Toezichtkamer. Vierjaarlijkse beoordeling representativiteit van het Productschap Tuinbouw. 1. Inleiding

Transcriptie

1 Toezichtkamer Vierjaarlijkse beoordeling representativiteit van het Productschap Tuinbouw 1. Inleiding In het kader van de advisering van de Bestuurskamer over de instelling en wijziging van de werkingssfeer van bedrijfslichamen heeft de Toezichtkamer tot taak onderzoek te doen naar het organisatorisch draagvlak van bedrijfslichamen en daarover te rapporteren aan de Bestuurskamer en de betrokken ministers. Het onderzoek vindt plaats aan de hand van het Besluit advisering representativiteit bedrijfslichamen (hierna: het Besluit) waarin nadere regels zijn gesteld. Artikel 5 van het Besluit geeft aan dat de beoordeling van de representativiteit van het organisatorische draagvlak van een bedrijfslichaam in elk geval geschiedt voorafgaand aan de instelling en vervolgens telkens na het verstrijken van een periode van vier jaar. Het Productschap Tuinbouw is ingesteld met ingang van 31 december Aangezien het laatste onderzoek dateert uit 2008, dient een hernieuwde beoordeling van het organisatorisch draagvlak plaats te vinden. Deze notitie is daarvan een uitwerking. Leeswijzer In paragraaf 2 wordt een korte schets gegeven van het Productschap Tuinbouw, zijn samenstelling en de dragende (benoemingsgerechtigde) organisaties. Paragraaf 3 bevat een nadere uitwerking van het beoordelingskader. In paragraaf 4 wordt de gevolgde procedure omschreven. Het feitelijke onderzoek naar de representativiteit van de dragende organisaties in het productschap is beschreven in paragraaf 5. De laatste paragraaf bevat ten slotte de conclusie ten aanzien van het organisatorisch draagvlak bij het Productschap Tuinbouw. 2. Korte schets van het productschap Het productschap is ingesteld voor ondernemingen waarin: a. de teelt van fruit, groenten of siergewassen wordt uitgeoefend; b. fruit, groenten of daaruit verkregen producten, met uitzondering van slaggrondnoten en kopra, worden be- of verwerkt; c. de handel wordt uitgeoefend in: 1. fruit, met uitzondering van slaggrondnoten en kopra; 2. groenten, met uitzondering van zaden van groenten; 3. siergewassen of delen daarvan, met uitzondering van voortkwekingsmateriaal van bloemgewassen en van zaden van bloemgewassen, bloemkwekerijproducten en boomkwekerijproducten; d. hovenierswerkzaamheden worden verricht. Het productschap is mede ingesteld voor veilingen van de hiervoor bedoelde producten. Het Productschap Tuinbouw kent zes commissies ex artikel 88a Wet op de bedrijfsorganisatie, namelijk voor: bollen, knollen en wortelstokken van bloemgewassen bloemkwekerijproducten boomkwekerijproducten groenten en fruit hovenierswerkzaamheden

2 2 energie Aan ondernemerszijde kent het Productschap Tuinbouw de volgende benoemingsgerechtigde organisaties: Koninklijke Handelsbond voor Boomkwekerij- en Bolproducten (Anthos) Centrale Vereniging voor de Ambulante Handel Dutch Produce Association Frugi Venta Koninklijke Algemeene Vereeniging voor Bloembollencultuur Land- en Tuinbouworganisatie Nederland Nederlandse Bond van Boomkwekers Nederlandse Fruittelers Organisatie Plantum NL VBW Centrale Vereniging Bloemendetailhandel Vereniging Centraal Bureau Levensmiddelenhandel Vereniging van Bloemenveilingen in Nederland Vereniging van de Nederlandse Groenten- en Fruitverwerkende Industrie Vereniging van Groothandelaren in Bloemkwekerijprodukten Vereniging van Hoveniers en Groenvoorzieners Naast bovengenoemde organisaties kent het PT in de verschillende commissies ex artikel 88a Wet op de bedrijfsorganisatie overigens nog de volgende benoemingsgerechtigde organisaties: Bond van Bloembollenveilingen Bond van Detail-Bloembollenhandelaren Tuinbranche Nederland Bond van Detailhandelaren in Aardappelen, Groenten en Fruit AGF Detailhandel Nederland Aan werknemerszijde betreft het de volgende benoemingsgerechtigde organisaties: CNV Dienstenbond CNV Vakmensen FNV Bondgenoten De Unie 3. Beoordelingskader Aan ondernemerszijde gelden de volgende kwantitatieve criteria. Voor de bepaling van de sociaal-economische grootte komen volgens artikel 9 van de Verordening representativiteit organisaties als maatstaf in aanmerking: het aantal ondernemers; de omzet van de ondernemingen; het totale aantal personen werkzaam in deze ondernemingen; zo nodig kunnen voorts als maatstaf in aanmerking worden genomen: o het aantal zelfstandige ondernemingen of vestigingspunten; o de betaalde lonen; o of de verwerkte hoeveelheid grondstof. Als voldoende representatieve organisatorische vertegenwoordiging aan ondernemerszijde worden ingevolge artikel 3 van het Besluit advisering representativiteit bedrijfslichamen als criteria aangemerkt: a. één of meer ondernemersorganisaties die ten minste 55 procent vertegenwoordigen van alle ondernemers binnen de werkingssfeer van het bedrijfslichaam, berekend aan de hand van één van de bovengenoemde maatstaven; b. een of meer ondernemersorganisaties die meer dan 50 procent vertegenwoordigen van alle ondernemers binnen de werkingssfeer van het bedrijfslichaam, berekend aan de hand van twee van de bovengenoemde maatstaven.

