A C G - I N F O B L A D

Transcriptie

1 A C G - I N F O B L A D Driemaandelijks tijdschrift, uitgegeven door de Astronomische Contact Groep vzw Verantwoordelijke uitgever: Carl Vandaele, Elverdingestraat 93, 8900 Ieper afgiftekantoor Ieper 1 juli 2010 erkenningsnummer: P Dit project wordt ondersteund binnen het Actieplan, een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap Kalender 2010 AstroLAB IRIS: overzicht - donderdag 24 juni 8h30: groepsbezoek door VCZ Zwevegem - maandag 28 juni 9h30: groepsbezoek door VBS Vlamertinge - woensdag 30 juni 9h30: TEAMBUIDING : Milieudienst & Stedenbouw - Stad Ieper augustus: midzomersterrennachten met meteorenzwerm De Perseïden augustus: AEG - Space Camp voor de jeugd - vrijdag 13, zaterdag 14 en zondag 15 augustus: Starnights dinsdag 17 augustus 13h30: groepsbezoek door gepensioneerdenbond Oostvleteren - zaterdag 21 augustus : jaarlijkse BBQ voor de leden van AstroLAB IRIS - donderdag 09 september 14h30: groepsbezoek door vzw De Vlaamse Volkstuinen - Roeselare - vrijdag 10 september 21h: Familiebezoek olv Familie Luc Doornaert - zaterdag 11 en zondag 12 september: jaarlijks opendeurweekend AstroLAB IRIS - vrijdag 1 oktober : Maandelijkse ledenavond / voordrachtavond «Pic du Midi» Reisreportage van de leden van AstroLAB IRIS - donderdag 14 oktober 9h tot 16h: groepsbezoek door Barnumschool, Roeselare (90 lln) - vrijdag 15 oktober 20h: groepsbezoek door PASAR de Zwervers, Roeselare - zaterdag 16 oktober: Nacht der Duisternis - donderdag 21 oktober 9h30: groepsbezoek door VBS Klerken - dinsdag 21 december: gedeeltelijke maansverduistering in de vroege morgen ontbijthappening

2 Doorlopend - iedere tweede en vierde vrijdagavond van de maand van 20h tot 23h30: Sterrenkijken voor allen sterrenkijkavond en multimediavoorstelling - iedere vrijdagavond van 18h30 tot 23h en zondagnamiddag van 14h tot 17h30: Sterrenkundig en wetenschappelijk documentatiecentrum InfoLAB open voor allen - iedere eerste vrijdag van de maand om 20h: maandelijkse ledenavond met regelmatig voordrachten zie ook - vrijdagavond om 20h : jeugdwerking programma : zie wat verder in dit Infoblad Ons lidgeld voor het jaar 2010 Lidmaatschap voor 2010: 30 EURO - 15 EURO voor de jeugd (<18jr.) Voordelen: Infoblad + * gratis gebruik bibliotheek + gratis waarnemen en voorstellingen op vrijdagavond + * alle activiteiten gratis of tegen aanzienlijke korting HOE LID WORDEN? U kunt zich volgens een van deze formules lid maken van de A.C.G. vzw door middel van het overschrijvingsformulier voor rekeningnummer dat U bij dit Infoblad vindt. U hoeft enkel het bedrag in te vullen. Belangrijk! Indien u het afgelopen kwartaal reeds het lidgeld voor 2010 overschreef hoeft u dat uiteraard nu niet meer te doen. Uw lidmaatschap loopt hoe dan ook tot eind 2010.

