VERZORGING 3 DE GRAAD BSO LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS VVKSO BRUSSEL D/2012/7841/034. Vervangt D/1999/0279/031vanaf 1 september 2012 I

Transcriptie

1 VERZORGING 3 DE GRAAD BSO LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS VVKSO BRUSSEL Vervangt D/1999/0279/031vanaf 1 september 2012 I Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel

2

3 Inhoud Inhoud...2 Plaats in de lessentabel STUDIERICHTINGSPROFIEL VERZORGING 3 de graad BSO Situering van de studierichting Beginsituatie Wat na de 3 de graad: Vorming vertrekkend vanuit een christelijk mensbeeld Competenties / algemene doelstellingen Context Werkplekleren Visie Visie op leren Samenhang competenties/algemene doelstellingen 3 de graad Relatie 2 de 3 de graad Relatie -voeding Opbouw leerplan (leeswijzer) Leerplandoelstellingen Binnen een welomschreven opdracht (ped)agogisch handelen Bibliografie Bijlagen Woordenlijst Beroepsfiche uit beroepsprofiel Verzorgende van de SERV (2003) en link met leerplandoelstellingen de graad bso

4 Plaats in de lessentabel 3 de graad bso 3

5 1 STUDIERICHTINGSPROFIEL VERZORGING 3 de graad BSO 1.1 Situering van de studierichting In de studierichting leert de jongere, als deel van een bredere vorming van totale ontwikkeling van elke mens naar een waardevol leven, zorg en begeleiding bieden aan kinderen en volwassenen. Deze zorg komt voort uit een holistische, emancipatorische en dynamische mensvisie. De jongere leert daarbij functioneren als lid van een team binnen een organisatie. De zorg en begeleiding vindt plaats in diverse eenvoudige zorg- en opvangsituaties (onder verwijderd toezicht) en in complexe zorg en opvangsituaties (onder directe begeleiding). Hiertoe verwerven de jongeren een aantal competenties die leiden tot een beroepskwalificatie (Verzorgende) én die voorbereiden op en oriënteren naar het behalen van een beroepskwalificatie na een 3 de leerjaar 3 de graad bso (Verzorgende/Zorgkundige en Begeleider in de kinderopvang). Een actieve leeromgeving helpt jongeren te groeien in competentie. Er is veel praktijk op school en stage zowel in de woonzorg*, als in de kinderopvang. 1.2 Beginsituatie Jongeren dienen te voldoen aan de instapvereisten voor de 3 de graad bso. De 2 de graad -voeding vormt de meest logische onderbouw voor een 3 de graad. In deze 2 de graad ontdekken leerlingen of hun interesses en mogelijkheden meer zijn gericht op de directe zorg of op de indirecte zorg*. Leerlingen die zich meer aangesproken voelen voor de directe zorg kiezen voor. 1.3 Wat na de 3 de graad: Verder studeren Jongeren kunnen doorstromen naar Kinderzorg 3 de leerjaar 3 de graad bso, Thuis- en bejaardenzorg/zorgkundige 3 de leerjaar 3 de graad bso, Verpleegkunde HBO5. Doorstroming ook mogelijk naar Organisatieassistentie 3 de leerjaar 3 de graad bso Op de arbeidsmarkt: Jongeren kunnen werken als verzorgende (decreet 18 juli 2008 betreffende de zorg- en bijstandsverlening). 1.4 Vorming vertrekkend vanuit een christelijk mensbeeld Vanuit de keuze voor een christelijke mensvisie willen we jongeren helpen uitgroeien tot mensen die als persoon én als toekomstig beroepsuitoefenaar in verbondenheid en op een verantwoordelijke wijze in het leven staan. Zo trekken we voor elke studierichting binnen het studiegebied Personenzorg uitdrukkelijk de kaart van een totaalvisie* op zorg en begeleiding, gebaseerd op een holistische, emancipatorische en dynamische mensvisie. 4 3de graad bso

6 1.5 Competenties / algemene doelstellingen Competenties: C1 Als verzorgende, binnen het kader van zorg- en bijstandsverlening, zorg verlenen vanuit een totaalvisie. C2.1 Als voorbereiding en oriëntatie op het functioneren als zorgkundige, zorg verlenen vanuit een totaalvisie C2.2 Als voorbereiding en oriëntatie op het functioneren als begeleider in de kinderopvang, kinderen begeleiden vanuit een totaalvisie Algemene doelstellingen: AD1 AD2 AD3 AD4 AD5 AD6 Binnen een welomschreven opdracht kwaliteitsbewust handelen Binnen een welomschreven opdracht communiceren Binnen een welomschreven opdracht, in een organisatie, in team werken Binnen een welomschreven opdracht zorg dragen voor gezondheid en welzijn Binnen een welomschreven opdracht (ped)agogisch handelen Binnen een welomschreven opdracht indirecte zorg verlenen AD7 Oriënteren op beroepen binnen de directe zorg en begeleiding en voorbereiden op studie- of loopbaan 1.6 Context Doelgroepen Leerlingen bereiken de competenties en algemene doelstellingen bij volgende doelgroepen: gezonde kinderen van 0 tot 12 jaar (2 mnd. - 3 jaar: basis) volwassen gebruikers die ondersteuning en/of verzorging nodig hebben bij het uitvoeren van activiteiten van het dagelijks leven 1 (totaalzorg); Eenvoudige situaties In de derde graad ligt de nadruk op het functioneren in eenvoudige situaties. Een combinatie van de zorg en opvangsituatie, de aard van de opdrachten die leerlingen uitvoeren en de mate van verantwoordelijkheid die ze dragen, bepalen de eenvoud van de situatie Eenvoudige zorg- en opvangsituaties Leerlingen bereiken de competenties en algemene doelstellingen in eenvoudige zorg- en opvangsituaties. De gezondheidstoestand van de gebruiker is stabiel In de zorg- en opvangsituatie zijn geen acute veranderingen te verwachten 1 Afgekort: ADL 3 de graad bso 5