3 3 Als voldoende representatieve organisatorische vertegenwoordiging aan werknemerszijde wordt aangemerkt één of meer werknemersorganisaties die ingevolge de Verordening representativiteit organisaties als (kwalitatief) representatief zijn te beschouwen. Indien een of meer andere als representatief te beschouwen werknemersorganisaties bezwaar maken, worden de hierboven bedoelde werknemersorganisaties slechts als voldoende representatieve vertegenwoordiging aangemerkt als zij gezamenlijk meer binnen de werkingssfeer van dat bedrijfslichaam hebben dan die andere organisaties gezamenlijk. Bij de totstandkoming van het instellingsbesluit van het Productschap Tuinbouw is vastgesteld dat de onder 2. genoemde dragende organisaties aan werknemerszijde als (kwalitatief) representatief zijn te beschouwen. Daarin heeft zich geen wijziging voorgedaan. Aangezien er voorts ook geen bezwaren bekend zijn van werknemersorganisaties, kan worden volstaan met een oordeel over de representativiteit aan ondernemerszijde. 4. Procedurebeschrijving en waarborgen Het onderzoek naar het organisatorisch draagvlak is op 25 januari 2011 van start gegaan met een gesprek tussen de secretariaten van de Toezichtkamer en het Productschap Tuinbouw. Tijdens dat gesprek zijn, overeenkomstig de procedure zoals beschreven in het Onderzoeks- en beoordelingsprotocol representativiteit bedrijfslichamen, afspraken gemaakt over de wijze waarop het onderzoek dient plaats te vinden en is een planning afgesproken. De gemaakte afspraken zijn bij brief van 15 februari 2011 aan het productschap bevestigd. Het proces van gegevensverzameling is deels gecoördineerd en voor het overige deel uitgevoerd door het secretariaat van het Productschap Tuinbouw. Daarbij zijn de gegevens, aangeleverd door de organisaties die beschikken over benoemingsrechten voor het bestuur, vergeleken met bij het productschap bekende gegevens afkomstig uit verschillende bronnen. De aldus verzamelde gegevens zijn beoordeeld door een externe accountant. Deze heeft daarover een rapportage opgesteld. De rapportage in het kader van de representativiteit van het organisatorisch draagvlak van het Productschap Tuinbouw is volgens deze rapportage in overeenstemming met het Onderzoeks- en beoordelingsprotocol representativiteit bedrijfslichamen. Na ontvangst van de door het Productschap Tuinbouw opgestelde rapportage is deze beoordeeld door het secretariaat van de Toezichtkamer. Naar aanleiding van de overgelegde rapportage zijn nog nadere vragen gesteld ter verduidelijking. 5. Representativiteitsgegevens Het Productschap Tuinbouw kent een vijftal sectoren, waaronder alle ondernemers zijn gebracht die vallen onder de werkingssfeer van het productschap. Voor deze vijf sectoren zijn commissies ex artikel 88a Wet op de bedrijfsorganisatie ingesteld. Het betreft commissies voor: bollen, knollen en wortelstokken van bloemgewassen bloemkwekerijproducten boomkwekerijproducten groenten en fruit hovenierswerkzaamheden