3 Jeugdwerking AstroLAB IRIS Vanaf 2009 zijn we terug gestart met onze jeugdwerking. Met deze jongerenwerking pakte AstroLAB IRIS uit met een volledig vernieuwd programma! Hiervoor staat een team van drie ervaren AstroLABmedewerkers in, waaronder een leerkrachte en een leerkracht die als beiden als Space Teacher erkend zijn, maar de derde moet niet onderdoen! En de mogelijkheden in het AstroLAB zijn onbegrensd om aan sterrenkunde te doen: grote en kleine telescopen, een uitgebreide bibliotheek bij de hand, computers waarmee we direct iets op het net kunnen opzoeken, multimedia om van alles en nog wat te kunnen tonen, optisch labo om te experimenteren.. Jeroen Temperville en Bianca Nowak staan in voor verschillende workshops, zoals bv over astrofotografie, terwijl Johan Vanbeselaere de waarnemingen verzorgt met o.a. een hemelkalendermarathon, een heuse Messiermarathon en video-astronomie. Maar voor de beginners is er echt geen voorkennis vereist, wel motivatie en al doende leer je wel. Mocht je interesse hebben, stuur gerust een op zodat we je op de hoogte kunnen houden. Meer info is ook te verkrijgen via 057/ en op Ook voor 2010 voorzien wij talrijke (zie hieronder) bijeenkomsten per maand op vrijdagavond van 20h tot 22h, zodat ook het echte sterrenkijken voldoende aan bod zal komen. Er wordt gewerkt met verschillende groepen naargelang de leeftijd. Even opmerken dat de normale jeugdwerking tijdens de verlofperiode tijdelijk niet doorgaat. vrijdagen 2010 vrijdag 3 september 2010 vrijdag 10 september 2010 vrijdag 17 september 2010 vrijdag 24 september 2010 vrijdag 1 oktober 2010 vrijdag 8 oktober 2010 vrijdag 15 oktober 2010 vrijdag 22 oktober 2010 vrijdag 29 oktober 2010 vrijdag 5 november 2010 vrijdag 12 november 2010 vrijdag 19 november 2010 vrijdag 26 november 2010 vrijdag 3 december 2010 vrijdag 10 december 2010 vrijdag 17 december 2010 donderdag 23 december 2010 vrijdag 31 december 2010 Data jongerenwerking 2010 leeftijdsgroep We startten vanaf 5 februari met deze splitsing, waarbij Bianca zich iedere 14 dagen over de beginners en jongsten () ontfermt, terwijl Jeroen en Johan afwisselend om de 14 dagen geschrankt met bovenstaande data, tekenen voor de ouderen. We hopen met deze aanpassing de kwaliteit voor iedereen nog wat op te drijven. Bianca stopt overigens reeds om 22h, terwijl de anderen doortrekken tot 23h of later indien nodig. Tijdens de vakanties durven we wel eens uitslapen... in het AstroLAB zelf. Deze zomer is er de kans deel te nemen aan een sterrenkamp in ons eigen AstroLAB. In de gaten houden dus! Voor slechts een jaarlijks lidgeld van 15,00 en 15,00 deelnemingskosten kun je een gans jaar deelnemen aan dit sterrenplezier.

4 AstroLAB IRIS: openingsuren & waarnemingen *** Onze ledenavonden iedere eerste vrijdagavond van de maand vanaf 20h Iedere eerste vrijdagavond van de maand komen we met de leden samen. Sommige van die ledenavonden starten met een voordracht en allen eindigen ze met een stevige astronomische babbel en plezier maken in de bar van AstroLAB IRIS II. *** Sterrenkijken voor allen iedere tweede en vierde vrijdagavond van de maand vanaf 20h in onze sterrenwachten AstroLAB IRIS I en II U kunt tijdens deze avonden niet alleen kennismaken met het AstroLAB IRIS zelf, maar vooral met de wonderen van de sterrenhemel en dit nog liefst met de verschillende grote spiegel- en lenzenkijkers in het AstroLAB IRIS. U reist er via de Maan en de planeten naar talloze nevels, sterrenhopen en melkwegen. Is het eventjes minder goed weer, geen probleem, want om 21h wordt met de gloednieuwe apparatuur in het AstroLAB IRIS I een multimediavoorstelling vertoond over de wonderen van het heelal. Wat staat er o.a. op het waarnemingsprogramma? - talloze nevels, sterrenhopen en melkwegen, Maan en de planeten Venus, Mars en Saturnus *** Zonnekijken voor allen -iedere zondagnamiddag bij mooi weer van 14h tot 17h30 in de koepel van het AstroLAB IRIS II Iedere zondagnamiddag is de observatoriumkoepel van het AstroLAB IRIS II open om er met speciaal daartoe uitgeruste telescopen onze eigen ster, de Zon, van nabij te ontdekken. Een doorlopende voorstelling in het InfoLAB (bibliotheek) van het AstroLAB IRIS II geeft u alle nodige achtergrondinformatie over de verschillende verschijselen op de Zon. - demonstraties met de H-alpha filter, protuberansenkijker, Herschel-zonneprisma, webcam,... - waarnemen van zonnevlekken, protuberansen, structuren op het zonneoppervlak

