EVALUATIE MINIMAREGELINGEN

Transcriptie

1 EVALUATIE MINIMAREGELINGEN september 2011 SBP/jaapg 1

2 1. INLEIDING In het najaar van 2008 heeft de gemeenteraad ingestemd met een aantal voorstellen ten aanzien van de minimaregelingen van de gemeente Hoogeveen. Eén van de voorstellen was om de grens van het norminkomen op te trekken van 110% naar 120% van de bijstandsnorm. Deze wijzigingen zijn per 1 januari 2009 in werking getreden. In deze evaluatie bekijken we of de maatregelen tot dusver hebben geleid tot een toename in gebruik van de regelingen en of aan de verwachtingen is voldaan. Conclusie We kunnen constateren dat de aanpassingen die gedaan zijn in het kader van de notitie Minimaregelingen nader bekeken op een aantal terreinen effect hebben gesorteerd. De verruiming van het norminkomen en daarmee de doelgroep, het afschaffen van de bonnetjescultuur en het ambtshalve verstrekken hebben het niet-gebruik teruggedrongen. Aanvullende acties zoals het aanschrijven van gezinnen met kinderen die van de basisschool naar het middelbaar onderwijs wisselen en het organiseren van een systeem rond hulp bij het invullen van belastingaangiftes hebben ook geleid tot een toename in gebruik. 2

3 2. DE REGELINGEN In deze paragraaf wordt beschreven hoe de afzonderlijke regelingen zijn gebruikt, waarbij een vergelijking wordt gemaakt tussen de jaren 2007, 2008, 2009 en Er wordt in de registratie rond het gebruik van de regelingen een onderscheid gemaakt tussen klanten en niet-klanten. Klanten zijn mensen die via de gemeente Hoogeveen een uitkering ontvangen. Dit kan een WWB-uitkering zijn, maar ook een uitkering in het kader van de IOAW of IOAZ. Niet-klanten zijn de overige inwoners van Hoogeveen, die een beroep doen op onze regelingen. 2.1 Activiteitenfonds: (aantal huishoudens) Regeling om mensen met een inkomen tot 120% van de bijstandsnorm in staat te stellen mee te doen aan maatschappelijke activiteiten en het sociale leven. Per gezinslid kan 85 aangevraagd worden voor sportactiviteiten, culturele activiteiten en educatieve activiteiten. jaar klanten niet klanten totaal totaal bedrag , , ,00 Over het jaar 2007 beschikken we niet over de juiste gegevens rond het gebruik van het activiteitenfonds. Daarom is dat jaar niet meegenomen in deze vergelijking. Ten opzichte van 2008 is het gebruik van de regeling toegenomen met 57%. Omdat deze regeling al in 2008 was aangepast en het norminkomen toen al naar 120% van de bijstandnorm was gebracht, heeft de toename in het gebruik hier dus andere oorzaken. Voornaamste redenen zijn: - per 2009 is de declaratiecultuur is afgeschaft. Mensen hoeven geen bonnetjes meer te overleggen en krijgen standaard het maximumbedrag van 85,- per gezinslid. Voorheen kreeg men het bedrag dat via bonnetjes gedeclareerd werd. Deze veranderde werkwijze is ook terug te zien in de financiën. Het gemiddelde bedrag dat per huishouden wordt uitgekeerd voor het activiteitenfonds is gestegen van 130 in 2008 naar 145 in per 1 januari 2010 is de gemeente Hoogeveen overgegaan tot ambtshalve verstrekking van het activiteitenfonds. Hierdoor hoeven mensen niet jaar op jaar opnieuw een aanvraag in te dienen. Dit heeft een duidelijke stijging veroorzaakt in het aantal huishoudens dat gebruik maakt van de regeling. Dat is ook logisch; mensen kunnen nu niet meer vergeten of nalaten aan te vragen. - In 2010 heeft de vindplaatsgerichte consulent (aangesteld in het kader van het project Kinderen en armoede) veel activiteiten ontplooid om de doelgroep bekend te maken met de regelingen. In 2010 maakten 1881 huishoudens gebruik van de regeling. Dit is zo n 61% van de totale doelgroep huishoudens in de gemeente Hoogeveen (tot 120% van de bijstandsnorm). In 2006 maakte nog maar 40% van de doelgroep gebruik van deze regeling! In 2010 is zoals gezegd overgegaan tot ambtshalve verstrekking van de bijdrage activiteitenfonds aan huishoudens, die bij ons bekend zijn. Dit is vooral een verbetering van de dienstverlening naar onze klanten. Tegelijkertijd levert het ook in de uitvoering administratieve winst op. Door deze ambtshalve verstrekking zal het gebruik naar verwachting alleen maar toenemen. 3

