Samenvatting Inleiding... 1

Transcriptie

1 voettekst

2 Inhoudsopgave Samenvatting... 0 Inleiding Olympische ambities Hoe het begon Het Olympisch Plan Olympische Spelen Stand van zaken Nederlandse kandidatuur Kansen voor Haarlemmermeer Haarlemmermeer als aantrekkelijk Olympisch partner Sportonderdelen: sporten en accommodaties Ondersteunende faciliteiten: Olympisch dorp en media-accommodaties Ontvangen Olympische toeristen De Haarlemmermeerse Olympische propositie samengevat Olympische ambities in de praktijk Constructief bijdragen aan het OP Profileren als sport- en evenementengemeente Optimaliseren samenhang ruimtelijke projecten en OS Gebruikte documenten Bijlage 1. Het Olympisch Plan Bijlage 2. Kansrijkheid Olympische sportonderdelen Bijlage 3. Opzet haalbaarheidsonderzoek Olympische kansen Haarlemmermeer

3 Samenvatting Nederland heeft Olympische ambities. Het Olympisch Plan 2028 omvat een tweetal inspirerende doelstellingen. In de periode tot 2016 is het plan erop gericht om met sport als middel Nederland in de volle breedte naar Olympisch niveau te brengen. Daarnaast heeft het Olympisch Plan als ultiem doel om in 2028 de Olympische en Paralympische Spelen naar Nederland te halen. De voorbereidingen op een Olympische kandidatuur zijn al in gang gezet. Haarlemmermeer wordt door diverse partijen gezien als een aantrekkelijke Olympische locatie. De gemeente overweegt zich daarom in de Olympische discussie te mengen. Een kandidatuur biedt de gemeente immers aantrekkelijke kansen in termen van citypromotie, toeristische bestedingen, versnelling van ruimtelijke en infrastructurele projecten en sociale cohesie. Om een visie te ontwikkelen op de rol van Haarlemmermeer in een Nederlandse Olympische kandidatuur heeft de gemeente Sport2B een haalbaarheidsonderzoek laten verrichten. Dit haalbaarheidsonderzoek identificeert een aantal aantrekkelijke Olympische kansen voor de gemeente. De gemeente kan inzetten het organiseren van enkele Olympische sportonderdelen. Rekening houdend met het gemeentelijk karakter en de locale toekomstige ontwikkelingen lijken vooral hippische sport, BMX en open water zwemmen interessante opties. Onder voorwaarden zijn ook enkele andere sporten interessant. Daarnaast doen zich een paar zeer kansrijke ontwikkelingen voor. Met name de ontwikkeling van het Park van de 21 e eeuw en de Schipholdriehoek bieden grote Olympische kansen vanwege de mogelijkheid om (tijdelijke) grootschalige sportaccommodaties te huisvesten. Deze Olympische voorzieningen lijken uitstekend in te passen in bestaande ontwikkelingsplannen en kunnen deze zelfs versnellen. Haarlemmermeer is ook kansrijk als het gaat om het huisvesten van het Olympisch atletendorp en het huisvesten van Olympische toeristen. In veel van deze kansen spelen innovatieve, tijdelijke accommodaties een rol. De combinatie Olympischinnovatie-duurzaamheid biedt Haarlemmermeer een aantrekkelijke profileringskans. De Haarlemmermeerse Olympische propositie is opgebouwd rond de kernbegrippen water, P21 en duurzaamheid. Deze begrippen kenmerken niet alleen intrinsieke kernwaarden of iconen van de gemeente, zij vormen ook de rode draad in de geschetste Olympisch kansen, waarbij duurzaamheid zich vooral vertaalt in de toepassing van innovatieve, tijdelijke (sport)accommodaties. Om zich als serieuze partner in de Olympische discussie te melden zal Haarlemmermeer de komende jaren moeten inzetten op a) het leveren van een constructieve bijdrage aan het op Olympisch niveau brengen van ons land, b) zich moeten profileren als een sport- en evenementengemeente en c) de samenhang tussen locale ruimtelijke projecten en de Olympische Spelen moeten optimaliseren. Olympische kansen Haarlemmermeer 0

4 Inleiding Het Olympisch Plan 2028 Nederland heeft Olympische ambities. Sinds enkele jaren wordt in ons land door toonaangevende partijen nagedacht over de mogelijkheid van een Nederlandse Olympische kandidatuur. Het jaar 2028, honderd jaar na de Spelen van Amsterdam is gekozen als voorlopig richtpunt voor de Olympische toekomstplannen. Wat in 2004 begon als een ambitieus idee heeft zich inmiddels ontwikkeld tot een breed maatschappelijk plan. Het Olympisch Plan 2028 heeft als ultieme doel het organiseren van de Olympische en Paralympische Spelen in ons land. Centraal in deze ambitie staat de kracht van sport als katalysator voor maatschappelijke, sociale, sportieve en economische ontwikkeling van ons land. De organisatie van de Olympische en Paralympische Spelen vormt daarbij een bron van inspiratie en een tastbare bijdrage aan de toekomstige ontwikkeling van onze samenleving. Om de Spelen naar Nederland te halen moeten vele stappen worden gezet. Bijvoorbeeld een internationaal lobbytraject, gericht op de internationale sportwereld in het algemeen en de beslissingsbevoegde IOC-leden in het bijzonder. Ook zullen de komende jaren aansprekende grootschalige (sport)evenementen moeten worden georganiseerd om ons organisatievermogen te ontwikkelen en te demonstreren. Naast deze extern gerichte inspanningen omvat het Olympisch Plan 2028 een breed pakket aan ambities en maatregelen om Nederland te ontwikkelen tot een sportland, een land waar sport intrinsiek onderdeel uitmaakt van de samenleving en het dagelijks leven van individuen. Dit deel van het Olympisch Plan is er op gericht om in de periode met sport als middel te komen tot een Nederland op Olympisch niveau, ofwel een gezonder, socialer en productiever Nederland. De combinatie van een Olympische kandidatuur en het via de sport bijdragen aan een Nederland op Olympisch niveau vormt de inspirerende kracht van het Olympisch Plan Deze revolutionaire aanpak, waarbij de inspirerende kracht van de Spelen wordt benut om al ver voor het evenement een deel van de legacy (erfenis) van de Spelen te realiseren, staat bij het IOC inmiddels bekend als The Dutch Approach. Terug naar de mogelijke Olympische kandidatuur. Hoewel 2028 nog heel ver weg lijkt, wordt in ons land al enkele jaren nagedacht over de stappen die nodig zijn voor het organiseren van de Olympische en Paralympische Spelen in ons land. Zo verscheen al in 2008 de VROM-studie Ruimte voor Olympische Plannen en verwacht het Ministerie van I&M dit voorjaar haar onderzoek naar de Olympische Hoofdstructuur (OHS) af te ronden. De gemeente Amsterdam heeft nadrukkelijk aangegeven graag naamgever te willen zijn van een Nederlandse kandidatuur en heeft een programmabureau Olympische Ambities dat hiervoor de noodzakelijke voorbereidingen treft. Ook Rotterdam ziet zichzelf als een mogelijke host city. Olympische kansen Haarlemmermeer 1

5 In de wetenschap dat geen van beide steden in staat is alle Olympische onderdelen te huisvesten hebben inmiddels diverse gemeenten en provincies zich gemeld om een deel van het Olympisch programma te huisvesten. Er is sprake van een intensief lobbycircuit waarin decentrale overheden zich actief profileren als de ideale locatie voor de Olympische wielerwedstrijd, het beachvolleybal of het hockeytoernooi. In de meeste gevallen ligt hieraan een bredere lokale historie of ambitie ten grondslag. Haarlemmermeer Ook Haarlemmermeer overweegt zich in de Olympische discussie te mengen. Een Nederlandse Olympische kandidatuur kan ook de gemeente Haarlemmermeer aantrekkelijke kansen bieden. Zeker wanneer Amsterdam het epicentrum van de Nederlandse Spelen wordt kan de gemeente profiteren van de positieve effecten die het grootste sportevenement ter wereld teweeg brengt. Internationale promotie, toeristische bestedingen, versnelling van ruimtelijke en infrastructurele projecten zijn slechts enkele voorbeelden van mogelijke baten die een de organisatie van de Olympische en Paralympische Spelen met zich meebrengt. Uit onderzoek blijkt bovendien dat zelfs een verloren Olympische kandidatuur een positief effect kan hebben 1. De gemeente Haarlemmermeer staat positief tegenover het Olympisch Plan Als ambitieuze gemeente op geringe afstand van Amsterdam en Schiphol, wil zij graag een rol spelen in een eventuele Nederlandse Olympische kandidatuur. Daarmee is zij mogelijk in staat van de eerder genoemde baten te profiteren. Om deze Olympische ambitie te realiseren is een doelgericht strategisch meerjarenbeleid nodig. Een beleid dat bij voorkeur drie fasen doorloopt: - Fase 1: Voorbereidingsfase. In de beginfase ligt de focus op het verkrijgen van een gewenste positie in het toekomstige Nederlandse bid; - Fase 2: Bidfase. Het waar mogelijk constructief bijdragen aan de Olympische lobby en promotie van het Nederlandse bid; - Fase 3 (na eventuele toekenning van het evenement): Ontwikkelfase. In deze fase gaat het om a) de organisatie van de Olympische en Paralympische Spelen en b) het maximaliseren van de gewenste lange termijn effecten (legacy) van het evenement. Haarlemmermeer staat aan de vooravond van fase 1 en oriënteert zich momenteel op het te voeren Olympisch beleid. Dit beleid dient voort te vloeien uit een heldere visie van de gemeente op haar Olympische ambities. Welke kansen wil zij verzilveren? Welke rol wil zij spelen? Welke inspanningen horen daarbij? Om te komen tot een dergelijke visie heeft de gemeente Sport2B gevraagd een haalbaarheidsonderzoek uit te voeren naar de mogelijke kansen van de gemeente bij een Nederlandse Olympische kandidatuur. Let op! Het haalbaarheidsonderzoek is dus gericht op slechts een deel van het Olympisch Plan 2028, namelijk het organiseren van de Olympische en Paralympische Spelen. 1 Zie o.a. Sport2B, Kosten en Baten van Olympische bids, 2008 Olympische kansen Haarlemmermeer 2

6 Leeswijzer Deze rapportage bevat de uitkomsten van het onderzoek. Deze uitkomsten dienen als bouwstenen voor de gemeentelijke visie op de lokale Olympische ambities. Hoofdstuk 1 bevat belangrijke achtergrondinformatie over de nationale Olympische ambities. Hoe is het Olympisch Plan 2028 ontstaan? En wat behelst een Olympische kandidatuur? Hoofdstuk 2 focust op de positie van Haarlemmermeer. Waarom is Haarlemmermeer een aantrekkelijke partner in een Olympisch bid? En welke rol zou Haarlemmermeer binnen een Olympische kandidatuur kunnen vervullen? Kan de gemeente één of meerdere Olympische sportonderdelen huisvesten? Zo ja, op welke sporten moet zij dan inzetten? Op welke andere manieren kan Haarlemmermeer bijdragen aan de organisatie van de Olympische en Paralympische Spelen en profiteren van de bijbehorende baten? Hoofdstuk 3 bevat suggesties voor beleidsmaatregelen die Haarlemmermeer zou moeten doorvoeren om haar kansen in de huidige voorbereidingsfase te maximaliseren. Olympische kansen Haarlemmermeer 3

7 1. Olympische ambities 1.1 Hoe het begon Vier jaar na de voor Nederland zeer succesvolle Spelen van Sydney (2000) ontstonden tijdens de Spelen van Athene bij enkele Nederlandse sportbestuurders de eerste gedachten over het organiseren van de Olympische en Paralympische Spelen in Nederland. In kleine kring werd het ambitieuze idee verder doordacht en bestookt met kritische tegenwerpingen. Is Nederland niet te klein voor de Olympische Spelen? Kunnen wij dat organisatorisch aan? Is het financieel haalbaar? Wil de Nederlandse bevolking zoiets wel? Het idee bleek behoorlijk robuust. Nederland te klein? Griekenland had ten tijde van de Spelen in Athene ca. 12 mln. inwoners. En ook Australië is met haar ca. 22 mln. inwoners een relatief klein land, maar organiseerde wel één van de beste Zomerspelen ooit. Kortom, de omvang van onze bevolking of economie kan geen probleem vormen. Kunnen we de Spelen organisatorisch aan? Voor een welvarend West-Europees land dat economisch gezien structureel tot de top-15 van de wereld behoort en bovendien toonaangevend is op het gebied van bouw, transport en logistiek kan die vraag alleen maar positief worden beantwoord. Kunnen we het betalen? Lopen we met de organisatie geen grote financiële risico s? Het beantwoorden van die vraag vereist een dieper inzicht in de economie van de Olympische Spelen. Daarover meer in paragraaf Maar de algemene conclusie is dat ook dit punt geen aanleiding is om het idee van Spelen in Nederland af te zweren. De operationele kosten van de Spelen worden structureel overtroffen door de operationele baten. Het evenement zelf is daarmee feitelijk al ongeveer 40 jaar winstgevend. De crux zit m altijd in de lange termijn investeringen die nodig zijn voor het huisvesten van de Spelen. Ofwel de aanpassingen aan wegen, vliegvelden, openbaar vervoer, Olympisch dorp en sportaccommodaties. Wat is het maatschappelijk rendement van deze investeringen? Zijn het aanpassingen die uitsluitend nodig zijn voor de twee weken van de Spelen of zijn het ingrepen die ook in de jaren na de Spelen nog hun nut hebben omdat zij aansluiten bij de lange termijn ontwikkeling van de stad of regio. In het eerste geval is er sprake van kapitaalvernietiging. In het tweede geval hebben de investeringen (en daarmee de Spelen als geheel) een positief rendement. En tot slot, zou de Nederlandse bevolking de Spelen wel willen? Marktonderzoek levert een belangrijk aandachtspunt op. In de perceptie van de bevolking bleken de Olympische Spelen vooral te worden geassocieerd met bovengenoemde (en weerlegde) bezwaren: te groot, te complex en te duur. Hoewel feitelijk niet juist, gaapt er in de perceptie van de bevolking vooralsnog een kloof tussen het beeld van Nederland enerzijds en dat van de Olympische Spelen anderzijds. Olympische kansen Haarlemmermeer 4

