Sociaal-economische analyse Gemeente Boxtel

Transcriptie

1 Sociaal-economische analyse Gemeente Boxtel 2016

2 Colofon Opdrachtgever: Gemeente Boxtel Auteur: Henry de Vaan - Fanion onderzoek & advies Datum: februari 2016

3 Inhoudsopgave Samenvatting en SWOT... i 0.1 Samenvatting... i 0.2 SWOT... vi 1 Inleiding Ligging en bereikbaarheid Demografie Aantal inwoners Bevolkingsontwikkeling Prognose bevolkingsontwikkeling Conclusies Arbeidsmarkt Potentiële beroepsbevolking Bruto Arbeidsparticipatie Beroepsbevolking Pendelbalans in Boxtel is negatief Werkloosheid Conclusies Economie en banen Bruto Regionaal Product en Toegevoegde Waarde Vestigingen Bedrijvendynamiek Werkgelegenheid Topsectoren Industrie Toerisme en recreatie Detailhandel Inkomen Besteedbaar inkomen Vermogen Uitkeringen... 39

4 7 Werklocaties Bedrijventerreinen Kantoren Onderwijs Duurzaamheidsbalans Beleidskader Inleiding Rijksbeleid Provinciaal beleid Regionaal beleid Lokaal beleid... 52

5 Samenvatting en SWOT 0.1 Samenvatting Boxtel werkt aan het versterken van haar economische positie en streeft naar een duurzame ontwikkeling van de economie en de werkgelegenheid. Zij ontwikkelt hiertoe een economisch aanvalsplan. Om te komen tot het aanvalsplan worden de volgende stappen doorlopen: 1. Inventarisatie en analyse: waar staat Boxtel en hoe ontwikkelt de gemeente zich sociaaleconomisch; 2. Visievorming: op welke sectoren drijft de Boxtelse economie in de toekomst, welke aspecten van het productiemilieu moeten worden aangepakt om deze sectoren optimaal te faciliteren en welke kruisverbanden moeten er worden gelegd; 3. Actie en organisatie: Welke acties moeten worden opgepakt om de doelen uit de visie te bereiken en welke aanpassingen in de interne organisatie zijn nodig om beter in te kunnen spelen op kansen voor de economie van Boxtel. Welke rol heeft de gemeente en welke rol is weggelegd voor andere actoren in de economie; Dit document bevat de resultaten van stap 1: de sociaal-economische analyse van de gemeente Boxtel. Ligging en bereikbaarheid Boxtel is gunstig gelegen binnen de stedendriehoek Den Bosch Eindhoven Tilburg. Daarnaast ligt het aan de A2 die wel wordt beschouwd als de economische en kennis-as van Nederland; Boxtel is goed ontsloten via het spoor en vormt een knooppunt voor de spoorverbindingen Den Bosch-Eindhoven en Tilburg-Eindhoven. Tegelijkertijd ligt Boxtel ook niet direct tegen een van de grote steden en profiteert het maar beperkt van eventuele agglomeratie-effecten. Demografie Op telt Boxtel inwoners en dit aantal is tussen 2010 en 2015 nagenoeg constant gebleven (+0,2%). De demografische ontwikkeling blijft daarmee achter bij (Noordoost-) Brabant en de rest van Nederland; Boxtel kent een relatief hoge groene en grijze demografische druk. Dat wil zeggen veel gezinnen met jonge kinderen en relatief veel ouderen. In zijn geheel genomen vergrijst de bevolking van Boxtel. Boxtel is voor wat betreft bevolkingsgroei vooral afhankelijk van buitenlandse immigratie. Er is nog wel sprake van een positief natuurlijke aanwas. Alleen in 2013 was sterftecijfer hoger dan het geboortecijfer. Het binnenlands migratiecijfer is al een aantal jaren negatief. Tot en met 2030 verwacht de provincie Noord-Brabant voor Boxtel nog een beperkte bevolkingsgroei met ruim 3%, naar inwoners. Arbeidsmarkt De potentiële beroepsbevolking van Boxtel bestaat uit inwoners. Tot en met 2022 neemt deze nog met ca. 1% toe, waarna deze onder invloed van de vergrijzing zal gaan dalen. Landelijk ligt de groei (3%) hoger en zet de daling later in. i

6 De bruto arbeidsparticipatie bedraagt 70,3% in 2015 en is daarmee 1,3 procentpunt gedaald ten opzichte van In 2014 ligt de arbeidsparticipatie gelijk aan het landelijk gemiddelde, terwijl deze in 2010 nog hoger dan landelijk gemiddeld was. De beroepsbevolking omvat personen in 2014 en ligt daarmee 1,8% lager dan in Landelijk en in (Noordoost-) Brabant nam de beroepsbevolking juist toe. Boxtel had in het verleden een werkgelegenheidsquote die groter was dan 100. Dit betekende dat het aantal banen groter was dan de beroepsbevolking. Daarmee was sprake van een positief pendelsaldo. In 2014 is dit gewijzigd. De werkgelegenheid is harder gedaald dan de beroepsbevolking. Het pendelsaldo is nu negatief. De uitgaande pendel gaat vooral naar Den Bosch, Eindhoven, Vught en Tilburg. De werkloosheid is tussen 2010 en 2015 met bijna 40% toegenomen tot werklozen. Het werkloosheidspercentage komt daarmee op 6,2%. Ook landelijk is de werkloosheid flink toegenomen. Wel ligt het hoogtepunt (1.010 werklozen in 2014) achter ons en neemt de werkloosheid langzaam af. De werkloosheid in Boxtel ligt onder het landelijk niveau. In Boxtel zijn in 2015 relatief veel ouderen werkloos. Ook de jeugdwerkloosheid is in 2015 wat hoger. Verder telt Boxtel naar verhouding weinig langdurig werklozen. Economie en banen Bruto regionaal product en toegevoegde waarde Het Bruto Regionaal Product van Boxtel wordt in 2012 geschat op 2,6 miljard euro en de toegevoegde waarde op 1,2 miljard euro. De industrie is veruit de grootste sector en neemt de helft van het BRP en 40% van de toegevoegde waarde van Boxtel voor haar rekening. Daarna gevolgd door zakelijke diensten, handel, financiële instellingen en de zorg. Vestigingen Boxtel telt in economische actieve vestigingen van bedrijven en instellingen. De meeste bedrijven zijn actief in zakelijke diensten, detailhandel, bouw en overige diensten. Bouw, zakelijke diensten, zorg en overige diensten zijn relatief sterk vertegenwoordigd. Het aantal vestigingen is tussen 2005 en 2014 met 5,6% toegenomen. Dit is laag in verhouding tot Nederland en (Noordoost-) Brabant; Groei van het aantal vestigingen vond vooral plaats in de bouw, zakelijke diensten, overige diensten en zorg. De krimp zat in de industrie en de agrarische sector; Bedrijfsdynamiek In de periode telt Boxtel gemiddeld 250 startende bedrijven. Daarnaast zijn er jaarlijks ca. 15 oprichtingen van nevenvestigingen. Daar staat tegenover dat in dezelfde periode gemiddeld 150 bedrijven stopten, waarvan ongeveer 20 per jaar als gevolg van een faillissement; Boxtel telt ca. 9 startende bedrijven per 100 bestaande bedrijven. Daarmee doet Boxtel het iets beter dan Noordoost-Brabant, maar minder dan Brabant en Nederland; Tegelijkertijd staakten in Boxtel in de periode gemiddeld 5,5 bedrijven per 100 bedrijven hun activiteiten. Dit is minder dan in Nederland en Brabant, maar meer dan in Noordoost-Brabant; Bedrijven met veel starters zijn de zakelijke- en overige diensten, bouw en detailhandel. Dit zijn tevens de sectoren met de meeste opheffingen. Werkgelegenheid De gemeente Boxtel telt in banen. De industrie is met 30% van de werkgelegenheid veruit de grootste sector. Op enige afstand gevolgd door detail- en groothandel (17%), zorg (13%) en zakelijke diensten (9%). ii

7 Boxtel is bovengemiddeld hard geraakt door de economische crisis: tussen 2010 en 2014 is het aantal banen in Boxtel gedaald met 7,1% naar Ruim banen gingen verloren. Landelijk was de daling in dezelfde periode 2,4%. Met uitzondering van de financiële diensten en de industrie presteren alle sectoren in Boxtel onder het landelijk gemiddelde. Veel banen gingen verloren in de sectoren vervoer en opslag, landbouw, bouwnijverheid en horeca. Groei van banen was er bij de financiële instellingen (Rabobank datacentrum), zorg, overige diensten en ICT; Topsectoren 28% van de vestigingen en 34% van de banen in Boxtel zit in een van de topsectoren. In Boxtel zijn met name de topsectoren Hoogwaardige Maakindustrie en Materialen en Agrofood sterk vertegenwoordigd. Met de aanwezigheid van het Waterschap De Dommel is ook de topsector water sterk vertegenwoordigd in Boxtel. De topsectoren (-3,2%) doen het in de periode qua werkgelegenheid beter dan het bedrijfsleven als geheel (-7,1%). Vooral de topsectoren creatieve industrie, water en chemie doen het relatief goed. Dit zijn wel betrekkelijk kleine sectoren. De topsector logistiek is qua banen gehalveerd. Industrie De industrie is de grootste sector in de economie van Boxtel. In totaal telt de sector 120 bedrijven met in totaal banen. Het bruto product wordt ingeschat op 1,26 miljard en de toegevoegde waarde op 481 miljoen; De grootste industrietakken in termen van werkgelegenheid zijn overige industrie (waaronder sociale werkvoorziening), de metalektro (machinebouw en elektrotechnische industrie) en de voedings- en genotmiddelenindustrie; De werkgelegenheid is tussen vooral gegroeid in de machinebouw en elektrotechnisch industrie, voedings- en genotmiddelenindustrie en de transportmiddelenindustrie. Het aantal banen daalde met name in de overige industrie, hout- en bouwindustrie en de basismetaalindustrie. Toerisme en recreatie De sector Toerisme en Recreatie is samengesteld uit diverse branches. In Boxtel zijn 168 bedrijven, met in totaal 610 banen toe te rekenen aan toerisme en recreatie. De sector Toerisme en recreatie is daarmee goed voor 8,6% van het totaal aantal vestigingen en 4,3% van de banen in Boxtel. Het aandeel in de vestigingen is daarmee in vergelijking tot Nederland en Brabant wat hoger dan gemiddeld. Het aandeel in de werkgelegenheid is juist lager dan gemiddeld in Nederland en Noord-Brabant. Horeca, cultuur en detailhandel gelieerd aan T&R zijn de grootste toeristische branches in Boxtel. De sector had in 2012 in Boxtel een geraamd Bruto Regionaal Product van 46 mln (1,7% totaal) en een Toegevoegde Waarde van 22,6 mln (1,8% totaal). In de periode zijn er vier bedrijven (2,3%) en 10 banen (2,3%) in de sector toerisme en recreatie bijgekomen. Het aantal bedrijven in de horeca en sport nam in deze periode af. In de branches cultuur, recreatie & amusement, vervoer en overig nam het aantal bedrijven toe. Het aantal bedrijven met logies bleef nagenoeg gelijk. In de werkgelegenheid was er vooral sprake van groei in de detailhandel/groothandel en cultuur, recreatie & amusement. In de horeca en bij de logiesverstrekkende bedrijven nam het aantal banen flink af. iii