5 *** Ons documentatiecentrum: InfoLAB iedere vrijdagavond van 19h tot 23h30 iedere zondagnamiddag van 14h tot 17h30 In AstroLAB IRIS II bevindt er zich een uitgebreid wetenschappelijk documentatiecentrum, het InfoLAB. Iedereen kan er ter plaatse tientallen tijdschriften raadplegen of neuzen in enkele van de duizenden boeken die er beschikbaar worden gesteld. Leden kunnen zelfs gratis werken uitlenen. Kom gerust even langs. Vindt U iets niet, aarzel dan zeker niet raad te vragen aan de verantwoordelijke die ter plaatse aanwezig is. Ter plaatse kunt u zelfs met onze gloednieuwe PC s opzoekingen doen via het Internet. Nieuwe boeken in onze bib! The Monthly Sky Guide Ian Ridpath en Wil Tirion Cambridge University press ISBN : blz. paperback Mijn Countdown Len Clarke De Winne Davidfonds Leuven ISNB : blz paperback The Scientific Exploration of Mars Fredric W. Taylor Cambridge University press ISBN : blz. hardback Reis naar de Maan Alan Dyer Quest uitgeverij ISBN : blz hardback

6 AstroLAB Actief Radioastronomie Edwin De Ceuninck De reden van die radioastronomie is om meteoren te detecteren op elektronische wijze. In 2005 werd door enkele leden van de VVS besloten om te beginnen met een werkgroep radioastronomie om radiometeoor waarnemingen uit te voeren. Er werd een rondvraag onder de leden van de VVS en andere verenigingen gedaan. Een dertigtal personen schaften zich een dergelijk systeem aan om daarmee te beginnen. Die meteoren zijn in orde van grootte van een zandkorrel tot kasseistenen en vliegen in banen rond de zon zowel individueel of in meteorenzwermen. Een meteoor is dus een klein deeltje dat uit allerlei materiaal kan bestaan; zowel uit gesteente of metaal, en zelfs uit bevroren gassen. Regelmatig komen er meteoren in botsing met de aarde zij het met grote snelheid. De aarde draait met een snelheid van 30 km/sec rond de zon en die meteoren hebben ook een snelheid om rond de zon te blijven draaien. Daardoor komen er snelheden tot stand van tientallen km/sec bij die botsing! Als er nu zo een kleine meteoor de aarde nadert komt hij eerst in aanraking met de exosfeer van de dampkring en warmt hij op door de wrijving. Naarmate de dampkring dikker wordt verdampt hij volledig door de hitte. Dan zie je dat oplichtende spoor van geïoniseerd gas op een hoogte van 120 km tot 80 km hoogte dat de radiogolven weerkaatst. Daar gaat het nu juist om in de radiodetectie van die meteoren. Visueel zie je die meteoren sporadisch. Dit is echter heel wat anders met een elektronisch systeem. Daarmee kunnen er in een beperkt gebied boven Vlaanderen zelfs honderden tot duizenden meteoren per dag worden geregistreerd omdat het systeem automatisch en voortdurend werkt. Het systeem werkt dus als een echte RADAR Deze afkorting staat voor RAdio Detection And Ranging! Met een radar kun je die meteoren zichtbaar maken op een scherm, en daarmee de snelheid, afstand, grootte, hoeveelheid, richting en tijd mee bepalen wanneer ze vallen. De 49,99 Mhz zender te volkssterrenwacht Astrolab IRIS te Ieper Hoe werkt een radar nu eigenlijk principieel? Er wordt gebruik gemaakt van elektromagnetische golven zoals radiogolven die weerkaatst worden door metaalhoudende voorwerpen. Komen die radiogolven terug van een voorwerp dan kent men een aantal gegevens over dat voorwerp zoals de afstand, grootte, snelheid en de richting. De 49,99 Mhz omnidirectionele zendantenne staat bij de volkssterrenwacht Astrolab IRIS te Ieper. Radiogolven weerkaatsen op een meteoor en die worden door een ontvanger gedetecteerd. Iets vreemds nu, wij werken hier met het Doppler verschijnsel en dat geeft een frequentieverandering aan de draaggolf. Stel nu een voorwerp voor dat een geluid uitzendt, dan zal dat geluid een hogere toon hebben als het object naar u toekomt en een lagere toon als het object zich van u verwijdert. Dat kan je zo ook ervaren met auto s die voorbijrijden. Een hogere toon hoor je als die auto nadert en een doffere toon als die van je wegrijdt. De elektroniekers gebruiken nu elektromagnetische radiogolven met een constante frequentie van 49,99 Mega