8 De algemene conclusie luidde dus dat Nederland financieel en organisatorisch in staat is om de Spelen te organiseren, maar dat het draagvlak onder de bevolking nog te wensen over liet. Die constatering vormde de basis voor het ontstaan van het Olympisch Plan Het Olympisch Plan 2028 Het Olympisch Plan 2028 is een ontwikkelingsprogramma dat tot doel heeft de maatschappelijke kracht van sport te bewijzen en te benutten. Sport kan immers bijdragen aan een gezonder, socialer en productiever Nederland. Het Olympisch Plan 2028 is bedoeld om in de periode met sport als instrument Nederland op Olympisch niveau te brengen. Dit houdt in dat ons land zich ontwikkeld tot een sportland waarin de bijzondere waarde van sport alom wordt erkend, waarin sport een belangrijk deel uitmaakt van het dagelijks leven en de politieke agenda s. Australië, Nieuw-Zeeland en de Scandinavische landen zijn voorbeelden van landen met een dergelijke sterk ontwikkelde sportcultuur. Missie van het Olympisch Plan 2028: We gaan met sport in de volle breedte heel Nederland naar Olympisch niveau brengen. Daar hebben we allemaal profijt van, nu en in de toekomst, op sociaal-maatschappelijk, economisch, ruimtelijk en welzijnsgebied. Met als mogelijk resultaat Olympische en Paralympische Spelen in Nederland. In het Nederland op Olympisch niveau bestaat een breed maatschappelijk en politiek draagvlak voor sport in al haar facetten (topsport, verenigingssport, buurtsport, schoolsport, gehandicaptensport et cetera). Het organiseren van aansprekende internationale sportevenementen maakt integraal onderdeel uit van Nederland Sportland. Dat geldt ook en wellicht vooral voor het organiseren van het grootste sportevenement ter wereld, de Olympische Spelen. Kortom, het Olympisch Plan 2028 is een breed gedragen ontwikkelingsprogramma gericht op diverse aspecten van de samenleving. Het Plan draagt bij aan een sportievere, betere samenleving én aan een breder draagvlak voor sport. Daarnaast worden binnen het Olympisch Plan 2028 de eerste noodzakelijke voorbereidingen getroffen voor de toekomstige Olympische kandidatuur. Want hoewel formele besluitvorming hierover nog moet plaatsvinden, is het organiseren van de Spelen het ultieme doel en de inspiratiebron voor alle onderdelen van het Olympisch Plan Passage uit het Regeerakkoord: Topsportevenementen in Nederland dragen bij aan een topsportklimaat. Nederland werkt op die manier toe naar het bereiken van een Olympisch niveau. Het kabinet steunt de kandidatuur van Nederland en België voor de organisatie van het WK-voetbal in 2018/2022 en wil de Olympische Spelen 2028 en de Paralympische Spelen in Nederland. Bijlage 1 bevat een nadere toelichting op het Olympisch Plan In het vervolg van dit hoofdstuk staat de voorziene Olympische kandidatuur centraal. Olympische kansen Haarlemmermeer 5

9 1.3 Olympische Spelen Waar hebben we het over: omvang De Olympische Spelen zijn een evenement van ongekende omvang. Feitelijk betreft het de organisatie van 44 wereldkampioenschappen in 16 dagen. In het Schetsboek, Ruimte voor Olympisch Plannen (Ministerie van VROM, 2008) wordt de grootsheid van de Spelen geïllustreerd aan de hand van een aantal kengetallen. Zo ontvangt de organiserende stad tijdens de Zomerspelen ruim atleten, begeleiders en nog eens officials, mediavertegenwoordigers en ca vrijwilligers. Olympische en Paralympische Spelen in Nederland kunnen vanwege onze ligging in het dichtbevolkte midden-europa naar verwachting tussen de 4 en 6 miljoen bezoekers trekken. Uitgaande van 6 miljoen bezoekers betekent dat op topdagen een vervoersbehoefte van personen. Bovendien zijn er ruim parkeerplaatsen en bedden nodig. Tabel 1.1 Kengetallen Olympische Zomerspelen Atleten Mobiliteit pers/uur Begeleiders Sportaccommodatie 500 tot 550 ha Officials Olympisch Dorp ha Media Hotels en Logies bedden Vrijwilligers Parkeerplaatsen ruim plaatsen Toeschouwers 4 tot 6 miljoen TV kijkers 4 miljard (Sydney 2000) Wedstrijden 300 Geschatte exposure US$ 6 miljard Bron: Schetsboek Ruimte voor Olympische Plannen, Ministerie van VROM, 2008 Interessant is ook het ruimtebeslag van de Spelen. Wanneer alle benodigde sportaccommodaties tegen elkaar worden gelegd beslaan zij een gebied met een oppervlakte van 500 à 550 hectare, ofwel een gebied zo groot als de gehele Amsterdamse grachtengordel. In het eerder genoemde VROM-rapport wordt een beeld gegeven van de Olympische sportinfrastructuur. In grote lijnen bestaat deze uit een Olympisch Stadion met atletiekbaan (minstens toeschouwers), een grote sporthal met minstens zitplaatsen, vier à vijf grote multi-purposehallen ( Olympische kansen Haarlemmermeer 6

10 toeschouwers) en minstens zeven kleinere stadions voor hockey, beachvolleybal en de voorrondes van het voetbal en rugby 2 ( toeschouwers). Daarnaast dient men te beschikken over een Olympisch zwembad ( toeschouwers), een Velodrome ( toeschouwers), schietbanen (7.000 toeschouwers), een tenniscomplex ( toeschouwers) en faciliteiten voor wildwatervaren (5.000 toeschouwers), roeien en kanoën ( toeschouwers), zeilen ( toeschouwers), marathon en de veel (groene) ruimte eisende buitensporten zoals de hippische nummers, mountainbike, BMX, golf 3 et cetera ( tot toeschouwers) Waar hebben we het over: kosten en baten Wanneer in de media wordt gesproken over de economie van de Olympische Spelen valt op dat daarbij vooral de kostenkant uitvoerig wordt belicht. Met dikke letters wordt gewezen op de vele miljarden die de organisatie van het evenement heeft gekost. Zo was te lezen dat de Spelen van Beijing (2008) ca. 27 miljard euro hebben gekost. En ook voor de Spelen van Londen (2012) wordt een dergelijk bedrag verwacht. Zoals al gemeld in paragraaf 1.2 gaat men hier voorbij aan het wezenlijke onderscheid tussen operationele kosten, uitgaven die direct samenhangen met de organisatie van het Olympisch evenement en investeringen in ruimtelijke of infrastructurele voorzieningen (bijvoorbeeld wegen, OV, stadions, et cetera) die nodig zijn voor de Spelen, maar die over een veel langere periode van nut kunnen zijn. De operationele kosten van de organisatie van de Olympische Zomerspelen zijn redelijk stabiel en schommelen al decennia rond de 1,5 à 2 miljard euro. Tegenover deze operationele kosten staan operationele baten uit ticketverkoop, televisierechten (donatie vanuit het IOC), merchandise-verkoop en sponsoring. De ervaring leert dat sinds de Olympische Spelen van München (1972) de operationele baten van het vierjaarlijkse evenement structureel hoger zijn dan de operationele kosten. Het 16- daagse evenement zelf is dus structureel winstgevend (zie figuur 1.1). Zelfs de als economisch dramatisch bestempelde Spelen van Montreal (1976) kenden een operationele plus. 2 Vanaf 2016 maken Rugby en Golf onderdeel uit van het Olympisch programma. 3 Zie voetnoot 3 Olympische kansen Haarlemmermeer 7

11 Figuur 1.1 Operationele kosten en opbrengsten Zomerspelen (x mln. $) Bron: The Economics of Staging the Olympics, H Preuss, 2004 De overige kosten zijn dus feitelijk investeringen die zuiver redenerend lang niet allemaal volledig aan de Spelen kunnen worden toegeschreven. Want de kwaliteitsimpuls in het regionale openbaar vervoer, de uitbreiding van de luchthavencapaciteit en zelfs de bouw van nieuwe sportaccommodaties zijn maatregelen die niet uitsluitend voor de Spelen worden gerealiseerd. Het zijn uitgaven die, mits goed doordacht uitgevoerd, over lange periode maatschappelijk nut kunnen hebben. Deze investeringen zijn in de regel vele malen groter dan de operationele kosten. In figuur 1.2 worden de operationele kosten vergeleken met de investeringen. Ten tijde van het opstellen van dit overzicht (2004) werden de Spelen van Beijing en Londen nog begroot op respectievelijk 16 en 18,3 miljard dollar. Figuur 1.2 Operationele kosten en investeringen Zomerspelen (x mln. $) Bron: The Economics of Staging the Olympics, H Preuss, 2004 Olympische kansen Haarlemmermeer 8

12 Duidelijk is dat de laatste Spelen een toename laten zien van de lange termijn investeringen. Dit hangt samen met de toenemende erkenning voor het legacy-effect van de Spelen en hoe dit optimaal te benutten. Tot de Spelen van Barcelona (1992) was er nauwelijks aandacht voor het post-spelen effect van Olympische investeringen. Stadions, atletendorpen en transportinfrastructuur werden ontwikkeld zonder oog voor toekomstig gebruik. Met als gevolg te grote, leegstaande stadions ( white elephants ), bovenmatige infrastructuur en enorme kapitaalsvernietiging. Vooral Montreal heeft op dit gebied haar hand fors overspeeld. De Spelen van Barcelona (1992) zorgden voor een omslag in het denken over Olympische legacy. De Spaanse stad zag als eerste het katalyserend effect van de Spelen. Getergd door de mentale overheersing van Madrid ontwikkelde het stadsbestuur van Barcelona een ambitieus lange termijn toekomstplan voor de ontwikkeling van de stad. Barcelona moest omhoog worden gestuwd op de lijst van aantrekkelijke Europese steden. Enkele wijken moesten worden opgeknapt, de vervoersinfrastructuur moest een kwaliteitsimpuls krijgen en men wilde het centrum van de stad verbinden met de kuststrook, die ook zelf een impuls moest krijgen. In de Spelen zag men een inspirerend instrument om de toekomstambities in gang te zetten en te versnellen. Voor het eerst werden de Spelen niet gezien als doel, maar als middel om een groter, verder liggend doel te bereiken. Door bij de inrichting van de Spelen maximaal rekening te houden met dit hogere doel garandeerde de stad dat de Spelen een erfenis achter lieten die naadloos aansloot bij haar voorziene (autonome) ontwikkeling. De Spelen hadden gewenste investeringen mogelijk gemaakt en naar voren gehaald, waardoor ook de voorziene maatschappelijke en economische baten van deze investeringen zich eerder manifesteerden. Barcelona maakte een sprong op de internationale stedenranglijst en het aantal bezoekers steeg van 3,8 miljoen in 1990 naar 7 miljoen in Het succes van Barcelona vormde de basis voor actief legacy-management. Beijing en Londen gebruik(t)en de Spelen als katalysator voor grootschalige stedelijke herstructurering. Londen heeft het epicentrum van de Spelen bewust gepland in Lower Lea Valley, een achtergebleven deel van de stad dat met de komst van nieuwe infrastructuur een stevige kwaliteitsimpuls krijgt. En ook Rio de Janeiro is nu al bezig met de vraag hoe de Spelen maximaal maatschappelijk rendement kunnen opleveren. De economie van de Spelen bestaat naast kosten en investeringen uit een scala aan baten. Figuur 1.3 bevat een overzicht van de belangrijkste baten, ingedeeld naar hun zichtbaarheid en de termijn waarop zij optreden. Vooral de mate waarin lange termijnbaten worden gerealiseerd is bepalend voor het maatschappelijk en economisch succes van de Spelen. Olympische kansen Haarlemmermeer 9

13 Figuur 1.3 Baten van Olympische Spelen Bron: The Economics of Staging the Olympics, H Preuss, 2004 Wanneer white elephants worden vermeden en de Spelen als katalysator onderdeel uitmaken van een groter ontwikkelingsperspectief kunnen de geplande investeringen leiden tot een positieve legacy. Die vraag hebben we in Nederland dus ook te beantwoorden: hoe kunnen de Spelen van 2028 bijdragen aan het realiseren van het Nederland dat wij in 2040 voor ogen hebben. Op lokaal niveau geldt dezelfde uitdaging voor Haarlemmermeer. Ook verloren bids hebben positieve legacy Het uitbrengen van een Olympisch bid is een serieuze zaak. Uit onderzoek blijkt dat de kosten van een dergelijk traject ongeveer 50 miljoen euro bedragen. Gelukkig blijkt ook dat zelfs verloren bids aanzienlijke positieve effecten met zich meebrengen. Diverse verliezende kandidaatsteden hebben in het verleden aangegeven dat deze voordelen zodanig zijn dat zij alleen al daarom opnieuw een bid zouden willen uitbrengen. De effecten lopen uiteen van internationale promotie voor de stad tot versnelde planvorming, verbeterde samenwerking tussen maatschappelijke organisaties, bestuurlijke vernieuwing, beleidsprioritering, verbetering van de sportinfrastructuur, stedelijke herontwikkeling en sociale cohesie. Bovendien ziet men de opgedane bidervaring als een waardevolle uitkomst met het oog op volgende bids voor aansprekende (sport)evenementen. De ervaring leert dat ook in het Olympisch bidproces ervaring een rol speelt. Steden die eerder een verliezend bid hebben uitgebracht zijn bij volgende bids kansrijker dan nieuwe kandidaatsteden. Bron: Kosten en baten van Olympische bids, Sport2B, Waar hebben we het over: planning Het Olympisch Plan 2028 voorziet vooralsnog in een kandidatuur voor de Olympische en Paralympische Spelen van Dit jaartal, 100 jaar na de Spelen van Amsterdam, is echter vooral symbolisch gekozen. De pijlen kunnen ook worden gericht op de Spelen van 2032, of wellicht zelfs Hoewel 2028 nog ver weg lijkt hebben zich inmiddels ook al andere kandidaten gemeld (zie figuur 1.4). Olympische kansen Haarlemmermeer 10

14 Figuur 1.4 Concurrentie voor 2028 meldt zich al Bron: Sportbusiness International Figuur 1.5 bevat een schematische weergave van het voorlopige Nederlandse Olympische traject. Tot 2016 ligt de focus op het realiseren van een Nederland op Olympisch niveau. Tegelijk wordt er al wel gewerkt aan de voorbereidingen van een eventueel Olympisch bid. Toewijzing van Olympische Spelen vindt zeven jaar voorafgaand aan het evenement plaats. De host city van de Spelen van 2028 wordt dus al in 2021 gekozen. Kandidaatsteden dienen zich twee jaar eerder, dus 2019, officieel bij het IOC bekend te maken. In 2020 dient het bidboek te worden ingeleverd, als afronding van een biden lobbyproces dat zeker enkele jaren in beslag neemt en ook op nationaal niveau lange voorbereiding kent. Figuur 1.5 Tijdpad Olympische ambities Stand van zaken Nederlandse kandidatuur Het Olympisch Plan 2028 bevindt zich momenteel in de opbouwfase. In deze fase, die loopt van 2009 tot 2016, ligt de focus op het naar Olympisch niveau brengen van ons land. Toch zijn diverse partijen ook al nadrukkelijk bezig met de voorbereidingen van een mogelijke Olympische kandidatuur. Dit voorsorteren zit feitelijk ook al Olympische kansen Haarlemmermeer 11

