Jaarverslag

Transcriptie

1 Jaarverslag

2 Voorwoord In dit jaarverslag vindt u een samenvatting van de belangrijkste activiteiten van de Boerderijenstichting Zeeland over 2012 en Door omstandigheden is het verslag over 2012 niet verzonden was het Jaar van de Boerderij. Wij zijn reeds met de voorbereidingen van dit jaar van de Boerderij gestart begin In totaal hadden we in Zeeland 5 projecten opgezet, waarvan er 3 in 2013 zijn uitgevoerd. Dit betrof een zeer geslaagd symposium in september en de uitgifte van onze nieuwste brochure over bouwstijlen op het platteland. De erftrofee werd in de zomer van 2013 uitgereikt en een mooie fototentoonstelling vond plaats in het Zeeuws Archief. Meer informatie treft u verder in dit verslag aan en op onze website. Daarnaast is een symposium over biodiversiteit op en rond het boerenerf in de steigers gezet dat in 2014 plaatsvindt. Ook zijn we met Omroep Zeeland in overleg voor een aantal uitzendingen in het kader van herbestemming. Het informatieve werk wat we doen liep ook gewoon door. Dit jaar is daarom een bijzonder woord van hulde aan al onze vrijwilligers op zijn plaats. Johanna Boogerd, voorzitter Jaar van de Boerderij 2013 Herbestemming was het hoofdthema van het jaar van de Boerderij Op allerlei plekken in het land is gediscussieerd, onderzocht en gepresenteerd. Ook vonden boeiende excursies plaats. Dit heeft veel inzichten opgeleverd die zijn neergelegd in het boekwerkje VAN HERBESTEMMING NAAR HERGEBRUIK, Resultaten van het Jaar van de Boerderij Het boekje is uitgegeven door de Stichting Agrarisch Erfgoed Nederland (AEN) en Uitgeverij Blauwdruk ISBN NUR 696 en bevat ook mooie voorbeelden. De AEN is op de kaart gezet en wordt een belangrijke partner op het speelveld rondom agrarisch erfgoed. Ook in 2014 zal door de AEN verder worden gewerkt aan het thema herbestemming en hergebruik waarbij ook aandacht geschonken zal worden aan het zorgvuldig beschermen van een behapbaar aantal boerderijen. Eén van de heikele punten wordt leegstand op het platteland en hoe daarmee om te gaan. Ook de herbestemmingsagenda is niet oneindig. Bij de Rijksdienst Cultureel Erfgoed (RCE) is een structurele monitor in de maak die de leegstand in kaart wil brengen. Een uitgebreid verslag hierover staat in het hierboven aangegeven boekje. Voor overheden die hiermee aan de slag willen, zijn enkele exemplaren beschikbaar. Relatie met overheden Over het algemeen heeft de Boerderijenstichting Zeeland een goede relatie met de overheden. Dit heeft er in geresulteerd dat de stichting haar kleine waarderingssubsidie voor op basis van de Cultuurnota van de Provincie heeft weten te behouden. Een deel van de middelen is ingezet voor de financiering van onze voorlichtingsprojecten, die mede op basis van sponsoring en vrijwilligerswerk gerealiseerd zijn. Daardoor hebben we met relatief weinig middelen toch een breed bereik. Dit jaar is veel tijd gaan zitten van bestuur en voorzitter in de beoordeling van de excessen regeling die de gemeente Terneuzen heeft ingevoerd. In deze regeling was een hoofdstuk opgenomen over de bescherming van historische boerderijen. Helaas waren ondanks goede wil van de gemeente er verkeerde uitgangspunten gehanteerd. Hierdoor werd een grote groep boerderijen, die lang niet allemaal beschermingswaardig meer waren onder een beschermende stolp gezet die op veel weerstand van met name bezitters stuitte. Dankzij de mogelijkheid tot inspreken is deze regeling terug getrokken en is met de gemeente de afspraak gemaakt om te overleggen over een manier en zo nodig een regeling te treffen die uitnodigt tot behoud en bescherming. Hier ligt voor de Boerderijenstichting Zeeland nog wel een terrein braak om samen met de AEN te zoeken naar oplossingen en aanbevelingen die werken. We kunnen daarbij veel leren van overheden uit andere streken.

