RESIDUEN VAN DIERGENEESMIDDELEN EN BESTRIJDINGSMIDDELEN IN HONING

Transcriptie

1 . RESIDUEN VAN DIERGENEESMIDDELEN EN BESTRIJDINGSMIDDELEN IN HONING Voedsel en Waren Autoriteit Project nr: OT04H003.1 April 2005 OT04H Pagina 1 van 6

2 INHOUD SAMENVATTING 3 SUMMARY.3 TREFWOORDEN INLEIDING MATERIALEN EN METHODEN MATERIALEN METHODEN.5 3. RESULTATEN DISCUSSIE 6 5. CONCLUSIE LITERATUUR. 7 OT04H Pagina 2 van 6

3 SAMENVATTING In augustus en september 2004 werden door alle regio s van de Voedsel en Waren Autoriteit / Keuringsdienst van Waren (VWA/KvW) 174 monsters honing genomen, die werden onderzocht door VWA/KvW Oost. Het betrof 135 monsters die volgens opgave afkomstig waren uit Nederland, 16 monsters afkomstig uit landen van de EG, 16 monsters uit overige landen en 7 monsters van onbekende herkomst. Hierbij moet opgemerkt worden dat de aanduiding van het land op de pot veelal niet het land aangeeft waar de honing gewonnen werd. Ook wordt honing van verschillende herkomst gemengd. In totaal bevatten 51 van de monsters één of meer van de onderzochte residuen. Van de 152 monsters, die onderzocht werden op bestrijdingsmiddelen, bevatten er 23 amitraz (1,0 10,7 µg/kg), 1 cymiazol (2,5 µg/kg) en 1 rotenon (7,9 µg/kg). Voor residuen van bestrijdingsmiddelen werd geen overschrijding van de norm vastgesteld. Van de 173 monsters, die werden onderzocht op antibiotica, bevatten er 10 chlooramphenicol (0,1 0,3 µg/kg) en 17 streptomycine (2,0 9,6 µg/kg). Van de 44 monsters, die werden onderzocht op nitrofuranen, bevatten er 8 semicarbazide (SEM, 0,33 1,7 µg/kg), de metaboliet van nitrofurazone. Voor chlooramphenicol en nitrofuranen zijn MRPL s vastgesteld. Alleen voor SEM werd de MRPL overschreden. Voor streptomycine is geen MRPL vastgesteld. Hoewel het gebruik van antibiotica bij de bijenteelt in de EG niet is toegestaan worden nog steeds, in het algemeen, geringe hoeveelheden ervan aangetoond in honing. Bij dit onderzoek betreft het hoofdzakelijk chlooramphenicol, SEM en streptomycine. Naast oneigenlijk gebruik in bijenkasten zou het gebruik van streptomycinepreparaten op vruchtbomen ter bestrijding van bacterievuur een bron voor het laatstgenoemde antibioticum kunnen zijn. De aanwezigheid van chlooramphenicol kan alleen toegeschreven worden aan verboden gebruik. SEM de metaboliet van het verboden nitrofurazone kan ook ontstaan bij het afsluiten van de potten met behulp van azodicarbonamide, waarvan het gebruik vanaf 2 augustus 2005 verboden is. In vele gevallen is het onduidelijk in welk land de honing gewonnen is. Het is hierdoor mogelijk dat antibiotica gevonden worden in Nederlandse honing of honing uit EG-landen, die oorspronkelijk afkomstig was uit niet EG-landen, waar het gebruik van deze middelen nog is toegestaan. SUMMARY In August and September 2004, 174 samples of honey were collected by the different regions of the Food and Consumer Product Safety Authority/Inspectorate for Health Protection and Veterinary Public Health (VWA/KvW) and examined in the region East. According to labelling 135 samples originated from The Netherlands, 16 from EC countries, 16 from not-ec countries and 7 samples were of unknown origin. It should be noticed that the labelling will not always indicate the country where the honey has been harvested. Also honeys from different origin can be mixed. Of the samples analysed 51 contained one or more residues. Of the 152 samples examined for pesticides, 23 contained amitraz (1,0 10,7 µg/kg), 1 cymiazol (2,5 µg/kg) en 1 rotenon (7,9 µg/kg). For pesticide residues no levels above the MRL were found. Of the 173 samples examined for antibiotics, 10 contained chloramphenicol (0,1 0,3 µg/kg) and 17 streptomycin (2,0 9,6 µg/kg). Of the 44 samples examined for nitrofurans, 8 contained semicarbazide (SEM, 0,33 1,7 µg/kg), the metabolite of nitrofurazone. For chloramphenicol and nitrofurans MRPL s are laid down. Only for SEM the residue levels were higher than the MPRL. For streptomycin there is no fixed MRPL. Although the use of antibiotics in apiculture is not allowed, small amounts still have been detected in honey. In this examination it concerns mainly chloramphenicol, SEM and streptomycin. Apart from improper use in beehives, the use of streptomycin preparations on fruit trees for fire blight control could be a source of the last mentioned antibiotic. The presence of the forbidden chloramphenicol can only be explained by illegal use. SEM, the metabolite from the forbidden nitrofurazone can also be formed during the closure of jars with the aid of azodicarbonamide, of which the use will be forbidden from 2 August In many cases it is unclear in which country the honey has been harvested. As a result it is possible that antibiotics are found in Dutch honey or honey from EC countries, while this honey originates from non EC countries, where the use of these drugs is still allowed. TREFWOORDEN Honing, bestrijdingsmiddelen, amitraz, antibiotica, chlooramphenicol, nitrofuranen, streptomycine. OT04H Pagina 3 van 6