7 Er zijn weinig tot geen problemen in de communicatie tussen de gebruikers, de verzorgende, de begeleider en zijn omgeving Opdrachten/handelingen Om de competenties/algemene doelstellingen te bereiken voeren leerlingen opdrachten/handelingen uit: die eenvoudig zijn en weinig risico met zich meebrengen (toepassen van routines en procedures) volgens duidelijke instructies op basis van een door anderen opgesteld werkplan/zorgplan/protocol de leerling werkt in een team, in een organisatie Het uitvoeren van logistieke taken* is een eerste groeifase in de leerlijn van zorg en begeleiding Mate van verantwoordelijkheid Bij het bereiken van de competenties/algemene doelstellingen werken leerlingen onder verwijderd toezicht (groei van directe begeleiding naar werken onder verwijderd toezicht) van een verantwoordelijke: hij/zij signaleert veranderingen/tekens bij de gebruiker en meldt deze aan de leidinggevende/verantwoordelijke hij/zij weet wanneer hij hulp moet inroepen - bij problemen of in gevallen van twijfel - en vraagt om hulp hij/zij rapporteert aan de leidinggevende over de werkzaamheden en evaluaties Complexe situaties Omdat tijdens het werkplekleren leerlingen ook worden geconfronteerd met complexere zorg- en opvangsituaties, formuleren we hieronder wat we hieronder verstaan. We verwachten van leerlingen dat ze als beginnend beroepsbeoefenaar (verzorgende/zorgkundige of begeleider in de kinderopvang) competent zijn in complexe situaties aan het einde van de specialisatiejaren. In de derde graad verwachten we dat leerlingen binnen deze complexere zorg- en opvangsituaties (zoals bv. In gezinszorgsituaties, afdelingen met dementerende gebruikers, ) werken onder de verantwoordelijkheid van een andere zorgverlener en deze assisteren (= onder directe begeleiding). Complexere zorg en opvangsituaties - de aandoening/ziekte/situatie van de gebruiker vraagt om specifieke zorg voor het menselijk functioneren of om specifieke begeleiding - diverse zorg- en opvangsituaties: ook palliatieve en terminale zorgsituaties - er kunnen zich problemen voordoen in de communicatie tussen de gebruiker, de verzorgende/zorgkundige of begeleider en zijn omgeving Voor de andere elementen die de complexiteit bepalen - aard van de opdrachten, mate van verantwoordelijkheid, mate van transfer waarvan we verwachten dat leerlingen die aan het einde van het specialisatiejaar aankunnen, verwijzen we naar het servicedocument. 6 3de graad bso

8 1.6.4 Settings Bij het uitwerken van de algemene doelstellingen besteedt men aandacht aan volgende settings: woonzorg: o woonzorgcentra o gezinszorg voorschoolse kinderopvang: o groepsopvang o gezinsopvang o opvang aan huis buitenschoolse kinderopvang 2 Werkplekleren/stage Wordt bepaald na verder overleg met de sector 3 Visie 3.1 Visie op leren In een servicedocument bij het leerplan verduidelijken we welke visie op leren en welke uitgangspunten de achtergrond vormen voor dit leerplan: groei, leren in samenhang en het handelen centraal stellen, zijn hierbij belangrijk. We kozen er voor één leerplan uit te schrijven voor het beroepsgericht gedeelte in zijn geheel. In het servicedocument bij het leerplan suggereren we aantal wenken (pedagogisch-didactische wenken, organisatievormen) om met dit leerplan te werken binnen de school. 3 de graad bso 7

9 3.2 Samenhang competenties/algemene doelstellingen 3 de graad We stellen hieronder op visuele wijze de samenhang voor tussen de competenties en algemene doelstellingen van het leerplan 3 de graad: Zorgkundige (specialisatiejaar) Begeleider in de kinderopvang (specialisatiejaar) C2.1 Als voorbereiding tot zorgkundige zorg verlenen vanuit een totaalvisie* C2.2 Als voorbereiding en oriëntering op het functioneren als begeleider in de kinderopvang, kinderen vanuit een totaalvisie begeleiden C1 Als verzorgende, binnen het kader van zorg- en bijstandsverlening, zorg verlenen vanuit een totaalvisie AD 7 AD 6 AD 5 AD 4 AD 3 AD 2 AD 1 Oriënteren op beroepen en voorbereiden op studie- of loopbaan Binnen een welomschreven opdracht indirecte zorg verlenen Binnen een welomschreven opdracht (ped)agogisch handelen Binnen een welomschreven opdracht zorg dragen voor gezondheid en welzijn Binnen een welomschreven opdracht, in een organisatie, in team werken Binnen een welomschreven opdracht communiceren Binnen een welomschreven opdracht kwaliteitsbewust handelen C1 en C2 zijn de competenties die aan het einde van de derde graad dienen bereikt te worden. In deze competenties komen de leerlijnen van AD1-7 samen (horizontale balken). De leerplandoelstellingen zijn in overeenstemming met het beroepsprofiel van de verzorgende. 8 3de graad bso

10 3.3 Relatie 2 de 3 de graad Leerlingen groeien, doorheen hun leertraject naar het 3 de leerjaar van de 3 de graad toe, uit tot competente personen en beroepsbeoefenaars. We kunnen deze continue groei naar het einde van het leertraject toe, en dus ook de relatie tussen het leerplan van de 2 de graad en de leerplannen van de derde graad, als volgt voorstellen: pijl 3.4 Relatie -voeding Tweede graad - voeding Derde graad Competenties C1 Als verzorgende, binnen het kader van de zorg- en bijstandsverlening zorg verlenen vanuit een totaalvisie. C2.1 Als voorbereiding op het functioneren als zorgkundige, zorg verlenen vanuit een totaalvisie. C.2.2 Als voorbereiding en oriëntatie op het functioneren als begeleider in de kinderopvang, kinderen begeleiden vanuit een totaalvisie Algemene doelstellingen AD1 Binnen een welomschreven opdracht kwaliteitsbewust handelen AD2 Binnen een welomschreven opdracht communiceren in een 1-1 relatie AD3 Binnen een welomschreven opdracht, binnen een klasgroep, in groep werken AD4 Binnen een welomschreven opdracht zorg dragen voor gezondheid en welzijn AD5 Binnen een welomschreven opdracht ondersteunen bij (ped)agogische activiteiten AD6 Binnen een welomschreven opdracht een maaltijd plannen, voorbereiden en bereiden Algemene doelstellingen AD1 Binnen een welomschreven opdracht kwaliteitsbewust handelen AD2 Binnen een welomschreven opdracht communiceren AD3 Binnen een welomschreven opdracht in binnen een organisatie, in team werken AD4 Binnen een welomschreven opdracht zorg dragen voor gezondheid en welzijn AD5 Binnen een welomschreven opdracht (ped)agogisch handelen AD6 Binnen een welomschreven opdracht indirecte zorg verlenen AD7 Binnen een welomschreven opdracht zorg dragen voor lokalen, keuken en leefruimten AD8 Binnen een welomschreven opdracht zorg dragen voor linnen AD 9 Oriënteren op beroepen binnen de directe en indirecte zorg en studiekeuze AD7 Oriënteren op beroepen en voorbereiden op studie- en of loopbaan 3 de graad bso 9