3 Advies gevraagd Regelmatig komen er vragen binnen bij de BSZ over herbestemming, advies bij verbouwing of restauratie. Bestuursleden gaan in vele gevallen samen met de bouwkundig adviseur van de BSZ, de heer Kees de Jonge, op bezoek. Er wordt advies uitgebracht voor bijvoorbeeld herstel of hergebruik van oude bouwmaterialen in beeldbepalende oude boerenschuren. "De verhuizende schuur " documentaire vertoond bij Film By The Sea De documentaire is zo uniek vanwege de invalshoek van het onderwerp: sloop of behoud en hergebruik/herbestemming van agrarisch erfgoed, in het bijzonder 18e-eeuwse schuren in Zeeuws- Vlaanderen. De documentaire geeft aandacht aan drie schuren, die met gedetailleerde shots nog meer hun kwaliteit laten zien. Het zijn monumentale gedaanten. Twee van de drie verkeren in zeer slechte staat, ondanks goed willende adviseurs en instellingen ten spijt. Ingewikkelde regelgeving en langdurige procedures maakten het er voor hen niet eenvoudiger op. De derde schuur wordt ontmanteld en gaat verhuizen. Weg van Zeeuws Vlaanderen, naar de andere oever van de Westerschelde, Zuid-Beveland. De documentaire zoomt in op het proces van ontmanteling van de Zeeuws Vlaamse Schuur (uit ca. 1750), alles geklaard door 1 persoon, Sjaak Murre. Maar ook worden anderen geïnterviewd die iets met de schuur te maken hebben (gehad) en hoe zij er tegen aan kijken dat cultureel erfgoed verdwijnt. Of in dit geval verhuist van Zaamslag naar 's Gravenpolder. De muziek van Douwe Eisenga in combinatie met de prachtige beelden wordt een poëtisch geheel. Maar ook het stug doorgaan om een ideaal te verwezenlijken, word je als kijker gewaar. Tot op het laatst blijft het spannend of het Sjaak Murre gaat lukken om deze grote klus te klaren. Expositie "De Zeeuwse Hoeve " in Zeeuws Archief Mede in verband met het Jaar van de Boerderij 2013 werd in samenwerking met het Zeeuws Archief in Middelburg een expositie opgezet: De Zeeuwse Hoeve. In november en december 2013 was de expositie met 12 prachtige grote foto s van historische boerderijen uit alle delen van Zeeland te zien. Deze expositie trok veel bezoekers. De expositie is samengesteld en ingericht door Gerard Smallegange, de fotograaf is Silvia Wennekes. Contacten in de regio s Oost Zeeuws Vlaanderen. In de loop van 2013 heeft Karel Martinet, Magda de Feijter opgevolgd als bestuurslid van de BSZ voor de regio. De BSZ is betrokken geweest bij de problematiek van de instandhouding van de zeldzame blauwe gepotdekselde schuren. Zo is er bij nieuwbouw als een herinnering aan een verdwenen oude blauwe schuur de kleur blauw bewust gebruikt in het gedeelte van de gevel van de nieuwe schuur. Er is oude schuur afgebroken met behoud van alle materialen en de eigenaar heeft deze verhuisd van Zeeuws Vlaanderen naar Zuid-Beveland. Over deze verhuizing is een documentaire gemaakt (zie elders in dit jaarverslag). Daarnaast speelt ook dat de oudste stenen schuur van Zeeland aan de Aandijkseweg in Zaamslag dreigt te verdwijnen. In het gebied van Plan Perkpolder verdwijnt enige bebouwing, waaronder een landbouwschuur. De houten gebinten hiervan zijn aangeboden aan geïnteresseerden. Het hek te Vogelwaarde, Rapenburg 152 te Vogelwaarde. De beide hekken hangen aan een ijzeren paal, gemaakt van een stalen U-balk. Zelfs de kop van deze U-balk heeft men nog trachten te versieren door deze open te smeden. Omdat heggen of iets