15 ingebakken in het Olympisch Plan. Een tweetal ambities van het Plan bevatten een intrinsieke motivatie om al verder in de toekomst te kijken en na te denken over In de eerste plaats de evenementenambitie. Wil Nederland rond 2020 gezien worden als een serieuze Olympische kandidaat voor de organisatie van de Spelen, dan zal ons land de komende jaren een aansprekend track record moeten opbouwen in het organiseren van (grootschalige) sportevenementen. Dat biedt de mogelijkheid om de wereld onze organisatiekwaliteiten en gastvrijheid te tonen. Daarnaast zijn dergelijke evenementen bij uitstek geschikt om internationale sportbestuurders te ontvangen en te werken aan een netwerk onder deze belangrijke doelgroep. Recente bids voor het WK voetbal van 2018 (verloren), het WK hockey van 2014 (gewonnen), de Ryder Cup 2018 (bidfase loopt nog) en het EK atletiek van 2016 (bidfase loopt nog) zijn onderdeel van de ingezette lijn om meer en grotere evenementen naar ons land te halen. Indien wij er niet in slagen op dit vlak de komende jaren aansprekende successen te behalen lijkt een Olympische kandidatuur weinig zinvol. De evenementenambitie is dan ook op korte termijn de belangrijkste uitdaging van het Olympisch Plan In de tweede plaats speelt de ruimtelijke ambitie een bijzondere rol. Planologen en stedenbouwkundigen werken met tijdlijnen die ver in de toekomst liggen. Omdat het aanleggen van een weg, inclusief procedures zomaar tien tot vijftien jaar kan duren, bestaat hun dagelijks werk uit het inrichten van het Nederland van 2025 en verder. Voor de inrichters van Nederland is 2028 al bijzonder dichtbij. Vandaar dat vooral vanuit deze groep de behoefte doorklinkt om snel keuzes te maken. Bijvoorbeeld ten aanzien van de kandidaatsstad. Bovendien klinkt het perspectief van ruimtelijke projecten met een harde deadline (de Spelen kunnen niet opschuiven) hen als muziek in de oren. Het is niet voor niets dat het vooral het Ministerie van I&M (voorheen VROM) is dat voortvarend aan de slag is gegaan met het idee van Olympische Spelen in Nederland. Al in 2008 was het Ministerie de initiatiefnemer van het eerste onderzoek naar de organisatie van Olympische en Paralympische Spelen in ons land. In Schetsboek Ruimte voor Olympische Plannen werden diverse ruimtelijke varianten van Nederlandse Spelen geschetst. De Spelen worden steeds nadrukkelijker onderwerp van discussie en handelen. In navolging op het Schetsboek heeft VROM vorig jaar onderzoek uitgezet naar de Olympische Hoofdstructuur (OHS) van ons land. Hierbij gaat het om een verdieping van het eerdere onderzoek en het maken van keuzes, niet alleen op het gebied van mobiliteit, stad, land en sport, maar ook ten aanzien van de wijze waarop partijen betrokken kunnen worden om een bijdrage te leveren. Henk Ovink, directeur Nationale Ruimtelijke Ontwikkeling van VROM (I&M) over het belang van de OHS: De Spelen geven focus. Door de Spelen te benutten om de meest urgente opgaven aan te pakken, zorgen we ervoor dat elke euro rendeert. De investeringen moeten robuust en duurzaam zijn, en bijdragen aan de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland na Olympische kansen Haarlemmermeer 12

16 Tegelijk met onderzoek naar de Olympische Hoofdstructuur laat het Ministerie van VWS momenteel een maatschappelijke kosten en batenanalyse uitvoeren van de organisatie van Olympische en Paralympische Spelen in Nederland. NOC*NSF heeft met het oog op de evenementenambitie (en de Spelen) de Sportlandkaart laten opstellen, een verkenning van de ruimtelijke inrichting van grootschalige topsportaccommodaties. Centrale vraag: wat hebben we in Nederland aan topsportaccommodaties en hoe verhoudt dat zich tot wat straks nodig is? Amsterdam en Rotterdam zien zichzelf als mogelijke host city en zijn zich hierop nadrukkelijk aan het voorbereiden. Rotterdam heeft een Programma Directeur Olympische Ambitie. Amsterdam heeft zelfs een Programmabureau Olympische Ambitie waar zes mensen dagelijks bezig zijn met de Olympische toekomst van de hoofdstad. Nieuw college geeft Olympische Ambitie prominente plek Op woensdag 19 mei is het nieuwe college van B&W door de gemeenteraad van Amsterdam geïnstalleerd. Eric van der Burg (VVD) is de nieuwe wethouder Sport. Het college zet zich in om de Olympische Spelen naar Nederland te halen. Het programakkoord Kiezen voor de stad. Economisch groeien, sociaal versterken en duurzaam investeren zegt onder andere: De coalitie zet in op het binnenhalen en organiseren van aansprekende sportevenementen in overleg met NOC*NSF en stimuleert topsport door te investeren in goede (top)sportvoorzieningen en de ontwikkeling van de Olympische Sport-as. ( ) zo zet de nieuwe coalitie zich in om de Olympische Spelen naar Nederland te halen en draagt het, op weg naar 2028, als Amsterdam bij aan Nederland als sportland. Bron: website Gemeente Amsterdam, DMO (20 mei 2010) Amsterdam heeft in haar Structuurvisie 2040 nadrukkelijk plaats ingeruimd voor de organisatie van de Olympische en Paralympische Spelen. Vooralsnog zijn een tweetal gebieden aangewezen als mogelijk Olympisch gebied: het Havengebied en de zogenaamde Sport-as, het gebied dat loopt vanaf het Olympisch Stadion, via het Frans Ottenstadion en de Bosbaan tot het Wagenerstadion. Ook de Amsterdam Arena en sportpark Sloten worden tot deze zuidelijke Olympische locatie gerekend. Vanwege bestaande afspraken lijkt de Havengebied variant het minst waarschijnlijk. De zuidelijke variant sluit bovendien goed aan bij eerdere scenario s uit de VROMonderzoeken die een Olympische concentratie zien op de as Almere Amsterdam (zuid) Haarlemmermeer. Olympische kansen Haarlemmermeer 13

17 Figuur 1.5 Mogelijk Olympisch gebied aan Haarlemmermeerse zijde van Amsterdam Het staat vast dat Amsterdam noch Rotterdam (financieel en qua draagvlak) in staat zal zijn de Olympische en Paralympische Spelen zelfstandig te organiseren. Een deel van het evenement zal buiten de host city worden georganiseerd. Iets dat overigens bij vrijwel alle Spelen het geval is. In de lopende onderzoeken worden dan ook diverse ruimtelijke scenario s bekeken die uitgaan van het Olympisch centrum in één van de twee steden, in combinatie met beperkte of ruimhartige spreiding van Olympische onderdelen over Nederland. Indien Amsterdam naamgever van het Nederlandse bid wordt zal Rotterdam enkele aansprekende Olympische onderdelen mogen huisvesten en vice versa. Over de duim beschouwd zal er in alle gevallen sprake zijn van Nederlandse Olympische Spelen en zal één van de twee steden naamgever zijn. Vooruitlopend op deze gespreide organisatie hebben diverse gemeenten zich inmiddels gemeld als potentiële host voor Olympische onderdelen. Provincies en gemeenten zijn volop aan het lobbyen om zich een plekje te garanderen in de Olympische trein en zo mee te profiteren van de voorziene effecten. Figuur 1.6 Olympische lobby is begonnen Olympische kansen Haarlemmermeer 14

18 2. Kansen voor Haarlemmermeer Een Olympische kandidatuur raakt ook Haarlemmermeer. Alleen al via de aanwezigheid van Schiphol als knooppunt voor alle internationale bezoekersstromen maakt de gemeente deel uit van alle Olympische scenario s en varianten. Maar er lijken genoeg redenen voor Haarlemmermeer om zich niet te beperken tot de rol van nationale toegangspoort en te streven naar een aansprekende positie in het Olympisch bid. Al was het maar vanwege het feit dat ook in 1928 Haarlemmermeer een substantiële bijdrage leverde aan de succesvolle organisatie van de Olympische Spelen. Bij de Spelen van Amsterdam was namelijk de Ringvaart de officiële wedstrijdlocatie voor het Olympisch roeitoernooi. Figuur 2.1 Olympische roeiwedstrijden op de Ringvaart tijdens Spelen 1928 Bron: Model voor de toekomst, R. Paauw en J. Visser, Haarlemmermeer als aantrekkelijk Olympisch partner Haarlemmermeer heeft de potentie om een stevige bijdrage te leveren aan eventuele Nederlandse Olympische Spelen. De aanwezigheid van Schiphol is slechts één van de argumenten voor Haarlemmermeerse inbreng in de Olympische plannen. Andere sterke punten zijn: - De geografische ligging. Gelegen tussen de Noord- en Zuidvleugel van de Randstad vormt Haarlemmermeer een belangrijke schakel tussen de twee geografische zwaartepunten van de Spelen. Belangrijke spoor- en wegverbindingen tussen beide regio s (aandachtspunten in het kader van logistiek en veiligheid) lopen voor een groot deel over de gemeentegrond. Als buurgemeente van Amsterdam is Haarlemmermeer een uitstekende Olympische partner, zeker wanneer Amsterdam zoals verwacht de aan Haarlemmermeerse zijde gelegen Sport-as in combinatie met Sportpark Sloten en het Arena-gebied aanwijst als kerngebied van eventuele Amsterdamse Spelen; Olympische kansen Haarlemmermeer 15

19 - De beschikbare ruimte. Zeker wanneer Amsterdam het Olympisch epicentrum wordt vormt buurgemeente Haarlemmermeer met haar voor Randstedelijke begrippen grote ruimtevoorraad een interessante locatie voor ruimteintensieve Olympische activiteiten; - Perspectiefrijke ruimtelijke plannen. In de gemeente worden bovendien een aantal ruimtelijke plannen ontwikkeld die aantrekkelijke raakvlakken hebben met de benodigde Olympische hoofdstructuur. Zo lijkt het nog te ontwikkelen Park van de 21 e eeuw, de Schipholdriehoek en mogelijk ook de Westflank aantrekkelijke locaties voor het huisvesten van één of meerdere Olympische accommodaties of andersoortige onderdelen. Het feit dat enkele van deze grote ruimtelijke plannen nog in de tekenfase zitten biedt de mogelijkheid optimale aansluiting te zoeken bij eventuele Olympische wensen en behoeften; - Groei en ambitie. Haarlemmermeer is een toonaangevende groeigemeente. Daarbij hoort de structurele noodzaak en ambitie om het groeiende aantal inwoners en bedrijven te bedienen met een passend aanbod van woningen, bedrijventerreinen en voorzieningen. Deze groeidynamiek stelt Haarlemmermeer in staat aan te sluiten bij Olympische ambities en de bijbehorende ontwikkelingen (bijvoorbeeld de bouw van hotelcapaciteit of sportaccommodaties) relatief eenvoudige te absorberen. - Toonaangevend profiel. Haarlemmermeer behoort op diverse fronten tot de koplopers van de Nederlandse gemeenten. De economische groei behoort mede dankzij Schiphol structureel tot de hoogste van Nederland. Qua bevolkingsomvang lonkt de top-15. De lijn Zuid-as Schiphol Hoofddorp is verreweg het grootste kantorengebied van Nederland. De gemeente heeft een aanzienlijke woningopgave en met het Park van de 21 e eeuw 4 wordt ook op recreatief gebied een toonaangevend aanbod gecreëerd. Gezien deze sterke punten is het niet meer dan logisch dat Haarlemmermeer regelmatig onderwerp van gesprek is wanneer het gaat over de ruimtelijke inrichting van Olympische Spelen in Nederland. Zo wordt de gemeente genoemd in alle ruimtelijke Olympische onderzoeken van zowel het Ministerie van VROM/I&M als de gemeente Amsterdam. Om zelf sturing te houden op haar positie in de Olympische plannen is het wenselijk dat Haarlemmermeer een actievere inbreng heeft in de huidige discussies en planontwikkeling. 4 Het Park van de 21 e eeuw is een in tien jaar tijd te ontwikkelen grootschalig recreatiegebied. Het Park 21, dat is gesitueerd tussen Hoofddorp en Nieuw Vennep (naast de A4) krijgt een omvang van ca hectare en is daarmee groter dan het Amsterdamse Bos. Het park is bedoeld als een toonaangevende, toegankelijke, groene schakel in de Metropoolregio Amsterdam met een breed sportief-recreatief karakter. Het Huis voor de Sport (topsporthal-zwembad-turnhal) en het nieuwe honkbalstadion zijn over 2-3 jaar de eerste tastbare onderdelen van het park. Olympische kansen Haarlemmermeer 16

20 Daarbij is het noodzakelijk dat afgevaardigden van de gemeente hun bijdrage leveren vanuit een heldere en eenduidige visie op de gewenste positie van Haarlemmermeer in de Nederlandse Olympische kandidatuur. Welke rol ziet Haarlemmermeer voor zichzelf? Hoe verwacht zij te profiteren van de Spelen? Wat brengt zij in? In het vervolg van dit hoofdstuk worden enkele kansrijke denklijnen uitgezet die een bijdrage kunnen leveren aan het beantwoorden van dergelijke vragen. De denklijnen zijn geclusterd rond de volgende thema s: - Sportonderdelen: sporten en accommodaties - Ondersteunende faciliteiten: Olympisch dorp en media-accommodaties - Olympisch toerisme: overnachtingen en voorzieningen De denklijnen worden uitgebreid toegelicht en beargumenteerd. Daarbij wordt nadrukkelijk ingegaan op de legacy-potentie van de betreffende denklijnen. Met andere woorden, hoe is de aansluiting tussen de denklijnen enerzijds en de kernwaarden, (autonome) ontwikkelingen en toekomstplannen van Haarlemmermeer anderzijds. Het leveren van een bijdrage aan de organisatie van de Spelen moet immers geen doel op zich zijn, maar een middel dat bijdraagt aan het realiseren van bredere gemeentelijke doelstellingen. Daarbij moeten de benodigde investeringen en kosten in verhouding staan tot de verwachte baten. 2.2 Sportonderdelen: sporten en accommodaties Een aansprekende wijze om als Haarlemmermeer een rol te spelen bij de organisatie van de Olympische Spelen is het huisvesten van één of meerdere Olympische sportcompetities. De baten die daarmee samenhangen liggen vooral op het vlak van: - Sportieve legacy. Het huisvesten van een sport kan een impuls geven aan de betreffende sport in Haarlemmermeer. Bijvoorbeeld door de bouw van een topaccommodatie die ook na de Spelen beschikbaar blijft. Of via het verstevigen van de Haarlemmermeerse positie binnen een bepaalde sport; - Promotiewaarde. Als Olympische locatie kan Haarlemmermeer tijdens de Spelen rekenen op wereldwijde media-aandacht. Hoewel de Spelen onder de vlag van de naming city worden georganiseerd biedt het evenement voldoende ruimte voor internationale citymarketing. Zeker wanneer zij een populair onderdeel weet te huisvesten zullen tientallen miljoenen televisie- en internetkijkers beelden van Haarlemmermeer voorgeschoteld krijgen; Olympische kansen Haarlemmermeer 17