11 Context Doelgroepen De leerlingen bereiken de algemene doelstellingen bij volgende doelgroepen: medeleerlingen gezonde kinderen van 2,5 tot 10 jaar gezonde volwassenen In de situatie van kind en volwassene zijn geen acute veranderingen en problemen te verwachten. Opdrachten Om de algemene doelstellingen te bereiken voeren leerlingen opdrachten uit: met een lage moeilijkheidsgraad aan de hand van duidelijke instructies onder directe begeleiding van de leraar Context Doelgroepen: De leerlingen bereiken de competenties en algemene doelstellingen bij volgende doelgroepen: gezonde kinderen van 0 tot 12 jaar (2 mnd. 3 jaar: basis) volwassen gebruikers die ondersteuning en/of verzorging nodig hebben bij het uitvoeren van activiteiten van het dagelijks leven Eenvoudige situaties: In de derde graad ligt de nadruk op het functioneren in eenvoudige situaties. Een combinatie van de zorg- en opvangsituatie, de aard van de opdrachten die leerlingen uitvoeren en de mate van verantwoordelijkheid die ze dragen, bepalen de eenvoud van de situatie. Eenvoudige zorg- en opvangsituaties: de gezondheidstoestand van de gebruiker is stabiel in de zorg en/of opvangsituaties zijn geen acute veranderingen te verwachten er zijn weinig tot geen problemen in de communicatie tussen de gebruikers, de verzorgende of begeleider en zijn omgeving. Opdrachten/handelingen: Om de competenties/algemene doelstellingen te bereiken voeren leerlingen opdrachten/handelingen uit: die eenvoudig zijn en weinig risico met zich meebrengen (toepassen van routines en procedures) volgens duidelijke instructies op basis van een door anderen opgesteld werkplan/zorgplan/protocol in een team, in een organisatie Het uitvoeren van logistieke opdrachten/taken is een eerste groeifase in de leerlijn van zorg en/of begeleiding. Mate van verantwoordelijkheid Om de competenties/algemene doelstellingen te bereiken werken leerlingen onder verwijderd toezicht van een verantwoordelijke (groei van directe begeleiding naar verwijderd toezicht): hij/zij signaleert veranderingen/tekens en meldt deze aan de leidinggevende/verantwoordelijke hij/zij weet wanneer hij/zij hulp moet inroepen - bij problemen of in gevallen van twijfel en vraagt om hulp hij/zij rapporteert aan de leidinggevende over de werkzaamheden en evaluaties 10 3de graad bso

12 Complexe situaties (beschrijving zie inleiding: punt 1.5): In complexe situaties werken leerlingen onder de verantwoordelijkheid van een andere zorgverlener en assisteren ze (=onder directe begeleiding). 4 Opbouw leerplan (leeswijzer) Competenties Algemene doelstelling: Bij sommige algemene doelstellingen omschrijven we ook het toepassingsgebied. Context: Beschrijving van de context voor het bereiken van de algemene doelstelling: doelgroep, situatie, aard van de opdracht, mate van verantwoordelijkheid, setting,. Toelichting bij de algemene doelstelling Volgende items worden - indien van toepassing uitgewerkt: Beginsituatie van leerlingen binnen hun competentieontwikkeling: wat aan bod kwam in het leerplan 2 de graad -voeding Derde graad: aandachtspunten voor derde graad Specialisatiejaren: geeft aan waar cesuur ligt met leerplannen specialisatiejaren Duiding: duiding bij de algemene doelstelling Leerplandoelstelling Toepassing/concretisering: Mogelijke onderliggende doelen Hier worden de elementen/onderdelen/items vermeld die aan bod moeten komen bij het bereiken van de leerplandoelstelling. De leerplandoelstelling wordt geconcretiseerd in mogelijke concrete doelen/lesdoelen, waaruit gekozen wordt. Deze lijst kan verder worden aangevuld. (zie servicedocument bij het leerplan) Deze opsomming kan een hulpmiddel zijn voor het formuleren van evaluatiecriteria voor de te bereiken leerplandoelstelling. 3 de graad bso 11

13 bij de leerplandoelstelling (zelfde rubricering als bij de toelichting van de algemene doelstelling) Samenhang met leerplandoelstellingen (Specifiek gedeelte): In deze rubriek geven we aan hoe de leerplandoelstelling in relatie staat met andere leerplandoelstellingen van het leerplan 3 de graad. Deze leerplandoelstellingen moeten ofwel bereikt zijn alvorens de bovenstaande leerplandoelstelling kan bereikt worden of ze moeten geïntegreerd verwezenlijkt worden. Voor scholen die kiezen voor meer integratie, geeft het servicedocument bij het leerplan meer mogelijkheden aan. Ook deze opsomming kan een hulpmiddel zijn voor het formuleren van evaluatiecriteria voor het bereiken van de bovenstaande leerplandoelstelling. Ter info: Woorden met een asterisk worden verklaard in een woordenlijst achteraan in het leerplan. (H): herhaling : deze letter geeft aan dat de doelstelling reeds als leerplandoelstelling deel uitmaakte van het leerplan 2 de graad -voeding. Het is aangewezen om leerlingen te appelleren op reeds verworven kennis, vaardigheden en attitudes (beginsituatie toetsen) alvorens een volgende stap in de leerlijn* te doorlopen. Begrip gebruiker : omdat binnen de verschillende settings verschillende benamingen worden gebruikt voor de mensen voor wie men professionele zorg draagt of begeleidt, kiezen we in het leerplan voor de algemene term gebruiker. Bij de concretisering van het leerplan (les en stage) kiest men in de communicatie naar leerlingen toe best de term die van toepassing is binnen de setting waarover men het heeft (zie woordenlijst achteraan). 12 3de graad bso

14 5 Leerplandoelstellingen Inleiding Tijdsbesteding: Het leerplan is een geïntegreerd leerplan. Nog verder uitwerken stage.// organisatiemodellen servicedocument 1 Binnen een welomschreven opdracht kwaliteitsbewust handelen Handelen vanuit een totaalvisie* Context: Doelgroepen: Leerlingen bereiken de competenties/algemene doelstellingen bij volgende doelgroepen: gezonde kinderen van 0 tot 12 jaar (2mnd-3 jaar: basis) volwassen gebruikers die ondersteuning en/of verzorging nodig hebben bij het uitvoeren van activiteiten van het dagelijks leven (totaalzorg) Eenvoudige situaties: In de derde graad ligt de nadruk op het functioneren in eenvoudige situaties. Een combinatie van de zorgen/of opvangsituatie, de aard van de opdrachten die leerlingen uitvoeren en de mate van verantwoordelijkheid die ze dragen, bepalen de eenvoud van de situatie. Eenvoudige zorg- en opvangsituaties: Leerlingen bereiken de competenties en algemene doelstellingen in eenvoudige zorg- en opvangsituaties: de gezondheidstoestand van de gebruiker is stabiel in de zorg- en/of opvangsituatie zijn geen acute veranderingen te verwachten er zijn weinig tot geen problemen in de communicatie tussen de gebruiker, de verzorgende of begeleider en zijn omgeving. Opdrachten/handelingen: Om de competenties/algemene doelstelling te bereiken voeren leerlingen opdrachten/handelingen uit: die eenvoudig zijn en weinig risico met zich meebrengen (toepassen van routines en procedures) volgens duidelijke instructies op basis van een door anderen opgesteld werkplan in een organisatie, in een team Het uitvoeren van logistieke opdrachten/taken is een eerste groeifase in de leerlijn van zorg en begeleiding. Mate van verantwoordelijkheid: Bij het bereiken van de competenties/algemene doelstellingen werken leerlingen onder verwijderd toezicht van een verantwoordelijke (groei van directe begeleiding naar werken onder verwijderd toezicht): hij/zij signaleert veranderingen/tekens en meldt deze aan de verantwoordelijke hij/zij weet wanneer hij/zij hulp moet inroepen bij problemen of in gevallen van twijfel en vraagt om hulp hij/zij rapporteert aan de leidinggevende over de eigen werkzaamheden en eigen evaluaties Complexe situaties (omschrijving zie inleiding op het leerplan): Binnen complexere zorg- en opvangsituaties, werken leerlingen onder verantwoordelijkheid van een andere zorgverlener en assisteren deze (=onder directe begeleiding) Settings: 3 de graad bso 13