8 Detailhandel De gemeente Boxtel beschikt over ca m² winkelvloeroppervlak (wvo) detailhandel, waarvan 45% in het centrum van Boxtel. In zowel de dagelijkse (boodschappen) als de niet-dagelijkse artikelensector (recreatief en doelgericht) ligt het aanbod aan detailhandelsmeters in Boxtel onder het landelijk gemiddelde. De werkgelegenheid in de detailhandel is tussen met 6,6% toegenomen in Boxtel. Deze groei zit vooral in de dagelijkse goederen (27,7%) en meer specifiek bij de supermarkten (39,2%). Het aantal banen bij andere levensmiddelenwinkels daalde juist. Het aantal banen bij winkels in dagelijkse goederen is flink afgenomen met 11,9%. Inkomen Het gestandaardiseerd gemiddeld besteedbaar inkomen ( ) en het gemiddeld vermogen ( ) ligt in Boxtel hoger dan landelijk en in Noord-Brabant, maar iets lager dan in Noordoost-Brabant; Het gemiddeld inkomen is de afgelopen jaren enigszins gestegen, terwijl het vermogen onder invloed van de dalende huizenprijzen is gedaald; Per 1000 inwoners zijn er in Boxtel 107 afhankelijk van een uitkering. Dit is laag in vergelijking tot Noord-Brabant en Nederland; Met name het aantal bijstandsuitkeringen in laag in Boxtel; Het aantal uitkeringsgerechtigden is flink toegenomen de afgelopen 5 jaar; Het aantal bijstandsgerechtigden is tussen in Boxtel iets sterker toegenomen dan landelijk; daar staat tegenover dat het aantal mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering veel sneller is afgenomen dan elders; Werklocaties Bedrijventerreinen De gemeente Boxtel kent een viertal bedrijventerreinen met een totaal oppervlak van 146 hectare bruto en 128 hectare netto. Hiervan is 117,2 hectare uitgegeven aan bedrijven en is 9,5 hectare uitgeefbaar. Ladonk/Vorst heeft in de regio een belangrijke functie voor bovenlokale opvang van bedrijven. Buurgemeenten als Haaren, Vught, Sint-Michielsgestel en Sint-Oedenrode hebben zelf een beperkte voorraad voor wat grotere bedrijven. Het langjarig gemiddeld uitgiftecijfer bedraagt 0,96 hectare per jaar. De huidige voorraad is daarmee in beginsel goed voor de periode ; De bedrijventerreinen zijn van enorm belang voor de werkgelegenheid in Boxtel. In totaal werken er maar liefst personen op de bedrijventerreinen, ofwel 45% van alle banen in Boxtel. Met banen is Ladonk/Vorst veruit het grootst. Daasdonk telt 125 banen en Heidonk/Bergstraat en Munsel-Selissen hebben beide 70 banen. Kantoren De gemeente Boxtel kent geen formele kantorenlocaties, maar heeft wel een behoorlijke kantorenvoorraad van m² bedrijfsvloeroppervlak. Daarnaast zit er nog voor ca m² aan uitbreidingsruimte in bestemmingsplannen. Van de voorraad wordt m² bvo te huur of te koop aangeboden. Dit is ca. 10% van de voorraad. Dit is gunstig ten opzichte van het landelijk gemiddelde van 16%, maar hoger dan een frictieleegstand van 5%. Onderwijs De gemeente Boxtel heeft een breed onderwijsaanbod. Naast basisonderwijs en voortgezet onderwijs worden er ook diverse MBO opleidingen aangeboden; iv

9 In totaal volgen leerlingen onderwijs in Boxtel. Het totaal aantal leerlingen dat in Boxtel naar school gaat is tussen 2011/2012 en 2015/2016 toegenomen met 1,6% van tot Duurzaamheidsbalans Telos heeft voor alle Nederlandse gemeenten hun score op duurzaamheid gemeten. Duurzaamheid wordt daarbij gemeten aan de hand van de drie kapitalen: ecologisch kapitaal, sociaal-cultureel kapitaal en economisch kapitaal. Deze kapitalen worden gewaardeerd aan de hand van 19 hoofdindicatoren die weer zijn onderverdeeld in 107 subindicatoren; Boxtel is qua duurzaamheid een gemiddelde gemeente in Nederland met een 190 e plaats; Op ecologisch kapitaal scoort Boxtel gemiddeld met een bovengemiddelde score op de indicator hinder en calamiteiten en een score beneden gemiddeld op water en energie. De scores op bodem, lucht, natuur en landschap en afval en grondstoffen zijn gemiddeld; De score op sociaal-cultureel kapitaal is bovengemiddeld. Daarbij scoort Boxtel goed op economisch participatie en woonomgeving en gemiddeld op maatschappelijk participatie, kunst en cultuur, gezondheid, veiligheid en onderwijs; Op economisch kapitaal ligt de Boxtelse score beneden gemiddeld. Met name op arbeid, ruimtelijke vestigingsvoorwaarden en kennis wordt landelijk beter gescoord dan in Boxtel. De score op infrastructuur en bereikbaarheid is bovengemiddeld in Boxtel en het concurrentievermogen is gemiddeld. Beleidskader Rijksbeleid Het economisch beleid van het Rijk richt zich vooral op het topsectorenbeleid. Het beleid is er op gericht de negen topsectoren: agrofood, creatieve industrie, energie, tuinbouw en uitgangsmaterialen, life sciences en health, water, high tech systemen en materialen (HTSM), logistiek en chemie te laten excelleren. De gemeente Boxtel kan met name aanhaken bij de topsectoren Agrofood en High Tech Systems en Materialen. Op het gebied van onderwijs is aansluiting mogelijk op de Creatieve Industrie. Met de aanwezigheid van het waterschap liggen er ook mogelijkheden op de topsector water. Provinciaal beleid Het provinciaal beleid volgt het topsectoren beleid. De provincie zet in op de volgende zes speerpuntclusters: high-tech systems en materialen, life sciences & health, food, logistiek, maintenance en biobased economy; Voor Boxtel liggen er kansen op de speerpuntclusters HTSM, Food en met Greentech en Helicon ook op Biobased economy. Regionaal beleid Noordoost-Brabant zet met AgrifoodCapital in op versterking van het agrifoodcluster. Ingezet daarbij wordt op de innovatie, onderwijs- en arbeidsmarkt, stimuleren van nieuwe bedrijven. Maar ook op het verbeteren van de randvoorwaarden wordt ingezet; Agrifood biedt met VION als belangrijke speler de nodige aanknopingspunten voor Boxtel om aan te sluiten bij AgrifoodCapital. Daarnaast zijn er aanknopingspunten voor biobased en groene energie. De regio Zuidoost-Brabant zet met de agenda Brainport Next Generation in op grote maatschappelijke vraagstukken. De volgende thema s zijn benoemd: health, energy, mobility, agrifood en safety. Waarbij het zwaartepunt ligt op het toepassen van nieuwe technologische vindingen om de maatschappelijke vraagstukken het hoofd te bieden. v

10 Aanknopingspunten voor de economie van Boxtel liggen in Brainport vooral voor hoogwaardig technische bedrijven als Bosch Rexroth, VDL en Legrand. Daarnaast liggen er kansen voor design, ontwerpbureaus en dienstverlening. 0.2 SWOT Een analyse van de sterkten-zwakten-kansen en bedreigingen (SWOT) geeft een overzicht van de huidige stand van Boxtelse economie en de toekomstmogelijkheden. 1. Economische structuur en dynamiek Sterkten Sterke industrie met grote bedrijven; Bouwnijverheid en zakelijke diensten sterk vertegenwoordigd (relatief kleinschalig); Topsectoren HTSM en Agrofood ruim vertegenwoordigd in de productiestructuur; Groei banen in overige diensten, zorg en financiële instellingen (Rabobank datacentrum) en ICT over lange termijn; Gemiddeld minder opheffingen dan landelijk Banengroei in supermarkten Zwakten Zakelijke diensten, horeca, vervoer en opslag en ICT ondervertegenwoordigd; Totale werkgelegenheid gedaald met 7,1% tussen Bijna alle sectoren banenverlies vooral in transport, bouw en landbouw en horeca daalt de werkgelegenheid; Gemiddeld minder starters dan landelijk; Leegstand centrum Boxtel opgelopen; Banenverlies in de detailhandel non-food en levensmiddelenwinkels; Toerisme en recreatie heeft een beperkte massa. Banen in logiesverstrekkende bedrijven en horeca gedaald. Kansen Economie laat weer voorzichtig groei zien. Export industrie toegenomen; Topsectoren beleid: Brainport (HTSM) en AgrifoodCapital (Agrofood) bieden aanknopingspunten sectoren Boxtel Innovatieve bedrijven die kunnen aansluiten bij Brainport; Food bedrijven die kunnen aansluiten bij AgrifoodCapital Vergrijzing biedt kansen voor de zorg Biomassaplein en Greentech Toenemende vergrijzing en vrije tijd bieden kansen voor toerisme en recreatie en de zorgeconomie Versterking van MBO onderwijs Bedreigingen Werkgelegenheid industrie concentreert zich bij enkele bedrijven; Industrie sterk conjunctuur gevoelig en structureel verlies aan banen; MBO werkgelegenheid onder druk; Problemen bedrijfsopvolging door vergrijzing Consument toerisme en recreatie wordt steeds kritischer. Sluit het aanbod voldoende aan? Bezuinigingen in de niet-commerciële dienstverlening (overheid en zorg) Draagvlak detailhandel onder druk door toename internetverkoop en vergrijzing. vi

11 2. Ruimte om te ondernemen en bereikbaarheid Sterkten Ligging tussen Brainportregio en Agrifood Capital Ladonk/Vorst sterk bedrijventerrein met belangrijke werkgelegenheidsfunctie; Voorraad 8,9 ha bedrijventerrein, direct uitgeefbaar; Gunstige ligging aan de A2; Aanwezigheid NS station; Hoge natuurwaarden Groene Woud en de Dommel; Aanwezigheid enkele toeristisch recreatieve trekkers; Goed voorzieningenniveau in het centrum; Zwakten Boxtel tussen grote steden, maar niet heel dichtbij een van deze steden. Moeilijk voor borrowed size ; Ladonk/Vorst op enige afstand van A2; Ladonk/Vorst heeft nog altijd tekenen van veroudering. Leegstand in met name de aanloopstraten van het centrum; Kansen Veel aandacht voor het optimaliseren van Ladonk/Vorst en Daasdonk: uitvoeren van verbeteringen; Ontwikkeling stationsomgeving 3. Onderwijs en Arbeidsmarkt Sterkten Opleidingsniveau beroepsbevolking stijgt en is bijna op landelijk gemiddelde; Relatief laag werkloosheidspercentage; Brede diversiteit aan onderwijs; Aanwezigheid MBO opleidingen SiNT LUCAS en Helicon; Weinig mensen afhankelijk van een uitkering; Personeels Diensten Centrum; Kansen Relatief veel jongeren in beroepsbevolking (groene druk) Aantrekkende werkgelegenheid door aantrekkende economie Meer aandacht voor technische beroepen (TechniekPact) Werkgelegenheid neemt weer langzaam toe en werkloosheid daalt Bedreigingen Verdere leegloop winkelcentrum; Te weinig aandacht voor het bedrijventerrein; Zwakten Nauwelijks bevolkingsgroei; Hoge grijze druk; Bruto participatiegraad gedaald; Beroepsbevolking daalt; Beroepsbevolking vergrijst; Opleidingsniveau beroepsbevolking lager dan landelijk gemiddeld; Werkloosheid met 40% toegenomen tussen 2010 en Relatief veel oudere werklozen en veel langdurig werklozen. Bedreigingen Prognose: bevolking groeit nog maar beperkt; Beroepsbevolking daalt verder en vergrijzing zet door; Opvolgingsproblematiek MKB; Participatiegraad onder zowel mannen als vrouwen daalt verder. Ontmoediging door langdurige werkloosheid. Onvoldoende aansluiting onderwijs- en arbeidsmarkt in technische beroepen. Jobless growth: economische groei zonder groei van banen; Banen voor MBO beroepen verdwijnen. vii