21 - Sociaal-maatschappelijke legacy. Het feit dat Haarlemmermeer onderdeel uitmaakt van de Spelen en daarmee tijdelijk in het centrum van de wereld lijkt te staan zal naar verwachting bij de lokale bevolking gevoelens van trots en saamhorigheid losmaken. Zoals al aangegeven hebben zich inmiddels diverse gemeenten en provincies gemeld voor het huisvesten van bepaalde sportonderdelen. Het lobbyen is al volop aan de gang. Provincie Limburg wil het wielrennen, Den Haag claimt het beachvolleybal en de zeilonderdelen. Eindhoven wil het zwemmen. De Brabantse steden willen het hockey. De hippische onderdelen zijn het populairst. Daarvoor hebben zich al meerdere gemeenten gemeld, waarbij vooral Limburg, Noord-Brabant en Twente stevig in de bus blazen. De vraag is op welke sporten Haarlemmermeer haar pijlen zou moeten richten. De lokale keuze is mede afhankelijk van het antwoord op de volgende vragen: - In welke mate zorgt het huisvesten van het onderdeel voor een positieve legacy voor Haarlemmermeer? Met andere woorden: in welke mate past het sportonderdeel bij de kernwaarden en de toekomstige ontwikkeling van de gemeente en zorgt het voor een versterking of versnelling daarvan? - Wat is de kans dat Haarlemmermeer het sportonderdeel daadwerkelijk krijgt toegewezen door de Nederlandse organisatie van de Spelen? Welke sporten? Bij de Olympische Spelen van 2012 in Londen worden in 26 sporten medailles verdeeld. In 2028 zullen enkele sporten zijn afgevallen en enkele nieuwe sporten zijn toegevoegd. Zo verschijnen in 2016 rugby (sevens) en golf op het Olympisch programma. Vooralsnog richten wij ons echter op de huidige 26 sporten. Niet al deze sporten komen in aanmerking voor het wensenlijstje van Haarlemmermeer. Sommige sporten vereisen een natuurlijke omgeving die in Haarlemmermeer niet voorhanden is. Dat geldt bijvoorbeeld voor het Olympisch zeilprogramma. Andere sporten vereisen een accommodatie die in de gemeente niet voorhanden is en waarvan het zeer onwaarschijnlijk is dat deze voor de Spelen zal worden ontwikkeld. Zoals bijvoorbeeld het Olympisch atletiekprogramma. Via deze criteria vallen diverse sporten af. Olympische kansen Haarlemmermeer 18

22 Voor de resterende sporten geldt dat er in Haarlemmermeer al een accommodatie aanwezig is die voldoet aan de Olympische eisen, of dat het mogelijk is een dergelijke accommodatie te ontwikkelen. De eerstgenoemde situatie komt helaas nauwelijks voor. Haarlemmermeer beschikt de komende jaren niet over sportaccommodaties van Olympisch niveau 5. Het gaat dus vooral over de tweede situatie: de accommodatie is niet voorhanden, maar mede gezien de beschikbare ruimte is het een optie de benodigde accommodatie in de aanloop naar de Spelen te ontwikkelen. Dit geldt in theorie voor vrijwel alle overgebleven sporten. In de praktijk moet een groot aantal van deze gevallen echter vanuit legacy-oogpunt als onhaalbaar worden beschouwd. Sportaccommodaties vergen substantiële investeringen, zeker wanneer het gaat om accommodaties van Olympisch formaat. Het is economisch en maatschappelijk onverantwoord om dergelijke investeringen te doen uitsluitend voor het eenmalig gebruik tijdens de Spelen. Wanneer na afloop van de Spelen onbruikbare, structureel verliesgevende accommodaties resteren - de zogenaamde white elephants - is er op dit punt sprake van een negatieve legacy waarvan Haarlemmermeer nog jarenlang last kan hebben 6. Maar wanneer de voor de Spelen te ontwikkelen accommodaties ook in de jaren na het evenement intensief worden gebruikt, kan er sprake zijn van maatschappelijke en economisch rendabele investeringen. Van een dergelijke positieve legacy is dus sprake wanneer de accommodatie en de sport aansluiten bij de kernwaarden en lange termijn ontwikkeling van Haarlemmermeer. Wanneer via bovenstaande analyse uiteindelijk de ambities, kernwaarden en toekomstbeelden van Haarlemmermeer worden geconfronteerd met de lijst van Olympische sporten resteert een beperkt aantal sporten met potentie. Het gaat daarbij om de volgende sporten: 1) Hippische sport 2) Moderne vijfkamp 3) BMX 4) Open water zwemmen 5) Wild water kano 7 Haarlemmermeer lijkt vanwege eerder genoemde sterke punten (beschikbaarheid van ruimte, nabijheid van Amsterdam) bovendien kansrijk als locatie voor 5 Het belangrijkste knelpunt bij de Olympische eisen betreft de toeschouwerscapaciteit. Dit is een algemeen knelpunt voor de meeste sportaccommodaties. 6 Hét voorbeeld van Olympische Spelen met een negatieve legacy is Montreal (1976), waar de ontwikkelde (sport)infrastructuur na de Spelen nauwelijks meer gebruikt werd. Barcelona (1992) is hét voorbeeld van Spelen met een positieve legacy. De stad gebruikte het evenement nadrukkelijk als katalysator voor de voorziene toekomstige stedelijke en sociale ontwikkelingsambities. De benodigde investeringen in (sport)infrastructuur en toeristische voorzieningen waren in de jaren na de Spelen buitengewoon rendabel. 7 Bijlage 2 bevat een overzicht van alle Olympische sportonderdelen en een inschatting van de kansen om deze in Haarlemmermeer te organiseren. Olympische kansen Haarlemmermeer 19

23 Olympische onderdelen waarvoor tijdelijke accommodaties worden voorzien In het vervolg van deze paragraaf worden deze Olympische kansen nader toegelicht Hippische sport Haarlemmermeer heeft vanuit haar agrarische historie een nauwe relatie met de paardensport. Het jaarlijkse concours hippique wordt al sinds 1909 georganiseerd en de gemeente huisvest diverse maneges. En periodiek steekt het plan de kop op om de renbaan van Duindicht naar de Haarlemmermeer te verhuizen. Maar het belangrijkste punt is toch wel de ontwikkeling van P21, het grootschalige park tussen Hoofddorp en Nieuw-Vennep. De Hippische onderdelen (springen, dressuur en vooral eventing) vragen veel ruimte. Springen en dressuur vergt een stadion-achtige omgeving, eventing (military) wordt afgewerkt op een buitenparcours in een parkomgeving. De hippische onderdelen mogen zich bovendien verheugen in een grote populariteit (zeker in Nederland en West-Europa), zodat er sprake zal zijn van grote bezoekersaantallen. Dit alles maakt het huisvesten van de hippische onderdelen tot een ruimtelijke uitdaging. De toekomstige ontwikkeling van het grootschalig sport- en recreatiepark P21 biedt volop mogelijkheden om aan de gestelde eisen te voldoen. Dat is de Amsterdamse sportwethouder Eric van den Burg niet ontgaan. Hij verkondigt in de pers regelmatig bij wijze van voorbeeld dat wanneer de Spelen naar Amsterdam komen Haarlemmermeer in beeld is voor de hippische onderdelen. Vanuit legacy-oogpunt lijkt er sprake van een uitstekende match tussen het hippische evenement van de Spelen, het historisch agrarisch karakter van Haarlemmermeer en de ontwikkeling van P21 als sportief-recreatief landschap. Bovendien biedt de gefaseerde ontwikkeling van het park de mogelijkheid op eenvoudige wijze optimale aansluiting te realiseren met de eisen van het evenement. Belangrijk nadeel van de keuze voor het hippisch onderdeel is de brede belangstelling voor het evenement bij andere gemeenten en regio s. De regio Twente (o.a. gemeente Boekelo), de Provincie Limburg (gemeente Horst), Provincie Gelderland, Provincie Brabant, Provincie Drenthe (o.a. gemeente De Wolden) Olympische kansen Haarlemmermeer 20

24 hebben kenbaar gemaakt het Olympisch onderdeel te willen huisvesten 8. Voor meerdere van deze gemeenten geldt dat zij een sterkere band met de hippische sport hebben dan Haarlemmermeer. Bijvoorbeeld vanwege de aanwezigheid van grote internationale hippische evenementen. Er lijkt dus een stevige strijd aanstaande om dit aansprekende Olympische onderdeel. Haarlemmermeer is daarbij vooral vanwege de geringe afstand tot Amsterdam een interessante kanshebber Moderne vijfkamp De moderne vijfkamp is wellicht het minst bekende onderdeel van de Olympische Spelen. De sport bestaat uit de volgende onderdelen: schermen (degen), zwemmen (200 meter vrije slag), paardrijden (jumping), hardlopen (3.000 meter) en schieten (pistool) welke met ingang van de Spelen in Londen (2012) allemaal op één dag worden afgewerkt. Het hardlopen en schieten wordt gecombineerd op een manier die vergelijkbaar is met biatlon (langlaufen en schieten). Het paardrijden en het hardlopen/schieten worden normaal gesproken in hetzelfde stadion gehouden en kort na elkaar afgewerkt. Voor Haarlemmermeer zou dit onderdeel alleen interessant zijn als bonus bij de eventuele toekenning van de hippische onderdelen. Wanneer de gemeente tijdens de Spelen beschikt over de Olympische jumping accommodatie heeft zij tevens de belangrijkste vijfkampvenue in huis. Het onderdeel schermen kan worden afgewerkt in een reguliere Olympische sporthal en het zwemmen in het Olympisch zwembad. Wanneer beide accommodaties in de Amsterdamse regio voorhanden zijn lijken de afstanden overkomelijk. Wanneer Haarlemmermeer inderdaad beschikt over de Olympische hippische accommodatie en voor schermen en zwemmen gebruik kan worden gemaakt van Olympisch accommodaties op beperkte afstand levert de moderne vijfkamp geen legacy-problemen op. Met de moderne vijfkamp kan Haarlemmermeer met geringe inspanning twee extra dagen (dames- en herenwedstrijd) profiteren van Olympische exposure en bezoekers. 8 Zie onder andere: Met sprongen vooruit, toekomstvisie voor de Limburgse paardensport (november 2010), Hippisch Twente op Olympisch niveau (juli 2010), Kansen van het Olympisch Plan 2028 voor Noord-Brabant (oktober 2009) Olympische kansen Haarlemmermeer 21

25 De eerlijkheid gebied wel te vermelden dat de moderne vijfkamp veelvuldig wordt genoemd als een sport die in de toekomst mogelijk van het Olympisch programma zal verdwijnen BMX BMX maakt sinds de Spelen van Beijing (2008) deel uit van het Olympisch programma. Het is een snelle fietssport, afgeleid van het motorcrossen, waarbij acht coureurs gelijktijdig trachten zo snel mogelijk een heuvelachtig en bochtig parcours af te werken. BMX is vooral populair onder jongeren. Dit is één van de redenen waarom het IOC de sport heeft toegevoegd aan het programma. Vanuit het oogpunt van Haarlemmermeer heeft BMX niet de lokale historie die bijvoorbeeld de paardensport heeft. De klik tussen de gemeente en de sport zit m vooral in de unieke locatie die Haarlemmermeer kan bieden met het toekomstige P21. Het op sport en recreatie gerichte park biedt bij uitstek ruimte voor de aanleg van een Olympisch BMX-parcours. Dat kan een tijdelijk parcours zijn, maar ook een parcours dat na de spelen behouden blijft als nationale of regionale BMXaccommodatie. Volgens Olympisch Vuur zou een topbaan in Haarlemmermeer een welkome aanvulling van het landelijk parcoursaanbod zijn. Vrijwel alle hoogwaardige BMXparcoursen bevinden zich buiten de Randstad, terwijl in West Nederland veel talenten wonen. Een BMX-parcours van internationale allure binnen de Randstad lijkt een aantrekkelijke impuls voor de BMX-sport, onder de voorwaarde dat de sport zich dan ook structureel ontwikkelt in Haarlemmermeer. Een baan zonder vereniging is uit legacy-oogpunt immers geen wenselijk eindbeeld. Maar de aanleg van een Olympische baan maakt de komst van een vereniging en zelfs een nationaal trainingscentrum zeer waarschijnlijk. Daarmee krijgt P21 een aansprekende recreatieve sportvoorziening en Haarlemmermeer een aanvulling op de bestaande fietscultuur Open water zwemmen Ook voor open water zwemmen geldt dat dit een relatief onbekend onderdeel van de Spelen is. Nederland heeft in deze kleine sport een toonaangevende positie. Dit werd onderstreept door de Olympische gouden medaille van Maarten van der Weijden op de 10 kilometer in Beijing. Olympische kansen Haarlemmermeer 22

26 De link tussen Haarlemmermeer en dit onderdeel is: water! Hoewel besluitvorming hierover nog moet plaatsvinden, zou het heel goed kunnen dat water/ watermanagement een belangrijk thema wordt bij de Nederlandse Olympische Spelen. Het IOC laat zich bij het toekennen van de Spelen in sterke mate leiden door de vraag welke bijdrage de Spelen leveren aan de wereld. Wat maakt Spelen in Nederland bijzonder? Wat kunnen wij de rest van de wereld via onze Spelen meegeven? Het zou zomaar kunnen dat water daarbij een rol speelt. Dat zou koren op de Haarlemmermeerse molen zijn. Als polder heeft Haarlemmermeer uiteraard een prachtige band met het water. Watersporten, en zeker zwemmen, passen dus uitstekend bij het karakter van Haarlemmermeer. Het Olympisch zwembad (50 meter) zal de gemeente niet krijgen. Maar voor het open water zwemmen heeft zij een unieke locatie: de Ringvaart! Open water zwemmen wordt veelal georganiseerd op meren of op zee. Dat leidt ertoe dat de sport voor toeschouwers nauwelijks te volgen is. Zwemmen in de Ringvaart maakt de sport een publiekssport. Starten in de buurt van Aalsmeer, waar het water breed is en het veld zich tot een lint kan vormen. Vervolgens de Ringvaart in. Langs het hele parcours kunnen de zwemmers worden bekeken of zelfs (fietsend) worden gevolgd. Er is niet veel fantasie nodig om de prachtige televisiebeelden voor te stellen. Zwemmers met op de achtergrond afwisselend polderlandschappen, rietkragen, historische dijkwoningen, toekijkend publiek en de skyline van Amsterdam. Uit legacy-oogpunt is het gunstig dat deze sport geen grote investeringen in accommodaties vergt. Aan de batenkant kan het inzetten op het Olympisch open water zwemmen als katalysator dienen voor een structurele ontwikkeling van deze sport in en rond het waterrijke gebied van Haarlemmermeer. Hierover later meer. De concurrentie voor dit onderdeel komt vooral uit Amsterdam (het IJ) en Hoorn, waar het nationaal trainingscentrum is gevestigd Wild water kano Dit onderdeel lijkt een vreemde eend in de bijt. Het organiseren van dit Olympisch onderdeel is dan ook een kans die zich slechts onder bepaalde voorwaarden voor doet. Het probleem zit m in de bijzondere accommodatie die voor dit onderdeel nodig is: een (kunstmatige) stroomversnelling. Momenteel beschikt Nederland over slechts één kunstmatig wildwaterparcour, in Zoetermeer. Olympische kansen Haarlemmermeer 23