4 4 Daarnaast heeft het Productschap ook nog een commissie ex artikel 88a Wet op de bedrijfsorganisatie voor: energie Het bestuur en diverse commissies zijn onderverdeeld in geledingen. Deze geledingen vloeien voort uit het Instellingsbesluit Productschap Tuinbouw. In dit onderzoek is gebruik gemaakt van deze onderverdeling Voor de berekening van het organisatorisch draagvlak van het Productschap Tuinbouw is de representativiteit van de dragende organisaties in ieder van deze 6 commissies berekend. Daarna is voorzover mogelijk ook de representativiteit berekend van de organisaties die benoemingsrechten hebben in het bestuur. Daarbij moet worden aangetekend dat de representativiteit van deze organisaties feitelijk een optelsom is van de afzonderlijke beoordelingen per commissie, met uitzondering van de Commissie voor energie, die geen afzonderlijke werkingssfeer kent. Bij de berekening van de representativiteit is naast het criterium van het aantal georganiseerde ondernemers zoveel mogelijk gebruik gemaakt van het criterium omzet. In zijn algemeenheid geeft omzet een goede indicatie van het sociaal-economisch gewicht van ondernemingen in een bepaalde bedrijfstak. Daarbij is gekeken naar de meest recente beschikbare omzetgegevens. Daar waar geen omzetgegevens beschikbaar waren is gebruik gemaakt van gegevens omtrent het totale aantal werknemers. De gehanteerde peiljaren zijn de jaren 2009 en In enkele gevallen waar geen recentere gegevens beschikbaar waren is het peiljaar 2008 gehanteerd. Ten behoeve van het onderzoek is ook gelet op mogelijke dubbeltellingen. Dubbeltellingen doen zich voor indien ondernemers lid zijn van meer dan één dragende organisatie. Ter voorkoming dat er een vertekening ontstaat in de berekening van het organisatorisch draagvlak moeten dubbeltellingen worden gecorrigeerd. Ondernemers worden op die manier slechts éénmaal meegeteld. Ten aanzien van de primaire sectoren heeft het Landbouw Economisch Instituut (LEI) mogelijke dubbeltellingen geëlimineerd. Bij de overige sectoren en geledingen heeft het productschap er strikt op toegezien dat dubbeltellingen zich niet voordoen. Commissie voor groenten en fruit Deze commissie kent geledingen op het gebied van teelt, be- en verwerkende industrie, groothandel en detailhandel. Ten aanzien van de teelt is gebruik gemaakt van resultaten van onderzoek door het LEI, voor wat betreft de glasgroenten, vollegrondsgroenten, fruit en champignons. Met betrekking tot het uitgangsmateriaal is gebruik gemaakt van de registratie ten behoeve van het wettelijk verplichte keuringssysteem van NAK-Tuinbouw, ten aanzien van ondernemingen in teeltmateriaal van groente- en bloemisterijgewassen. Daarmee heeft de opgave betrekking op het belangrijkste onderdeel van deze geleding, de groenteplanten. Voor fruit zijn er geen aparte ondernemingen die zich daarmee bezig houden. Die behoren immers tot de geleding van boomkwekerijproducten. De productie van het uitgangsmateriaal in de champignonteelt vindt plaats in het buitenland. Voor wat betreft de afzet, de groothandel en de industrie is gebruik gemaakt van de opgaven van de betreffende organisaties. Met betrekking tot de detailhandel is naast de gegevens met betrekking tot het aantal lidondernemers (uitgedrukt in vestigingspunten) gebruik gemaakt van werknemersgegevens. Deze gegevens zijn voor wat betreft de supermarkten gebaseerd op de CAO voor het levensmiddelenbedrijf, waar de meeste supermarkten bij zijn aangesloten. Deze CAO is algemeen verbindend verklaard. Daarnaast gelden voor de

