5. Regionale samenwerking

Transcriptie

1 5. Regionale samenwerking Door de ruimtelijke dynamiek in Nederland houdt de verstedelijking niet op bij de gemeentegrenzen en overschrijden activiteitenpatronen ruimschoots de schaal van de kerngemeente. Ruimtelijke functies als wonen, werken, recreëren en verplaatsen concentreren zich met name op het niveau van de netwerkstad, een samenstel van verschillende stedelijke centra en knooppunten. Dit betekent dat oplossingen voor sociaal-economische en fysiek-ruimtelijke problemen meer en meer gevonden moeten worden op dat regionale niveau. Daardoor wordt het schakelen tussen het stedelijke en het regionale niveau (van de netwerkstad) steeds belangrijker. In de adviesaanvraag wordt de raad verzocht in te gaan op de regionale afstemming ten aanzien van in het bijzonder economische structuurversterking en de arbeidsmarkt. Paragraaf 5.1 bespreekt de regionale samenwerking op de arbeidsmarkt. In paragraaf 5.2 wordt ingegaan op de regionale afstemming en samenwerking op het gebied van economische structuurversterking. 5.1 Regionale samenwerking arbeidsmarktbeleid Gemeenten zijn onder meer verantwoordelijk voor een deel van de regievoering en inkoop bij reïntegratie van werkzoekenden. Hierbij worden zij via het Fonds voor werk en inkomen afgerekend op de mate waarin zij erin slagen uitkeringsgerechtigden te (laten) reïntegreren. Gemeenten dragen vanuit de sluitende aanpak zorg voor reïntegratie van bijstandsgerechtigden, Anw-gerechtigden en niet-uitkeringsgerechtigde werkzoekenden. Daarbij is er in het kader van het reïntegratiebeleid een aantal institutionele samenwerkingsverbanden voor het lokale en sectorale arbeidsmarktbeleid, op uiteenlopende niveaus. Omdat de arbeidsmarkt primair regionaal en sectoraal van karakter is, moet vooral op bovenlokaal niveau en in bredere netwerken een grotere territoriale samenhang worden nagestreefd. Gemeenten moeten daartoe aansluiting zoeken bij ontwikkelingen en (CAO-)afspraken in sectoren en bedrijven, onder meer om toegang te verwerven tot scholingsmogelijkheden op de werk- 53

2 plek 1. De inmiddels tot stand gekomen regionale platforms arbeidsmarktbeleid, waarvoor het initiatief (niet wettelijk verplicht) bij de gemeenten is gelegd, zouden hiervoor aanknopingspunten kunnen bieden. Regionale platforms arbeidsmarktbeleid In het inmiddels tot stand gekomen landelijke netwerk van (thans rond 30) regionale platforms is veelal een representatief deel van de opdrachtgevers voor reïntegratie (gemeenten, UWV, vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers) vertegenwoordigd. Bij de meeste van deze platforms worden ook andere relevante partijen en instanties op het gebied van de regionale arbeidsmarkt betrokken (structureel dan wel ad hoc) 2. Relevant is in dit verband dat de regionale platforms zelf de structuur kunnen creëren waarbinnen de deelnemers samenwerken en bovendien ruim invulling kunnen geven aan het eigen takenpakket (zie kader) 3. Intussen is gebleken dat de platforms veelal voor een brede invulling van het takenpakket hebben gekozen. Dat heeft het voordeel dat zij zich kunnen ontwikkelen als denktank en informatieleverancier ten behoeve van meerjarige ontwikkelingsplannen en in de uitvoering de regionale afstemming van het sociaal-economische beleid van advies kunnen voorzien. In die hoedanigheid kunnen zij van nut zijn voor het grotestedenbeleid. Door samenstelling en taakstelling kunnen de platforms ook een brug slaan tussen het gemeentelijke werkgelegenheidsbeleid en het sectorale arbeidsmarktbeleid en daarbij initiatieven uitlokken. Dat is hard nodig. De raad merkt daarbij op dat gekozen is voor een lichte, vooralsnog vrijblijvende structuur waarin de regionale platforms hun praktische betekenis en meerwaarde kunnen bewijzen. Zij vormen een ontmoetingsplaats voor een variëteit aan organisaties (en met hen aan kennis en instrumenten) die met dezelfde problemen op de arbeidsmarkt worden geconfronteerd en die, met het oog gericht op de middellange termijn, bereid zijn aan de oplossing ervan bij te dragen. 1 Zie: Bureau Bartels, Handreiking gemeentelijk economisch beleid, VNG, Den Haag 2001, p. 92 e.v. 2 De wet SUWI schrijft slechts voor dat gemeenten bevorderen dat er regionale platforms komen voor overleg over werk en inkomen met andere partijen (art. 22). Een subsidieregeling van SZW (jaarlijks ruim 9 miljoen euro 20 miljoen gulden voor de periode ) bevordert dit verder. De kernsamenstelling van de regionale platforms bestaat uit de gemeenten in de regio en sociale partners. Overige deelnemers zijn veelal het CWI en het UWV. Daarnaast kunnen ook Kamers van Koophandel, de provincie, reïntegratiebedrijven, uitzendbureaus, scholingsinstellingen (de ROC s) en cliëntenorganisaties vertegenwoordigd zijn. 3 P. van Eekert, Handreiking Regionaal Platform Arbeidsmarktbeleid, VNG/CGE&Y, Utrecht 2001, p