15 woonzorg: woonzorgcentra, gezinszorg voorschoolse kinderopvang buitenschoolse kinderopvang Beginsituatie: In de 2 de graad werkten leerlingen reeds rond kwaliteitsbewust handelen. Zij voerden er handelingen en opdrachten uit met een lage moeilijkheidsgraad en onder directe begeleiding van de leraar. Derde graad: In de 3 de graad is het belangrijk leerlingen te appelleren op reeds verworven kennis, vaardigheden en attitudes (beginsituatie toetsen), alvorens een volgende stap in de leerlijn* te doorlopen. In de derde graad gaan leerling deze kennis, vaardigheden en attitudes verdiepen, uitbreiden en aanwenden binnen de context van het leerplan. In de 3 de graad is het in functie van het bereiken van competenties en in functie van het handelen vanuit een totaalvisie noodzakelijk om integratie te bewerkstelligen met AD2, AD3, AD 4, AD 5, AD6 en AD7. VISIE 1.1 Vanuit een holistische*, emancipatorische* en dynamische* mensvisie* handelen, in relatie tot de gebruiker* en zijn omgeving. begrippen: holistische (H), emancipatorische en dynamische mensvisie verduidelijken belang van deze mensvisie voor zorg voor en begeleiding van gebruikers toelichten relatie met christelijke traditie toelichten Beginsituatie: De leerlingen werkten in de 2 de graad rond het begrip holistische mensvisie en het belang van het handelen vanuit een holistische mensvisie. Voorbeelden kwamen uit de eigen leefwereld. Derde graad: In de 3 de graad is het belangrijk dat leerlingen leren dat het als verzorgende/begeleider belangrijk is om te handelen vanuit deze mensvisie. In het bereiken van de andere leerplandoelstellingen uit dit leerplan is integratie met deze leerplandoelstelling noodzakelijk en evident. In functie van het handelen vanuit een totaalvisie is het belangrijk om in de 3 de graad telkens de koppeling te maken tussen deze mensvisie en de verschillende gezondheidspatronen (AD4) 1.2 De kernelementen van het project/missie van een zorginstelling/organisatie en de wijze waarop deze worden geïmplementeerd in de dagelijkse zorg- en/of begeleidingscontext, exploreren en aanwenden. herkennen van elementen uit het project/missie in concrete voorbeelden/in de dagelijkse werking van de instelling/ zorg- en opvangsetting. verkennen van verschillende visies van kinderdagverblijven, woonzorgcentra, diensten voor gezinszorg, 14 3de graad bso

16 Beginsituatie kritisch kijken naar knelpunten en problemen op gebied van de zorgverlening en/of begeleiding. In de tweede graad werd gewerkt rond het opvoedingsproject van de eigen school. Specialisatiejaren In de specialisatiejaren staan we stil bij het Kwaliteitshandboek van de zorginstelling/organisatie. RESPECTVOL HANDELEN 1.3 Bij de uitvoering van een opdracht, respectvol handelen. Respectvol omgaan met zichzelf zorg dragen voor eigen welbevinden zelfvertrouwen hebben assertief zijn initiatief nemen beslissingsvermogen hebben doorzettingsvermogen hebben omgaan met grenzen omgaan met draagkracht versus draaglast omgaan met stress kritisch ingesteld zijn Ontwikkelen van een positief zelfbeeld. Opkomen voor de eigen belangen op een gepaste manier. Doelgericht blijven ondanks moeilijkheden. Omgaan met grensoverschrijdend gedrag van gebruikers. Omgaan met moeilijke, emotionele situaties (iemand die sterft, iemand die verdriet heeft, ). Toepassen van ontspanningstechnieken. Respectvol omgaan met anderen verantwoordelijkheid nemen ethisch en deontologisch handelen: beroepsgeheim, privacy, discretie, zelfbeschikkingsrecht, patiëntenrechten zorg dragen voor welbevinden en betrokkenheid/belevingsgericht werken/individualiseren (verbondenheid) zelfredzaamheid bevorderen/zelfzorg nastreven/zelfstandigheid bevorderen/zorg dragen voor autonomie comfort nastreven authentiek zijn empathie tonen openstaan voor diversiteit verantwoordelijk handelen Ethisch en deontologisch handelen: Verduidelijken en toelichten van begrippen beroepsgeheim, ambtsgeheim, Exploreren wat in concrete situaties ethisch handelen betekent. Rekening houden met het beroepsgeheim. Exploreren van patiëntenrechten. Rekening houden met de grenzen van gebruikers. Op een discrete wijze informatie (persoonsgegevens) hanteren over gebruikers en hun omgeving/werkgever/stagegever/stageplaats, Zorg dragen voor welbevinden en betrokkenheid /belevingsgericht werken/individualiseren: 3 de graad bso 15

17 flexibel zijn/creatief denken en handelen Tactvol omgaan met anderen. Derde graad Correct hanteren van omgangsvormen. Rekening houden met het keuzeprobleem van de gebruiker. Rekening houden met wensen en behoeften van de gebruiker. Vanuit de christelijke traditie het begrip verbondenheid in verband brengen met het handelen vanuit de mensvisie. Vertrouwen geven. Zin voor samenwerking hebben. Bieden van tederheid en geborgenheid. Bieden van inspraak. Authentiek zijn: Doen wat je belooft. Zich gedragen in overeenstemming met eigen emoties, eigen gedachten. Empathie tonen: Zich inleven in iemands situatie en emoties, er begrip voor opbrengen en gepast reageren. Openstaan voor diversiteit: Op een adequate manier omgaan met diversiteit (aandacht voor gender, aandacht voor andere culturen, omgaan met anders - zijn, andere meningen, ). Verantwoordelijk handelen: Vanuit de christelijke traditie het begrip verantwoordelijkheid in verband brengen met het handelen vanuit de mensvisie. Verantwoordelijkheid nemen in concrete situaties: kwaliteitsbewust handelen. Handelen met inzicht. Rekening houden met de mogelijkheden en beperkingen van gebruiker. Nauwkeurig, ordelijk handelen, stipt zijn, nakomen van afspraken. Op zich nemen van eigen deel in de werkverdeling. Rekening houden met een klacht van een gebruiker en adequaat optreden. Flexibel zijn/creatief denken en handelen: Persoonlijke ideeën en gepaste oplossingen bedenken en uitvoeren. Omgaan met diversiteit is vandaag een belangrijk aandachtspunt. In de 3 de graad geven we dit een plaats 16 3de graad bso

