vragen en wensen bij het gebruik in het onderwijs en in het werkveld hebben mij pas echt duidelijk gemaakt hoe uitgebreid de behoefte aan kennis van het bindweefsel is. Tegelijk valt ook te signaleren dat het bindweefselonderzoek met sprongen vordert en dat de inzichten in de aanpassingen van bindweefsel en de consequenties voor de therapie aanzienlijke veranderingen ondergaan. Leidschendam, mei 1992 Bij de derde druk De bespreking van beschadiging en herstel van bindweefsel stond in de vorige drukken verspreid over de hoofdstukken waarin het desbetreffende bindweefseltype besproken werd. In de derde druk worden de algemene kenmerken van bindweefselherstel nu geïntroduceerd in 7 hoofdstuk 2. De invloed van functioneel bewegen op weefselgroei en herstel is verder uitgewerkt. Artrose en osteoporose worden uitgebreider behandeld dan voorheen. In 7 hoofdstuk 8 is de informatie over posttraumatische dystrofie aangepast aan de huidige inzichten. Leidschendam, najaar 1996 Bij de vierde druk Het werken aan een nieuwe herziene druk na de derde druk leek een eenvoudige zaak. Na 1988, 1992 en 1996 lijkt het jaar 2000 een geschikt moment. Wellicht vanuit een neurose om in een nieuw millennium iets nieuws te brengen; anderzijds verschenen herziene drukken van Dynamiek met een mooie regelmaat. De werkelijkheid werd aanzienlijk uitdagender. De fibroblast speelt in weefselgroei en reparatie een veel complexere rol dan alleen als producent van collageen en matrix. In overleg met Nol Bernards is een heldere fasering en terminologie bij het onderwerp wondgenezing tot stand gekomen. De kennis over de werking van spieren neemt snel toe. Veel nieuwe spiervezeleiwitten krijgen een plaats in het denken over de spiercontractie. Ook de rol van bindweefsel in spieren wordt aangescherpt. Daarnaast was in vorige drukken weinig te vinden over vezelig kraakbeen, disci en menisci en het gedrag van bindweefsel in zenuwen tijdens bewegen (o.a. D. Butler). Het is niet alleen bindweefselkennis die verandert, maar ook de inzichten in leren en kennis verwerven. Hoe willen mensen kennis tot zich nemen en hoe zoeken ze? Er zijn dan ook in overleg met de uitgever didactische aanpassingen doorgevoerd. Voorin is een lijst Engelse termen voor het zoeken op internet opgenomen. Tevens is tekst ingevoegd in de vorm van intermei: informatieve teksten en illustraties die niet direct verband houden met de basistekst. Tegelijk is Dynamiek niet alleen een boek voor het hoger onderwijs, maar wordt het eveneens gebruikt door therapeuten in het werkveld. Ook aan hen dient te worden gedacht.

3 VII Parallel met de aanpassingen voor de nieuwe Nederlandse druk werkte ik aan de vertaling voor het Duitstalige gebied. De inhoudelijke discussies die ik voerde met de vertaler, Ansgar Sanning, zelf een ervaren fysiotherapeut/manueel therapeut, gaven ook richting aan nieuwe ideeën. Leidschendam, najaar 2000 Bij de vijfde druk Wanneer in de titel van een boek het woord dynamiek een prominente plaats heeft, heeft de auteur de plicht de inhoud aan te passen aan de ontwikkelingen. Theoretische kennis van processen in het menselijk lichaam leidt niet automatisch tot een heldere behandelstrategie, integendeel. Toen ik de kans kreeg om een aantal maanden op de Erasmus Universiteit en in het Erasmus Medisch Centrum te werken aan de herziening voor de vijfde druk, heb ik die kans dan ook met beide handen aangegrepen. Het werd een groot genieten. Overleg met theoretici, maar vooral met praktiserende specialisten, kijken naar behandelstrategieën, in de universiteitsbibliotheek duiken en surfen op het internet met PubMed en andere zoekmachines. Aanwezig zijn bij operaties, meelopen met therapeuten en het volgen van het herstelproces bij de revalidatie, het leidde tot nieuwe beelden in mijn hoofd en het grondig herschrijven van alle hoofdstukken. De theoretische state of the art bleek in acht jaar tijd fors verdiept te zijn. Aangezien het herstelproces na weefselbeschadiging actie van zowel de patiënt als de therapeut behoeft, is een nieuw hoofdstuk toegevoegd waarin ontstekingsprocessen en wondgenezing veel uitgebreider worden behandeld. Dat is 7 hoofdstuk 3 geworden. In diverse hoofdstukken zijn tevens de oorzaken van bindweefselpathologie aanzienlijk uitgewerkt. Aan het eind van het boek is 7 hoofdstuk 10 toegevoegd, waarin een aantal patiëntbeschrijvingen een beeld geeft van herstelprocessen bij de mens. In de voorgaande drukken beschreef ik de theoretische herstelcapaciteit van elk afzonderlijk weefsel onder omstandigheden. Maar een patiënt is meer dan zijn weefsels en beïnvloedt ook zijn eigen herstel. Ook dat is een dynamisch proces. De volgende personen ben ik dankbaar voor het kritisch lezen van tekstgedeelten, advies, inspiratie en bijdragen aan deze uitgebreide herziening: Rik van Hooff, Ton Schreuders, Hans Soeters, Ruud Schuitemaker, Ansgar Sanning, Holke Karrenbelt, Jenneke Klein-Nulend, Chris Riezebos, Gerrit Mook, Bernard Gerritsen, Peter Huijing, Nol Bernards, John Bos, Gerjo van Osch, Roberto Perez, Bouwien Smits-Engelsman. Leidschendam, mei 2008 Bij de zesde druk Vijfentwintig jaar Dynamiek! Kijk ik nog eens terug naar de eerste druk, dan moet ik glimlachen. Wat had ik nog weinig helikopterview over de materie van bindweefsel en hoe weinig was er wetenschappelijk aan bindweefsel onderzocht. Het was nog voornamelijk beschrijvend. De ontwikkelingen op het gebied van moleculaire biologie, histologie van celstructuren, maar ook de rol van

4 VIII fascievliezen als krachtdoorleidende structuren in het lichaam, het tensegrity-principe en recent onderzoek naar kraakbeen, bot en spierweefsel waren aanleiding tot een forse aanvulling en herstructurering van de inhoud voor de zesde druk van het boek. Het nieuwe 7 hoofdstuk 3 concentreert zich op het begrip bindweefselcontinuüm, de notie dat bindweefsel in het lichaam het alomtegenwoordige weefsel is dat onze vorm bepaalt. De bestaande hoofdstukken verschuiven en er is veel tekst ingevoegd en gehergroepeerd. Bij een aantal illustraties bij spierweefsel en peesweefsel heb ik foto s gemaakt van eenvoudig te verwerven vers spierweefsel (runderriblappen en varkenslappen). Dit mag merkwaardig klinken, maar het werkt voor de structuur waarheidsgetrouwer dan gefixeerde anatomische preparaten. Mijn vrouw, Madeleine, was mij steeds tot steun bij mijn ontdekkingstocht. Samen hadden we lol als ik weer eens het vlees stond te ontleden voordat het de pan in mocht. Verhelderende inzichten heb ik in deze druk mede te danken aan Floris Lafeber, Huub Maas, Robert Myers, Andry Vleeming, Jaap van der Wal en Ernst van der Wijk. Leidschendam, november 2013

5