5 5 supermarkten in de detailhandelssector echter nog twee andere CAO s, waar ondernemers uit deze sector bij zijn aangesloten. Wanneer deze CAO s eveneens in de overwegingen zouden worden betrokken neemt de representativiteit toe tot circa 85 procent. In overleg met het CBL is door het schap echter besloten voor het onderzoek uitsluitend uit te gaan van de CAO voor het levensmiddelenbedrijf. Tabel 1: Groenten en fruit Maatstaf : aantal ondernemers, omzet in euro s, werkzame personen Teelt van groenten en fruit Groenten- en fruitbeen verwerkende industrie Groothandel en de werkzaamheid van tussenpersonen in groenten en fruit ondernemers Detailhandel (werkn.) (werkn.) Commissie voor bloemkwekerijproducten Deze sector kent geledingen op het gebied van Bloemkwekerij, groothandel en detailhandel. De geleding bloemkwekerij kent ondernemingen op het gebied van teelt (dragende organisatie LTO Nederland), uitgangsmateriaal (dragende organisatie Plantum NL) en veilingen (dragende organisatie VBN). Omdat de gegevens per subgeleding verschillend worden verkregen en er - vanwege het verschillende karakter van iedere subgeleding - per subgeleding andere criteria zijn gebruikt, is de representativiteit per subgeleding berekend. Ten aanzien van de ondernemingen in de subgeleding teelt is het onderzoek uitgevoerd door het LEI. Het LEI heeft de opgaven van de verschillende dragende organisatie geschoond ten aanzien van voorkomende dubbeltellingen. Met betrekking tot de teelt is de omzet berekend op basis van de voor de primaire sector gebruikelijke nge s (Nationale Grootte Eenheden), zoals deze worden berekend aan de hand van de jaarlijkse Landbouwtelling door de Dienst Regelingen. De gegevens met betrekking tot het aantal ondernemers op het gebied van uitgangsmateriaal zijn ontleend aan de registratie door NAK-Tuinbouw, die ondernemers in bloemzaden, chrysant en kasrozen registreert. Voor wat betreft de groothandel industrie is gebruik gemaakt van de opgaven van de betreffende organisaties. Met betrekking tot de detailhandel zijn er ondernemingen die de ambulante handel verrichten en ondernemingen die detailhandel verrichten in supermarkten, tuincentra en bloemenwinkels. Met betrekking tot deze geleding is, net als bij de detailhandel in groenten en fruit, naast de gegevens met betrekking tot het aantal lidondernemers (uitgedrukt in vestigingspunten) gebruik gemaakt van werknemersgegevens. Deze gegevens zijn voor wat betreft de supermarkten gebaseerd op de CAO voor het levensmiddelenbedrijf, waar de meeste supermarkten bij zijn aangesloten. Deze CAO is algemeen verbindend verklaard. Daarnaast gelden voor de supermarkten in de detailhandelssector echter nog twee andere CAO s, waar ondernemers uit deze sector bij zijn aangesloten. Wanneer deze CAO s eveneens in de overwegingen zouden worden betrokken neemt de representativiteit toe tot circa 84 procent. In overleg met het CBL is

6 6 door het schap echter besloten voor het onderzoek uitsluitend uit te gaan van de CAO voor het levensmiddelenbedrijf. Tabel 2: Bloemkwekerijproducten Maatstaf : aantal ondernemers, omzet in euro s en nge s, werkzame personen Bloemkwekerij - teelt - uitgangsmateriaal - veilingen ondernemers nge Groothandel Detailhandel (werkn.) nge (werkn.) Commissie voor bollen, knollen en wortelstokken van bloemgewassen Deze sector kent een drietal geledingen, te weten uitgangsmateriaal, teelt en veilingen en handel. Voor wat betreft het uitgangsmateriaal is Plantum NL de dragende organisatie. Specifieke informatie over het totaal van het uitgangsmateriaal van de bloembollenteelt is niet beschikbaar. Gelet op de hoge organisatiegraad in zijn algemeenheid van de dragende organisatie Plantum NL onder ondernemingen die zich bezig houden met de productie van uitgangsmateriaal, alsmede de omstandigheid dat er geen indicatie is dat dit voor ondernemingen in deze sector anders zal zijn, is net als bij het vier jaar ge gehouden onderzoek gekeken naar de representativiteit van de betreffende dragende organisatie in de sectoren bloemkwekerijproducten en groenten en fruit. Daarbij is gebruik gemaakt van de registratiegegevens van NAK-Tuinbouw. Met betrekking tot de teelt is het onderzoek, net als ten behoeve van de overige sectoren, uitgevoerd door het LEI. Met betrekking tot de veilingen wordt geconstateerd dat voor deze sector in de afgelopen jaren de nadruk is verlegd van veilingen naar bemiddelingsbureaus. De dragende organisatie, die zich in het ver met name richtte op veilingen richt zich dan ook tegenwoordig op bemiddelingsbureaus. Exacte gegevens over het totaal van de omzet van bemiddelingsbureaus is niet bekend en door de dragende organisatie bepaald op basis van een schatting. Het gaat echter slechts om een zeer gering deel van de ondernemers die niet is georganiseerd en daarom kan met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid worden geconcludeerd dat de representativiteit ver boven de vereiste grens ligt. Ten aanzien van de ondernemingen handel is gebruik gemaakt van de omzet van de geëxporteerde producten. Hiervoor is gekozen, omdat de binnenlandse handelsomzet niet wordt geregistreerd. Statistieken van het productschap hebben uitgewezen dat de omzet van geëxporteerde producten circa 90 procent van de totale omzet binnen deze sector uitmaakt. Om die reden kan de gehanteerde berekening als voldoende betrouwbaar worden beschouwd om een uitspraak te kunnen doen over de gehele sector.