18 als aandachtspunt in het functioneren als verzorgende/begeleider (kwaliteitsbewust handelen (AD1) en (ped)agogisch handelen (AD5). Specialisatiejaren Hoe men specifiek kan omgaan met diversiteit in de kinderopvang en ouderenzorg komt aan bod in de specialisatiejaren. Respectvol omgaan met materialen en benodigdheden Zorg dragen voor materialen en benodigdheden. Nauwkeurig handelen. Ordelijk handelen. Loyaal zijn aan medeleerlingen, klas, school; team, zorginstelling/organisatie Werk zien en initiatief nemen. Stipt zijn. Zich aanpassen aan wijzigende omstandigheden (middelen, doelen, gebruikers, procedures). Op een positieve wijze bijdragen tot het preventiebeleid dat wordt tot stand gebracht in het kader van de bescherming van werknemers tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk Respecteren van en handelen volgens organisatiespecifieke kwaliteitseisen (integrale kwaliteitszorg, totaalvisie). METHODISCH HANDELEN 1.4 Bij de uitvoering van een opdracht methodisch handelen. Beginsituatie: Leerlingen leerden in de 2 de graad met behulp van werkmodellen, methodisch handelen onder begeleiding van de leraar. Derde graad: Het is belangrijk de leerlingen te appelleren op reeds verworven kennis, vaardigheden en attitudes. Het is zinvol dat leerlingen in de 3 de graad werken met dezelfde werkmodellen als in de 2 de graad. In de 3 de graad kunnen deze modellen worden uitgebreid in functie van het werkplekleren. Bovendien is het belangrijk dat leerlingen mogen groeien in het op een meer zelfstandige wijze omgaan met werkmodellen. Methodisch handelen is een cyclisch gebeuren, het is belangrijk dat leerlingen in de 3 de graad leren dat men vanuit de fase van de evaluatie, of vanuit andere bijkomende vragen/wensen/behoeften van de gebruiker, men het proces opnieuw vanaf de fase van het informeren doorloopt. 3 de graad bso 17

19 Informeren Informeren (= opdracht in kaart brengen): opdracht doelgroep context visie methode materialen en benodigdheden gegevens, reden van de opdracht, doel evaluatiecriteria: zoals bv. tijd, budget,.. Analyseren van de opdracht. Verzamelen van gegevens,, informatie inwinnen en selecteren, reden van een opdracht formuleren, doelen bepalen, vraag formuleren, in een concrete zorg- en of begeleidingssituatie. Opzoeken van of uitleg vragen over de betekenis van termen en begrippen die ongekend zijn. Afspraken maken met de gebruiker. Plannen Plannen (= opdracht plannen volgens een bepaalde methode/werkmodel): methode/werkmodel*/protocol materialen en benodigdheden afspraken werkvolgorde Vaststellen van de planning, de werkvolgorde en de werkmethode/techniek in overleg met een verantwoordelijke. Vaststellen en verzamelen welk materiaal en benodigdheden nodig zijn voor een taak/opdracht (werkpostschikking). Planning maken/organiseren van het eigen werk. Uitvoeren Uitvoeren (= opdracht uitvoeren volgens planning): opdracht visie methode/werkmodel/protocol/ afspraken, regels resultaat afstemming Correct opvolgen van een plan/werkvolgorde/procedure/technische fiche/protocol Correct uitvoeren van technieken. Correct hanteren van materialen en benodigdheden. Voltooien van een taak binnen een voorgeschreven tijd. Zorgen verlenen op vraag en preventief diensten verlenen. Zelfstandig werken. Toelichten van eigen handelen aan de gebruiker. Afstemmen van eigen handelen op anderen. 18 3de graad bso

20 Evalueren Evalueren: (= nagaan of de uitgevoerde planning/opdracht beantwoordt aan de vooropgestelde evaluatiecriteria: verloop resultaten tevredenheid van de gebruikers Controleren van het eigen werk. Opdracht evalueren inzake kwaliteitseisen. Formuleren van concrete werkpunten (SMART*). Derde graad - Naar leerlingen toe is het belangrijk om na opdrachten zowel tijd te besteden aan evalueren als aan reflecteren (1.11). Duiding - Bij een evaluatie kijkt een persoon of een groep terug op het verrichten van een bepaalde taak. De taak, of het volbrengen er van staat centraal. Het eindresultaat van de taak wordt beoordeeld, alsook het proces dat tot het eindresultaat heeft geleid. Op grond van deze evaluatie worden werkpunten (doelen) bijgesteld. Het verschil met reflecteren (1.11): bij reflectie staat de persoon met zijn denken, handelen, voelen centraal. 2 MILIEUBEWUST HANDELEN 1.5 Bij de uitvoering van een opdracht milieubewust handelen volgens de geldende richtlijnen. afval materialen en benodigdheden water energie (elektriciteit, gas) Actief en preventief werken om situaties te voorkomen die het milieu schaden. Naleven van milieuvoorschriften. Herkennen van te verwijderen materialen. Herkennen van (symbolen op) verpakkingsmaterialen. Onderscheiden van schadelijke en milieuvriendelijke (schoonmaak)producten. Milieubewust opruimen van werkpost. Duiding We spreken van milieubewust handelen omdat dit een concreter begrip is dan duurzaamheid. Het is wel belangrijk dat leerlingen het milieubewust handelen kaderen binnen visies rond duurzame ontwikkeling. (totaalvisie). VEILIG HANDELEN 2 Mirjam Groen, Reflecteren: de basis, Wolters/Noordhoff, 2006, p de graad bso 19

21 1.6 Bij de uitvoering van een opdracht veilig handelen volgens de geldende richtlijnen. belang van preventie en welzijn op het werk vanuit risicoanalyse, werkpostfiche, werkplaatsreglement; veiligheidsinstructies; zich informeren over geldende richtlijnen en hun belang; en ze toepassen: PBM s brandveiligheid evacueren materialen en benodigdheden psychosociale veiligheid Preventie en welzijn op het werk (algemeen) Verduidelijken en toelichten van belang van veilig handelen in concrete situaties Verduidelijken en toelichten van begrippen risicoanalyse, werkpostfiche, werkplaatsreglement v Lezen, interpreteren en herkennen van etiketten, soorten veiligheidssignalisaties Regelgeving betreffende preventie en welzijn op het werk in concrete situaties toepassen Actief en preventief werken om situaties (o.a. ongevallen) te voorkomen die de veiligheid van de mens en zijn omgeving schaden Melden van ongevallen, incidenten aan een verantwoordelijke Melden van elke werksituatie die een ernstig of onmiddellijk gevaar met zich meebrengt aan een verantwoordelijke, gebruikers, Gebruiken van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM s op de juiste manier gebruiken: schoeisel, handschoenen, schort, Openen en afsluiten van lokalen op een veilige manier Nagaan wie de psychosociale vertrouwenspersoon is op het werk/stage en zijn/haar taak exploreren Brandveiligheid Verduidelijken en toelichten van preventieve maatregelen Adequaat optreden in geval van nood/brand (collega s en verantwoordelijke verwittigen Evacueren: Lezen en interpreteren van een evacuatieplan Evacueren overeenkomstig een evacuatieplan Materialen en benodigdheden: Correct hanteren van materialen en benodigdheden Geregeld controleren en onderhouden van materialen en benodigdheden/ detecteren, signaleren en opvolgen van defecten en problemen m.b.t infrastructuur Veilig opbergen van materialen en benodigdheden Vermijden van producten met gevaarlijke eigenschappen of ze op de juiste manier gebruiken 20 3de graad bso