3 REGIONALE SAMENWERKING Taken van regionale platforms arbeidsmarktbeleid De taken van de platforms worden (nietlimitatief) door de wetgever als volgt omschreven: Afstemming, consultatie en advisering aangaande regiospecifieke (arbeidsmarkt)vraagstukken. Afstemming over de regionale beleidsen middelencoördinatie. Het bevorderen van een sluitende dienstverlening aan werkzoekenden tussen de verschillende uitvoeringsorganisaties. Het staat het regionale platform arbeidsmarktbeleid vrij om naar eigen inzicht functies en taken toe te voegen aan de functies die omschreven staan in de SUWI-wet. Daarbij dient wel sprake te zijn van een band met het regionale arbeidsmarktbeleid. Bij de taken en functies van het regionale platform arbeidsmarktbeleid kan bijvoorbeeld gedacht worden aan: afstemming van scholings- en onderwijsinfrastructuur met regionaal arbeidsmarktbeleid; afstemming van regionaal arbeidsmarktbeleid met lokaal en regionaal economisch beleid; afstemming van regionaal arbeidsmarktbeleid met lokaal en regionaal zorgbeleid; samenwerking bij inkoop van reïntegratietrajecten, variërend van informatie-uitwisseling tot gezamenlijke inkoop; het (laten) uitvoeren van regionaal arbeidsmarktonderzoek dan wel het bij elkaar brengen van de beschikbare arbeidsmarktinformatie en het spelen van een coördinerende rol hierin; het creëren van een database van arbeidsmarktprojecten; het organiseren van sectorgerichte overlegvormen en projecten. Bron: VNG/CGE&Y, Handreiking Regionaal Platform Arbeidsmarktbeleid, op.cit. 5.2 Regionale samenwerking bij economische structuurversterking Binnen het grotestedenbeleid richt economische structuurversterking zich op de fysieke en economische vitalisering van de grote steden. De prioriteiten van het rijksbeleid zijn neergelegd in de beleidskaders voor stedelijke vernieuwing en stadseconomie. De effectiviteit van het gemeentelijke beleid is op een aantal beleidsterreinen beperkt, mede doordat de schaal van de problemen en kansen de gemeentegrenzen overstijgt 4. Dit punt speelt bijvoorbeeld bij het aanbieden van gevarieerde woonmilieus, de (her)ontwikkeling van bedrijventerreinen, bereikbaarheid en het stimuleren van kansrijke sectoren. 4 CPB, Op weg naar een effectiever grotestedenbeleid, op.cit., pp. 31 en