4 dergelijks aan beide zijden van het hek ontbreken, heeft men daar siersmeedwerk tegen aan geplaatst, in de vorm van een soort grote sol-sleutel. Aan de conditie te zien is dit een naoorlogse toevoeging, of vervanging. Maar ook op dit element zitten roosjes, deze zijn echter nogal grof en zo te zien door de smid zelf gemaakt. Er wordt actie ondernomen om in overleg met de eigenaren het hek in goede conditie terug te brengen. De boerderij aan de 1ste Verkorting bij Axel. Vertegenwoordigers van de BSZ zijn hier op bezoek geweest met Gerard en Monique Goossens. We werden daar rondgeleid door Matthijs Bakker. Hij heeft een boerderij waarvan het woonhuis ooit in magnifieke staat geweest is. Nu is het toe aan groot onderhoud, maar het bevat nog alle oorspronkelijke elementen. Bijvoorbeeld waterkelders, een kaaskelder, een inpandig bakhuis met oven, knechtenverblijven en een graanzolder. De eigenaren zijn rigoureus begonnen met het oude huis aan te passen, ook aan de nieuwe tijd. Uiteraard wel met de bedoeling zoveel mogelijk te bewaren wat bewaard kan blijven. De oude schuur is gesloopt. Er bevindt zich op het erf nog een interessant varkenshok/tevens kippenhok en een oud wagenhuis dat niet alleen in deplorabele toestand verkeert maar dat ook nog eens talloze malen ingrijpend is verbouwd. Schouwen-Duiveland. De gemeente heeft een erfgoednota uitgebracht en wil komen tot een platform om een en ander voortgang te geven en uit te voeren. De Boerderijenstichting is gevraagd om daar aan deel te nemen en zitting te nemen in dat platform. Een eerste vergadering is door het bestuurslid van de BSZ bijgewoond. Vanwege ziekte van de betreffende ambtenaar ligt het geheel op dit moment stil. Walcheren Boerderij Vluchtenburg te Souburg staat, na jarenlange slepende kwestie, te koop. Er zijn zorgen om het zeer authentieke hofje van Dommisse, Grindweg 4 te Westkapelle. Activiteiten voor de donateurs in 2012 en 2013 In 2012 zijn er door de BSZ een tweetal activiteiten georganiseerd voor onze donateurs en wel op donderdag 16 februari 2012 in de monumentale boerderij Land & Zeezicht van de familie de Koning te Kamperland. Daarbij werd door de heer Simon de Koning verhaald hoe de boerderij werd hersteld, herbestemd en nu wordt gebruikt. Tevens werden er door onze bouwkundige adviseur Kees de Jonge tips gegeven hoe oude elementen te herstellen en werd door mevr. Ir. Judith Toebast, specialist landelijke bouwkunst van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), uiteengezet, hoe het rijksbeleid t.a.v. geldelijke bijdragen en regels in elkaar zit. Aanwezig waren een 45 tal deelnemers. Op vrijdag 11 mei 2012 heeft de BSZ een donateursexcursie georganiseerd in het gebied Tholen en St. Philipsland. Een 35 tal mensen namen deel aan de rondrit, die als begin en eindpunt had de beeldbepalende boerderij De Bagijnhoeve te Oud-Vossemeer. Tijdens de rondrit gaf ons bestuurslid Gerard Smallegange bij de diverse beeldbepalende boerderijen toelichting over de bouwwijze, gebruik, de achtergrond en over de eigenaren, terwijl het regionale bestuurslid Hans van Gorsel vertelde over het heden en verleden van de verschillende polders en bewoners van Tholen en Sint Philipsland. Zie ook de website Excursie voor donateurs en belangstellenden. Op vrijdag 28 juni 2013 heeft de BSZ voor haar donateurs een rondrit georganiseerd langs verschillende monumentale boerderijen in het fraaie gebied Oost Zeeuws Vlaanderen. Bestuurslid Gerard Smallegange vertelde bij diverse boerderijen over de bouwstijl, hun ouderdom, gebruik en de achtergrond van de verschillende eigenaren.

