Naam: Datum: Klas: Nummer: Leerlingenbundel 1

Transcriptie

1 Leerlingenbundel 1

2 1. De bronstijd (ca v.c.) Voor er sprake was van de bronstijd, had je de steentijd. Deze steentijd eindigde niet zomaar plots. Dit was een geleidelijke overgang van steen naar brons of koper. Vul aan: koper, steen, brons. In het Oude Nabije Oosten had je niet meteen brons. In tegenstelling tot steen kwam brons niet in de vrije natuur voor. 2

3 Brons had zijn oorsprong in het Oude Nabije Oosten. In deze streek werd brons gemaakt uit koper en arsenicum. Het nadeel hieraan was dat arsenicum vrij giftig was. Vul aan: Via handelscontacten met het Middellandse Zeegebied, kwam brons in Europa terecht. In Europa bewerkte men brons op een totaal andere manier, nl... met.. Door contacten met de Britse eilanden, kwam brons in onze streken terecht, bij de..cultuur. Tijdslijn bronstijd: 3

4 1.1. Vroege en midden-bronstijd (ca. 2000/ v.c. Bij de inleiding over de bronstijd hadden we het al over het feit dat brons niet in de natuur te vinden was. Men had koper nodig, gecombineerd met tin. Dit werd pas voor het eerst in Europa toegepast. Brons diende in eerste instantie voor volle voorwerpen te gieten: ( Via het verloren wasprocédé kon men ook holle voorwerpen bekomen: 4

5 Leg de werking van het verloren wasprocédé uit: Slechts een klein deel van de bevolking kon zich brons veroorloven. Brons was dus met andere woorden een luxeproduct. In onze streken waren geen bronsindustrieën aanwezig. Wij moesten dus bepaalde producten omruilen voor bronzen voorwerpen. 5

6 1.2. De late bronstijd ( v.c.) Op het einde van de Late bronstijd werd de Klokbekercultuur hier in België vervangen door de urnenveldencultuur. Deze cultuur kwam overgevlogen vanuit Duitsland. Leg uit: - Waarvan is de naam urnenveldencultuur afgeleid? - Wat werd er met deze urnen gedaan? 6

7 1.3. De bronstijd toegepast op de verschillende domeinen van de samenleving Vul aan door rond te kijken: - Politiek: De leiding in het dorp lag in handen van een chiefdom of de staat. Er was toen ook nog geen sprake van steden. - Sociaal: Het bezit van brons was vaak al een teken hoe hoog je binnen de maatschappij stond. Enkel een klein deel van de bevolking kon zich brons veroorloven. - Economisch: De economie van de bronstijd bestond voornamelijk uit: - - Naast deze twee belangrijke onderdelen was de..handel ook belangrijk voor de economie. 7

8 - Cultuur: Zoek het grote verschil op tussen megalithische graven en vlakgraven: De bronstijd in de regio Dendermonde Tot nu toe hebben we de bronstijd in het algemeen besproken. De bronstijd vond niet alleen plaats in het Oude Nabije Oosten of in enkele gebieden van Europa, maar ook in onze eigen regio! Vorig jaar zijn er in onze streek heel wat bronzen voorwerpen gevonden door opgravingen in o.a. het Hoogveld in Dendermonde. Dit betekent dat er in onze streken vroeger effectief werd geleefd. Tot voor kort was dit nog niet helemaal duidelijk. In en rond de Schelde werden ook heel wat bronzen voorwerpen gevonden. Deze bronzen voorwerpen werden vroeger naar alle waarschijnlijkheid in het water gedeponeerd bij bepaalde ceremonies. Deze bleven zo goed als intact tot ze werden bovengehaald tijdens opgravingen. Zoek van de volgende foto s informatie op die je vindt binnen deze tentoonstelling: 8

9 Wat?... Vindplaats?... Wat?... Waar?... Welke periode?... Wat?... Waar?... 9

10 Wat?... Vindplaats?... Functie?... Wat?... Vindplaats?... 10

11 2. De ijzertijd (750 v.c.-1 e eeuw n.c.) Vanaf 1200 v.c. werd ijzer belangrijker en ging het meer de plaats van brons innemen. Ijzer vond je niet zomaar in de natuur, zoals koper. Ijzer moest men winnen. Hoe men dit deed, zie je op de volgende foto s. Zoek op hoe men ijzer kon winnen : - Stap 1:. - Stap 2:. - Stap 3:. - Stap 4:. Rond 1000 v.c. was er voor het eerst ijzer in Europa. Vanuit het Oude Nabije Oosten, via Griekenland en Italië, bereikte ijzer Centraal-Europa. De ijzertijd bestond uit twee grote perioden: Hallstatt en La Tèné 11

12 Tijdsbalk ijzertijd: 2.1. De vroege ijzertijd of Hallstatt-periode ( v.c.) De vroege ijzertijd wordt gedomineerd door één volk: de Kelten. De Kelten waren niet oorspronkelijk van onze gewesten. Hun vroegere woonplaats was het zuiden van Rusland. Door conflicten met een andere stam, zijn de Kelten (toen nog Cimmeriërs) gevlucht naar Centraal-Europa. De Kelten werden later, door de Romeinen, voorgesteld als barbaren. Onterecht zo bleek. De vroege ijzertijd wordt vooral voorgesteld door de Hallstattcultuur, in het huidige Oostenrijk. 12