12 4. Samenwerking en organisatie Sterkten Hoge organisatiegraad bedrijfsleven: SPIN, OVL, VOC, OC Boxtel; Regulier overleg college B&W en georganiseerd bedrijfsleven Ondernemers georganiseerd op de bedrijventerreinen Parkmanagement op Ladonk Centrummanagement Boxtel Zwakten Veel verschillende ondernemersverenigingen: versnippering; Beperkte slagkracht ondernemersverenigingen Achterban ondernemersverenigingen moeilijk te bereiken Beperkte slagkracht Economische Zaken; Ieder voor zich; Afstand tot regionale samenwerkingsverbanden; Vastgoedeigenaren centrum niet georganiseerd. Kansen Beter aanhaken bij activiteiten Brainport en Agrofood Capital; Intensievere samenwerking Boxtel op Economische Zaken met buurgemeenten en de regio; Bepalen wat Boxtel kan toevoegen; Versterken economie als speerpunt in het beleid van de gemeente Boxtel; Betrokkenheid BOM bij Ladonk. Bedreigingen Ieder voor zich; Wantrouwen tussen overheid, ondernemers en onderwijs; Onvoldoende voortgang in samenwerking; Onvoldoende prioriteit aan Economie. viii

13 1 Inleiding In het Beleidsprogramma : Ruimte voor innovatie en vernieuwing is de ambitie uitgesproken om de economische positie van Boxtel in de regio (en daarbuiten) te versterken. Daarbij moet de regio actiever bij de ontwikkelingen van Boxtel worden betrokken en andersom. Gekeken wordt naar de ontwikkelingen in AgrifoodCapital, Brainport, Strijp S en Metal Valley Heusden. De volgende aandachtspunten zijn van belang: Via werkgeversbenadering aandacht geven aan integratie en participatie van jongeren en etsbare groepen; Samenwerking tussen de 4 O s; Duurzame versterking van de economie, creëren van een vliegwieleffect; Versterken motoren aanvalsplan als centrummanagement, parkmanagement, etc. Het scheppen van duurzame ruimte voor groei van werkgelegenheid gerelateerd aan innovatie en duurzaamheid. De onderdelen moeten een plek krijgen in een economisch aanvalsplan. Dit aanvalsplan wordt opgebouwd langs de volgende stappen: 1. Inventarisatie en analyse: waar staat Boxtel en hoe ontwikkelt de gemeente zich sociaaleconomisch; 2. Visievorming: op welke sectoren drijft de Boxtelse economie in de toekomst en welke aspecten van het productiemilieu moeten worden aangepakt om deze sectoren optimaal te faciliteren en welke kruisverbanden moeten er worden gelegd; 3. Actie en organisatie: Welke acties moeten worden opgepakt om de doelen uit de visie te bereiken en welke aanpassingen in de interne organisatie zijn nodig om beter in te kunnen spelen op kansen voor de economie van Boxtel. Welke rol heeft de gemeente en welke rol is weggelegd voor andere actoren in de economie. Dit rapport geeft een beeld van de eerste stap, de inventarisatie en analyse van de sociaal economisch sterkten en zwakten van Boxtel en de kansen en bedreigingen. Ingegaan wordt op de volgende onderwerpen: Demografie; Arbeidsmarkt: Economie en banen; Inkomen en vermogen Werklocaties; Onderwijs; Duurzaamheidsbalans Beleidskader. 1

14 2 Ligging en bereikbaarheid Boxtel is strategisch gelegen tussen s-hertogenbosch, Eindhoven en Boxtel. Alle drie deze steden liggen binnen een half uur rijden. De cultuur-historische oriëntatie van Boxtel als het gaat om onderwijs, zorg en detailhandel is gericht op s-hertogenbosch. Boxtel ligt ook weer niet heel dicht op een van de grote steden en daarmee niet in de directe invloedsfeer. Uit regionaal economisch onderzoek blijkt dat de steden de grote aanjagers van de economie zijn. Kleinere plaatsen kunnen gebruik maken de economische kracht en de voorzieningen van de steden. Dit heet in de literatuur ook wel borrowed size. Voor Boxtel liggen hier mogelijkheden, maar tegelijkertijd is de afstand soms net te groot om optimaal te profiteren van de agglomeratievoordelen van de steden. Belangrijkste ontsluiting is de Rijksweg A2, die overigens op geringe afstand knooppunten heeft met de A59, A58 en N65. De A2 staat bovendien bekend als de nationale kennis-as die loopt van Maastricht tot aan Amsterdam. De gemeenten langs de A2 kennen het hoogste aandeel topsectoren in de economie en laat bovengemiddelde economische presentaties zien. Boxtel is daarnaast goed ontsloten via het spoor en vormt een knooppunt voor de spoorverbindingen Den Bosch-Eindhoven en Tilburg-Eindhoven. Figuur 2.1 Ligging Boxtel Figuur 2.2 Relatieve vertegenwoordiging topsectoren in 2010 Bron: OpenstreetMap Bron: Bureau Louter (2010) 2

15 3 Demografie 3.1 Aantal inwoners De gemeente Boxtel telt per 1 januari inwoners. De grootste kern is Boxtel met inwoners, gevolgd door Liempde (4.840 inwoners) en Lennisheuvel (1.190 inwoners). De bevolking is tussen 2010 en 2015 nagenoeg constant gebleven. Er was sprake van een kleine groei van 0,2%. De demografische groei blijft daarmee achter bij de ontwikkeling in Noordoost-Brabant (1,4%), Brabant (1,8%) en Nederland (2,0%). De bevolkingsopbouw laat zien dat Boxtel vergrijst. Er is sprake van een dubbele vergrijzing waarbij de grote groep babyboomers de pensioengerechtigde leeftijd bereikt en bovendien de levensverwachting stijgt waardoor ouderen langer leven. De grijze druk (ouderen t.o.v. groep 20-65) neemt dan ook toe. Boxtel vergrijst ook harder dan Noordoost-Brabant, Brabant en Nederland. Tegelijkertijd heeft Boxtel in verhouding veel jongeren (0-20 jaar). De groene druk ligt daarmee 2 procentpunt hoger dan landelijk. Wel is de groene druk aan het afnemen. Ook dit is een landelijke ontwikkeling. Figuur 3.1 Bevolkingsopbouw 2010 en 2015 Bron: CBS 3

16 Figuur 3.2 Demografische druk Bron: CBS 3.2 Bevolkingsontwikkeling De bevolking van Boxtel is tussen 2010 en 2014 met 40 inwoners toegenomen. Het aantal geboorten en overlijdens houdt elkaar redelijk in evenwicht. Er is over algemeen nog sprake van een kleine positieve natuurlijke aanwas, alleen in 2013 was het aantal sterfgevallen hoger dan het aantal geboorten. De aanwas van Boxtel komt vooral voort uit een positief buitenlands migratiecijfer. Per saldo zijn er tussen 2010 en personen meer geïmmigreerd uit het buitenland dan er zijn geëmigreerd. Het binnenlands migratiecijfer is daarentegen al een aantal jaren op rij negatief. Hier vindt overigens ook de grootste dynamiek plaats. Jaarlijks komen er zo n mensen in Boxtel wonen, terwijl er ook uit Boxtel vertrekken. In de periode verhuisden er 260 meer mensen buiten de gemeente Boxtel dan er zich mensen in Boxtel vestigden Figuur 3.3 Ontwikkeling bevolking geboortes sterften Immigratie emigratie Uit andere gemeente naar ander gemeente Bron: CBS, 2016, bewerking Fanion onderzoek & advies 4

17 Top 20 verhuisbewegingen De meeste verhuisbewegingen kent Boxtel met s-hertogenbosch, Eindhoven en Tilburg. Zowel in de inkomende als de uitgaande verhuisbewegingen staan deze gemeenten op 1, 2 en 3. Waarschijnlijk gaat het daarbij om studenten die op kamers gaan en tussentijds of na afloop van hun studie zich weer vestigen in Boxtel. Ook ander steden als Breda, Amsterdam, Utrecht, Rotterdam, Nijmegen en Den Haag staan in de top 20 van de migratiecijfers. Ook hoog in de top 20 volgen buurgemeenten als Haaren, Sint-Michielsgestel, Vught, Schijndel en Sint-Oedenrode. Tabel 3.1 Top 20 gemeenten herkomst en vertrek over de periode Rang Gemeenten: herkomst van: aandeel Gemeenten: vertrek naar: aandeel 1 's-hertogenbosch 12% 's-hertogenbosch 11% 2 Eindhoven 7% Eindhoven 9% 3 Tilburg 7% Tilburg 7% 4 Sint-Michielsgestel 5% Schijndel 4% 5 Haaren 4% Sint-Michielsgestel 4% 6 Vught 3% Vught 4% 7 Schijndel 3% Haaren 3% 8 Best 2% Breda 3% 9 Breda 2% Utrecht (gemeente) 3% 10 Amsterdam 2% Amsterdam 3% 11 Oisterwijk 2% Nijmegen 2% 12 Oss 2% Oisterwijk 2% 13 Sint-Oedenrode 2% Oss 2% 14 Helmond 2% Best 2% 15 Rotterdam 2% Rotterdam 2% 16 Veghel 1% Veghel 1% 17 Utrecht 1% Sint-Oedenrode 1% 18 Nijmegen 1% Helmond 1% 19 Heusden 1% Heusden 1% 20 s-gravenhage 1% s-gravenhage 1% Overige gemeenten 37% Overige gemeenten 33% Bron: CBS 5

18 Prognose bevolkingsontwikkeling In 2014 heeft de provincie Noord-Brabant nieuwe bevolkingsramingen opgesteld. Voor Boxtel wordt tot en met 2030 nog een bevolkingsgroei van 3% tot personen voorzien. De bevolkingsgroei vlakt wel steeds verder af. De groei in Boxtel ligt hiermee duidelijk onder het landelijk niveau (6,1%), dat van Brabant (5,5%) en Noordoost-Brabant (6,0%). Dit heeft alles te maken met de vergrijzing die in Boxtel sneller gaat dan elders. Figuur 3.4 Demografische ontwikkeling Boxtel en prognose Boxtel Noordoost-Brabant Brabant Nederland Boxtel (prognose) Noordoost-Brabant (prognose) Brabant (prognose) Nederland (prognose) Bron: CBS en Provincie Noord-Brabant 3.4 Conclusies De bevolking telt inwoners en is tussen 2010 en 2014 nauwelijks gegroeid, met name als gevolg van een negatief binnenlands migratiesaldo. Tot en met 2030 wordt nog een beperkte groei van ca inwoners verwacht tot inwoners. De bevolking van Boxtel is aan het vergrijzen en aan het ontgroenen. Boxtel heeft zowel een hoger aandeel ouderen als jongeren in vergelijking tot (Noordoost-) Brabant en Nederland. 6