7 7 Tabel 3: Bollen, knollen en wortelstokken van bloemgewassen Maatstaf : aantal ondernemers, omzet in euro s en nge s, exportwaarde in euro s ondernemers Uitgangsmateriaal Bloementeelt en het veilingwezen van bloembollen - teelt - Bemiddelingsbureaus/ Veilingen Omzet nge Omzet nge Handel in bloembollen Commissie voor boomkwekerijproducten Deze sector kent een drietal geledingen, te weten teelt, handel en tuincentra. Ten aanzien van de geleding teelt is het onderzoek, net als in de overige sectoren, uitgevoerd door het LEI. Met betrekking tot de handel is om dezelfde reden dezelfde methodiek gehanteerd als bij de sector bollen, knollen en wortelstokken van bloemgewassen, dat wil zeggen dat uitsluitend de omzet van de geëxporteerde producten in de berekening is meegenomen. Statistieken van het productschap hebben uitgewezen dat de omzet van geëxporteerde producten circa 75 procent van de totale omzet binnen deze sector uitmaakt. Met betrekking tot de detailhandel via tuincentra zijn geen omzetgegevens beschikbaar. Bij deze geleding is daarom gebruik gemaakt van werknemersgegevens Tabel 4: Boomkwekerijproducten Maatstaf : aantal ondernemers, omzet in nge s, exportwaarde in euro s, werkzame personen ondernemers Boomkwekerij nge nge 67 Tuincentrabedrijf werkn werkn. 80 Handel in boomkwekerijproducten Commissie voor hovenierswerkzaamheden Deze commissie kent geen geledingen. Het gaat immers om ondernemers die zich allemaal met eenzelfde bedrijvigheid bezighouden, te weten het hoveniersbedrijf. Voor het berekenen van de representativiteit is gekeken naar het aantal werknemers in de sector. Tabel 5: Hoveniers Maatstaf : aantal ondernemers, werkzame personen werknemers werknemers ondernemers Hoveniersbedrijven Commissie voor energie Deze commissie is niet ingesteld voor een specifieke sector, maar is ingesteld ten behoeve van een sectoroverschrijdend thema. Voor wat betreft de werkingssfeer en de beoordeling van de representativiteit is gekeken naar ondernemingen in de primaire sector op het gebied van bloemkwekerij en glasgroente. Als zodanig is de

8 8 representativiteit voor deze sector lastig te berekenen, omdat de ondernemers die vallen onder de werkingssfeer van deze commissie al vallen onder de werkingssfeer van een van de overige sectoren, waarbij een nauwkeurige afbakening lastig valt te maken. Het onderzoek is uitgevoerd door het LEI. Tabel 6: Energie Maatstaf : aantal ondernemers, omzet in nge s Energie - Bloemkwekerij - glasgroente ondernemers Omzet nge nge nge omzet nge nge nge 61 Bestuur Het bestuur van het Productschap Tuinbouw kent een zestal geledingen. Het betreft ondernemingen op het gebied van het voortkwekingsmateriaal, de teelt, het veilingwezen (de afzet), de industrie, de handel en het hoveniersbedrijf. Er is ook een berekening gemaakt van de representativiteit per geleding in het bestuur. Omdat in het bestuur uitsluitend organisaties zitting hebben die ook in de sectorcommissies benoemingsrechten hebben, wordt voor de beschrijving van de onderzoekswijze en de bijzonderheden daarbij verwezen naar hetgeen aldaar is opgemerkt. Tabel 7: Bestuur Maatstaf : aantal ondernemers, omzet in euro s en nge s, exportwaarde in euro s, werkzame personen ondernemers Voortkwekingsmateriaal Teelt nge Veilingwezen Industrie Groothandel Detailhandel werkn werkn. 64 Hoveniers werkn werkn Oordeel De Toezichtkamer stelt vast dat het organisatorische draagvlak van het Productschap Tuinbouw en de zes commissies ex artikel 88a Wet op de bedrijfsorganisatie, zoals verenigd in de dragende organisaties van het productschap en de commissies, voldoet aan de criteria, zoals opgenomen in het Besluit advisering representativiteit bedrijfslichamen en de Verordening representativiteit organisaties. 15 december 2011