4 2.2 Tegemoetkoming bijkomende studiekosten: Voor mensen met een inkomen tot 120% van de bijstandsnorm bestaat de mogelijkheid voor een bijdrage in bijkomende studiekosten. Te denken valt aan een boekentas, fiets, computer, schoolreis en kamp e.d. Het gaat hier om bijzondere bijstand op individuele aanvraag. De volgende verstrekkingen worden vergoed (maximumbedragen): 1. bijzondere bijstand voor bijkomende studiekosten voor kinderen die van de basisschool naar het voortgezet onderwijs gaan 350,00; 2. bijzondere bijstand voor bijkomende studiekosten basisschool 100,00; 3. bijzondere bijstand voor bijkomende studiekosten voorgezet onderwijs 250,00. jaar klanten niet klanten totaal totaal bedrag , , , ,00 Het gebruik van deze regeling is in 2010 in aantallen ten opzichte van 2008 met meer dan 50% gestegen. In financiële zin is het gebruik met meer dan 60% gestegen. Ten opzichte van 2007 heeft er in financiële zin meer dan een verdubbeling plaatsgevonden. Er komen dus niet alleen steeds meer aanvragen; het gemiddelde gevraagde bedrag per aanvraag is ook hoger geworden. Ook deze regeling is per 1 januari 2009 gewijzigd; het norminkomen is verhoogd naar 120% van de bijstandsnorm. Bovendien is er door de gemeente Hoogeveen proactieve gewerkt: gezinnen met kinderen die van het basisonderwijs naar het voortgezet onderwijs gaan zijn medio 2009 en medio 2010 aangeschreven. Dit heeft een goed resultaat opgeleverd en een opvallende toename in het gebruik van de regeling opgeleverd. Uiteraard geldt deze regeling niet alleen voor deze groep kinderen, maar dit is vaak wel een moment waarop ouders relatief veel kosten maken. Daarom is er voor gekozen deze groep gericht te benaderen. Maar zoals gezegd geldt de regeling voor een veel grotere groep. Per augustus 2011 (deze regeling loopt per schooljaar) zal ook hier overgegaan worden tot ambtshalve verstrekking, waar mogelijk. 2.3 Categoriale bijzondere bijstand 65+: Bijdrage in duurzame gebruiksgoederen voor mensen van 65 jaar en ouder met een inkomen tot 120% van de bijstandsnorm. Gemaximeerd. jaar klanten niet klanten totaal totaal bedrag Het gebruik van deze regeling is na 2009 minimaal gestegen. Ook deze regeling is per 1 januari 2009 gewijzigd; het norminkomen is verhoogd naar 120% van de bijstandsnorm. Toch heeft dit weinig extra gebruik opgeleverd. Het aantal niet-klanten is weliswaar met 38 gestegen; het aantal klanten is met 19 afgenomen. Dat is wel te verklaren: tot 2009 werden mensen met aanvullende bijstand 65+ als klanten geregistreerd. Vanaf 2009 is deze regeling overgedragen aan de Sociale Verzekeringsbank, waardoor de mensen niet meer als klant bij de gemeente geregistreerd staan. Dat er in 2010 nog 7 klanten werden geregistreerd is een fout in de registratie. 4