19 4 Arbeidsmarkt 4.1 Potentiële beroepsbevolking De potentiële beroepsbevolking betreft iedereen tussen 15 en 75 jaar. In totaal zijn dat eind personen. Tussen 2010 en 2015 is de omvang van de potentiële beroepsbevolking in Boxtel nauwelijks toegenomen. Daarmee blijft de ontwikkeling achter bij die in Nederland, Brabant en Noordoost-Brabant. Tot en met 2022 verwacht de provincie Noord-Brabant in haar laatste prognoses nog een lichte groei van de potentiële beroepsbevolking (+0,8%), daarna is onder invloed van de vergrijzing sprake van een daling. Dit beeld is ook terug te zien in de rest van Nederland. Figuur 4.1 Potentiële beroepsbevolking (15-75 jaar) en prognose Nederland Noordoost-Brabant Nederland (prognose) Noordoost-Brabant (prognose) Noord-Brabant Boxtel Noord-Brabant (prognose) Boxtel (prognose) Bron: CBS en Provincie Noord-Brabant 4.2 Bruto Arbeidsparticipatie De Bruto Arbeidsparticipatie is dat deel van de potentiële beroepsbevolking dat ten minste 12 uur per week beschikbaar is voor betaald werk. Niet iedereen is namelijk beschikbaar voor een baan. Daarvoor zijn verschillende redenen mogelijk: jongeren zijn vaak nog aan het studeren, terwijl een deel van de ouderen al gepensioneerd is. Anderen kiezen bewust voor de zorg voor kinderen of familieleden en ook zijn er mensen arbeidsongeschikt door ziekte of een handicap. De bruto arbeidsparticipatie bedraagt in ,3%. Dit is een daling van 1,3 procentpunt ten opzichte van Dit is opvallend omdat landelijk en in de andere regio s de bruto participatiegraad weinig is veranderd. In Boxtel is zowel de bruto participatiegraad van mannen als van vrouwen gedaald tussen 2010 en

20 64,6 65,2 66,0 66,5 65,1 65,6 66,6 65,4 70,2 70,8 71,6 71,6 70,2 70,9 71,4 70,3 75,8 76,4 77,1 76,6 75, ,2 75 Figuur 4.2 Bruto Arbeidsparticipatie, 2010 en totaal mannen vrouwen Nederland Noord-Brabant Noordoost-Brabant Boxtel Bron: EBB, CBS 4.3 Beroepsbevolking De beroepsbevolking hangt samen met de ontwikkeling van de potentiële beroepsbevolking en de participatiegraad. De beroepsbevolking in Boxtel omvat personen. Tussen 2010 en 2015 is de beroepsbevolking gedaald met bijna 1,8%, vooral als gevolg van een afname in de bruto arbeidsparticipatie. Tussen 2014 en 2015 is de bruto arbeidsparticipatie weer wat toegenomen. Landelijk groeide de beroepsbevolking nog wel met 2,1% in dezelfde periode. Figuur 4.3 Ontwikkeling beroepsbevolking ( ), index 2010 = Boxtel Noordoost-Brabant Brabant Nederland Bron: EBB, CBS, bewerking Fanion onderzoek & advies 8

21 De beroepsbevolking vergrijst De landelijke trend is dat de beroepsbevolking vergrijst. In Nederland is de groep 45+ in de beroepsbevolking toegenomen van 39 procent naar 43 procent. In Boxtel is een soortgelijk beeld te zien, al is hier de vergrijzing nog wat forser. Het aandeel 45+ neemt toe van 41 procent in 2010 naar 45,3 procent in Figuur 4.4 Verdeling beroepsbevolking naar leeftijd, 2010 en % 90% 80% 70% 41,2% 46,7% 41,1% 44,4% 40,2% 43,3% 39,3% 42,3% 60% 50% 40% 30% 41,2% 40,0% 43,4% 40,3% 44,0% 41,0% 45,0% 42,1% 20% 10% 0% 17,6% 13,3% 15,5% 15,3% 15,8% 15,7% 15,7% 15,5% Boxtel Noordoost-Brabant Brabant Nederland jaar jaar jaar Bron: EBB, CBS, bewerking Fanion onderzoek & advies Het gemiddelde opleidingsniveau van de beroepsbevolking stijgt De gemiddelde opleidingsniveau in Boxtel neemt toe. In 2009 was nog 27% van de beroepsbevolking laag opgeleid, in 2014 is dit nog 25%. Het aandeel hoog opgeleiden nam juist toe van 27% in 2010 naar 31% in Het gemiddelde opleidingsniveau is daarmee overigens nog altijd iets lager dan gemiddeld in Nederland. De verschillen worden echter kleiner. Figuur 4.5 Verdeling beroepsbevolking naar opleidingsniveau, 2010 en % 90% 80% 70% 60% 27% 31% 29% 32% 30% 32% 32% 34% 50% 40% 47% 44% 43% 43% 43% 43% 42% 42% 30% 20% 10% 0% 27% 25% 27% 24% 27% 24% 25% 22% Boxtel Noordoost-Brabant Brabant Nederland laag middelbaar hoog onbekend Bron: EBB, CBS, bewerking Fanion onderzoek & advies. 9

22 4.4 Pendelbalans in Boxtel is negatief Boxtel telt in 2014 een beroepsbevolking van ongeveer personen. Hiervan waren er in Boxtel gemiddeld niet werkzaam en hadden een baan. Vanuit de statistieken woon-werkverkeer van het CBS is bekend dat 44,7 procent van de werkzame personen in de eigen gemeente werkt. Dit komt neer op banen. Dit betekent dat de inkomende pendel kan worden geschat op banen en de uitgaande pendel uitkomt op banen. Boxtel heeft daarmee een negatief pendelsaldo 610 werknemers. Jarenlang had Boxtel een positief pendelsaldo, maar door de afname van de werkgelegenheid de afgelopen jaren is dit omgeslagen naar een negatief pendelsaldo. Figuur 4.6 Woon-werkbalans gemeente Boxtel in 2014 Beroepsbevolking personen Niet- Werkzame personen Werkzame personen Uitgaande pendel personen Wonen en werken in Boxtel banen/personen (44,8%) banen Inkomende pendel banen Bron: CBS, LISA Bijna 45% van de beroepsbevolking uit Boxtel, werkt ook binnen de gemeente. Andere belangrijke plaatsen waar mensen uit Boxtel werken zijn: s-hertogenbosch, Eindhoven, Vught, Tilburg en Schijndel. Van de werkgelegenheid wordt 47% ingevuld door mensen uit Boxtel. De overige banen worden ingevuld door mensen uit Schijndel, Sint-Michielsgestel, s-hertogenbosch, Eindhoven, Haaren en Tilburg. Tabel 4.1 Werklocatie van werkzame beroepsbevolking woonachting in de gemeente Boxtel Aandeel Woont in Boxtel en werkt in: in beroepsbevolking Werkt in Boxtel, komt uit: Aandeel in Werkgelegenheid Boxtel 44,8% Boxtel 46,8% Top 15 uitgaande pendel Top 15 inkomende pendel 1 's-hertogenbosch 12,6% 1 Schijndel 4,8% 2 Eindhoven 7,0% 2 Sint-Michielsgestel 4,8% 3 Vught 4,9% 3 's-hertogenbosch 4,1% 4 Tilburg 3,5% 4 Eindhoven 3,4% 5 Schijndel 2,8% 5 Haaren 3,4% 6 Best 2,1% 6 Oisterwijk 3,4% 7 Sint-Michielsgestel 2,1% 7 Tilburg 3,4% 8 Son en Breugel 1,4% 8 Best 2,7% 9 Veghel 1,4% 9 Oirschot 2,7% 10 Nijmegen 0,7% 10 Sint-Oedenrode 2,7% 11 Utrecht 0,7% 11 Vught 2,7% 10

23 12 Amsterdam 0,7% 12 Maasdriel 0,7% 13 Breda 0,7% 13 Breda 0,7% 14 Goirle 0,7% 14 Helmond 0,7% 15 Haaren 0,7% 15 Heusden 0,7% overig 13,3% Overig 15,1% Bron: CBS 2013 en 2015 en LISA Werkloosheid De gemeente Boxtel telt eind geregistreerde werklozen. Dit zijn mensen die geen baan hebben, maar wel voor tenminste 12 uur per week beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt. Het aantal werklozen in Boxtel is tussen 2010 en 2015 met 39% toegenomen. De top ligt inmiddels wel achter ons; in 2014 waren er nog werklozen. In 2015 is het aantal werklozen weer wat gedaald. Landelijk is de toename met 41% nog net wat groter. Met name tussen 2013 en 2015 is het aantal werklozen in Boxtel gedaald. Dit valt overigens samen met een daling van de beroepsbevolking. Het is daarom goed mogelijk dat de daling van de werkloosheid komt doordat mensen zich hebben teruggetrokken van de arbeidsmarkt. Met werklozen is 6,2 procent van de beroepsbevolking werkloos. Het werkloosheidspercentage is daarmee 1,8 procentpunt toegenomen ten opzichte van 2010 (4,4%). In vergelijking met Nederland, Noord-Brabant en Noordoost-Brabant is de werkloosheid laag in Boxtel. Met 6,9 procent van de beroepsbevolking is de werkloosheid in Nederland het hoogst. Figuur 4.7 Ontwikkeling werkloosheid Nederland Noord-Brabant Noordoost-Brabant Boxtel Bron: CBS,

24 Figuur 4.8 Ontwikkeling werkloosheidspercentage in % ,7 4,4 4,4 4,5 4,2 4,2 5,8 5,3 5,1 5 7,3 7,4 7,1 6,7 6,8 6,5 6,3 6,4 6,9 6,5 6,1 6, Nederland Noord-Brabant Noordoost-Brabant Boxtel Bron: CBS, 2016 Het UWV biedt meer uitgebreide informatie over de samenstelling van de werkloosheid. Het UWV gaat uit van Niet Werkende Werkzoekenden in plaats van de geregistreerde werkloosheid (CBS). Het totaal aantal werklozen wijkt daarmee af. De werkloosheid onder jongeren (< 27 jaar) ligt in Boxtel hoger dan landelijk; Ook het aandeel oudere werklozen (50 jaar en ouder) ligt een aantal procentpunten hoger. Ongeveer 51% van de werklozen is vrouw en 49% is man. Deze verdeling is in Nederland en (Noordoost-) Brabant nagenoeg hetzelfde. Opvallend is de inschrijvingsduur. Het aandeel langdurig werklozen (> 24 maanden) ligt in Boxtel aanmerkelijk lager dan elders. Het aandeel kort ingeschreven (< 1 jaar) is daarentegen hoger. Boxtel kent verder iets meer werklozen met een MBO en HBO opleiding dan met een lagere opleiding. 12