22 Duiding Leerplandoelstelling m.b.t. Eerste hulp komt aan bod in AD4. ERGONOMISCH HANDELEN 1.7 Bij de uitvoering van een opdracht ergonomisch handelen volgens de geldende richtlijnen. houding materialen en benodigdheden gebruikers werkpost Verduidelijken van risico s van overbelasting of verkeerde belasting van het lichaam. Toelichten van basisprincipes voor het hanteren van lasten zonder risico. Afstellen van toestellen op de juiste werkhoogte. Toepassen van hef- en tiltechnieken/ transfertechnieken/verplaatsingstechnieken op een veilige en ergonomisch verantwoorde wijze. De technische hulpmiddelen bij het positioneren, mobiliseren en transporteren van de gebruiker correct hanteren. Rekening houden met de mogelijkheden en de beperkingen van de gebruiker. Stimuleren van zelfstandigheid van de gebruiker. HYGIENISCH HANDELEN 1.8 Bij de uitvoering van een opdracht hygiënisch handelen volgens de geldende richtlijnen. vanuit risicoanalyse, werkpostfiche, werkplaatsreglement, zich informeren over geldende richtlijnen en hun belang, en ze toepassen: - persoonlijke hygiëne - voedselhygiëne/voedselveiligheid - zorg voor de gebruiker - materialen en benodigdheden Toelichten van het belang van hygiëne voor de gezondheid en het welbevinden van gebruikers in diverse situaties. Naleven van hygiënevoorschriften. Toepassen van persoonlijke hygiënevereisten bv. Handhygiëne. Respecteren van eisen aan kleding en schoeisel. Concretiseren van hygiënevoorschriften voor een gegeven situatie. Toelichten van voorzorgsmaatregelen die moeten worden genomen bij gezondheidsklachten. Hygiënisch reinigen; desinfecteren. Toelichten van technieken voor reinigen en ontsmetten. Voedselhygiëne/voedselveiligheid: Benoemen en toelichten van gevaren bij maal- 3 de graad bso 21

23 tijdbereiding en distributie. Scheiden van nat-droog; vuil en proper; warm en koud. Reinigen en ontsmetten van materialen. Voorkomen van kruisbesmetting. Rekening houden met voorschriften m.b.t. temperatuur. Concretiseren van First in - First out principes. Concretiseren van First expired - first out principes. ECONOMISCH HANDELEN 1.9 Bij de uitvoering van een opdracht economisch handelen volgens de geldende richtlijnen. materialen en benodigdheden Handelen vanuit een bewust zijn van prijs/kwaliteit verhoudingen. Rekening houden met werktempo. Zuinig omgaan met materialen en benodigdheden. Concretiseren van het First expired - first out principe. OBSERVEREN, INTERPRETEREN, RAPPORTEREN 1.10 Bij de uitvoering van een opdracht observeren, interpreteren, registreren en rapporteren. gericht observeren (H) observatiemethoden en technieken hanteren registreren (H) interpreteren rapporteren: - mondeling ( in een 1-1 relatie) - schriftelijk Doelgericht observeren (nauwkeurig, objectief, verwijzend naar concreet gedrag) Toelichten en toepassen van het verschil tussen observeren en interpreteren in concrete situaties Formuleren van observeerbare doelen Gebruik maken van zorgfiches, dossier van gebruiker Gebruik maken van observatieschalen, open observaties, observatieschema s (ZIKO*, ZIKO- VO*), observatieschalen aanwezig in de organisatie) Interpreteren van gegevens in een heen-en weerboekje, logboek, Onder begeleiding rapporteren in een logboek, heen-en weerschriftje, observatieboekje Registreren van aanwezigheden Mondeling en schriftelijk rapporteren bij het uit- 22 3de graad bso

24 voeren van taken Opmerken en melden van veranderingen/problemen die zich voordoen bij gebruikers tijdens de uitvoering van een opdracht aan de bevoegde persoon Invullen van formulieren, menukaarten, Beginsituatie In de 2 de graad leerden leerlingen de begrippen waarnemen, observeren en registreren verduidelijken en het verschil toelichten. Er werd gewerkt rond het belang van observeren. Onder directe begeleiding en met ondersteuning van een werkmodel werkten leerlingen rond het observeren en registeren van het menselijk gedrag. Derde graad In de derde graad wordt er gewerkt rond het verschil tussen observeren en interpreteren en werken ze rond deze doelstelling in concrete beroepssituaties. Het betreft nu de totale beroepscontext: menselijk gedrag, materiële omgeving, Het is belangrijk dat leerlingen leren groeien in het handelen vanuit observaties en dat ze de samenhang leren zien met de cyclus van het methodische handelen (observeren = vorm van informatie verwerven). Specialisatiejaren In het specialisatiejaar komt het rapporteren in een team aan bod. REFLECTEREN 1.11 Over het kwaliteitsbewust handelen reflecteren*. ervaren/beleven bijsturen Evalueren en bijsturen van het handelen. Rekening houden met feedback. Formuleren van verbeteracties/werkpunten (SMART). Reflecteren over het handelen en de beleving van de situatie. Maken van een persoonlijke sterkte/zwakte analyse. Onder begeleiding integreren van nieuwe verworven inzichten en vaardigheden in de dagelijkse werk- en schoolsituatie. Via reflecteren de eigen deskundigheid verhogen. Duiding Het is belangrijk dat leerlingen niet enkel reflecteren op situaties en het handelen tijdens les- en klasgebeuren maar ook op situaties en het handelen tijdens het werkplekleren/stage. Vanuit een reflectie op het handelen, het formuleren van werkpunten, leren leerlingen de samenhang zien met de cyclus van het methodisch handelen. 3 de graad bso 23

25 Samenhang met andere leerplandoelstellingen: Bij de uitvoering van een opdracht methodisch handelen: evalueren (1.4) 24 3de graad bso