5 2.4 Categoriale bijzondere bijstand chronisch zieken en gehandicapten: jaar klanten niet klanten totaal totaal bedrag , , , ,00 Ook deze regeling is per 1 januari 2009 gewijzigd; het norminkomen is verhoogd naar 120% van de bijstandsnorm. Het gebruik van deze regeling is na deze wijziging gestegen met 85%! Er is vooral een grote toename te zien in het aantal niet-klanten dat gebruik maakt van de regeling. Opvallend is dat in 2008 nog een kleine daling in het aantal te zien was. De enige objectieve verklaring die gevonden kan worden is dat de stijging is toe te schrijven aan de uitbreiding van de doelgroep. De groep potentiële gebruikers is namelijk niet proactief benaderd. De doelgroep van deze regeling is overigens ook doelgroep van de WMO. Toch is het aantal mensen dat gebruik maakt van beide voorzieningen relatief laag. Met de vorming van het cluster Dienstverlening & Handhaving (waar het minimabeleid wordt uitgevoerd) wordt er aan gewerkt om steeds meer bestanden te ontsluiten en te koppelen. Daardoor krijgen we steeds meer gegevens om ons beleid op af te stellen. 2.5 Collectieve ziektekosten: Het gebruik van deze regeling is ten opzichte van 2008 constant gebleven. Het aantal schommelt rond de Het grootste deel van de mensen die gebruik maakt van deze regeling heeft een Wwb-uitkering. De rest heeft een andere uitkering, zoals bijv. WAO. De reden dat er weinig toename in gebruik is sinds 2009, ligt in het feit dat er weinig PR is geweest rondom de uitbreiding van deze regeling. Eind 2010 is er daarom volop publiciteit gegeven aan de mogelijkheid gebruik te maken van de regeling. Dat heeft geresulteerd in zeer veel aanmeldingen. In 2011 zal het gebruik dus aanzienlijk toenemen. Per 1 januari 2010 heeft de gemeente Hoogeveen een nieuw contract afgesloten met Zilveren Kruis Achmea voor een Gemeente Extra Plus Pakket. Dit is een uitgebreider pakket dan het vorige, dat er met name voor moet zorgen dat het toenemende gebruik van de bijzondere bijstand voor medische kosten teruggedrongen wordt. Ook is het een uitbreiding van onze dienstverlening naar de gebruikers van de regeling. De dekking wordt namelijk uitgebreid, het eigen risico wordt kwijtgescholden en klanten krijgen een hogere korting op de premie. 2.6 Langdurigheidstoeslag: Een regeling die niet meegenomen is in Minimaregelingen nader bekeken is de langdurigheidstoeslag. Deze regeling is per 1 januari 2009 gedecentraliseerd van het rijk naar gemeenten. Bovendien is de regeling ook toegankelijk geworden voor werkenden met een langdurig laag inkomen. Verder kregen gemeenten beleidsvrijheid om een aantal criteria aan te passen. Hoogeveen heeft besloten de referteperiode voor de langdurigheidstoeslag terug te brengen van 5 naar 3 jaar. Dit betekent dat iedereen die gedurende een periode een inkomen van maximaal 100% van de bijstandsnorm heeft gehad, aanspraak kan maken op de langdurigheidstoeslag. Deze ontwikkelingen hebben bijgedragen aan een forse toename in gebruik. 5

6 jaar klanten niet klanten totaal totaal bedrag Bij de langdurigheidstoeslag wordt niet geregistreerd op klanten en niet-klanten. Dit was omdat de langdurigheidstoeslag tot 2009 alleen toegankelijk was voor klanten. Die situatie is inmiddels gewijzigd en vanaf nu wordt er ook geregistreerd op niet-klanten. 6