25 Tabel 4.2 Niet werkende werkzoekenden naar kenmerken, jaargemiddelden 2015 Kenmerk Boxtel Noordoost- Brabant Brabant Nederland Aantal NWW (jaargemiddelde 2014) Leeftijd < 27 jaar 10,9% 8,3% 9,9% 10,0% jaar 46,9% 47,0% 48,4% 50,6% >=50 jaar 42,2% 44,7% 41,7% 39,4% Geslacht Mannen 49,3% 47,7% 48,1% 49,0% Vrouwen 50,7% 52,3% 51,9% 51,0% Inschrijvingsduur <6 maanden 29,3% 25,9% 26,2% 24,5% 6-12 maanden 16,6% 13,9% 14,7% 14,4% maanden 20,6% 19,1% 19,8% 20,6% > 24 maanden 33,5% 41,1% 39,4% 40,6% Opleidingsniveau 29,3% 25,9% 26,2% 24,5% Laag 38,3% 39,9% 44,5% 40,7% Middelbaar 42,8% 41,4% 46,4% 41,2% Hoog 18,7% 18,7% 19,9% 18,0% Bron: UWV, bewerking gemeente Boxtel 4.6 Conclusies De potentiële beroepsbevolking van Boxtel bestaat in 2015 uit inwoners. Tot en met 2022 neemt deze nog met ca. 1% toe, waarna deze onder invloed van de vergrijzing zal gaan dalen. Landelijk ligt de groei (3%) hoger en zet de daling later in. De bruto arbeidsparticipatie bedraagt 69% in 2014 en is daarmee 2 procentpunt gedaald ten opzichte van In 2014 ligt de arbeidsparticipatie daarmee lager dan landelijk, terwijl deze in 2010 nog hoger dan landelijk gemiddeld was. De beroepsbevolking omvat personen in 2014 en is daarmee 3,3% lager dan in Landelijk en in (Noordoost-) Brabant nam de beroepsbevolking juist toe. Boxtel had in het verleden een werkgelegenheidsquote die groter was dan 100. Dit betekende dat het aantal banen groter was dan de beroepsbevolking. Daarmee was sprake van een positief pendelsaldo. In 2014 is dit gewijzigd. De werkgelegenheid is harder gedaald dan de beroepsbevolking. Het pendelsaldo is negatief. De uitgaande pendel gaat vooral naar Den Bosch, Eindhoven, Vught en Tilburg. De werkloosheid is tussen 2010 en 2015 met bijna 40% toegenomen tot werklozen. Het werkloosheidspercentage komt daarmee op 6,2%. Ook landelijk is de werkloosheid flink toegenomen. De werkloosheid in Boxtel ligt onder het landelijk niveau. In Boxtel zijn relatief veel ouderen werkloos. Ook de werkloosheid onder jongeren is iets hoger. Verder telt Boxtel naar verhouding weinig langdurig werklozen. 13

26 14

27 5. Economie en banen 5.1 Bruto Regionaal Product en Toegevoegde Waarde De regio Noordoost-Brabant is het laagste regionale schaalniveau waarop het Centraal Bureau voor de Statistiek cijfers naar sector publiceert over het Bruto Regionaal Product (BRP) en de Toegevoegde Waarde (TW). Door deze gegevens te combineren met gegevens over het aantal banen kan een inschatting worden gemaakt van het BRP en de TW van de gemeente Boxtel. In 2012 kan het Bruto Regionaal Product worden geschat op 2,6 miljard euro en de toegevoegde waarde op 1,2 miljard euro. Figuur 5.1 Schatting Toegevoegde Waarde en Bruto Regionaal Product gemeente Boxtel In mln Toegevoegde Waarde Bruto Regionaal Product Bron: CBS, LISA 2016, bewerking Fanion onderzoek & advies BRP en TW naar sector De industrie levert in Boxtel met respectievelijk 49% en 40% het grootste aandeel in zowel het BRP als de Toegevoegde Waarde. Na de industrie volgen de zakelijke diensten, handel, financiële instellingen en zorg als sectoren met de grootste toegevoegde waarde. Figuur 5.2 Bruto Regionaal Product en Toegevoegde Waarde in Boxtel, 2012 Bron: CBS 2016, LISA, bewerking Fanion onderzoek & advies 15

28 5.2 Vestigingen Boxtel kent in economisch actieve vestigingen van bedrijven en instellingen. Het grootste aantal bedrijfsvestigingen is te vinden in de sectoren zakelijke diensten (23%), detailhandel (15,5%), bouw (13,7%) en overige diensten (10,4%). In vergelijking met Nederland, Brabant en Noordoost-Brabant zijn in Boxtel de bouw, zakelijke diensten, zorg en overige diensten sterk vertegenwoordigd in het aantal vestigingen. Deze hebben een relatief hoog aandeel (locatiequotiënt > 100). Ondervertegenwoordigd zijn financiële instellingen en de transportsector. Het aantal vestigingen is tussen 2005 en 2014 met 5,6% toegenomen. Dit is laag in verhouding tot Nederland en de provincie Noord-Brabant waar het aantal vestigingen in dezelfde periode met meer dan 30% is toegenomen. Ook in Noordoost-Brabant blijft de groei van het aantal bedrijven achter. Figuur 5.3 Productiestructuur vestigingen, 2014 Zorg 6,5% Overige diensten 10,4% Landbouw en Visserij 6,6% Industrie + nutsbedrijven 4,7% Overheid 0,4% Onderwijs 3,0% Bouw 13,7% Zakelijke diensten 23,4% Groothandel 5,7% Financiële instellingen 1,0% Informatie en Communicatie 3,2% Horeca 4,3% Vervoer en Opslag 1,8% Detailhandel (incl. auto's) 15,5% Bron: Werkgelegenheidsregister Noordoost-Brabant/LISA , bewerking Fanion onderzoek & Advies 16

29 Figuur 5.4 Locatiequotiënt vestigingen, het aandeel van de sector in Nederland is 100, ,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 - Boxtel Noordoost-Brabant Brabant Nederland Bron: Vestigingenregister Noordoost-Brabant/LISA, 2014, bewerking Fanion onderzoek & advies Figuur 5.5 Ontwikkeling aantal vestigingen (index ) Boxtel Brabant Noordoost-Brabant Nederland Bron: Vestigingenregister Noordoost-Brabant/LISA, 2014, bewerking Fanion onderzoek & advies 17

30 Ontwikkeling vestigingen naar sector Het aantal vestigingen in Boxtel is tussen 2005 en 2014 vooral toegenomen in de bouw, de zakelijke diensten, de overige diensten en de zorg. Afname van het aantal vestigingen vond plaats in de agrarische sector en de industrie. Wat opvalt is dat in de krimpsectoren het aantal bedrijven in Boxtel extra krimpt en dat in de groeisectoren het aantal bedrijven minder hard groeit. Dat betekent dat de ontwikkeling van het aantal vestigingen op alle sectoren achterblijft. Figuur 5.6 Ontwikkeling aantal vestigingen naar sector (index ) Overige diensten Zorg Onderwijs Overheid Zakelijke diensten Financiële instellingen Informatie en Communicatie Horeca Vervoer en Opslag Handel Bouw Industrie + nutsbedrijven Landbouw en Visserij -60% -40% -20% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 120% Nederland Brabant Noordoost-Brabant Boxtel Bron: Vestigingenregister Noordoost-Brabant/LISA, 2014, bewerking Fanion onderzoek & advies 18

31 Tabel 5.1 Top 10 branches met groei vestigingen en krimp vestigingen periode Top 10 groei vestigingen branches Ontwikkeling vestigingen Top 10 krimp vestigingen branches Ontwikkeling vestigingen Wellness en overige dienstverlening; 17 Landbouw, jacht en dienstverlening voor de -23 uitvaartbranche landbouw en jacht Industrieel ontwerp en vormgeving, 10 Groothandel en handelsbemiddeling -21 fotografie, vertaling (niet in auto's e.d.) Facility management, reiniging en 10 Vervaardiging van prod. van metaal (geen -5 landschapsverzorging machines en app.) Maatschappelijke dienstverlening 6 Dienstverlenende activiteiten op het gebied van -4 zonder overnachting informatie Reisbemiddeling, reisorganisatie, 4 Rechtskundige dienstverlening, accountancy, -4 toeristische informatie belastingadvies Overige zakelijke dienstverlening 4 Architecten, ingenieurs en technisch ontwerp en -4 advies Onderwijs 3 Verhuur en lease van auto's, -4 consumentenartikelen, machines Kunst 3 Vervaardiging van kleding -3 Speur- en ontwikkelingswerk 2 Gespecialiseerde werkzaamheden in de bouw -3 Reparatie van computers en consumentenartikelen 2 Eet- en drinkgelegenheden -3 Bron: Vestigingenregister Noordoost-Brabant, 2010 en Bedrijvendynamiek Aan de hand van de ontwikkelingen in het handelsregister van de kamer van koophandel kan inzicht worden verkregen op de bedrijvendynamiek. Over de periode waren er jaarlijks tussen 225 en 300 startende ondernemingen. Daarnaast zijn er nog 10 tot 30 overige oprichtingen van nevenvestigingen. Tegelijkertijd zijn er jaarlijks 122 tot 145 opheffingen in dezelfde periode. Het grootste deel zijn reguliere opheffingen en daarnaast waren er 7 tot 26 faillissementen. Figuur 5.7 Bedrijvendynamiek gemeente Boxtel Starters Overige oprichtingen Opheffingen regulier Faillissementen Bron: Mutatiebalansen, Kamer van Koophandel

32 8,0 8,5 8,5 8,6 9,0 8,7 8,5 9,1 9,7 9,7 9,7 9,4 10,2 10,9 10,4 10,4 11,3 10,9 10,3 10,5 Startende ondernemers Per 100 bestaande ondernemers telt Boxtel ongeveer 8,5 starters. In 2012 en 2015 ligt het aantal startende ondernemers rond 10 per 100 bedrijven. In de provincie Noord-Brabant en vooral in Nederland ligt het aantal starters gemiddeld hoger. Figuur 5.8 Aantal starters per 100 zittende bedrijven 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0, Boxtel Noordoost-Brabant Noord-Brabant Nederland Bron: Mutatiebalansen, Kamer van Koophandel Over de hele periode is ruim een art van starters in Boxtel actief in de zakelijke dienstverlening. Andere sectoren met veel starters zijn de overige diensten (15%), zorg (11%), bouwnijverheid (10%) en de detailhandel (9%). Figuur 5.9 Starters naar sector over de periode Overig 15% 01 Land- en tuinbouw 3% Industrie & nutsbedrijven 4% 04 Bouw 10% 05 Detailhandel 9% 06 Groothandel 4% 13 Zakelijke diensten 28% 12 Financiële instellingen 1% 11 Gezondheid 11% 09 ICT en media 4% 10 Cultuur, sport en recreatie 4% 07 Logistiek 3% 08 Horeca 4% Bron: Mutatiebalansen, Kamer van Koophandel

33 4,8 4,8 5,1 5,6 5,7 5,5 5,4 5,8 5,5 5,6 5,4 5,9 6,2 5,8 5,8 5,9 6,2 6,6 6,2 6,5 Opheffingen In de periode telt Boxtel gemiddeld 5,5 opheffingen per 100 zittende bedrijven. Dit zijn er gemiddeld ongeveer 150 per jaar. Het aantal opheffingen ligt hiermee iets onder het gemiddelde van Brabant en Nederland, maar hoger dan in Noordoost-Brabant. In 2013 en 2015 is er sprake van een piek in het aantal opheffingen in Boxtel. Figuur 5.10 Aantal opheffingen per 100 zittende bedrijven 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0, Boxtel Noordoost-Brabant Noord-Brabant Nederland Bron: Mutatiebalansen, Kamer van Koophandel , bewerking Fanion onderzoek & advies De sectoren die bovenaan staan als het gaat om het aantal starters tellen ook de meeste opheffingen. Een art van de opheffingen vindt plaats in de zakelijke dienstverlening, 13% van de opheffingen vindt plaats bij zowel de overige diensten als de bouw en 10% van de bedrijven die met de activiteiten stopt, valt onder de detailhandel. Figuur 5.11 Opheffingen naar sector Zakelijke diensten 24% 14 Overig 13% 01 Land- en tuinbouw 1% Industrie & nutsbedrijven 4% 04 Bouw 13% 05 Detailhandel 10% 06 Groothandel 6% 12 Financiële instellingen 1% 11 Gezondheid 8% 10 Cultuur, sport en recreatie 4% 09 ICT en media 7% 07 Logistiek 3% 08 Horeca 6% Bron: Mutatiebalansen, Kamer van Koophandel , bewerking Fanion onderzoek & advies 21