27 Bij dergelijke incourante faciliteiten is er sprake van een serieus legacy-vraagstuk. Hoe kan de Olympische faciliteit ook voor of na de Spelen nuttig worden aangewend? Uit exploitatie-oogpunt maken kunstmatige wildwaterparcoursen in de regel deel uit van publieksgerichte entertainmentparken. Ook de baan in Zoetermeer is onderdeel van een dergelijk park, het in 2006 geopende Dutch Water Dreams. In 2028 is deze faciliteit echter 22 jaar oud. Bovendien lijkt de locatie over onvoldoende ruimte te beschikken om de voor de Spelen vereiste tribunecapaciteit te realiseren. Dit biedt perspectief voor een nieuwe, state-of-the-art wildwaterfaciliteit. Voortbouwend op haar watergebonden karakter zou Haarlemmermeer zich het komende decennium kunnen opwerpen als thuishaven voor een nieuw, privaat te ontwikkelen themapark, met daarin in ieder geval een wildwaterparcours. Onderzoek moet uitwijzen of de Noordvleugel van de Randstad voldoende potentie heeft om een dergelijke attractie met succes te exploiteren. Ook hier lijkt Haarlemmermeer met P21 en het voormalig Floriade-terrein een aantrekkelijke vestigingslocatie. Kortom, wildwaterkano is geen voor de hand liggende keuze. Maar indien binnen de autonome planontwikkeling de komende jaar ideeën ontstaan over vernieuwende invullingen van het regionaal recreatieaanbod, wat uitstekend lijkt aan te sluiten bij de ambities van P21, biedt bovengeschetste weg een interessante optie. Omdat ook moderne vijfkamp zoals gemeld een optie is die slechts onder bepaalde voorwaarde interessant is, zou Haarlemmermeer haar aandacht vooralsnog moeten richten op Hippische sport, BMX en open water zwemmen. Er zijn echter nog een tweetal zeer interessante opties als het gaat om het aantrekken van Olympische sportonderdelen. Die opties concentreren zich niet zozeer op bepaalde sportonderdelen, maar vooral op mogelijk in de Haarlemmermeer te realiseren hoogwaardige multisport accommodaties, die Haarlemmermeer geschikt maken als thuisbasis voor een breed scala van grote en kleine Olympische sportonderdelen. Enkele ruimtelijke ontwikkelingen bieden Haarlemmermeer op dit aspect een tweetal werkelijk unieke kansen te bieden. In de eerste plaats de ontwikkeling van P21. De ontwikkeling van dit grootschalige park biedt ongekende mogelijkheden voor het inrichten van tijdelijke Olympische Olympische kansen Haarlemmermeer 24

28 venues (accommodaties). Van rugbystadion tot schietbaan en van schermhal tot waterpolobad tot tennisbaan. Indoor of outdoor. In de tweede plaats doet zich aan de Amsterdamse zijde van Haarlemmermeer een interessante ontwikkeling voor. De toekomstige ontwikkeling van de Schipholdriehoek biedt kansen voor grootschalige accommodaties (hallen) die tijdens de Spelen tijdelijk dienst kunnen doen als Olympische indoor sportaccommodatie. Daarmee is Haarlemmermeer wellicht zelfs in staat om de grootste indoor sporten (basketbal, handbal, turnen) te kunnen ontvangen. In de volgende twee paragrafen gaan we nader in op deze twee zeer interessante opties Extra 1: Olympische onderdelen waarvoor tijdelijke venues worden voorzien Uit legacy-overwegingen wordt bij grote (sport)evenementen in toenemende mate gebruik gemaakt van tijdelijke accommodaties. Dat voorkomt het achterblijven van white elephants. Bovendien biedt deze ontwikkeling de mogelijkheid evenementen te organiseren op locaties die van nature niet over adequate vaste accommodaties beschikken. Vanwege de uitstekende ligging, de goede bereikbaarheid en de beschikbaarheid van voldoende bruikbare ruimte (o.a. P21 en het voormalig Floriade-terrein) lijkt Haarlemmermeer een aantrekkelijke locatie voor het inrichten van tijdelijke Olympische venues. Welke sporten het hier betreft is nog niet te voorzien, maar de mogelijkheden zijn vrijwel onbegrensd. Wereldwijd opererende specialisten in tijdelijke accommodaties als het Zwitserse Nussli en het Nederlandse De Boer zijn in staat voor elke sport hoogwaardige tijdelijke accommodaties neer te zetten. Gedreven door legacyoverwegingen is de markt voor dergelijke tijdelijke en flexibele (verkleinbare, verplaatsbare) accommodaties sterk groeiende. Olympische kansen Haarlemmermeer 25

29 Innovatieve showcase zet Haarlemmermeer op wereldpodium Haarlemmermeer beschikt niet over sportaccommodaties van wereldniveau. Zelfs het moderne Huis voor de Sport zal in de regel niet in aanmerking komen voor aansprekende internationale topsportevenementen. Bovenstaande analyse maakt echter duidelijk dat Haarlemmermeer dankzij tijdelijke sportaccommodaties de kans heeft haar relatieve achterstand goed te maken en zich met een ambitieuze strategie zelfs zou kunnen mengen onder de grote evenementenorganisatoren op aarde. Dit inspirerende toekomstbeeld begint met de vaststelling dat in de plannen voor P21 al een evenemententerrein is voorzien. Daarmee is de basis aanwezig om kermissen, open air dancefestivals en sportevenementen van regionaal en nationaal niveau te kunnen ontvangen. Maar Haarlemmermeer zou de lat ook hoger kunnen leggen. Het evenemententerrein kan ook de sleutel vormen tot een veel ambitieuzere evenementen- en citymarketingstrategie. Door niet te volstaan met een basisvoorziening, maar in te zetten op de ontwikkeling van een werkelijk uniek evenemententerrein. Een innovatief terrein dat in de wereld zijn gelijke niet kent. Een terrein dat optimaal aansluit bij de wensen van evenementorganisatoren en accommodatiebouwers en deze wensen bij voorkeur overtreft. Dat vergt nadrukkelijk meer dan het vooraf aanleggen van standaardvoorzieningen als gas, water en elektra. Het vereist de toepassing van innovatieve concepten op het gebied accommodaties, energiebeheer, duurzaamheid, evenementmanagement, security, en logistiek en het afhandelen van aan- en afvoerstromen. Bijvoorbeeld het voorzien in ankerpunten op de juiste maatvoering voor tenten en tribunes. Of zelfs naar wens aanpasbare ankerpunten. Ondergrondse (en opkrikbare) horeca-accommodaties. Innovatieve verlichtingsconcepten. Standaard mediavoorzieningen et cetera. De uitdaging zit m in het ontwikkelen en toepassen van baanbrekende vernieuwingen die het Haarlemmermeerse evenemententerrein tot een internationale showcase maken en top of mind bij (internationale) evenementorganisatoren. Een paar ontwikkelingen ondersteunen de haalbaarheid en aantrekkingskracht van bovenstaande ambitie. - In de eerste plaats de constatering dat een Nederlands Olympisch bid sterk zal leunen op tijdelijke accommodaties. Vrijwel elke Olympische venue vereist meer toeschouwerscapaciteit dat onze thuismarkt rechtvaardigt. Innovatieve accommodaties zullen de kern worden van het Nederlands aanbod; - De wereldwijd toonaangevende Nederlandse bouwwereld ziet eventuele Nederlandse Spelen nu al met belangstelling tegemoet. Het duurzame en innovatieve karakter van het Haarlemmermeerse initiatief zal hen daarbij vanuit commercieel oogpunt extra aanspreken. De showcase zal een publiek-privaat initiatief kunnen zijn, waaraan bouwbedrijven, architecten, ingenieursbedrijven et cetera graag hun medewerking verlenen; - Moderne tijdelijke accommodaties zijn het niveau van tenten en portacabins inmiddels nadrukkelijk ontstegen. Specialistische bedrijven zijn in staat accommodaties neer te zetten waaraan nauwelijks is te zien dat deze tijdelijk zijn. Voor evenementorganisatoren bieden tijdelijke accommodaties meer flexibiliteit dan vaste accommodaties en daarmee meer speelruimte voor eigen wensen (bijv. kleur, uitstraling). Het Haarlemmermeerse aanbod zou zo zelfs de strijd met vaste accommodaties kunnen aangaan; - Met haar unieke aanbod kan Haarlemmermeer zich in de toekomst naar believen mengen in de strijd om uiteenlopende internationale sportevenementen. Interessant daarbij is het gegeven dat internationale sportbonden periodiek worden geconfronteerd met steden die in een laat stadium aangeven een hen toebedeeld EK of WK niet te kunnen organiseren. In dergelijke gevallen zoeken bonden naar een locatie waar op korte termijn een accommodatie en organisatie beschikbaar is. Onder tijdsdruk zijn zij vaak bereid een eventuele organisatiefee te laten vallen. Op deze wijze kan Haarlemmermeer in de periode voor- en na de Spelen mogelijk interessante evenementen organiseren, wat weer bijdraagt aan haar track record en acquisitiekracht. Kortom, met de keuze voor een ambitieuze ontwikkelingsstrategie kan Haarlemmermeer zichzelf niet alleen positioneren als waardevolle partner in de organisatie van de Nederlandse Spelen, maar zichzelf bovendien nadrukkelijk profileren als toonaangevende bestemming voor evenementorganisatoren. Op deze wijze stuwt de gemeente zichzelf vanuit een achterhoedepositie naar een podiumplek in de wereld van de internationale sportevenementen. Olympische kansen Haarlemmermeer 26

30 2.2.7 Extra 2: Olympische indoor sporten De Schipholdriehoek, het te ontwikkelen gebied tussen de A4, A5 en A9, lijkt in potentie een potentiële Olympische toplocatie. Dicht bij Amsterdam, uitstekende verbinding in zowel de noord-zuid richting (zuidvleugel van de Randstad) als de oostwest richting. In de Gebiedsvisie Schipholdiehoek 2040 wordt gemeld dat het gebied, wordt gereserveerd om ontwikkelingen op lange termijn te benutten. Vanwege de directe nabijheid van Schiphol gaat het daarbij niet om woningbouw, maar vooral om (grootschalige) bedrijfs- en kantoorvoorzieningen. In de Gebiedsvisie wordt al een relatie gelegd met de eventuele organisatie van de Olympische Spelen. Verhuizing RAI naar Haarlemmermeer garandeert positieve legacy Een interessante optie die in de Olympische discussies opduikt betreft het op termijn verplaatsen van het Amsterdamse tentoonstellingscomplex RAI van de huidige locatie naar de Schipholdriehoek (Haarlemmermeer). De huidige RAI-locatie komt daarmee beschikbaar voor alternatieve aanwending, bijvoorbeeld woningbouw. Het idee is om ten tijde van de Spelen zowel de nieuwe (Haarlemmermeerse) als de oude (Amsterdamse) accommodatie ter beschikking te hebben voor Olympische doeleinden. De twee accommodaties zijn in beeld als indoor-sportaccommodatie en/of het huisvesten van de centrale voorzieningen voor de internationale media (zie paragraaf 2.3.2). Na de Spelen zou het gebied van de Amsterdamse RAI worden herontwikkeld. Haarlemmermeer beschikt (namens de regio Amsterdam) na de Spelen over een congrescentrum van internationale allure. En voor de RAI biedt de verhuizing de mogelijkheid om een kwaliteitsslag te maken. De nieuwe lokatie biedt bovendien ruimte aan verdere groei. Een win-win-win situatie voor zowel Amsterdam als Haarlemmermeer en de RAI, zowel tijdens de Spelen als in de jaren daarna. Het IOC eist dat de media-voorzieningen dicht bij het centrale Olympic Park liggen. Dat zou kunnen betekenen dat de huidige RAI wordt ingericht als media-centrum en dat de Haarlemmermeerse locatie tijdens de Spelen een sportbestemming kan krijgen. Daarbij speelt ook mee dat bij de nieuwbouw rekening kan worden gehouden met de laatste eisen die vanuit sportief oogpunt (bijv. hoogte van de hal) en vanuit toeschouwers en de media (bijv. open zicht, geen pilaren) worden gesteld aan de wedstrijdlocaties. Met een indoor-locatie van een dergelijke omvang kan Haarlemmermeer in aanmerking komen voor vrijwel alle indoor sporten, inclusief bijvoorbeeld het basketbal en turnen ( zitplaatsen). Een inspirerend voorbeeld van hoe Nederlandse Olympische Spelen kunnen bijdragen aan het (versneld) realiseren van ruimtelijke ontwikkelingsplannen en daarmee een positieve legacy kunnen achterlaten. Samenvattend blijkt dat Haarlemmermeer haar ambities om een Olympisch sportonderdeel te huisvesten kan focussen op een beperkt aantal sporten. Tabel 2.1 bevat een overzicht van de sterke en zwakke punten van de eerder genoemde sporten als het gaat om de connectie met Haarlemmermeer. Tabel 2.1 Samenvatting potentie Olympische focussporten Haarlemmermeer Olympische kansen Haarlemmermeer 27

31 Onderdeel Sterke punten/voordelen Nadelen/bedreigingen Hippische sport + Ontwikkeling P21 - Sterke concurrentie + Agrarisch karakter H meer + Nabijheid Amsterdam Moderne vijfkamp + Goede combinatie met hippisch - Weinig aansprekend onderdeel BMX + Ontwikkeling P21 - H meer kent nog geen BMX + Nog geen top-baan in Randstad + Baan wordt waarsch. nat centrum Open water zwemmen + Aansprekend parcours - Ov. zwemonderdelen zijn elders + Water-thema past bij H meer + Beperkte venue-kosten Wild water kano + Weinig concurrentie - Vereist komst entertainmentpark + Water-thema past bij H meer + Bijzondere aanvulling aanbod P21 Sporten in tijdelijke (indoor) accommodaties + Kansrijk (breed) aanbod + Sterke legacy (aansluiting bij lokale ruimtel. plannen, sprong voorwaarts) - Weinig binding met lokale sport 2.3 Ondersteunende faciliteiten: Olympisch dorp en mediaaccommodaties Huisvesten Olympisch dorp In de lopende discussie over de toekomstige Olympische Hoofdstructuur van ons land wordt Haarlemmermeer expliciet genoemd als één van de mogelijke locaties van het atletendorp. Wanneer Amsterdam de Olympische stad wordt lijken Haarlemmermeer en Almere de meest realistische locaties om dit onderdeel van de Spelen te huisvesten. Dit vanwege de aanzienlijke woninguitbreiding die de komende decennia in beide gemeenten is gepland. Grootschalige woningbouwplannen zijn een absolute voorwaarde om in aanmerking te komen voor het atletendorp, dat onderdak moet bieden aan ca atleten en hun begeleiders. Uitgaand van reguliere wooneenheden die na afloop van de Spelen op de markt kunnen worden gebracht, gaat het hierbij om tot huizen of appartementen. Slechts weinig gemeenten zijn in staat een dergelijk aanbod op hun woningmarkt te absorberen. Haarlemmermeer heeft vooral haar centrale ligging mee. Het IOC heeft als eis dat de atleten vanuit hun verblijfslocatie binnen 45 minuten een aanzienlijk deel van de Olympische kansen Haarlemmermeer 28