7 3. FINANCIËN 3.1 Wat betekent dit nou voor de uitgaven? Weggezet tegen de begrote financiën uit Minimaregelingen nader bekeken ontstaat het volgende overzicht. Voor 2009 maakten we een inschatting dat we extra uitgaven zouden krijgen voor de minimaregelingen. Deze extra uitgaven werden geschat op in totaal Het betrof naast toenemend gebruik van de regelingen ook een fte bij Sociale Zaken en de continuering van de detachering van een contactpersoon bij SWW. De toename in gebruik van de regelingen werd geraamd op per jaar. De uitgaven voor minimaregelingen over 2008, 2009 en Regeling Bijz. bijstand chr. zieken en gehandicapten Cat. bijz. bijstand Regeling tegemoetkoming bijk. studiekosten Activiteitenfonds Totaal Voor het activiteitenfonds waren geen extra kosten geraamd, omdat voor deze regeling al een norminkomen van 120% van de bijstandsnorm gold. Door het wegnemen van administratieve handelingen en het ambtshalve verstrekken is er echter wel een duidelijke toename van het gebruik van de regeling zien. Vandaar dat het activiteitenfonds wel in bovenstaande opsomming is meegenomen. Verder valt op dat de verwachte toename van de kosten voor de categoriale bijzondere bijstand 65+ maar in kleine mate heeft plaatsgevonden. Verruiming van de regeling en de doelgroep voor deze regeling hebben niet geleid tot een verwachte toename in gebruik. Geconcludeerd kan worden dat de financiële gevolgen van de herijking van het minimabeleid na twee jaar boven het niveau liggen dat was verwacht en geraamd. Hoewel de inschatting niet op alle onderdelen klopte, liggen de extra uitgaven in 2010 ten opzichte van de begroting 2009 inmiddels rond de Dat is dus iets meer dan de geschatte Dat het grootste deel hiervan voortkomt uit een toename in het gebruik van het activiteitenfonds was niet voorzien. De toename in het gebruik van de categoriale bijzondere bijstand 65+ is enigszins achterwege gebleven. Opgemerkt moet worden dat in het eerste jaar na de wijzigingen in de minimaregelingen (2009) de verwachte stijging van de uitgaven nog niet is bereikt. Dit heeft ook gevolgen gehad voor het beslag op de Reserve Minimabeleid. Als de stijging van de afgelopen twee jaren doorzet, kunnen de uitgaven nog verder stijgen. De kans hierop is reëel omdat we steeds meer proactief te werk gaan teneinde het niet-gebruik van regelingen terug te dringen. De vindplaatsgerichte consulent verzorgt voorlichting over onze regelingen, bij de regeling tegemoetkoming studiekosten willen we over gaan naar ambtshalve verstrekking en door het systeem van hulp bij het invullen van belastingaangiften worden mensen ook toegeleid naar gemeentelijke regelingen. Van de overige kosten die in Minimaregelingen nader bekeken zijn opgevoerd zijn in 2009 en 2010 de kosten voor een extra fte bij Sociale Zaken en de kosten voor het continueren van een contactpersoon bij SWW ook daadwerkelijk betaald. De kosten voor de belastingaangifte voor minima zullen voor het eerst in 2010 betaald worden. 7

8 Gelet op de forse toename in het aantal aanvragen bij de afdeling Sociale Zaken is de extra fte in de uitvoering bij Sociale Zaken, waartoe in 2008 ook door de raad is besloten, geen overbodige luxe geweest. Niet opgenomen in Minimaregelingen nader bekeken, maar wel een snel groeiende kostenpost is de Langdurigheidstoeslag. De extra kosten hiervoor worden echter niet uit de Reserve Minimabeleid gehaald. 3.2 Reserve Minimabeleid De reserve minimabeleid is bedoeld om eventuele tekorten op het minimabeleid op te kunnen vangen. De afgelopen jaren zijn de tekorten van het minimabeleid ten laste van deze reserve gebracht. De stand van de reserve bedroeg op 31 december Er is in 2010 een uitname van gedaan, waarvan ten behoeve van de post schuldhulpverlening. Voor de extra kosten van de minimaregelingen is voor 2010 uiteindelijk maar uit de Reserve Minimabeleid gehaald. Deels doordat de begrotingsposten in 2010 aangepast zijn aan de hogere kosten en deels doordat de extra kosten konden worden opgevangen binnen de begroting van Sociale Zaken (posten bijzondere bijstand en collectieve ziektekostenverzekering). Naar verwachting staat de reserve eind 2011 of in de loop van 2012 op 0. 8

9 4. CONCLUSIE We hebben in de paragrafen voor de afzonderlijke regelingen geconstateerd dat, op de regeling categoriale bijzondere bijstand 65+ na, een behoorlijke toename in het gebruik van de regelingen te zien is. In dat opzicht zijn de wijzigingen waartoe eind 2008 besloten is succesvol geweest. De relatief grotere toename in het aantal niet-klanten is verklaarbaar. Het is aannemelijk dat in de groep mensen met 110% tot 120% van de bijstandsnorm, die door de genomen maatregelen per 1 januari 2009 ook gebruik kan maken van de regelingen, hoofdzakelijk niet-klanten zaten. Er zullen immers weinig klanten geweest zijn, die vanaf 2009 ineens meer inkomen verwierven en daarmee boven de 110% van de bijstandsnorm kwamen. Vandaar de toename in het aantal niet-klanten. Maar hebben deze acties ook opgeleverd wat er in Minimaregelingen nader bekeken van werd verwacht? Voor een groot deel wel! In de regelingen activiteitenfonds, tegemoetkoming bijkomende studiekosten en categoriale bijzondere bijstand chronisch zieken en gehandicapten is een significante toename in het aantal aanvragen te zien. Alleen bij de regeling categoriale bijzondere bijstand 65+ is geen resultaat waarneembaar. Dit is in de bijbehorende tekst hiervoor verklaard. Het is moeilijk aan te geven in hoeverre de gevolgen van de financiële crisis en het grotere bewustzijn van mensen rond geldzaken een rol spelen in de toename van het gebruik van de regelingen. Maar het is aannemelijk dat mensen in deze tijd meer op de kleintjes letten en dus ook eerder gebruik maken van de beschikbare regelingen. Rond het activiteitenfonds bereiken we inmiddels 61% van onze doelgroep. Komend van 40% in 2006 is dat een stijging in het gebruik van 50%! In 2011 zal moeten blijken of de huidige stijging in gebruik van de minimaregelingen verder doorzet. 9