34 5.4 Werkgelegenheid De gemeente Boxtel telt in banen. De industrie is met 30% van de werkgelegenheid veruit de grootste sector. Op enige afstand gevolgd door detail- en groothandel (17%), zorg (13%) en zakelijke diensten (9%). Figuur 5.12 Productiestructuur banen, 2014 Onderwijs 7% Zorg 13% Overige diensten 4% Landbouw en Visserij 2% Industrie + nutsbedrijven 30% Overheid 4% Zakelijke diensten 9% Bouw 4% Informatie en Communicatie 1% Financiële instellingen 3% Horeca 3% Vervoer en Opslag 3% Detailhandel (incl. auto's) 10% Groothandel 7% Bron: Vestigingenregister Noordoost-Brabant/LISA, 2014, bewerking Fanion onderzoek & advies Figuur 5.13 Locatiequotiënt banen, 2014 Aandeel sector in Nederland is ,0 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 - Boxtel Noordoost-Brabant Brabant Nederland Bron: Werkgelegenheidsregister Noordoost-Brabant/LISA , bewerking Fanion onderzoek & Advies 22

35 In verhouding tot Nederland heeft Boxel relatief veel banen in de industrie. Het werkgelegenheidsaandeel van deze sector is in Boxtel ruim 2,5 keer zo hoog dan landelijk (locatiequotiënt = 275). Handel, onderwijs en financiële instellingen zijn in verhouding tot Nederland gemiddeld vertegenwoordigd in Nederland. De overige sectoren kennen een ondervertegenwoordiging. Dit geldt vooral voor de transportsector en ICT. De grootste werkgever in Boxtel is VION waarvan 3 vestigingen in de top 15 zitten. VION wordt gevolgd door de WSD groep (sociale werkvoorziening), Bosch Rexroth en diverse instellingen op het gebied van zorg, overheid en onderwijs. Tabel 5.2 Top 15 grootste vestigingen Rang Naam Soort Grootteklasse 1 WSD Groep Industrie overig: sociale werkvoorziening 1000 e.m. 2 Bosch Rexroth BV Industrie: metalectro VION Food Nederland B.V. Groothandel in levend vee Gecombineerd Centrumverpleeghuis Liduina Zorg en welzijn Waterschap de Dommel Algemeen overheidsbestuur Snaar Zorg en welzijn Rabobank Nederland Financiële instellingen Gemeente Boxtel Algemeen overheidsbestuur VION Food Nederland (Holding) B.V. Industrie: food Legrand Nederland BV Industrie: Metalectro Vion Farming BV Industrie: food Van Oers Grootverbruik B.V. Groothandel: food Stichting SiNTLUCAS Onderwijs Jacob Roelandslyceum Onderwijs Helicon Opleidingen Mbo Boxtel Onderwijs Bron: Vestigingenregister Noordoost-Brabant Ontwikkeling werkgelegenheid In Boxtel groeide het aantal banen tussen 2005 en 2010 met 0,8% van tot Daarmee bleef de ontwikkeling van het aantal banen overigens achter bij de ontwikkeling van de werkgelegenheid in Nederland, Noord-Brabant en Noordooost-Brabant. Onder invloed van de economische crisis is overal in Nederland het aantal banen teruggelopen in Nederland. De werkgelegenheid van Boxtel en Noordoost-Brabant is bovengemiddeld hard getroffen door de economische crisis. Tussen 2010 en 2014 daalde het aantal banen in Boxtel met 7,1% naar Landelijk was de daling in dezelfde periode 2,4%. Opvallend voor Boxtel is dat ook tussen 2013 en 2014 het aantal banen nog flink afneemt. 23

36 Figuur 5.14 Ontwikkeling banen (Index 2005=100) Boxtel Noordoost-Brabant Noord-Brabant Nederland Bron: Werkgelegenheidsregister Noordoost-Brabant/LISA , bewerking Fanion onderzoek & Advies Figuur 5.15 Ontwikkeling banen in landelijk perspectief, Bron: LISA 2014, bewerking Fanion Onderzoek & Advies 24

37 In de periode is het aantal banen in Boxtel vooral gestegen in overige diensten, zorg, onderwijs, ICT en zakelijke diensten. De sectoren landbouw, vervoer en opslag, bouw, industrie en overheid lieten een daling van de werkgelegenheid zien. Het aantal banen in de horeca en de handel bleven constant. In de periode heeft de economische crisis forse gevolgen gehad voor de werkgelegenheid. Alle sectoren hadden te maken met banenverlies, met uitzondering van de financiële diensten. Het hardst getroffen zijn de sectoren vervoer en opslag, bouw, landbouw en visserij, ICT en zakelijke diensten. Het verlies in de industrie, zorg en overige diensten bleef beperkt. Handel en overheid bleven als enige constant. De groei in de financiële dienstverlening is tegen de landelijke trend in en is volledig toe te schrijven aan de komst van het Rabobank datacentrum. In vergelijking tot Nederland en (Noordoost-) Brabant is de werkgelegenheidsontwikkeling over de periode bovengemiddeld in de financiële diensten en overige diensten. Ook de industrie presteert beter dan gemiddeld door het banenverlies beperkt te houden. Alle andere sectoren presteren in vergelijking met Nederland, de provincie en de regio beneden gemiddeld. Vooral vervoer en opslag, horeca, bouw en landbouw in Boxtel hebben bovengemiddeld banen verloren. Figuur 5.16 Ontwikkeling banen naar sector Bron: Werkgelegenheidsregister Noordoost-Brabant/LISA , bewerking Fanion onderzoek & Advies 25

38 Tabel 5.3 Top 10 branches met groei banen en krimp banen periode (afgerond op 10-tallen) Top 10 groei banen branches Ontwikkeling banen Ontwikkeling banen Top 10 krimp branches 2014 Financiële instellingen (geen 220 Vervoer over land -360 verzekeringen, pensioenfonds) Vervaardiging van voedingsmiddelen 140 Vervaardiging van overige goederen -210 Vervaardiging van overige machines 110 Beveiliging en opsporing -170 en apparaten Verpleging, verzorging en begeleiding 110 Landbouw, jacht en dienstverlening voor de -110 met overnachting landbouw en jacht Detailhandel (niet in auto's e.d.) 70 Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw, -100 projectontwikkeling Grond-, water- en wegenbouw (geen 40 Gezondheidszorg -100 grondverzet) Arbeidsbemiddeling, uitzendbureaus 40 Onderwijs -100 en personeelsbeheer Vervaardiging van producten van 40 Gespecialiseerde werkzaamheden in de bouw -100 rubber en kunststof Verhuur van en handel in onroerend 30 Groothandel en handelsbemiddeling -80 goed (niet in auto's e.d.) Architecten, ingenieurs en technisch ontwerp en advies 20 Eet- en drinkgelegenheden -80 Bron: Vestigingenregister Noordoost-Brabant, 2010 en

39 Figuur 5.17 Specialisatiegraad 2014 en ontwikkeling banen Boxtel Bron: Vestigingenregister Noordoost-Brabant, 2014, bewerking Fanion onderzoek & advies 27

40 5.5 Topsectoren Het Rijk hanteert sinds een aantal jaar het topsectorenbeleid. Topsectoren zijn kennisintensief, export georiënteerd en kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken wereldwijd. Het kabinet verwacht dat de topsectoren daarom de aanjagers voor de economie zullen zijn. Het Centraal Bureau voor de Statistiek heeft afbakeningen gemaakt voor de topsectoren. Een aantal branches hoort tot meerdere topsectoren. De topsectoren overlappen daarom enigszins. Boxtel telt bijna 560 bedrijven die vallen onder de topsectoren. Dit is 28% van alle vestigingen. De grootste topsector in termen van vestigingen in de Agrofood (13%), gevolgd door de creatieve industrie (7,9%) en High Tech Systemen & Materialen. In vergelijking tot regionale en landelijke gemiddelden scoort Boxtel goed in Water (3%) en Life Sciences & Health (0,3%) Het aantal banen in de topsectoren ligt in Boxtel hoog in vergelijking tot de omliggende regio en Nederland. Ruim een derde van de banen is toe te rekenen aan een topsector. In Nederland is dit 28% en in Noordoost-Brabant en Brabant ligt dit rond 31%. De topsector Agrofood is zowel in Nederland als in Boxtel de grootste topsector. In totaal gaat het om banen, ofwel 16% van de werkgelegenheid. Daarbij moet worden aangetekend dat de brede definitie is gehanteerd, dat wil zeggen, incl. de detailhandel in food. In Boxtel is verder vooral de food industrie sterk vertegenwoordigd, met VION en Van Oers als grote werkgever. De belangrijkste topsector in Boxtel is echter High Tech Systemen en Materialen. Deze topsector is goed voor 12,5% van de banen en daarmee bijna twee keer zo sterk vertegenwoordigd in de Boxtelse productiestructuur dan in de Nederlandse. De topsectoren Water en Chemie zijn eveneens relatief sterk vertegenwoordigd in de Boxtelse werkgelegenheidsstructuur. Tabel 5.4 Aantal vestigingen in topsectoren in Boxtel Aantal vestigingen Boxtel Aandelen Noordoost- Brabant Brabant Nederland Agrofood (brede definitie) ,9% 13,8% 11,1% 11,2% Creatieve Industrie 156 7,9% 7,4% 8,1% 9,4% High Tech Systemen & Materialen 112 5,7% 6,0% 7,1% 6,1% Water 60 3,0% 2,9% 3,1% 2,6% Logistiek 30 1,5% 1,5% 1,9% 1,9% Life Sciences & health 5 0,3% 0,2% 0,2% 0,2% Chemie 4 0,2% 0,2% 0,2% 0,2% Energie 1 0,1% 0,1% 0,1% 0,1% Topsectoren totaal (ontdubbeld) ,3% 28,9% 28,5% 28,9% Overig bedrijfsleven ,7% 71,1% 71,5% 71,1% Totaal % 100% 100% 100% Bron: Vestigingenregister Noordoost-Brabant/LISA

41 Tabel 5.5 Aantal banen in topsectoren in Boxtel Aantal banen Boxtel Noordoost- Brabant Brabant Nederland Agrofood (brede definitie) ,3% 16,3% 14,1% 13,0% High Tech Systemen & Materialen ,5% 7,1% 9,2% 6,7% Water 390 2,8% 2,3% 2,8% 2,6% Logistiek 310 2,2% 3,3% 4,3% 4,0% Creatieve Industrie 280 1,9% 1,9% 2,1% 2,6% Chemie 90 0,7% 0,5% 1,3% 1,1% Life Sciences & health 10 0,1% 1,7% 0,9% 0,6% Energie - 0,0% 0,6% 0,8% 0,7% Topsectoren totaal (ontdubbeld) ,2% 31,4% 31,8% 28,3% Overig bedrijfsleven ,8% 68,6% 68,2% 71,7% Totaal % 100% 100% 100% Bron: Vestigingenregister Noordoost-Brabant/LISA Agro en Food De topsector Agrofood is goed voor 13% van de vestingen en 16,3% van de banen in Boxtel. Daarbij is de brede definitie gehanteerd. Dat betekent dat de detailhandel food wordt meegerekend. De Agrofood bestaat voor het belangrijkste deel uit de vleesverwerkende industrie. VION is veruit het grootste Agrofood bedrijf is Boxtel. Andere belangrijke vertegenwoordigers zijn de Van Oers Groep, Hendrix Meat Groep. Daarnaast bestaat Agrofood voor een belangrijk deel uit de supermarkten Jumbo, Plus, Aldi en Albert Heijn. Tabel 5.6 Belangrijkste Agrofood bedrijven (> 20 werknemers) naam omschrijving VION Food Nederland B.V. VION Farming BV Van Oers Groep VION Food Nederland (Holding) B.V. VION Retail Nederland B.V. Hendrix Meat Group Jumbo Oosterhof Van Oers Snacks B.V. Encebe Vleeswaren B.V. Dijkstra Bemmel B.V. Plus van der Horst C.V. Aldi Markt Restaurant de Waag Kwalitaria Strik Groothandel in levend vee Slachterijen Vervaardiging van kant-en-klaarmaaltijden en snacks Vervaardiging van veevoeders Vleesverwerking (niet tot maaltijden) Slachterijen Supermarkten Vervaardiging van kant-en-klaarmaaltijden en snacks Vleesverwerking (niet tot maaltijden) Groothandel in groenten en fruit Supermarkten Supermarkten Restaurants Albert Heijn Fellenoord Supermarkten Bron: Vestigingenregister Noordoost-Brabant Cafetaria's, lunchrooms, snackbars, eetkramen e.d. 29