7 Hertz en een vermogen van 50 watt die met een snelheid van km/sec vanuit een radiozender via een zendantenne voortdurend worden uitgestuurd in de ruimte. Als die nu een meteoor of vliegtuig tegenkomen wordt er een deel van die radiogolven teruggestuurd of gereflecteerd met een doppler frequentie verschuiving en opgevangen op een ontvangstantenne en naar een HRO of Hoge Resolutie radio-ontvanger gestuurd. Dus de 49,99 MHz frequentie zal enkele tientallen hertz hoger zijn bij naderende meteoren of enkele tientallen hertz lager zijn als de meteoren wegvliegen. Die antennes hoeven niet complex te zijn.hier twee uitschuifbare antennes als dipoolantenne bevestigd waarmee verschillende frequentie kunnen mee geselecteerd worden. HRO ontvangst systeem. Het grijze doosje in de glazen kast is de HRO ontvanger. De computer dient voor de verwerking van de gegevens en voor de presentatie. Een computer met spectrum laboratory V2.7b20 program bewerkt dat ontvangen signaal en slaat het op in een map en presenteert het ook op het scherm. Door eliminatie van storingen en vliegtuigen blijven dan alleen de meteoren over die te herkennen zijn aan de rechte Doppler lijnen of wolkachtige structuren bij grote meteoren. Hier een opname gemaakt door Franky Dubois op 11 km van de zender van een zeer sterke (wolkachtige)reflectie links op de opname door langdurig geïoniseerd meteoorspoor.de verticale streepjes zijn ook van meteoren die kleiner zijn.de schuine lichtsterke lijnen zijn vliegtuigen. De zelfbouw hoge resolutie dipool ontvangstantenne met reflector vervaardigd door Johan Coussens en gebruikt door Franky Dubois op 11 km van de zender. Hier een sterke reflectie met rechte verticale lijn omdat de snelheid groot is en dus een korte tijd te zien zijn. Vliegtuigen vliegen heel wat trager en is de tijdsduur van de detectie is dan ook veel langer. Deze ontvanger staat op 17 km van de zender bij Edwin De Ceuninck.

8 En verder voor 2010 Een overzichtje van enkele activiteiten uit ons programma: 6 en 13 augustus, 20h - Midzomersterrennachten De mooie augustusavonden nodigen uit voor waarnemingen en activiteiten rond de jaarlijkse terugkerende meteorenzwerm De Perseïden, in de volksmond bekend als vallende sterren. Tevens wordt er met de telescopen ook volop gekeken naar planeten en andere parels van de zomerhemel. Er is geen reservatie nodig! Zie ook 9 t.e.m. 13 augustus: AEG - Space Camp