32 venues moeten kunnen bereiken. Bij huisvesting in Almere kan dit voor venues in de Zuidvleugel van de Randstad problemen opleveren. Op welke plek binnen de gemeente zou een dergelijke woonvoorraad kunnen worden gerealiseerd? De gedachten gingen in eerste instantie uit naar de Westflank. Hoewel de financiële haalbaarheid van de geplande gebiedsontwikkeling momenteel ter discussie staat, en de voorziene woningtypes niet overeenkomen met de reguliere inrichting van Olympische atletendorpen (hoogbouw), lijkt de westzijde van de gemeente nog altijd één van de weinige gebieden in de Amsterdamse regio met potentie voor grootschalige woningbouw. De aanvullende eis dat in de directe nabijheid van het atletendorp diverse trainings- en ontspanningslocaties aanwezig dienen te zijn lijkt de propositie van het Westflankgebied alleen maar te versterken. Het nabijgelegen P21 biedt hiervoor immers voldoende ruimte. Overigens zou met enige planaanpassing ook P21 als locatie kunnen dienen voor het Olympisch atletendorp. Het atletendorp is één van de cruciale onderdelen van de Olympische infrastructuur. Als basiskamp voor de atleten en hun begeleiders is de locatie in belangrijke mate bepalend voor het oordeel van deze belangrijke doelgroep over het succes van de Spelen. Daarnaast is er altijd sprake van een legacyvraagstuk. Het dorp en de bijbehorende verkeersinfrastructuur vergen aanzienlijke publieke (en private) investeringen. Investeringen die alleen aanvaardbaar zijn wanneer de voorzieningen ook na de Spelen tot nut zijn. Dit stelt eisen aan de kwaliteit van de atletenverblijven. Deze moeten geschikt zijn om wellicht met enige aanpassing als reguliere wooneenheden op de markt te brengen. De aanwezigheid van een ruime marktvraag is een vereiste om het aanzienlijke post-olympische woningaanbod op te vangen. Mits goed gepland en ontwikkeld kunnen de woonruimte-impuls én de bijbehorende verbetering van de lokale en regionale verkeersinfrastructuur na de Spelen nog vele jaren hun vruchten afwerpen Huisvesten IBC/MPC De eerder genoemde ontwikkeling van de Schipholdriehoek lijkt vooral kansen te bieden om Olympische sportonderdelen te organiseren. Het IOC eist immers dat de media-voorzieningen dicht bij het Olympic Park zijn gevestigd, waardoor de huidige RAI (of een andere grootschalige Amsterdamse lokatie) hiervoor het meest geschikt lijkt. Maar wellicht zijn er omstandigheden die het zinvol en mogelijk maken dat toch de Schipholdriehoek wordt gekozen als thuisbasis voor de internationale media. Het IOC eist dat tijdens de Spelen een tweetal grootschalige accommodaties beschikbaar zijn voor de televisiemaatschappijen en de schrijvende pers. Het gaat daarbij respectievelijk om het International Broadcast Center (IBC) en het Main Press Center (MPC). Deze twee accommodaties maken deel uit van de kern van de Olympische hoofdstructuur 9. Dicht bij deze werklokaties zal ook een Media Village 9 De omvang van het IBC/MPC is aanzienlijk. Het gemiddelde van vijf onderzochte kandidaat/organisatie steden (tussen 2008 en 2016) ligt voor het IBC op ongeveer m2 en voor het MPC op ongeveer m2. Olympische kansen Haarlemmermeer 29

33 moeten worden ontwikkeld waar de ca mediavertegenwoordigers kunnen verblijven. Ook het huisvesten van het IBC/MPC biedt Haarlemmermeer een interessante mogelijkheid om mediavertegenwoordigers vanuit de hele wereld te kunnen ontvangen. Met een goed gerichte campagne op de mediagasten moet het mogelijk zijn deze kans te benutten voor enige wereldwijde Haarlemmermeer promotie. 2.4 Ontvangen Olympische toeristen Een derde mogelijkheid voor Haarlemmermeer om maximaal van de Spelen te profiteren is zich nadrukkelijk te richten op internationale bezoekersstromen die direct en indirect met de Spelen samenhangen. Toeristen zorgen via hun bestedingen voor een aantrekkelijke impuls voor de lokale economie. Vooral overnachtingen zijn goed voor substantiële bestedingen. Het realiseren van die bestedingseffecten gaat echter niet vanzelf. Om te zorgen dat (internationale) toeristen een deel van hun geld in Haarlemmermeer uitgeven zal een actief beleid moeten worden gevoerd en zullen een aantal ingrijpende stappen moeten worden gezet. Op voorhand lijken twee opties een nadere analyse waard: 1) Het aanbieden van tijdelijke hotelcapaciteit 2) Het ontwikkelen van het toeristisch aanbod Het aanbieden van tijdelijke hotelcapaciteit De gemeente kan inzetten op het huisvesten van een deel van de vele bezoekers aan het evenement. De ervaring leert dat Olympische Spelen tussen de 4 en 6 miljoen bezoekers trekken. Vanwege centrale ligging en goede bereikbaarheid van ons land zullen Nederlandse Spelen naar verwachting relatief veel bezoekers trekken. Tijdens de Spelen is er een enorme vraag naar overnachtingsaccommodaties. Onderzoek wijst uit dat de hotelcapaciteit zelfs rekening houdend met autonome groei bij Nederlandse Spelen een knelpunt zal worden. Haarlemmermeer kan inzetten op het accommoderen van een deel van deze accommodatievraag. Door het realiseren van (tijdelijke) verblijfsaccommodaties en Olympische kansen Haarlemmermeer 30

34 een actieve marketingcampagne kunnen internationale Olympische toeristen worden verleid tijdens hun verblijf in Nederland Haarlemmermeer als uitvalsbasis te hanteren. Vooral overnachtingen leiden tot aanzienlijke bestedingen die ten goede komen aan de lokale economie. Behoefte aan tijdelijke overnachtingscapaciteit biedt kansen voor Haarlemmermeer Tijdens de Spelen is er sprake van een forse piek in de vraag naar overnachtingscapaciteit. Het is niet realistisch te verwachten dat het aanbod van reguliere hotelkamers in ons land op deze piek kan worden afgestemd. Dit vereist het beschikbaar komen van een aanzienlijke tijdelijke capaciteit. Een oplossing die al wordt verkend is de inzet van cruiseschepen als tijdelijke hotels. Een ander alternatief is het tijdelijk transformeren van kantoorpanden tot slaapaccommodaties. Dit biedt voor Haarlemmermeer wellicht interessante mogelijkheden. Gezien de dynamiek op de lokale kantorenmarkt is niet uit te sluiten dat ook in de periode rond de Spelen er sprake zal zijn van enige leegstand of van plannen om incourante kantoorruimte om te bouwen tot appartementen. De recente ontwikkeling van appartementen op het kantorenpark Beukenhorst is hiervan een sprekend voorbeeld. Ook het bouwen van tijdelijke (container)hotels is een optie. Een optie die weer goed aansluit bij een mogelijke Haarlemmermeerse focus op duurzaamheid en tijdelijke constructies Het ontwikkelen van het toeristisch aanbod Om de lokale economische impuls vanuit het Olympisch toerisme te maximaliseren kan Haarlemmermeer ook inzetten op het ontwikkelen van een aantrekkelijke vorm van dagrecreatie. Op voorhand staat vast dat het verleiden van de buitenlandse bezoekers niet mee zal vallen, want de concurrentie van Amsterdam, Keukenhof, Zaanse Schans en andere attracties is groot. Twee opties zijn in ieder geval het overdenken waard. In de eerste plaats zou Haarlemmermeer zich kunnen richten op het ontwikkelen van een Olympic visitors center. Olympische Spelen zijn voor steden en landen een mogelijkheid om voor het oog van de wereld hun kennis en kunde op uiteenlopende gebieden te demonstreren. Elke Olympische stad richt daarom bezoekerscentra in waar het bedrijfsleven haar technologische hoogstandjes kan presenteren en steden en regio s zichzelf aanprijzen. Het thema watermanagement lijkt bij uitstek geschikt als onderwerp voor een dergelijk visitors center. Het nautische bedrijfsleven in ons land heeft immers een toonaangevende positie in de wereld. Genoeg te demonstreren dus. Zeker als de Nederlandse Olympische Spelen zelfs water als het centrale thema zouden hebben. Olympische kansen Haarlemmermeer 31

35 En ook voor de vele internationale bezoekers vormt onze omgang met het water een interessant thema. Waar zou het Olympisch visitors center over water nu beter kunnen staan dan in een polder, vier meter onder zeeniveau? Er zijn ongetwijfeld meer gemeenten die hun link met het water willen exploiteren. Maar Haarlemmermeer zou een aardige case hebben. Het visitors center zou uiteraard ook in de jaren na de Spelen gewoon een prominent water museum blijven. In de tweede plaats, het werd al eerder genoemd, lijkt het vanuit meerdere invalshoeken interessant wanneer zich de komende decennia een grootschalig entertainmentpark in Haarlemmermeer zou vestigen. Bij voorkeur een park waarbij alle attracties zijn verbonden door het overkoepelende thema water. Wanneer de verkeersoverlast kan worden beperkt door afdoende aan- en afvoercapaciteit (Olympische upgrade van het regionale wegennet) lijkt een dergelijk park een welkome aanvulling op het Noord-Hollands voorzieningenniveau. Bovendien biedt een dergelijk waterpark de kans om een bijzonder onderdeel van het Olympisch programma naar Haarlemmermeer te halen: het wild water kanoën. Uiteraard kunnen voor en na de Olympische wedstrijd ook andere (inter)nationale wild water kano evenementen worden georganiseerd. Naast Olympische venue is het park uiteraard ook een reguliere toeristentrekker, zowel tijdens als voor en na de Spelen. Daarmee is het een aantrekkelijke toevoeging aan het bovenlokale recreatieve voorzieningenaanbod en als bezoekersmagneet een impuls voor de lokale economie. 2.5 De Haarlemmermeerse Olympische propositie samengevat Uit voorgaande paragrafen ontstaat een goed beeld van wat de kern van de Haarlemmermeerse Olympische propositie zou kunnen zijn. Drie kernbegrippen De propositie is opgebouwd rond drie lokale kernbegrippen: water, P21 en duurzaamheid. Water heeft een prominente plek in de geschiedenis en ruimtelijke inrichting van de polder. Hoewel nog niet gerealiseerd, lijkt ook P21 een prominente landmark te worden die de komende decennia een stempel zal drukken op het beeld Olympische kansen Haarlemmermeer 32

36 en de toekomst van Haarlemmermeer. Tijdelijke accommodaties zijn de sleutel om het aantrekkelijke Haarlemmermeerse ruimte-aanbod op innovatieve en duurzame wijze inzetbaar te maken voor Olympische ambities. Door een Haarlemmermeerse rol bij de organisatie van de Olympische Spelen langs deze twee kernbegrippen wordt optimale aansluiting gegarandeerd tussen de Olympische ambities enerzijds en het karakter en de toekomstige (autonome) ontwikkelingen van Haarlemmermeer anderzijds. Daarmee wordt de kans op een positieve Olympische legacy voor de gemeente en haar inwoners gemaximaliseerd. Sporten Het huisvesten van één of meerdere Olympische sportonderdelen is een aansprekende manier om de Spelen binnen de gemeentegrens te brengen en te profiteren van de positieve effecten die daarmee samenhangen. In lijn met bovenstaande kernbegrippen lijkt het voor Haarlemmermeer raadzaam om zich daarbij vooral te richten op de volgende sporten: - Hippische sport (P21) - BMX (P21) - Open water zwemmen (water) Moderne vijfkamp en wildwaterkanoën zijn ook interessante opties, maar komen slechts onder bepaalde voorwaarden in beeld 10. Daarnaast heeft Haarlemmermeer de mogelijkheid om, aanhakend bij bestaande ruimtelijke projecten (P21 en Schipholdriehoek), aansprekende (tijdelijke) multifunctionele sportaccommodaties te ontwikkelen gericht op een breed scala van Olympische sportonderdelen. In P21 kan een multifunctioneel evenemententerrein ruimte te bieden aan een veelheid van tijdelijke accommodaties. Bovendien kan de ontwikkeling van een dergelijke faciliteit als internationale showcase op het gebied van duurzame en innovatieve accommodatie-ontwikkeling een stevige impuls betekenen voor het lokale sport- en evenementenbeleid. In de Schipholdriehoek kan een grootschalige indoor accommodatie worden ontwikkeld waar Olympische sporten kunnen worden gehuisvest, of eventueel de internationale media. Na de Spelen kan de accommodatie als commercieel hallencomplex worden geëxploiteerd. Het aspect van tijdelijkheid is zowel vanuit duurzaamheids- en innovatieoptiek als vanuit (Olympische) profilering voor Haarlemmermeer een interessant subthema. Overige Olympische voorzieningen Haarlemmermeer lijkt een geschikte locatie voor het Olympisch dorp. Dit is een grootschalig en legacy-gevoelig onderdeel van de Spelen en daarmee slechts interessant voor een beperkt aantal locaties en partijen. Hetzelfde geldt voor de media-voorzieningen (IBC/MPC). Ontwikkelingslocaties zoals de Westflank, P21 en 10 De moderne vijfkamp is interessant omdat zij kan meeliften op de accommodatie van de hippische onderdelen. Het wildwaterkanoën is een optie wanneer kan worden meegelift op een te ontwikkelen entertainmentpark. Olympische kansen Haarlemmermeer 33

37 zeker wat de media-voorzieningen betreft - de Schipholdriehoek zijn hiervoor interessante locaties. Olympisch toerisme Tot slot kan Haarlemmermeer zich richten op het bieden van (tijdelijke) huisvesting van Olympische toeristen. Het tijdelijk transformeren van (leegstaande) kantoorpanden tot toeristenaccommodaties of het ontwikkelen van tijdelijke hotelvoorzieningen zijn interessante opties om bestedingen aan te trekken en de lokale economie maximaal te laten profiteren van de Olympische Spelen. Ook het huisvesten van water -gerelateerde toeristische voorzieningen past in deze effectmaximalisatiestrategie. Olympische kansen Haarlemmermeer 34