42 High Tech Systemen en Materialen De topsector HTSM is goed vertegenwoordigd in Boxtel met in totaal 112 bedrijven en banen. De belangrijkste vertegenwoordigers zijn Bosch Rexroth BV, Legrand Nederland BV en VDL Technics. Tabel 5.7 Belangrijkste HTSM bedrijven (> 20 banen) Bedrijfsnaam Bosch Rexroth BV Legrand Nederland BV VDL Technics B.V. Metaalperswerk van de Wetering B.V. Straalbedrijf Boxtel B.V. ITB Precisietechniek Funke Antennen B.V. Sanders Machinebouw B.V. ITB Metaal & Kunststoffen Ancra Systems B.V. Abs Boxtel Software B.V. Voermans Milieu- en Veiligheidstechniek B.V. KYBYS B.V. Inteco B.V. Van der Velden Concerndiensten B.V. Bron: Vestigingenregister Noordoost-Brabant Activiteiten aandrijf- en besturingstechniek. schakelmateriaal en schakelkasten plaatwerk en lassen metaalpersen stralen en coaten precisie techniek consumenten elektronica gespecialiseerde machines precisietechniek laad en lossystemen wasserijautomatisering installatietechniek ingenieursdiensten ontwerpen systeemplafonds riooltechniek Ontwikkeling banen in topsectoren Ook de topsectoren in Boxtel hebben zich niet kunnen onttrekken aan de recessie. De werkgelegenheid daalde tussen 2010 en 2014 met 3,2%. In de branches die niet tot de topsectoren behoren, is het aantal banen gedaald met -9%. De daling van het aantal banen in de topsectoren in Boxtel wordt ook bijna volledig veroorzaakt door een halvering van de werkgelegenheid in de logistiek. In de topsectoren Agrofood en Life Sciences & Health bleef het aantal banen nagenoeg constant. De ander topsectoren lieten zelfs een flinke groei zien. Het snelst groeit de werkgelegenheid in de Creatieve industrie, gevolgd door de topsectoren HTSM, Water en Chemie. In vergelijking met andere gebieden ontwikkelt de werkgelegenheid zich in Boxtel vooral goed in de topsectoren HTSM, Water, Chemie en Agrofood. 30

43 Figuur 5.18 Ontwikkeling topsectoren Boxtel Totaal bedrijfsleven Overig bedrijfsleven Topsectoren totaal (ontdubbeld) Creatieve Industrie HTSM Water Chemie Agro & Food Life Sciences & health -24,5% -7,1% -4,0% -2,5% -2,4% -9,0% -3,3% -3,9% -3,2% -3,2% -5,5% -0,2% -0,3% -7,7% -2,7% -2,7% -5,1% -2,0% -0,1% -13,0% -2,6% 0,7% 11,8% 9,2% 16,2% 10,4% 9,5% 2,1% 4,3% 5,4% 5,6% 4,4% 1,6% 0,5% 0,3% 0,0% Energie Logistiek -50,5% -12,7% -14,8% -3,7% 2,3% 0,0% 23,7% Bron: Vestigingenregister Noordoost-Brabant/LISA % -50% -40% -30% -20% -10% 0% 10% 20% 30% Boxtel Noordoost-Brabant Brabant Nederland 31

44 5.6 Industrie De industrie is de grootste sector in de economie van Boxtel. In totaal telt de sector 120 bedrijven met in totaal banen. Het bruto product wordt ingeschat op 1,26 miljard en de toegevoegde waarde op 481 miljoen. De industrie is sterk stuwend voor de economie. Een groot deel van de omzet wordt namelijk gehaald uit export. Bovendien kent de industrie een grote multiplier. Een baan in de industrie levert daarom veel banen in andere sectoren als transport, bouw en installatiebedrijven, zakelijke diensten op. De werkgelegenheid in de industrie zal structureel dalen de komende jaren. Dit komt door automatisering, maar ook door outsourcing naar andere sectoren. De productie en toegevoegde waarde blijft daarentegen gelijk of groeit zelfs. De grootste industrietakken in termen van werkgelegenheid zijn overige industrie (waaronder sociale werkvoorziening), de Metalektro (machinebouw en elektrotechnische industrie) en de voedings- en genotmiddelenindustrie. In verhouding tot Nederland zijn vooral de overige industrie, textiel en leerindustrie en de metalektro sterk vertegenwoordigd in Boxtel. De transportmiddelenindustrie heeft de sterkste banengroei doorgemaakt, gevolgd door de voedings- en genotmiddelenindustrie, metalektro, chemie- en kunststoffen en metaalbewerking. De industrietakken hout en bouw, basismetaal, textiel en leer en overige industrie hebben de werkgelegenheid zien dalen. Figuur 5.19 Specialisatie en groei banen naar industrietak Bron: Vestigingenregister Noord-Brabant/LISA, , bewerking Fanion onderzoek & advies 32

45 5.7 Toerisme en recreatie De sector toerisme en recreatie is samengesteld uit diverse branches. In Boxtel zijn 168 bedrijven, met in totaal 610 banen toe te rekenen aan in de sector toerisme en recreatie. Daarmee is de sector goed voor 8,6% van het totaal aantal vestigingen en 4,3% van de banen in Boxtel. Het aandeel in de vestigingen is daarmee in vergelijking tot Nederland en Brabant wat hoger dan gemiddeld. Het aandeel in de werkgelegenheid is juist lager dan gemiddeld in Nederland en Noord-Brabant. De sector had in 2012 in Boxtel een geraamd Bruto Regionaal Product van 46 mln en een Toegevoegde Waarde van 22,6 mln. Tabel 5.8 Aantal vestigingen in toerisme en recreatie, uitgesplitst naar branche Aandelen branches Branche Vestigingen Boxtel Nederland Brabant Noordoost- Brabant Horeca 63 38% 33% 35% 38% Cultuur, recreatie, amusement 28 17% 18% 18% 17% Detailhandel/Groothandel 17 10% 6% 6% 7% Overig 16 10% 9% 10% 8% Sport 16 10% 15% 16% 16% Logiesverstrekking 15 9% 7% 5% 6% Vervoer 13 8% 12% 9% 8% Toerisme & Recreatie % 100% 100% 100% Aandeel in totaal vestigingen 8,6% 8,4% 7,4% 7,4% 8,6% Bron: Vestigingenregister Noordoost-Brabant/LISA Tabel 5.9 Werkgelegenheid (gewogen) in toerisme en recreatie, uitsplitsing naar branche Branche Banen (afgrond 10 tallen) Boxtel Aandelen branches Noord- Nederland Brabant Noordoost Brabant Horeca % 51% 57% 62% Detailhandel/Groothandel 90 14% 3% 3% 4% Cultuur, recreatie, amusement 40 6% 11% 12% 9% Sport 40 6% 6% 6% 6% Logiesverstrekking 30 6% 15% 11% 9% Vervoer 30 4% 7% 5% 4% Overig 20 3% 6% 6% 6% Toerisme & recreatie % 100% 100% 100% Aandeel in totaal banen 4,3% 6,3% 6,0% 5,8% 4,3% Bron: Vestigingenregister Noordoost-Brabant/LISA Binnen de sector is de horeca met 63 vestigingen en 370 banen veruit het grootst. Als het gaat om het aantal vestigingen wordt de horeca gevolgd door cultuur, recreatie en amusement en 33

46 detailhandel groothandel. In termen van werkgelegenheid volgen na de horeca de branches detailhandel/groothandel, cultuur, recreatie & amusement en sport als grootste werkgevers. Opvallend is dat zowel in termen van vestigingen als banen logiesverstrekking een beperkte omvang hebben in de gehele sector toerisme en recreatie. In vergelijking met Nederland is in Boxtel de horeca en de detailhandel/groothandel sterk vertegenwoordigd. Vervoer en logiesverstrekking zijn duidelijk ondervertegenwoordigd. In termen van banen is ook de branche cultuur, recreatie en amusement relatief matig vertegenwoordigd in Boxtel. Ontwikkeling sector Toerisme & Recreatie In de periode zijn er vier bedrijven (2,3%) en 10 banen (2,3%) in de sector toerisme en recreatie bijgekomen. Het aantal bedrijven in de horeca en sport nam in deze periode af. In de branches cultuur, recreatie & amusement, vervoer en overig nam het aantal bedrijven toe. Het aantal bedrijven met logies bleef nagenoeg gelijk. In de werkgelegenheid was er vooral sprake van groei in de detailhandel/groothandel en cultuur, recreatie & amusement. In de horeca en bij de logiesverstrekkende bedrijven nam het aantal banen behoorlijk af. Tabel 5.10 Ontwikkeling vestigingen in toerisme en recreatie, uitsplitsing naar branche Vestigingen Ontwikkeling in procent Branche Boxtel Nederland Brabant Noordoost- Brabant Horeca ,1% 0,6% 1,8% -2,0% Cultuur, recreatie, amusement ,7% 33,0% 33,7% 21,6% Sport ,0% 36,4% 41,4% 28,0% Detailhandel/Groothandel ,6% -11,3% -13,0% -12,6% Logiesverstrekking ,0% 10,0% 16,5% 14,6% Overig ,1% 4,0% 17,3% 14,4% Vervoer ,4% 10,2% 11,0% 17,7% Toerisme & Recreatie ,4% 11,2% 13,9% 8,4% Bron: Vestigingenregister Noordoost-Brabant/LISA Tabel 5.11 Ontwikkeling banen (gewogen) in toerisme en recreatie, uitsplitsing naar branche Banen (afgerond op 10 Ontwikkeling in procent tallen Noord- Noordoost- Branche Boxtel Nederland Brabant Brabant Horeca ,6% 2,1% 2,4% 1,5% Logiesverstrekking ,0% 1,1% -0,3% 0,0% Cultuur, recreatie, amusement ,8% 5,7% 11,0% 4,7% Sport ,7% 11,8% 10,7% 20,2% Detailhandel/Groothandel ,6% -7,8% -5,1% 0,2% Vervoer ,0% -5,5% -3,0% -2,6% Overig ,7% -8,8% -2,0% 1,8% Toerisme & Recreatie ,3% 1,1% 2,6% 2,3% Bron: Vestigingenregister Noordoost-Brabant/LISA