4 1 INLEIDING Bestrijdingsmiddelen en diergeneesmiddelen kunnen in honing vóórkomen door behandeling van bijenziekten en parasieten en doordat de bijen in aanraking komen met gewassen die met deze middelen behandeld zijn. In Europees verband is de toelating van behandelingsmiddelen voor bijen in Verordening (EEG) nr. 2377/90 geregeld. Voor de behandeling van bijenvolken tegen ziekten en parasieten zijn slechts enkele bestrijdingsmiddelen toegestaan. Er zijn echter tal van gewasbehandelingsmiddelen waarmee de bij in aanraking kan komen. Uit de onderzoeksresultaten van honing in Nederland en de ons omringende landen blijkt dat de gehalten aan bestrijdingsmiddelen in het algemeen laag zijn en voldoen aan de geldende normen. Hoewel het gebruik van antibiotica bij de bijenteelt in de EU niet is toegestaan worden antibiotica daarentegen regelmatig aangetoond in honing. In het bijzonder streptomycine wordt gevonden. Naast oneigenlijk gebruik in bijenkasten zou het gebruik van streptomycinepreparaten op vruchtbomen ter bestrijding van bacterievuur een bron kunnen zijn. Hoewel antibiotica niet aanwezig mogen zijn werd beneden een bepaald gehalte, de actiegrens, niet opgetreden. In een aantal landen, waaronder België, Duitsland, Zwitserland en Frankrijk zijn deze actiegrenzen geleidelijk verlaagd, zodat in 2003 de actiegrens voor de verschillende antibiotica gelijk wordt gesteld aan de bepaalbaarheidsgrens. Het gevaar bestaat dat strenge maatregelen in deze landen leiden tot een verhoging van de invoer van honing met residuen van antibiotica in landen met een soepeler beleid. Daar de indruk bestaat dat vooral importhoning antibiotica bevat is het van belang controle zoveel mogelijk bij import uit te voeren. Ook het mengen van goede en slechte partijen honing van verschillende herkomst, waardoor de bron van de antibiotica niet meer achterhaald kan worden, kan zo worden tegengegaan. Dit onderzoek in Nederlandse en import honing moet inzicht geven in het vóórkomen en de gehalten van diergeneesmiddelen en bestrijdingsmiddelen. 2 MATERIALEN EN METHODEN 2.1 Materialen In augustus en september 2004 werden door alle regio s van de Voedsel en Waren Autoriteit / Keuringsdienst van Waren (VWA/KvW) 174 monsters honing genomen, die werden onderzocht door VWA/KvW Oost. Het betrof 135 monsters die volgens opgave afkomstig waren uit Nederland, 16 monsters afkomstig uit landen van de EG, 16 monsters uit overige landen en 7 monsters van onbekende herkomst. 2.2 Methoden De monsters honing werden vloeistofchromatografisch onderzocht op de bestrijdingsmiddelen amitraz, cymiazol en rotenon (6.7) en de antibiotica chlooramphenicol (CAP) (6.3), streptomycine (STR), dihydroxystreptomycine (DHSTR) (6.1, 6.4), tetracyclines (6.6), sulfonamiden (6.5) en nitrofuranen (6.8). 3 RESULTATEN Van de 152 monsters die onderzocht werden op bestrijdingsmiddelen, bevatten er 23 amitraz (1,0 10,7 µg/kg), 1 cymiazol (2,5 µg/kg) en 1 rotenon (7,9 µg/kg). Van de 173 monsters die werden onderzocht op antibiotica, bevatten er 10 chlooramphenicol (0,1 0,3 µg/kg) en 17 streptomycine (2,0 9,6 µg/kg). Van de 44 monsters die werden onderzocht op nitrofuranen, bevatten er 8 semicarbazide (SEM, 0,33 1,7 µg/kg), de metaboliet van nitrofurazone. Tabel 1 geeft een overzicht van het aantal monsters en het aantal residuen van bestrijdingsmiddelen en antibiotica dat in honing volgens opgave afkomstig uit Nederland, landen uit de EG, niet-eg landen en van onbekende herkomst gevonden werd. Hierbij moet opgemerkt worden dat de aanduiding van het land op de pot veelal niet het land aangeeft waar de honing gewonnen werd. Ook wordt honing van verschillende herkomst gemengd. In totaal bevatten 51 van de monsters één of meer residuen. OT04H Pagina 4 van 6