38 3. Olympische ambities in de praktijk Haarlemmermeer is in staat op meerdere fronten een aansprekende bijdrage te leveren aan de organisatie van de Olympische Spelen. Deze betrokkenheid vergt (financiële) inspanningen, maar levert ook aantrekkelijke economische en sociaal maatschappelijke baten op. Haarlemmermeerse deelname aan de Olympische organisatie is dan ook een interessante optie. Deelname aan het Olympisch project is echter geen vanzelfsprekendheid. Diverse gemeenten en provincies hebben hun interesse al kenbaar gemaakt om één of meerdere Olympische onderdelen te huisvesten. De uiteindelijke ruimtelijke inrichting van de Spelen zal afhangen van factoren als beschikbare accommodaties, ervaring met het organiseren van grootschalige evenementen, maatschappelijk draagvlak en investeringsbereidheid. Wanneer Haarlemmermeer daadwerkelijk een rol wil spelen in de Olympische ambities in het algemeen en de organisatie van de Olympisch en Paralympische Spelen, dan zal zij deze ambitie op overtuigende wijze in woord en daad voor het voetlicht moeten brengen. Dit hoofdstuk bevat suggesties voor enkele beleidsmaatregelen waarmee de Haarlemmermeer haar kansen in de huidige voorbereidingsfase kan maximaliseren. Dit begint met het actief bijdragen aan de korte termijn ambities van het Olympisch Plan 2028 en het in de kantlijn daarvan deelnemen aan de nationale Olympische discussies. Daarnaast dient zij zich nadrukkelijk te profileren als een sport- en evenementengemeente. Ook dient zij zich bewust te zijn van de sterke samenhang tussen haar ruimtelijke ambities en de Olympische plannen en deze relatie waar mogelijk te optimaliseren en uit te dragen. In de volgende paragrafen gaan wij nader op deze drie suggesties in. 3.1 Constructief bijdragen aan het OP 2028 Haarlemmermeer lijkt een aansprekende rol te kunnen gaan spelen bij de organisatie van de Olympische en Paralympische Spelen in ons land. Echter, dat geldt voor meerdere gemeenten. Om op termijn daadwerkelijk te mogen bijdragen aan de Olympische kansen Haarlemmermeer 35

39 organisatie van de Spelen zal Haarlemmermeer in de huidige voorbereidingsfase nadrukkelijk moeten investeren in het opbouwen van een betrouwbare en aansprekende positie binnen de nationale Olympische discussie. Die aanloopfase is overigens al begonnen. Want let wel, de Spelen voor 2028 worden in 2021 toegewezen. Dat betekent dat al in 2020 het uitgebreide en zeer gedetailleerde bid moet worden ingeleverd. Daarin zullen de venuelocaties al grotendeels vast staan. Om een serieuze partner te vormen is het cruciaal dat Haarlemmermeer op korte termijn actief gaat deelnemen aan de Olympische planontwikkeling. Dat vergt inzet op twee sporen. In de eerste plaats uiteraard het traject richting de Spelen. Belangrijk daarbij is de lopende discussie over de Olympische Hoofdstructuur en de aanstaande keuze voor de kandidaatstad. Maar minstens zo belangrijk is dat Haarlemmermeer zich profileert binnen het Olympisch Plan 2028 en een actieve bijdrage levert aan het realiseren van de nationale doelstellingen van dit plan. Het is te kort door de bocht om te spreken van voor wat (bijdrage aan het OP 2028), hoort wat (organisatie van een Olympisch onderdeel), maar het is evident dat aansprekende inzet en resultaten binnen het Olympisch Plan de gemeente goodwill opleveren bij de partijen die er toe doen. Het leveren van een bijdrage aan het realiseren van de doelstellingen van het OP 2028 betekent ook dat Haarlemmermeer zich actiever mengt in de Olympische discussie. Om te leren van good practices zal Haarlemmermeer meer dan nu het geval is aanwezig moeten zijn op relevante congressen en themabijeenkomsten. Daar ontstaan de noodzakelijke contacten en inzichten en heeft Haarlemmermeer bovendien de kans zichzelf binnen het Olympisch netwerk te profileren als een gemeente die haar Olympische ambities weet om te zetten in concrete acties. Concrete acties - Opstellen Haarlemmermeers Olympisch Plan, inclusief communicatieplan - Realiseren integrale borging OP 2028 in gemeentelijk beleid via bestuurlijk commitment en ambtelijk coördinator OP Inventariseren huidige projecten in lijn met OP 2028, ook buiten sportdomein - Aanwezigheid op Olympische congressen en bijeenkomsten (kennis) - Toenadering zoeken tot stakeholders Olympische discussie (netwerk) 3.2 Profileren als sport- en evenementengemeente Haarlemmermeer staat hoog genoteerd in diverse nationale ranglijsten. Of het nu gaat om inwonersaantal, economische ontwikkeling, kantoorruimte of bouwopgave, Haarlemmermeer is in ons land op veel fronten een toonaangevende gemeente. Op het gebied van sportevenementen is dat helaas nog niet het geval. Haarlemmermeer heeft op dat gebied nog relatief weinig historie. De gemeente zal zich op dit punt nog moeten bewijzen. Tegenover haar eigen inwoners én tegenover partijen die betrokken zijn bij de Olympische ambities van ons land. De partijen die Haarlemmermeer uiteindelijk een stukje van de Olympische taart moeten gunnen. Olympische kansen Haarlemmermeer 36

40 Haarlemmermeer zal de komende decennia stevig moeten inzetten op het succesvol organiseren van gerespecteerde evenementen. Bij voorkeur gaat het daarbij om sportevenementen. En bij voorkeur om evenementen met grote zichtbaarheid. De ontvangst van Olympia s Tour past goed in dat profiel, evenals het plan om in de toekomst enkele Major League Baseball wedstrijden te huisvesten. Maar ook evenementen als Mysteryland vergroot de lokale evenementenkennis en draagt bij aan het beeld van de Haarlemmermeer als thuisbasis voor grootschalige evenementen. Om de komende jaren te komen tot een aansprekend track record moet er zeker op het gebied van sportevenementen wel een stevig tandje bij. Dat begint bij het formuleren van een ambitie. Een ambitie die zich vertaald in een evenementenkalender. Welke evenementen willen we de komende 10 jaar organiseren. Die vraag moet mede beantwoord worden in het licht van de eerder beschreven Olympische ambities. Zet Haarlemmermeer in op het Olympisch open water zwemmen, dan zal zij de komende jaren vooral in die discipline ervaring op moeten doen en haar competenties moeten bewijzen. Bijvoorbeeld door het organiseren van NK s, enige tijd later gevolgd door wedstrijden op Europees niveau. Een interessant perspectief dient zich mogelijk aan in Er wordt momenteel gesproken over een mogelijke Amsterdamse kandidatuur voor het WK Zwemmen in dat jaar. Een absoluut topevenement, waarbij Haarlemmermeer zou kunnen inzetten op ondersteuning van het Amsterdamse bid door het onderdeel open water zwemmen voor haar rekening te nemen. In de Ringvaart, met de skyline van Amsterdam op de achtergrond en het publiek fietsend langs de kant )een unicum voor deze sport die zich meestal buiten het zicht van het publiek afspeelt. Wil Haarlemmermeer kans maken op het onderdeel Hippische sport dan biedt het nog te ontwikkelen P21 hiervoor prachtige kansen. Voorwaarde is wel dat het jaarlijkse Concours Hippique zich de komende jaren nadrukkelijk verder moeten ontwikkelen. Vanuit het evenementenbeleid zal de gemeente allianties moeten zoeken met lokale clubs om via een gezamenlijke lobby nationale evenementen naar Haarlemmermeer te halen. Voor internationale evenementen zal samen met de nationale bonden de internationale lobby moeten worden vormgegeven. Beide trajecten vergen het opbouwen en onderhouden van een netwerk in de (inter)nationale sportwereld. Olympische kansen Haarlemmermeer 37

41 Concrete acties - Opstellen meerjaren sportevenementenkalender - Contact leggen met bonden en evenementorganisatoren in Olympische focussporten - Vrij maken evenementenbudget, met name uit EZ/Citymarketing-gelden - Gerichte acquisitie op evenementen in Olympische focussporten (track record) - Gebruik maken van evenementenervaring en netwerk Amsterdam 3.3 Optimaliseren samenhang ruimtelijke projecten en OS De meest aansprekende legacy van de organisatie van de Olympische Spelen is de impact die het evenement heeft op de infrastructuur van de organiserende stad of regio. Men maakt onderscheid in drie niveaus: - Primaire infrastructuur. Dit betreft de sportieve infrastructuur, de stadions, sporthallen en trainingsaccommodaties. Op dit niveau is de impact van de Spelen het grootst; - Secundaire infrastructuur. Dit betreft Spelen-gerelateerde infrastructuur met een niet-sportief karakter, zoals het atletendorp en de media-accommodaties; - Tertiaire infrastructuur. Dit betreft algemene infrastructuur die effecten ondervindt van de organisatie van de Spelen, zoals wegen, spoorlijnen, vliegvelden, openbaar vervoer energievoorziening en telecommunicatie. De organisatie van de Olympische en Paralympische Spelen leidt in de regel tot modernisering en uitbreiding van de lokale en regionale infrastructuur. Idealiter sluit deze impuls aan bij de autonome ruimtelijke en economische ontwikkelingen van de stad en regio. Indien dat het geval is kunnen de Spelen als katalysator dienen voor geplande investeringen en ontwikkelingen. Dan is er sprake van een positieve legacy. Deze ruimtelijke dimensie van de Spelen is voor Haarlemmermeer van groot belang. In de eerste plaats maakt het duidelijk waarom Haarlemmermeer een interessante partij is wanneer het gaat om de organisatie van de Spelen. De benodigde uitbreidingen van vooral de primaire en secundaire infrastructuur vergen ruimte. In de dichtbevolkte noordvleugel van de Randstad beschikt Haarlemmermeer niet alleen over relatief veel ontwikkelbare ruimte, de beschikbare ontwikkelzones zijn in de regel ook nog goed gelegen (nabijheid Amsterdam) en uitstekend bereikbaar. In de tweede plaats kent Haarlemmermeer als groeigemeente en economische motor een ambitieus autonoom ontwikkelingsperspectief. Vergeleken met veel andere gemeenten zullen zowel de bevolking als de economie van Haarlemmermeer zich de komende decennia relatief sterk ontwikkelen. Dat betekent dat eventuele, voor de organisatie van de Spelen nieuwe of verbeterde infrastructurele voorzieningen met grote waarschijnlijkheid aansluiten bij de reguliere voorzieningenambities van de gemeente. Met andere woorden, Olympische investeringen in Haarlemmermeer kennen zo goed als zeker een positieve legacy. Olympische kansen Haarlemmermeer 38

42 Maar ook hiervoor geldt: dat gaat niet vanzelf. Het is zaak vroegtijdig en bij ruimtelijke en infrastructurele projecten betekent dat vaak jaar voor realisatie na te denken over de mogelijke relaties tussen bestaande lokale plannen en de grote ruimtelijke projecten. In grote lijnen zijn daarbij twee typen relaties te onderscheiden: push- en pullrelaties. Ruimtelijke of infrastructurele projecten die mogelijk een positieve impuls zullen ondervinden van de komst van de Olympische Spelen worden betiteld als pushprojecten. Dit zou bijvoorbeeld kunnen gelden voor het vertrammen van de Zuidtangent, of het ontwikkelen van de Schipholdriehoek. Deze al voorziene projecten zullen met de eventuele komst van de Spelen een zet in de rug krijgen en waarschijnlijk versneld worden gerealiseerd. Voor Haarlemmermeer is het zaak ook oog te hebben voor pull-projecten. Dit betreft lokale ruimtelijke of infrastructurele projecten die de aantrekkelijkheid van de gemeente als Olympische locatie vergroten. Bijvoorbeeld de ontwikkeling van P21. Dit grootschalig nog te ontwikkelen recreatiegebied lijkt zeer geschikt voor de organisatie van één of meer Olympische onderdelen. Een afgewogen ontwikkeling van P21 helpt daarmee een deel van de Spelen en de bijbehorende voordelen naar Haarlemmermeer te trekken. Concrete acties - Lopende projecten scannen op mogelijke samenhang met Olympische Spelen - OS-potentie nadrukkelijk meenemen in externe communicatie rond projecten - Aansluiting zoeken bij ontwikkelingsproces rond Olympische Hoofdstructuur - Concept van show case evenemententerrein uitwerken met bouw- en architecten- en ingenieurswereld - Droombeelden ontwikkelen van Olympische locaties Olympische kansen Haarlemmermeer 39

43 Gebruikte documenten ECORYS (2008) Haalbaarheid Leisurefuncties Park van de 21 e Eeuw Haarlemmermeer, Rotterdam Gemeente Amsterdam, DRO (2009) PlanAmsterdam, De Olympische Spelen van 2028, Amsterdam Gemeente Haarlemmermeer (2009) Concept Startdocument Masterplan Park21, Haarlemmermeer Gemeente Haarlemmermeer (2009) Structuurvisie Haarlemmermeer Contouren van de Toekomst, Haarlemmermeer Gemeente Haarlemmermeer (2009) Sport in een beweeglijk perspectief. Sportnota Haarlemmermeer , Haarlemmermeer Hoorn, Y. van den, en S. van den Biggelaar (2008) Accommodaties voor Topsportevenementen in Nederland, Nijmegen Ministerie van VWS (2009) Uitblinken op alle niveaus. Kabinetstandpunt bij het Olympisch Plan 2028, Den Haag Ministerie van VROM i.s.m. NOC*NSF, Twynstra Gudde & Nieuwe Gracht (2008) Schetsboek Ruimte voor Olympische Plannen, Utrecht NOC*NSF i.s.m. Bureau Nieuwe Gracht (2011) Sportlandkaart, Verkenning ruimtelijke inrichting grootschalige topsportaccommodaties, Eindverslag Ruimtelijke en Programmatische Verkenningen, Utrecht NOC*NSF (2009) Expertrapport Nederlandse sport naar Olympisch niveau, dam uitgeverij, Deventer NOC*NSF (2009) Olympisch Plan 2028 Plan van Aanpak op hoofdlijnen, Nieuwegein OECD (2008) Local Development Benefits from Staging Global Events, Parijs Olympisch Vuur (2011) Magazine 2028, Arko Sports Media, Nieuwegein Paauw, R. en J. Visser, Model voor de toekomst. Amsterdam Olympische Spelen 1928, De Buitenspelers, Rotterdam Preuss, H. (2004) The Economics of Staging the Olympics, A Comparison of the Games , Edward Elgar Publishing, Cheltenham Olympische kansen Haarlemmermeer 40