47 Overnachtingen Het aantal overnachtingen kan worden afgeleid aan de hand van de afdracht aan toeristenbelasting. Gemiddeld zijn er over overnachtingen per jaar in Boxtel. Het aantal overnachtingen verschilt flink van jaar tot jaar. Figuur 5.20 Aantal overnachtingen Aantal overnachtingen Gemiddeld Bron: Gemeente Boxtel, jaarverslagen 5.8 Detailhandel In 2015 heeft de gemeente Boxtel door BRO een beleidsnota detailhandel en horeca op laten stellen. Hierin is een korte analyse van het detailhandelsaanbod opgenomen. De gemeente Boxtel beschikt over ca m² winkelvloeroppervlak (wvo) detailhandel In zowel de dagelijkse (boodschappen) als de niet-dagelijkse artikelensector (recreatief en doelgericht) ligt het aanbod aan detailhandelsmeters in Boxtel onder het landelijk gemiddelde. In de periode tussen 2009 en 2014 is het detailhandelsaanbod binnen de gemeente per saldo met 900 m² wvo en elf winkels afgenomen. Binnen de branchegroepen verschilt het beeld echter, het aantal winkelmeters in mode en luxe is toegenomen, terwijl deze in in en om huis zijn afgenomen. Nagenoeg de helft van alle detailhandelsmeters (ca. 45%) liggen in het centrum van Boxtel en ca. 35% in de overige concentraties. De overige meters zijn verspreid gelegen (ca. 20%). Vrijwel alle inwoners binnen de gemeente beschikken over een supermarkt binnen 900 meter van de woning. De structuur is daarmee fijnmazig. Het aandeel verspreide bewinkeling is conform beleid sinds 2009 (licht) afgenomen. Het aantal leegstaande panden ligt hoger dan de referentie, het aantal vierkante meters echter gelijk. Het zijn met name de kleine panden die leegstand ervaren. Circa 28% van de leegstand heeft een structureel karakter (langer dan drie jaar). 35

48 Tabel 5.12 Verdeling winkelaanbod naar koopmotieven per winkelgebied en verspreid in 2014 (in m² wvo) Boodschappen Recreatief Doelgericht Totaal Boxtel-centrum Liempde-centrum Oosterhof Selissenwal Kapelweg Vuurijzer Verspreid Totaal Bron: BRO Beleidsnota detailhandel en horeca Boxtel/Locatus De werkgelegenheid in de detailhandel is tussen met 6,6% toegenomen in Boxtel. Deze groei zit vooral in de dagelijkse goederen (27,7%) en meer specifiek bij de supermarkten (39,2%). Het aantal banen bij andere levensmiddelenwinkels (-14%) daalde juist. Het aantal banen bij winkels in de niet-dagelijkse goederen is flink afgenomen met 11,9%. Tabel 5.13 Ontwikkeling werkgelegenheid in de detailhandel Boxtel Noordoost- Brabant Brabant Nederland Categorie detailhandel Supermarkten 39,2% 11,4% 12,7% 13,7% Levensmiddelen -14,0% -7,0% -7,0% -4,1% Persoonlijke verzorging 46,2% 4,0% 2,9% 1,2% Dagelijkse goederen 27,7% 6,6% 7,8% 8,5% Warenhuizen 30,0% 26,3% 8,5% -2,1% Kleding en mode -5,9% -10,3% -7,3% -9,0% Schoenen en lederwaren 0,0% -13,9% -13,1% -11,5% Juwelier en optiek -19,4% -15,2% -9,7% -5,0% Huishoudelijke en luxe artikelen 17,6% -3,4% -1,0% -2,5% Antiek en kunst 9,1% -40,3% -25,9% -13,5% Sport en spel -4,8% -6,8% -10,6% -10,1% Hobby 100,0% -25,9% -15,4% -18,4% Media -41,4% -27,8% -29,7% -29,8% Dier en plant -6,7% -12,9% -10,1% -9,9% Bruin- en witgoed -52,5% -19,5% -18,0% -13,7% Fiets en auto 0,0% -5,0% -7,3% -0,9% Doe-het-zelf -15,8% -17,0% -13,7% -12,4% Wonen -50,0% -8,4% -13,5% -11,9% Detailhandel overig -12,8% 7,3% 36,8% 19,3% Niet-dagelijkse goederen -11,9% -10,1% -9,2% -9,2% Benzinestations -7,5% -6,7% -4,9% -3,7% Ambulant -36,0% -15,4% -10,0% -6,6% Internet 142,1% 34,8% 50,6% 65,1% Overige detailhandel 11,7% 3,4% 13,5% 21,1% Totaal 6,6% -1,6% 0,4% 1,3% Bron: Vestigingenregister Noordoost-Brabant, Provincie Noord-Brabant

49 23,2 23,1 23,2 23,5 23,4 23,5 23,4 23,5 23,7 23,7 23, ,8 23,8 24,1 24,1 24,4 24,4 6. Inkomen 6.1 Besteedbaar inkomen Het gemiddeld (gestandaardiseerd) besteedbaar inkomen ligt in 2013 in Boxtel op per huishouden en daarmee hoger dan landelijk. Het gemiddeld besteedbaar inkomen ligt wel lager dan in Noordoost-Brabant ( ). Tussen 2009 en 2013 is het besteedbaar inkomen met 1,7% toegenomen Figuur 6.1 Besteedbaar inkomen per huishouden (gestandaardiseerd*) x Nederland Noord-Brabant Noordoost-Brabant Boxtel Bron: CBS Statline, 2016 *) er is gecorrigeerd voor de huishoudenssamenstelling 37

50 145,5 149,5 162,6 159,3 166,3 170,5 188,1 183,4 178,8 188,9 185,2 197,6 195,2 205, ,5 6.2 Vermogen Boxtelaren zijn relatief vermogend. Het gemiddeld vermogen per huishouden bedraagt Dit is veel hoger dan landelijk ( ) en Brabant ( ). De verklaring is dat in Boxtel gemiddeld meer huishoudens een koopwoning hebben dan Nederland en de gemiddelde woningwaarde hoger ligt. Het gemiddelde vermogen in Noordoost-Brabant ligt nog wat hoger ( ) dan in Boxtel. Doordat woningen veel aan waarde hebben verloren, is het gemiddeld vermogen de laatste jaren wel aanmerkelijk gedaald van in 2011 tot in 2014 (-9,9%). Figuur 6.2 Gemiddeld vermogen per huishouden x Nederland Noord-Brabant Noordoost-Brabant Boxtel 38

51 Nederland Noord-Brabant Boxtel Nederland Noord-Brabant Boxtel Nederland Noord-Brabant Boxtel Nederland Noord-Brabant Boxtel Nederland Noord-Brabant Boxtel Nederland Noord-Brabant Boxtel Uitkeringen Het aantal mensen dat afhankelijk is van een uitkering ligt in Boxtel lager dan landelijk en in Noord-Brabant. In 2015 hebben per inwoners in Boxtel 107 personen een uitkering tegen 130 per landelijk en 116 per in Noord-Brabant. In Boxtel is vooral het aantal bijstandsgerechtigden relatief laag. Het aantal mensen dat afhankelijk is van een uitkering is de afgelopen jaren wel toegenomen van 96 per inwoners in 2010 naar 107 per inwoners in Het aantal werkloosheidsuitkeringen en bijstandsuitkeringen nam toe, terwijl het aantal arbeidsongeschiktheidsuitkeringen afnam. Figuur 6.3 Aantal mensen per inwoners met een uitkering, naar soort uitkering Bron: CBS Statline, Bijstand Arbeidsongeschiktheid Werkloosheid 39

52 jan mrt mei jul sep nov jan mrt mei jul sep nov jan mrt mei jul sep nov jan mrt mei jul sep nov jan mrt mei jul sep nov jan mrt mei Bijstandsgerechtigden Een algemene bijstandsuitkering op basis van Wet werk en bijstand (Wwb) ontvangt iemand als hij of zij niet in staat is in eigen levensonderhoud te voorzien. Iemand die een Wwb uitkering ontvangt, is verplicht om werk te zoeken. Het aantal bijstandsgerechtigden is in Boxtel tussen begin 2010 en 2015 toegenomen met bijna 33%. Daarmee stijgt het aantal bijstandsuitkeringen in Boxtel wat harder dan gemiddeld. Figuur 6.4 Ontwikkeling van het aantal bijstandsuitkeringen (Index: jan 2010 = 100) Bron: CBS, Nederland Noord-Brabant Boxtel 40

53 Arbeidsongeschiktheid Tussen begin 2010 en het derde artaal 2015 is het aantal uitkeringsgerechtigden voor arbeidsongeschiktheid gedaald met ruim 12 procent van tot Daarmee is het aantal arbeidsongeschiktheidsuitkeringen in Boxtel aanmerkelijk harder gedaald dan in Nederland en (Noordoost-) Brabant. Figuur 6.5 Ontwikkeling aantal uitkeringen arbeidsongeschiktheid 1 e artaal e artaal 2015, (index 1e artaal 2010=100) e 2e 3e 4e 1e 2e 3e 4e 1e 2e 3e 4e 1e 2e 3e 4e 1e 2e 3e 4e 1e 2e 3e Bron: CBS, Nederland Noord-Brabant Noordoost-Brabant Boxtel 41

54 AOW De Algemene Ouderdoms Wet (AOW) is een uitkering om ouderen te voorzien in een basis inkomen. De AOW leeftijd zal verhoogd worden in de toekomst. Op dit moment is de AOW leeftijd 65 jaar en 6 maanden, na 2021 zal de AOW leeftijd minimaal 67 jaar zijn. Het aantal AOW uitkeringen is tussen het 1e artaal 2010 en het 3e artaal 2015 fors toegenomen met 25,7 procent van naar Het groeitempo van het aantal AOW uitkeringen ligt daarmee in Boxtel hoger dan in Noordoost- Brabant, Brabant en Nederland. De stijging komt uiteraard voort uit de vergrijzing. Niet alleen is een grote groep babyboomers op dit moment toe aan haar pensioen, ook leven pensioengerechtigden gemiddeld langer. Uit de demografische cijfers blijkt ook dat de vergrijzing in Boxtel sneller gaat dan elders. Figuur 6.6 Geïndexeerde Ontwikkeling AOW uitkeringen (1 e artaal 2010 t/m 3 e artaal 2015), (index: 1 e artaal 2010 = 100) e 2e 3e 4e 1e 2e 3e 4e 1e 2e 3e 4e 1e 2e 3e 4e 1e 2e 3e 4e 1e 2e 3e Bron: CBS, Nederland Noord-Brabant Noordoost-Brabant Boxtel 42

55 7 Werklocaties 7.1 Bedrijventerreinen De gemeente Boxtel kent een viertal bedrijventerreinen met een totaal oppervlak van 146 hectare bruto en 128 hectare netto. Hiervan is 117,2 hectare uitgegeven aan bedrijven en is 10,9 hectare uitgeefbaar. De bedrijventerrein Ladonk Vorst in Boxtel is veruit het grootst met 118 hectare netto, waarvan nog 8,9 hectare uitgeefbaar. Dit terrein wordt gevolgd door bedrijventerrein Daasdonk in Liempde met een omvang van 6,6 hectare bruto en nog 0,6 hectare uitgeefbaar. Tabel 6.1 Overzicht bedrijventerreinen Boxtel per Kern Naam Bruto Netto Uitgegeven Uitgeefbaar Boxtel Ladonk/Vorst 134,6 118,0 109,1 8,9 Munsel-Selissen 1 0,9 0,9 0 Liempde Daasdonk 8,1 6,6 6,0 0,6 Heidonk/Bergstraat 2,6 2,5 2,5 0 Totaal 146,3 128,0 117,2 9,5 Bron: gemeente Boxtel Figuur 6.1 Overzicht locatie bedrijventerreinen gemeente Boxtel Bron: Kaartenbank provincie Noord-Brabant 43