10 5. TOT SLOT Er is naast de minimaregelingen nog een aantal zaken besproken in de notitie Minimaregelingen nader bekeken. De ontwikkelingen daaromtrent worden hier weergegeven. Belastingaangifte In Minimaregelingen nader bekeken werd voorgesteld om een systeem te organiseren, waarbij inwoners van Hoogeveen gebruik kunnen maken van de expertise van vrijwilligersorganisaties inzake het invullen van belastingaangiftes. Dit systeem is besproken met de betrokken organisaties en is in het voorjaar van 2010 voor het eerst ingezet. De organisaties die hierbij betrokken zijn, zijn FNV, CNV, ONE, SWW (in 2010) en Humanitas. Als standaardbedrag is afgesproken dat de organisaties 13,-per aangifte vergoed krijgen van de gemeente Hoogeveen. Door dit systeem in te richten wordt het SWW ontlast met betrekking tot het helpen bij het invullen van belastingaangiftes. Bovendien worden de mensen die het betreft ook meteen gewezen op de minimaregelingen die de gemeente Hoogeveen hanteert. Het is dus ook een middel in de strijd tegen niet-gebruik van minimaregelingen. In 2010 hebben FNV, CNV en ONE zo n 200 mensen geholpen bij hun belastingaangifte en eventuele andere regelingen/toeslagen waar mensen recht op hadden. Bij SWW is een onbekend aantal van deze mensen geholpen. SWW registreert namelijk niet op de hoogte van het inkomen en heeft de aantallen meegenomen in de jaarlijkse cijfers. Hierdoor is niet inzichtelijk te maken hoeveel mensen uit de aangeschreven groep door SWW geholpen zijn. Cijfers van het CNV en FNV wijzen op een opkomstpercentage van 54%. Dat is goed te noemen en vergelijkbaar met opkomstcijfers in het eerste jaar van een dergelijk systeem in andere gemeenten. In Minimaregelingen nader bekeken is destijds begroot voor dit systeem. In 2010 kostte het echter circa De verwachting is dat dit bedrag in 2011 hoger wordt, door groeiende naamsbekendheid én door de gemeentelijke bezuiniging op Informatie en Advies bij SWW. Hierdoor zullen meer mensen doorverwezen worden naar het systeem dat de gemeente heeft ingericht voor belastingaangiftes. In 2011 worden 2340 huishoudens aangeschreven. Volgens de Minimascan van Stimulansz telt Hoogeveen zo n 3100 huishoudens met een inkomen tot 120% van de bijstandsnorm. We hebben dus ongeveer 70% van de doelgroep in beeld. Dit is zeer goed te noemen. Volgens onderzoeken krijg je over het algemeen ten hoogste 90% van de doelgroep in beeld. Aanvullende bijstand 65+ In Minimaregelingen nader bekeken werd gemeld dat de uitvoering van de aanvullende bijstand voor mensen met een onvolledig AOW. werd overgedragen aan de Sociale Verzekeringsbank (SVB). Dit is in 2009 ook gebeurd. De SVB diende hiervoor declaraties bij ons in. Inmiddels is de uitvoering wettelijk overgedragen aan SVB en krijgt de SVB de bijbehorende budgetten rechtstreeks van het rijk. We zijn met SVB in gesprek om te proberen de regeling categoriale bijzondere bijstand 65+ onder de aandacht te brengen bij de mensen met aanvullende bijstand 65+. Hierdoor kan het nietgebruik van die regeling verder worden teruggedrongen. 10