44 Provincie Noord-Holland (2010) Beleidsnotitie topsport Bouwen aan een topsportklimaat, Haarlem Provincie Noord-Holland, Gemeente Haarlemmermeer, Ministerie van VenW en Hoogheemraadschap Rijnland (2010) Schipholdriehoek Gebiedsvisie Internationale ambitie voor een duurzame ruimtelijk-economische ontwikkeling, Haarlem Provincie Noord-Holland (2009) Publiek kader Schipholdriehoek, Haarlem Sport2B (2009) Olympische Spelen 2028 Amsterdam, Hoofddorp Sport2B (2009) Kosten en baten van Olympische bids, Hoofddorp Sport2B (2007). Casestudy topsportevenementen, Hoofddorp Trappel, C. (2007) Zijn wij er klaar voor? Onderzoek naar de geschiktheid van Nederlandse accommodaties voor de organisatie van grootschalige topsportevenementen, Arnhem Twynstra Gudde & Nieuwe Gracht (2008) Werkdocumenten Ateliers 1 (Ruimtebehoefte en Configuraties), 2( Investeringen en Combinaties), 3 (Trends, Markten en Legacies), 4 (Ruimtelijke modellen) en 5 (Effecten en Optimalisering) Utrecht VNG en IPO (2010) Position Paper VNG en IPO Olympisch Plan 2028, Den Haag Olympische kansen Haarlemmermeer 41

45 Bijlage 1. Het Olympisch Plan 2028 Het Olympisch Plan 2028 heeft als doel heel Nederland door middel van sport naar Olympisch niveau te brengen. Het ijkpunt daarbij is Dit ijkpunt is een tussenstap op weg naar het ultieme doel: de organisatie van de Olympische en Paralympische Spelen in De Olympische ambitie heeft de afgelopen jaren bij veel organisaties en personen energie losgemaakt. Geïnspireerd door het Olympisch perspectief zijn ambities geformuleerd en komen spraakmakende (sport)projecten van de grond. Ambities van het Olympisch Plan 2028 Het Olympisch Plan 2028 is opgebouwd rond acht ambities. Deze acht ambities zijn helder beschreven in het hiernaast getoonde Plan van Aanpak op hoofdlijnen. In het vervolg van deze paragraaf worden ze kort toegelicht. De eerste ambitie van het Olympisch Plan 2028 is de topsportambitie. Hierbij gaat het om het creëren van een vruchtbaar topsportklimaat waarin onze topsporters kunnen excelleren. Hierdoor weet Nederland structureel een top 10 positie in te nemen op diverse wereldranglijsten. Deze topsportprestaties zijn goed voor onze nationale trots én voor het aanzien van Nederland in de wereld. De tweede ambitie is de breedtesportambitie. Nederland zou in 2016 een samenleving moeten zijn waar het beoefenen van sport voor jong en oud een belangrijke kwaliteit is van het dagelijks leven. Het concrete doel is dat in 2016 minimaal 75% van de Nederlanders, uit alle lagen van de (multiculturele) samenleving, aan sport doet. Het houdt lichaam gezond en geest scherp en is vooral ook vooral leuk om te doen. De derde ambitie is de sociaal-maatschappelijke ambitie. Hierbij staat het meedoen aan de samenleving centraal. Nederland heeft in 2016 een sociaal klimaat waarin burgers met plezier samenleven, trots zijn Nederlander te zijn en graag iets bijdragen aan de maatschappij. Sport wordt als het ideale middel gezien om mensen over de streep te trekken en verbindingen te leggen. De vierde ambitie, de welzijnsambitie beoogt dat Nederland in 2016 een gezonde bevolking heeft. Een bevolking die bestaat uit fitte werknemers, vitale ouderen en minder mensen met overgewicht. Voldoende beweging en gezonde voeding zijn daarvoor erg belangrijk. De vijfde ambitie is de economische ambitie. Nederland is een klein land met een sterke stabiele economie. Ons internationale imago speelt een belangrijke rol. Olympische kansen Haarlemmermeer 42

46 Aansprekende sportprestaties en de organisatie van internationale sportevenementen versterken dat imago. Daarnaast zorgen diezelfde sportevenementen ook voor werkgelegenheid en brengen ze nieuw geld in het laatje. Tot slot draagt sport bij aan fitte medewerkers en een grotere arbeidsparticipatie. De zesde ambitie is de ruimtelijke ambitie. Een klein en vol land als Nederland vergt een actief en innovatief ruimtelijk beleid. De ruimtelijke ambitie gaat verder dan 2016 en kijkt nadrukkelijk richting Mocht ons land in de toekomst de Olympisch en Paralympisch Spelen organiseren dan vereist dat (versnelling van) aanpassingen aan de infrastructuur. Het is noodzakelijk vroegtijdig na te denken over de eventuele inpassing van de Spelen in de Nederlandse ruimtelijke ontwikkeling en ambities. De evenementenambitie moet Nederland voorbereiden op het organiseren van grote (sport)evenementen. Evenementen zorgen namelijk nieuwe werkgelegenheid, investeringen in de toeristensector en bevestigen onze gastvrije reputatie in de wereld. De evenementenambitie is erop gericht dat Nederland in 2016 bekend staat om zijn grote ambitie en talent voor het organiseren van grote sport- en culturele evenementen. De laatste van de acht ambities gaat over de media-aandacht voor sport. Het vergroten en het verbreden van de media-aandacht voor sport zullen ertoe bijdragen dat meer mensen regelmatig aan sport doen. De media vormen onmisbare schakels in het onderhouden en vergroten van de aandacht voor sport in de samenleving. Bouwstenen van het Olympisch Plan 2028 Begin 2009 verscheen het Expertrapport Olympisch Plan Dit rapport is de uitwerking van het sportgedeelte van het Olympisch Plan. Langs zes bouwstenen wordt voor Nederland het Olympisch niveau beschreven. Centraal daarbij staan de gedachten dat in een sportland van Olympisch niveau veel mensen aan sport doen, velen passief van sport genieten en sport een belangrijke plek inneemt in het leven van individuen en binnen de gehele samenleving. Twee bouwstenen hebben betrekking op het beoefenen van sport: de bouwsteen Topsport en de bouwsteen Sportontwikkeling. De bouwsteen Topsport staat in het teken van het laten excelleren van Nederlandse topsporters op Olympische en Paralympische Spelen, WK s en EK s. De bouwsteen Sportontwikkeling heeft betrekking op verhogen van de sportparticipatie in ons land. Ook het passief genieten van sport is uitgewerkt langs twee bouwstenen. De bouwsteen Evenementen focust op de ambitie om meer aansprekende sportevenementen naar Nederland te halen en zo bij te dragen aan een de sportbeleving in ons land. De bouwsteen Mediaconsumptie is gericht op het vergroten van de beschikbaarheid en toegankelijkheid van een divers sportaanbod via diverse kanalen. Olympische kansen Haarlemmermeer 43

47 Bij de laatste twee bouwstenen staat de meerwaarde van sport voor de ontwikkeling van individuen en de samenleving. De bouwsteen Sportwaarden gaat over de bijdrage van sport aan persoonlijke ontwikkeling in termen van zelfvertrouwen, trots en gezond leven. De bouwsteen Maatschappelijke thema s is gericht op hoe sport een effectief instrument vormt bij het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken als sociale cohesie en obesitas. In een sportland op Olympisch niveau worden goede prestaties geleverd op alle bouwstenen. Het doel daarbij is om te komen tot samenleving waarin sport diep is verankerd. Het Olympisch Plan 2028 heeft daartoe een achttal ambities geformuleerd voor de jaren tot Ambities van de Rijksoverheid De Nederlandse overheid heeft zich in juli 2009 achter het Olympisch Plan 2028 geschaard. Zij beschouwt het Olympisch Plan 2028 van grote waarde voor de Nederlandse samenleving omdat het kansen biedt voor heel Nederland, niet alleen voor de sport. Als reactie op het Olympisch Plan 2028 heeft het Kabinet een vijftal ambities geformuleerd die aansluiten bij de acht ambities van het Olympisch Plan De eerste ambitie is die van een talentvol Nederland. In 2028 is er in Nederland een cultuur van willen presteren en kunnen excelleren op gebieden zoals sport, onderwijs, cultuur, wetenschap, innovatie en ondernemerschap. In de tweede ambitie staat het meedoen centraal. In 2028 is sport voor iedereen in Nederland toegankelijk en door sport doen steeds meer mensen mee aan de samenleving. Bijvoorbeeld op het werk of op school zijn er nieuwe mogelijkheden voor mensen om met elkaar te gaan sporten. Een vitaler Nederland is de derde ambitie. Hier gaat het vooral om het bevorderen van de gezondheid van de Nederlandse bevolking door middel van sport. Een actieve en gezonde leefstijl moet ingeburgerd zijn onder alle lagen van de bevolking en er is meer aandacht voor gezonde voeding en beweging. De volgende ambitie wordt de kaart van Nederland genoemd. In 2028 is Nederland een duurzaam en aantrekkelijk land voor bezoekers, met een prettig leefklimaat voor bewoners, een goede bereikbaarheid en een gunstige vestigingsklimaat voor bedrijven. Tot slot is er de ambitie Nederland in beeld. Daarbij gaat het vooral om Nederland in beeld te brengen in het buitenland door aansprekende (sport)evenementen en sportprestaties. Dit draagt bij aan een betrouwbaar imago en het bevorderd de aanvoer van buitenlandse toeristen. Olympische kansen Haarlemmermeer 44

48 Fasen in het Olympisch Plan 2028 Het Olympisch Plan 2028 bestaat uit drie fases die elk worden afgesloten met een duidelijke mijlpaal. De eerste fase staat in het teken van het opbouwen van een Olympisch niveau in Nederland. Deze fase is in 2009 begonnen met het formuleren van de ambities. Deze fase wordt afgesloten in Dan zal blijken of de ambities zijn waargemaakt. Bovendien zal dan blijken of Nederland er dan klaar voor is om zich kandidaat te stellen van de Olympische en Paralympische Spelen in Mocht deze vraag positief beantwoord worden dan breekt de tweede fase aan. In deze fase staat de Olympische kandidatuur centraal. Tijdens deze fase zal er een bidbook voor het Internationaal Olympisch Comité geschreven worden en zal er gelobbyd moeten worden om de baten van de Nederlandse kandidatuur onder de aandacht te brengen bij het IOC. Deze fase wordt afgesloten in 2021 wanneer het IOC de Olympisch en Paralympische Spelen van 2028 toewijst aan één van de kandidaatsteden. Mocht blijken dat Nederland de Olympische en Paralympisch Spelen in 2028 mag organiseren, breekt de organisatiefase aan. Deze laatste fase van het Olympisch Plan 2028 moet Nederland fysiek klaarmaken voor de organisatie van de Olympische en Paralympische Spelen. Deze fase duurt zeven jaar en is het kroonstuk op het Olympisch Plan Organisatie van Olympisch Plan 2028 Tijdens de Algemene Ledenvergadering van NOC*NSF op 12 mei 2009 hebben de vertegenwoordigers van de aangesloten sportbonden zich collectief achter het Olympisch Plan 2028 geschaard. Twee maanden later kwam de Rijksoverheid met het kabinetstandpunt betreffende het Olympisch Plan. In dit kabinetstandpunt werden de vijf ambities van de Rijksoverheid gepresenteerd. Amper een week later voegde zich daarbij de Nederlandse provincies (IPO), de vier grote steden (Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht), de Vereniging Nederlandse Gemeente (VNG), de vakbeweging (FNV) en het bedrijfsleven (VNO-NCW). Deze organisaties hebben het Charter Olympisch Plan 2028 getekend waardoor de alliantie Olympisch Vuur een feit geworden. Vertegenwoordigers van de alliantiepartners aangevuld met een aantal benoemingen op persoonlijke titel vormen de Council Olympisch Plan Deze council is een bestuurlijke afspiegeling van de voornaamste maatschappelijke stromingen en organisaties in Nederland en heeft als doel ervoor te zorgen dat de ambities van het Olympisch Plan 2028 kunnen worden gerealiseerd. Ter ondersteuning van het Council is het program office Olympisch Vuur in het leven geroepen. Dit team, bestaande uit tien professionals, zorgt voor de dagelijkse gang van zaken bij Olympisch Vuur. Olympische kansen Haarlemmermeer 45

49 Vervolgens is er nog de Club van Dit is een adviesraad dat bestaat uit een veertigtal ambassadeurs en deskundigen die enerzijds het Olympisch Plan promoten en anderzijds de council en program office bijstaan als klankbord. Praktijkvoorbeelden Sinds de alliantie Olympisch Vuur is gevormd zijn er overal in Nederland partijen aan de slag gegaan om het Olympisch Plan 2028 ook op lokaal niveau te implementeren. Het Olympisch Plan 2028 heeft energie losgemaakt om partijen aan tafel te krijgen en om organisaties verder te laten kijken dan hun eigen beleidskader. Als voorbeeld worden hier een aantal praktijkvoorbeelden genoemd. Olympisch Plan Drenthe Op 29 januari 2010 presenteerde de provincie Drenthe het Olympisch Plan Drenthe. Dit is een lokale bijdrage aan het nationale Olympisch Plan Het nationale plan heeft de provincie geïnspireerd om met vertegenwoordigers van verschillende maatschappelijke organisaties in Drenthe rond de tafel te zitten en een meerjarenperspectief voor Drenthe neer te zetten. Inmiddels zijn er al 50 projecten opgestart onder het Drentse Olympisch Plan. Eén daarvan is het Olympisch jaar in Drentse buurtgemeente Grolloo. Het doel is om 75 procent van alle Grolloënaren aan het sporten te krijgen door gebruik te maken van bestaande faciliteiten en sportverenigingen. Jaarcongres Olympisch Vuur De alliantie Olympisch Vuur organiseert jaarlijks het Olympisch Vuur jaarcongres voor alle betrokkenen rondom het Olympisch Plan De bedoeling van dit jaarcongres is om de gerealiseerde projecten te tonen, inspiratie op te doen en vooruit te kijken naar het komende jaar. De eerste editie van het jaarcongres was in Tijdens dat jaarcongres werd de nationale evenementen kalender gelanceerd, waarop alle evenementen op het gebied van sport, cultuur en congressen te vinden zijn. Op het jaarcongres van 2011 werd het topsportteam voor het eerst gepresenteerd. De 28 ex-topsporters gaan het Olympische verhaal uitdragen en andere partijen en personen enthousiasmeren om een bijdrage te leveren. Sectorplan sportonderzoek en onderwijs De HBO raad publiceerde op 14 juli het ambitiedocument Olympische ambitie voor het hbo. Daarin wordt beschreven hoe hbo-instellingen kunnen bijdragen aan het realiseren van de ambities van het Olympisch Plan Vervolgens gingen 53 universiteiten, hogescholen, onderzoeksinstituten, sportorganisaties en sportkoepels samen kijken wat er tot 2016 moet gebeuren om de hele sector op Olympisch niveau te brengen. Dit rapport werd in oktober 2010 gepresenteerd en wordt als redelijk kansrijk gezien. Olympische kansen Haarlemmermeer 46