4 Stedelijke ontwikkelingsprogramma s blijken nu echter weinig of geen aandacht te besteden aan de randgemeenten of de regio 5. De sterke gerichtheid op de eigen gemeente is volgens het CPB deels ingegeven door de koppeling van het grotestedenbeleid aan het grondgebied van de grote steden. Gegeven de regionale schaal waarop vele processen werken, is dit een nadeel. Een oproep aan de grote stad tot meer of betere intergemeentelijke afstemming is naar het oordeel van de raad te vrijblijvend en daardoor onvoldoende effectief. Hij pleit er daarom voor om aan het meerjarige ontwikkelingsprogramma een regionaal programma te koppelen, waarin afspraken met de omliggende gemeenten worden neergelegd met betrekking tot die thema s van het grotestedenbeleid die een gemeentegrensoverschrijdend karakter hebben. Deze afspraken dienen onder regie van de centrumstad tot stand te komen, met betrokkenheid van regionaal georganiseerde private partijen en maatschappelijke organisaties. Het is aan het rijk om bij de toetsing van het MOP te beoordelen of er in voldoende mate regionale afstemming heeft plaatsgevonden. In het geval er sprake is van een toedeling van GSB-middelen door de centrumstad aan de omliggende gemeenten zou dat eveneens in het regionale programma moeten worden vastgelegd. Met de Rob/Rfv wijst de raad een rechtstreekse toedeling van middelen voor het grotestedenbeleid naar randgemeenten en de provincie af 6. Regionale samenwerking op aanpalende beleidsterreinen Binnen het stadsgerichte beleid zijn ruimtelijke ordening, verkeer en vervoer, infrastructuur en grootschalig groen beleidsvelden die weliswaar niet tot het grotestedenbeleid behoren, maar voor de economische en fysieke vitaliteit van de stad van wezenlijk belang zijn. In diverse adviezen heeft de raad aangegeven dat op deze beleidsterreinen intergemeentelijke samenwerking geboden is, onder regie van de provincie 7. Een belangrijke handicap voor een effectieve regionale samenwerking is het zogenoemde regionale gat in de bestuurlijke inrichting van ons land. Voor zeven stedelijke gebieden heeft de op 1 juli 1994 in werking getreden Kaderwet bestuur in verandering (Kaderwet) dit regionale gat willen dichten. Aangezien de Kaderwet het voortbestaan van kaderwetgebieden na 2003 niet meer mogelijk maakt, heeft het kabinet een wetsvoorstel ingediend waarin 5Een uitzondering hierop vormt in een aantal gevallen het volkshuisvestingsbeleid. 6 Rob/Rfv, Steden zonder muren, op.cit., p Zie: SER-advies Nationaal Verkeers- en Vervoerplan , op.cit.; SER-advies Natuur voor mensen, mensen voor natuur, publicatienr. 01/05, Den Haag 2001; SER-advies Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening, op.cit. 56

5 REGIONALE SAMENWERKING de Kaderwet wordt vervangen door een nieuwe wettelijke voorziening voor onbepaalde tijd die in hoofdlijnen op dezelfde grondslagen berust 8. Afgezien van het feit dat de voorstellen van het kabinet betrekking hebben op een beperkt aantal regio s (de huidige kaderwetgebieden), is de raad er niet van overtuigd dat de benadering van het kabinet voldoende waarborgen biedt voor een effectieve aanpak van regionale vraagstukken 9. Kaderwetgebieden blijken in de praktijk nogal eens de moeilijke vraagstukken die belangentegenstellingen tussen de deelnemende gemeenten blootleggen terzijde te schuiven. Er is derhalve behoefte aan een minder vrijblijvende samenwerking, zodat ook lastiger vraagstukken die dwingen tot geven en nemen aangepakt kunnen worden. In dit verband heeft de raad in het advies over de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening gepleit voor de totstandkoming van een heldere procesarchitectuur voor de door hem voorgestane ontwikkelingsgerichte planologie 10. De hoofdelementen van deze procesarchitectuur betreffen de ontwikkeling van provinciale en rijkskaders, een effectief planologisch instrumentarium en een open en gebiedsgericht ontwikkelingsproces. Een belangrijk vraagstuk dat behalve op lokaal niveau ook op regionaal niveau moet worden aangepakt is dat van de bereikbaarheid. Op basis van plaatselijke voorkeuren zullen gemeenten afzonderlijk en waar sprake is van gemeentegrenzenoverschrijdende effecten ook in samenwerking met buurgemeenten heldere afwegingen en keuzen moeten maken. Regionale mobiliteitsfondsen kunnen de desbetreffende regio s in staat stellen een substantieel eigen verkeers- en vervoersbeleid te voeren 11. Deze fondsen kunnen tevens als kapstok fungeren voor het integreren van het regionale verkeers- en vervoersbeleid met infrastructuurbeleid, vastgoedbeleid, stedelijke vernieuwing, grootschalig-groenbeleid en ruimtelijk beleid Tweede Kamer, Regels voor bestuur in stedelijke regio s (Wet bestuur in stedelijke regio s), vergaderjaar , , nrs Zie: SER-advies Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening, op.cit., p SER-advies Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening, op.cit., p. 89 e.v. 11 SER-advies Nationaal Verkeers- en Vervoersplan , op.cit., pp Zie: SER-advies Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening, op.cit., p