5 Gestart werd op de monumentale boerderij van BSZ-adviseur Joan Seijdlitz, die tevens tijdens de rondrit vertelde over het de polders van Oost Zeeuws Vlaanderen met hun historie en hedendaags gebruik. Allereerst werd het erf van de boerderij van de familie Seijdlitz goed bekeken. Naast de monumentale schuren is ook het woonhuis een prachtig monument en er bevindt zich een interessante oude bakkeet in vrijwel originele staat op het erf. De busreis ging door Oost Zeeuws Vlaanderen. We reden een route die ons eerst langs interessante locaties in de gemeente Hulst voerde. Indien nodig stopte de bus en vertelde Gerard wat er voor interessants of problematisch was aan de betreffende boerderijen. Duidelijk werd dat er nog steeds wat verloren gaat maar dat er ook veel opgeknapt worde. Helaas gaat dit laatste blijkbaar niet altijd goed. De laatste stop was bij de boerderij van voorzitter Johanna Boogerd. Wij hebben haar erf bezocht en uitvoering binnen rondgekeken in de gerestaureerde monumentale schuur maar ook in het woonhuis. Ook dit is nog grotendeels in originele staat. Het huis bevat o.a. nog de originele beschilderde muren en wanden. Al bij al een goed verlopen excursie. We hebben veel gezien en ongetwijfeld ook weer heel wat geleerd, ook van elkaar. Voor de Vereniging Heemschut Nederland werd een excursie opgezet in dezelfde regio. Meldpunt Erfgoed Zeeland De BSZ is een van de 11 deelnemers in het Meldpunt Erfgoed Zeeland. Bij het meldpunt kunnen mensen of instellingen hun zorg kenbaar maken over bijvoorbeeld de vervallen staat van beeldbepalende gebouwen of landschapselementen. Wanneer een dergelijke melding betrekking heeft op een boerderij of een daarmee verband houdend element betreft wordt via onze vertegenwoordiger in het bestuur van het Meldpunt de melding doorgegeven aan de regiovertegenwoordiger van de BSZ in het gebied waar het gebouw of element zich bevindt. Hij of zij gaat ter plaatse kijken en maakt een rapportje, wat doorgegeven wordt aan het Meldpunt Erfgoed Zeeland. In enkele gevallen heeft dat geleid tot daadwerkelijk advies van de BSZ aan de eigenaar om het gebouw of element te herstellen. In 2012 heeft de BSZ een aantal meldingen behandeld, vooral afkomstig uit Walcheren en Zeeuws Vlaanderen. Jaarlijks heeft het Meldpunt Erfgoed Zeeland een tweetal vergaderingen, waarbij haar activiteiten worden geëvalueerd en bezien wordt hoe verder te kunnen gaan met activiteiten ten behoeve van het behoud van het Zeeuws Erfgoed. Ook is het gebruikelijk dat een van de elf deelnemende organisaties zich presenteert en vertelt welke activiteiten zij ondernemen op het vlak van hun doelstellingen. Op 22 maart 2012 heeft ons vertegenwoordigend bestuurslid in het Meldpunt Zeeland, Hans van Gorsel een presentatie over de BSZ verzorgd. De bijeenkomst van het Meldpunt vond plaats in de monumentale boerderij Land & Zeezicht van de familie de Koning te Kamperland. Tevens vertelde de heer Kees de Koning over de achtergrond, het herstel en gebruik van de fraaie gerestaureerde schuur. Cursussen De boerderij/erf cursus, gepland op het eiland Walcheren, werd afgezegd vanwege het te geringe aantal deelnemers. Het komend jaar zal getracht worden een nieuwe cursus te organiseren met de ZVU, om zodoende een breder publiek te bereiken. Symposium Geslaagde (?) voorbeelden Op donderdag 19 september 2013 heeft de BSZ in het Restaurant en Partycentrum Landlust te Nieuwdorp een symposium georganiseerd onder de titel Geslaagde (?) voorbeelden Het doel van het symposium was en is om, naast de provincie en gemeenten, met name architecten, (staal-) bouwers, eigenaren en gebruikers niet alleen te laten nadenken over de bestaande