26 2 Binnen een welomschreven opdracht communiceren. - ondersteunende gesprekken voeren met gebruikers en hun sociaal netwerk - functionele gesprekken voeren met gebruikers en hun sociaal netwerk - functionerings- en evaluatiegesprekken voeren met leraren, mentor, verantwoordelijke, - rapporteren aan een verantwoordelijke Context: Doelgroepen: Leerlingen bereiken de competenties/algemene doelstellingen bij volgende doelgroepen: gezonde kinderen van 0 tot 12 jaar (2mnd-3 jaar: basis); volwassen gebruikers die ondersteuning en/of verzorging nodig hebben bij het uitvoeren van activiteiten van het dagelijks leven (totaalzorg) Eenvoudige situaties: In de derde graad ligt de nadruk op het functioneren in eenvoudige situaties. Een combinatie van de zorgen/of opvangsituatie, de aard van de opdrachten die leerlingen uitvoeren en de mate van verantwoordelijkheid die ze dragen, bepalen de eenvoud van de situatie. Eenvoudige zorg- en opvangsituaties: Leerlingen bereiken de competenties en algemene doelstellingen in eenvoudige zorg- en opvangsituaties: de gezondheidstoestand van de gebruiker is stabiel; in de zorg- en/of opvangsituatie zijn geen acute veranderingen te verwachten; er zijn weinig tot geen problemen in de communicatie tussen de gebruiker, de verzorgende of begeleider en zijn omgeving. Opdrachten/handelingen: Om de competenties/algemene doelstelling te bereiken voeren leerlingen opdrachten/handelingen uit: die eenvoudig zijn en weinig risico met zich meebrengen (toepassen van routines en procedures); volgens duidelijke instructies; op basis van een door anderen opgesteld werkplan; in een organisatie, in een team. Het uitvoeren van logistieke opdrachten/taken is een eerste groeifase in de leerlijn van zorg en begeleiding. Mate van verantwoordelijkheid: Bij het bereiken van de competenties/algemene doelstellingen werken leerlingen onder verwijderd toezicht van een verantwoordelijke (groei van directe begeleiding naar werken onder verwijderd toezicht): hij/zij signaleert veranderingen/tekens en meldt deze aan de verantwoordelijke; hij/zij weet wanneer hij/zij hulp moet inroepen bij problemen of in gevallen van twijfel en vraagt om hulp; hij/zij rapporteert aan de leidinggevende over de eigen werkzaamheden en eigen evaluaties. Complexe situaties (omschrijving zie inleiding op het leerplan): Binnen complexere zorg- en opvangsituaties, werken leerlingen onder verantwoordelijkheid van een andere zorgverlener en assisteren deze (=onder directe begeleiding) Settings: Woonzorg: woonzorgcentra, gezinszorg Voorschoolse kinderopvang Buitenschoolse kinderopvang Beginsituatie In de 2 de graad voerden leerlingen onder directe begeleiding dagdagelijkse gesprekken (gelegenheidsge- 3 de graad bso 25

27 sprekken) met medeleerlingen, gezonde kinderen van 2,5 tot 10 jaar en met gezonde volwassenen. Derde graad Het is belangrijk leerlingen te appelleren op de reeds verworven kennis, vaardigheden en attitudes. In de 3 de graad is het belangrijk dat de leerlingen hun kennis, vaardigheden en attitudes verdiepen, uitbreiden en aanwenden binnen de context van het leerplan. Het belangrijk dat er een leerlijn wordt opgebouwd van het communiceren in een 1-1 relatie naar het communiceren met meerdere personen: bv. gesprek met stagebegeleider en mentor, gesprek met gebruiker en een familielid, gesprekken met gebruikers in de leefruimte, In functie van het bereiken van de competenties en vanuit het handelen vanuit een totaalvisie op zorg en begeleiding, is het noodzakelijk om integratie te bewerkstelligen met AD1, AD3, AD4, AD5 en AD6 en AD7. VISIE 2.1 Verschillende elementen van het communiceren en de eigen communicatie situeren binnen een kader om gedrag en sociale interacties te duiden. Beginsituatie In de tweede graad werkten leerlingen reeds rond een kader om gedrag en sociale interacties te duiden (AD5). Derde graad Het is aangewezen om met hetzelfde kader te werken als in de 2 de graad (Axenroos, relatiewijzer, Roos van Leary, ) Bij het werken rond de leerplandoelstellingen onder AD2 is het belangrijk om telkens opnieuw dit kader toe te passen. Samenhang met andere leerplandoelstellingen: - Een kader om gedrag en sociale interacties te duiden, toelichten en aanwenden ( 5.1) - Gedrag situeren en interpreteren binnen een kader op gedrag en sociale interacties te duiden (5.2) - De verschillende sociale interacties tijdens het samenwerken situeren binnen een kader om gedrag en sociale interacties te duiden (3.1) VLOT COMMUNICEREN 2.2 Vlot en respectvol communiceren. verschillende fasen in de communicatie doorlopen (H) aandacht hebben voor lichaamstaal en congruentie* (H) actief luisteren parafraseren en reflecteren 3 doorvragen Toelichten en aanwenden van fasen in een gesprek: begroeten, gesprek voeren, afscheid nemen, Verbale en non-verbale communicatie: Inventariseren van non-verbale communicatiemiddelen. Illustratief toelichten van doel en belang van non- 3 Reflecteren is hier een gesprekstechniek (terugkoppelen van een gevoel) en heeft een andere betekenis dan wanneer er wordt gesproken over reflecteren over het handelen. 26 3de graad bso

28 omgaan met feedback (H) assertiviteit ik-boodschappen gebruiken (H) vragen stellen (H) toestemming vragen (H) Informeren (volgens afspraken) afspraken maken verbale communicatie ter ondersteuning van verbale communicatie. Vaststellen welke verbale en non-verbale communicatie door de gebruiker wordt gehanteerd en begrepen. Benutten van de eigen lichaamstaal in de communicatie. Actief luisteren: Toelichten van doel en belang van actief luisteren. Toelichten en aanwenden van technieken i.v.m. actief. luisteren: lichaamstaal, doorvragen, parafraseren, Feedback: Illustratief toelichten van begrip feedback. Onderscheiden, ontvangen, geven, toelichten van positieve en negatieve feedback en het belang en doel er van illustratief toelichten. Adequaat omgaan met feedback. Assertiviteit: Toelichten van het begrip assertiviteit en onderscheiden van subassertiviteit en agressiviteit. Toelichten van belang en doel van assertiviteit. Aanwenden van methodes om assertief te communiceren, vb: ik-boodschappen. Vragen en informeren: Toelichten van belang en doel van het vragen van toestemming Gericht verwijzen van gebruikers. Geven van correcte en heldere informatie aan de gebruiker en zijn omgeving (conform het zorgplan). Overleggen met de gebruiker m.b.t. de uit te voeren taken (afspraken maken). Beginsituatie In de 2 de graad leerden leerlingen het communicatieschema verduidelijken, het verschil tussen inhoud- en betrekkingsniveau verduidelijken, verschillende fasen in de communicatie verduidelijken (groeten, zichzelf voorstellen/kennismaken, een gesprek voeren, afscheid nemen) en doorlopen. Ze oefenden communicatievaardigheden (aangeduid met H) in binnen de context van het leerplan van de 2 de graad (in een 1-1 relatie, binnen de context van de dagelijkse gesprekken). Derde graad In de 3 de graad wordt het aanwenden van communicatieve vaardigheden uitgebreid en verdiept (aantal vaardigheden; andere contexten: aard van het gesprek; situaties: tijdens zorgverlening/begeleiding/contactmomenten ). Informeren: In de derde graad leren leerlingen de gebruiker informeren over het eigen handelen en over de taak/opdracht. Het is hierbij belangrijk de link te leggen met respectvol handelen. Zo is het bv. niet voldoende een gebruiker in te lichten over wat men komt doen, maar is het belangrijk dat men hem/haar ook toestemming vraagt om dit te doen, Het is ten aanzien van de gebruiker belangrijk dat men leert aangeven 3 de graad bso 27