13 2.2. De vroege ijzertijd toegepast volgens de verschillende domeinen van de samenleving Vul aan door rond te kijken. - Politiek: Wat?... Wie stond er aan het hoofd?... - Sociaal: Ook de vrouw was belangrijk bij de Kelten. Welk graf stelde dat voor? Economisch: Landbouw en veeteelt bleven belangrijk. Tijdens de vroege ijzertijd waren er heel wat economische vernieuwingen, zoals het eergetouw. - Cultuur: 13

14 2.3. De late ijzertijd of La Tène-periode (450 v.c.-1 e eeuw n.c.) De Hallstatt-periode eindigde wanneer de Kelten zich gingen verplaatsen naar oost, zuid en west. Dit door de aantrekkingskracht van het zuiden en door onderlinge conflicten. Deze cultuur en periode staat gekend als La Tène of late ijzertijd. Deze gebiedsuitbreiding stopte vanaf de 3 e eeuw v.c. door de Romeinen. De Kelten werden wel nog aanvaard, maar niet voor lang. De Kelten trokken zich terug en deden o.a. aan muntslag De ijzertijd toegepast volgens de verschillende domeinen van de samenleving - Politiek: De Kelten waren geen eenheidsvolk. Ze leefden te verspreid, waardoor ze kwetsbaar waren voor aanvallen van de Romeinen. Elke stam werd geleid door een stamhoofd en een raad van ouderen. - Sociaal: 14

15 - Economisch: Tijdens de late ijzertijd bleef de landbouw en veeteelt belangrijk. De ijzerbewerking werd ook vervolmaakt. Specialisatie en verfijning evolueerde ook naar een hoger niveau, zoals glasbewerking ( ). Ze leerden ook hoe ze zout moesten winnen door de briquetagetechniek. - Cultuur: De La Tènecultuur kwam het best tot uiting bij het vereren van de doden. Oorspronkelijk ging dit ritueel door in een., daarna, onder invloed van de Romeinen, in Er zijn voorbeelden gevonden van in onze streek, nl. in Hofstade. Net zoals tijdens de urnenveldencultuur in de late bronstijd, begroeven de Kelten tijdens de La Tène-periode hun doden in urnegraven of beenderpakgraven, afgesloten met een grafheuvel. 15

16 2.5. De ijzertijd in de regio Dendermonde Over de ijzertijd in Dendermonde wist men tot een paar jaar geleden nog niet veel. Sporadisch vond men ijzeren voorwerpen terug, maar sinds kort is daar verandering in gekomen. Tijdens de tweede helft van de 19 e eeuw en de eerste helft van de 20 e eeuw, vond men bij baggerwerken (zand, afval, plantenresten verwijderen aan rivieroevers zodat de boten kunnen voorbijvaren) regelmatig voorwerpen uit de metaaltijden terug, vooral uit de bronstijd (zie 1.4). Over de ijzertijd heeft men, in tegenstelling tot de bronstijd, nog niet zoveel gevonden. Recente opgravingen op het Hoogveld (Dendermonde), waar een heiligdom gevonden is, en Zele (Kouterbosstraat) hebben hier verandering in gebracht. Zoek nu binnen deze tentoonstelling naar de volgende foto s. Vul deze ook aan. Wat?... Vindplaats?... 16

17 Wat?... Vindplaats?... Wat?... Vindplaats?... Welke periode?... 17

18 Wat?... Vindplaats?... Wat?... Vindplaats?... Functie? Wat?... Vindplaats?... 18

19 3. Bibliografie Oplijsting boeken museum: - Verlaeckt, K., e.a. (2010). Dendermonde van Metaaltijden tot vroege Middeleeuwen. Huau: uitgeverij De Hauwere; - De Laet, S., e.a. (1958). Contributions à l étude de la civilisation des champs d urnes en flandre. Brugge: uitgeverij De Tempel; - Verlaeckt, K. e.a. (1996). The circular view: aerial photography and the discovery of Bronze Age funerary monuments in Eas-and West-Flanders. Gent: universiteit Gent; - Barth, F., e.a. (1987). Hallstatt. Luik: uitgeverij Solédi; - De Laet, S., e.a. (1974). Prehistorische kulturen in het zuiden der Lage Landen. Wetteren: universa; - Van Herck, C. (1992). Van steen tot ijzer. Mechelen: archeologische vereniging; - Capenberghs, J. (1991). Gisteren voorbij: een archeologische kijk op de geschiedenis van de oudste tijden. Leuven: uitgeverij Garant. - Cuyt, G., e.a. (2003). Vlekken in het zand: archeologie in en rond Antwerpen. Antwerpen: AVRA. Oplijsting boeken mediatheek Arteveldehogeschool: - Borman, R. (1980). Oude beschavingen van de Lage Landen. Brussel: uitgeverij Elsevier; - Knauth, P., Stanley Smith, C. (1974). De ontdekking van metaal. Amsterdam: Time-life international; - Wilkinson, P., e.a. (1989). Ooggetuigen: de eerste mens. Antwerpen: uitgeverij Standaard. Oplijsting internetbronnen: - Oven ijzer. (2008). Geraadpleegd op 2 april 2011, op - Helm uit La Tène-periode. (2011). Geraadpleegd op 2 april 2011, op - Megalithisch graf. (2008). Geraadpleegd op 4 april 2011, op - Foto s opgravingen Hoogveld Dendermonde. (2010). Geraadpleegd op 11 april 2011, op 19