6 karakteristieke Zeeuwse boerderijen, maar ook over de mogelijke wijze van bouwen bij een modern landbouwbedrijf of bij een historische boerderij. De BSZ heeft niet de pretentie om te vertellen wat mooi of lelijk is, maar wel de intentie om met z n allen eens na te denken welke wijze van bebouwing bij een modern landbouwbedrijf of bij een leeg komende historische boerderij past in het nog steeds mooie Zeeuwse buitengebied. Tijdens het symposium, goed bezocht door 61 deelnemers, werd door onze voorzitter verteld over het jaar van de boerderij 2013 en door bestuurslid Gerard Smallegange over de typische kenmerken van een Zeeuwse boerderij, terwijl oud-gedeputeerde Harrie van Waveren zijn visie gaf op de huidige en toekomstige bebouwing op het Zeeuwse platteland met als titel Boerderijen in het monumentenlabyrint Vervolgens gaf onze bouwkundig adviseur Kees de Jonge een presentatie, ondersteund door beelden van geslaagde en minder geslaagde (nieuwe-) gebouwen in het buitengebied. Deze presentatie van de heer de Jonge was een samenvatting van de door hem en zijn collega s Colsen en de Putter vervaardigde fraaie brochure Geslaagde (?) voorbeelden. Na een goede forumdiscussie onder leiding van Bart van de Heuvel, als vertegenwoordiger van Koninklijke Nederlandse Heide Maatschappij, afdeling Zeeland, werd het eerste exemplaar van de brochure overhandigd aan burgemeester Gelok van de gemeente Borsele. De brochure en de bijeenkomst werden gesponsord door de provincie Zeeland, ZLM verzekeringen, de KNHM, Architectenbureau Rothuizen Erfgoed en door Restaurant en Partycentrum Landlust. De brochure wordt ter beschikking gesteld aan de Provincie Zeeland, de gemeenten in Zeeland en is aan alle aanwezigen op het symposium verstrekt. Tevens is de brochure voor derden op aanvraag te ontvangen of te downloaden op de website van de BSZ

7 Bestuur: Mevrouw J.L.A. Boogerd-Quaak De heer J.L van Gorsel Vacant De heer F.J. Minnaard De heer K. Martinet De heer R.J. van der Wekken De heer J. Krijger De heer mr. G.W. Smallegange De heer J.P. van Wijck Mevrouw J. de Koning- van Langeraad Mevrouw J. Polderdijk Mevrouw A.T. Dieleman : voorzitter : vice-voorzitter bestuurslid Tholen-St.-Philipsland : secretaris : penningmeester : bestuurslid Oost Zeeuws-Vlaanderen : bestuurslid Schouwen-Duiveland : bestuurslid Zuid-Beveland : bestuurslid Zuid-Beveland en public relations : bestuurslid West Zeeuws-Vlaanderen : bestuurslid Noord-Beveland : bestuurslid Walcheren : nieuwsbrief Adviseurs: De heer drs. M.P. van Dintel De heer ing. C.M.J. de Jonge Mevrouw drs. B.I. Sens De heer mr. J.M.E. Seijdlitz : SCEZ : Bouwkundig adviseur : Provincie Zeeland : Adviseur Contactadres SCEZ (Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland) Postbus AA Middelburg Telefoon: boerderijenstichting@scez.nl