29 wat de eigen taak is en indien nodig door te verwijzen naar andere zorgverleners of hulp in te roepen. Samenhang met andere leerplandoelstellingen: - Bij de uitvoering van een opdracht respectvol handelen (1.3) - Een emotie, een gedachte, een intentie, een gedrag/handeling in relatie tot de gebruiker herkennen en expressief uitdrukken (5.3) - Voor het welbevinden en de betrokkenheid van kinderen zorg dragen (5.4) - Voor het welbevinden en de betrokkenheid van volwassenen/ouderen (= belevingsgericht handelen) zorg dragen (5.13) 2.3 Vlot communiceren en hierbij gebruik maken van communicatiemiddelen. telefoon/gsm ICT Mogelijke onderliggende doelen : Inzien wanneer het gebruik van deze middelen al dan niet gepast is. Toepassen van (n)etiquette bij het gebruik van communicatiemiddelen. Beginsituatie In de tweede graad leerden leerlingen de vaardigheden toepassen binnen de schoolcontext en de eigen leefwereld (met aandacht voor veiligheid, het bewaken van eigen grenzen, ). Derde graad Het is belangrijk aandacht te besteden aan nieuwe ontwikkelingen, o.a. gebruik van intranet binnen organisaties, het gebruik van nieuwe media door gebruikers, Leerlingen maken gebruik van sociale netwerken. Het is belangrijk hen er op te wijzen dat rekening houden met het beroepsgeheim ook hier noodzakelijk is. Samenhang met andere leerplandoelstellingen: - Vlot communiceren in team en hierbij gebruik maken van communicatiemiddelen (3.4) 2.4 De eigen communicatie afstemmen. op de ander (H): o taalgebruik, verstaanbaarheid o lichaamstaal o inhoudsniveau o betrekkingsniveau op de situatie (H) combinatie van ander/situatie Aanpassen van verbale en non-verbale taal aan de ander en aan de situatie (hiërarchische relatie, professionele relatie, ). Rekening houden met de mogelijkheden en beperkingen van de ander op vlak van communicatie. Rekening houden met de emoties, gedachten, mening, van de ander tijdens de communicatie. Rekening houden met de context van de ander tijdens de communicatie. Communiceren vanuit de rol/positie van leerling/stagiair op een gepaste manier. Samenhang met andere leerplandoelstellingen: 28 3de graad bso

30 - Een emotie, een gedachte, een intentie, een gedrag/handeling in relatie tot de gebruiker herkennen en expressief uitdrukken (5.3) - Voor het welbevinden en de betrokkenheid van kinderen zorg dragen (5.4) - Voor het welbevinden en de betrokkenheid van volwassenen/ouderen zorg dragen (5.13) REFLECTEREN 2.5 Over de communicatie reflecteren binnen een kader om gedrag en sociale interacties te duiden. ervaren/beleven bijsturen Evalueren en bijsturen van het handelen. Rekening houden met feedback. Formuleren van verbeteracties/werkpunten (SMART). Reflecteren over het handelen en de beleving van de situatie. Maken van een persoonlijke sterkte/zwakte analyse. Onder begeleiding integreren van nieuwe verworven inzichten en vaardigheden in de dagelijkse werken/of schoolsituatie. Verhogen van de eigen deskundigheid via reflecteren. Derde graad Het is belangrijk dat leerlingen niet enkel reflecteren op situaties en het handelen tijdens les- en klasgebeuren maar ook op situaties en het handelen tijdens het werkplekleren/stage. Vanuit een reflectie op het handelen, het formuleren van werkpunten, leren leerlingen de samenhang zien met de cyclus van het methodisch handelen. Samenhang met andere leerplandoelstellingen: Bij de uitvoering van een opdracht methodisch handelen: evalueren (1.4) 3 de graad bso 29

31 3 Binnen een welomschreven opdracht, in een organisatie, in team werken. - in een organisatie werken - communiceren in team en deelnemen aan teamoverleg - vergaderen binnen de eigen klasgroep - samenwerken met andere zorgverleners/begeleiders Context: Doelgroepen: Leerlingen bereiken de competenties/algemene doelstellingen bij volgende doelgroepen: gezonde kinderen van 0 tot 12 jaar (2mnd-3 jaar: basis); volwassen gebruikers die ondersteuning of verzorging nodig hebben bij het uitvoeren van activiteiten van het dagelijks leven (vanuit een totaalvisie). Eenvoudige situaties: In de derde graad ligt de nadruk op het functioneren in eenvoudige situaties. Een combinatie van de zorg- en/of opvangsituatie, de aard van de opdrachten die leerlingen uitvoeren en de mate van verantwoordelijkheid die ze dragen, bepalen de eenvoud van de situatie. Eenvoudige zorg- en opvangsituaties: Leerlingen bereiken de competenties en algemene doelstellingen in eenvoudige zorg- en opvangsituaties: de gezondheidstoestand van de gebruiker is stabiel; in de zorg- en/of opvangsituatie zijn geen acute veranderingen te verwachten; er zijn weinig tot geen problemen in de communicatie tussen de gebruiker, de verzorgende of begeleider en zijn omgeving. Opdrachten/handelingen: Om de competenties/algemene doelstelling te bereiken voeren leerlingen opdrachten/handelingen uit: die eenvoudig zijn en weinig risico met zich meebrengen (toepassen van routines en procedures); volgens duidelijke instructies; op basis van een door anderen opgesteld werkplan; in een organisatie, in een team. Het uitvoeren van logistieke opdrachten/taken is een eerste groeifase in de leerlijn van zorg en begeleiding. Mate van verantwoordelijkheid: Bij het bereiken van de competenties/algemene doelstellingen werken leerlingen onder verwijderd toezicht van een verantwoordelijke (groei van directe begeleiding naar werken onder verwijderd toezicht): Hij/zij signaleert veranderingen en problemen en meldt deze aan de verantwoordelijke; Hij/zij weet wanneer hij/zij hulp moet inroepen bij problemen of in gevallen van twijfel en vraagt om hulp; Hij/zij rapporteert aan de leidinggevende over de eigen werkzaamheden en eigen evaluaties. Complexe situaties (omschrijving zie inleiding op het leerplan): Binnen complexere zorg- en opvangsituaties, werken leerlingen onder verantwoordelijkheid van een andere zorgverlener en assisteren deze (=onder directe begeleiding) Settings: Woonzorg: woonzorgcentra, gezinszorg Voorschoolse kinderopvang Buitenschoolse kinderopvang Beginsituatie 30 3de graad bso