5 Tabel 1. Aantal monsters met residuen naar herkomst. Aantal monsters amitraz cymiazol rotenon CAP STR SEM Nederland EG Niet-EG Onbekend Totaal CAP = chlooramphenicol STR = streptomycine SEM = semicarbazide 4 DISCUSSIE Uit de resultaten van dit onderzoek blijkt dat 51 (29 %) van de 174 monsters één of meer residuen bevatten. Voor de residuen van bestrijdingsmiddelen werd geen overschrijding van de norm vastgesteld. Het gebruik van antibiotica bij de bijenteelt is in de EG verboden en dus illegaal. Chlooramphenicol en nitrofurazone zijn stoffen met een nul-tolerantie, waarvoor MPRL-waarden zijn vastgesteld in Bijlage II bij Beschikking 2002/657/EG. Volgens Beschikking 2005/34/EG moeten deze MRPL s worden gebruikt als actiegrens. Deze actiegrens wordt voor chlooramphenicol niet overschreden. Voor SEM, de metaboliet van nitrofurazone was dit wel het geval, maar omdat SEM mogelijk ook kan ontstaan bij het afdichten van de potten, werd tegen een overschrijding van de actiegrens van 1 µg/kg niet opgetreden. In sommige EG-landen is het gebruik van streptomycine ter bestrijding van bacterievuur toegestaan, waardoor de bijen hiermee in aanraking kunnen komen met als gevolg geringe hoeveelheden in de honing. Voor streptomycine is geen MRPL vastgesteld en de bepaalbaarheidsgrens van de gebruikte onderzoeksmethode is 2 µg/kg. Andere (screenings)- onderzoeksmethoden, waaronder ELISA s gebruikt door honingproducenten, hebben een bepaalbaarheidsgrens van 10 µg/kg. Omdat in een aantal Europese landen een actiegrens van 10 µg/kg wordt gehanteerd, werd niet opgetreden tegen gehalten onder 10 µg/kg. Daar deze actiegrens ook bij de honingproducenten bekend is, bestaat de mogelijkheid dat men door mengen van partijen onder deze grens probeert te blijven. Sulfonamiden, die bij een eerder onderzoek (6.2) werden aangetoond, werden bij dit onderzoek niet gevonden. Ook tetracyclines konden niet worden aangetoond. 5 CONCLUSIE Hoewel het gebruik van antibiotica bij de bijenteelt in de EG niet is toegestaan worden nog steeds, in het algemeen, geringe hoeveelheden ervan aangetoond in honing. Bij dit onderzoek betreft het hoofdzakelijk chlooramphenicol, SEM en streptomycine. Naast oneigenlijk gebruik in bijenkasten zou het gebruik van streptomycinepreparaten op vruchtbomen ter bestrijding van bacterievuur een bron voor het laatstgenoemde antibioticum kunnen zijn. De aanwezigheid van chlooramphenicol kan alleen toegeschreven worden aan verboden gebruik. Zoals eerder vermeld kan SEM afkomstig zijn van het verboden nitrofurazone maar het kan ook ontstaan bij het afsluiten van de potten bij gebruik van azodicarbonamide, waarvan het gebruik vanaf 2 augustus 2005 verboden is. In vele gevallen is het onduidelijk in welk land de honing gewonnen is. Het is hierdoor mogelijk dat antibiotica gevonden worden in Nederlandse honing of honing uit EG-landen, die oorspronkelijk afkomstig was uit niet EG-landen, waar het gebruik van deze middelen wel is toegestaan. OT04H Pagina 5 van 6

6 6 LITERATUUR 6.1 Bruijnsvoort, M. van, Ottink, S., Jonker, K.M. en Boer, E. de Determination of Streptomycin and Dihydrostreptomycin in Milk and Honey by Liquid Chromatography with tandem Mass Spectrometry (LC-MS/MS). J. Chromatogr. A. 1058: Jonker, K.M., Bruijnsvoort, M. van, Ottink, S Onderzoek van honing op diergeneesmiddelen, HMF en pollen. Rapport VWA/Keuringsdienst van Waren Oost. 6.3 SOP CHE01-OT Bepaling van drie amphenicolen in diverse producten van dierlijke oorsprong. VWA/Keuringsdienst van Waren Oost. 6.4 SOP CHE01-OT Bepaling van streptomycine en dihydrostreptomycine in honing met LC/tandem MS. VWA/Keuringsdienst van Waren Oost. 6.5 SOP CHE01-OT Bepaling van sulfonamiden in honing mbv HPLC met postcolumnderivatisering na hydrolyse en zuivering via SPE. VWA/Keuringsdienst van Waren Oost. 6.6 SOP CHE01-WV Bepaling van tetracyclines in honing m.b.v. MCAC-HPLC. VWA/Keuringsdienst van Waren Oost. 6.7 SOP CHE01-WV Bepaling van amitraz, cymiazol en malathion in honing met LC/MSMS. VWA/Keuringsdienst van Waren Oost. 6.8 SOP SIG01-OT Bepaling van nitrofuranen in garnaal, vlees en vis met LC-MS/MS. VWA/Keuringsdienst van Waren Oost. OT04H Pagina 6 van 6