9 Augustus - StarNights 2010 Praktische sterrenkunde staat tijdens dit weekend centraal, met de nadruk op waarnemen en alles wat erbij hoort. Er wordt opnieuw een bruisende salsa van voordrachten, workshops en waarnemingen voorgeschoteld. Tussen de voordrachten door zijn er voldoende pauzes om bij te praten met collegaamateur-astronomen. Uiteraard is ook Franky Dubois present voor de zonnewaarnemingen met de VAF in het AstroLAB IRIS II. Tijdens de vrijdagnacht en zaterdagnacht wordt er geobserveerd met het unieke aanbod van telescopen dat zal aanwezig zijn. Hoe groot of hoe klein je eigen telescoop ook is, meebrengen is het motto! Voor een gedetailleerd programma en inschrijvingen: zie zaterdag 21 Augustus, 19h Jaarlijkse Barbeque Iedere amateur-sterrenkundige, lid of geen lid, is welkom op dit eetfestijn. Dé ideale gelegenheid om andere amateur-sterrenkundigen te leren kennen! Prijs per persoon = 34 all-in! ( kinderen = 14 ) U kunt zich voor deze barbecue inschrijven (tegen 14 augustus a.u.b.) via overschrijving op het nr Meer info in het kader achteraan het ledenblad! zaterdag en zondag 11 en 12 September Jaarlijkse Open-deur Dagen Tijdens dit najaarsweekend houdt het AstroLAB IRIS haar jaarlijks opendeurweekend. U kunt zowel AstroLAB IRIS en I als II vrij bezoeken en er een blik werpen naar de Zon met de zonnevlekken en uitbarstingen. Er is in beide gebouwen doorlopende projectie. U kunt er ook diverse tentoonstellingen bezoeken. De zondagnamiddag is het ook opendeurdag in het Provinciaal Domein De Palingbeek, waarbij u uitgebreid kennis kunt maken met de verschillende partners in het Provinciaal Domein. - voor de gelegenheid vrije inkom! 16 oktober, 19h30 - Nacht van de Duisternis Tijdens deze nacht wil men zoveel mogelijk steden en gemeenten overtuigen om hun overbodig licht uit te schakelen, zodat we in België een donkere nacht krijgen zoals we die al lang niet meer gehad hebben. U kunt met verschillende telescopen kijken naar de planeet Jupiter en tal van andere parels van de najaarshemel. Het zal extra donker zijn, want er geen Maan deze avond! U kunt even verpozen bij de doorlopende multimediavoorstellingen en een bezoekje brengen aan AstroLAB IRIS I en II en de tentoonstellingen 25 jaar ruimtevaart en 100 jaar Tunguska. Heel wat medewerkers zijn dan ter beschikking om uitleg te geven over de infrastructuur, sterrenkunde, het heelal, enz.. Kom zeker ook onze reuze maquette van het internationaal ruimtestation ISS en onze reuzetelescoop NMPT bezoeken! Geen reservering nodig. Meer info via 21 december, 7h Totale maansverduistering - ochtendhappening Op 21 december vindt er een totale maansverduistering plaats. De verduistering vindt plaats bij lage maanstand in de vroege ochtend. De volkssterrenwachten zetten hierrond een speciale ochtendhappening op voor jongeren en volwassenen die naar school of werk te vertrekken om naar het verschijnsel en enkele andere op dat ogenblik zichtbare hemelobjecten te kijken. Naast de Maan zijn ook de planeten Venus en Saturnus goed zichtbaar. Wij houden u verder op de hoogte via

10 De Vlaamse volkssterrenwachten: Overzicht info en activiteiten voor juli september 2010 Volkssterrenwacht Armand Pien Rozier 44, 9000 Gent tel. 09/ fax 09/ elke woensdagavond 20h: kijkavond en 3-D show - bibliotheek-en documentatiecentrum open elke maandag van 19h00 tot 22h00 en woensdag van 13h00 tot 16h00 en van 20h00 tot 22h00. Woensdag 7 juli 2010 van 15h00 tot 15h30: Galilei's Bril Woensdag 14 juli 2010 van 15h00 tot 15h30: Galilei's Bril Maandag 19 juli 2010 van 20h00 tot 23h00: Gentse Feesten Vrijdag 23 juli 2010 van 20h00 tot 23h00: Gentse Feesten Woensdag 28 juli 2010 van 15h00 tot 15h30: Galilei's Bril Maandag 9 augustus 2010 van 20h00 tot 23h00: Midzomersterrennachten Woensdag 11 augustus 2010 van 20h00 tot 23h00: Midzomersterrennachten Woensdag 18 augustus 2010 van 15h00 tot 15h30: Galilei's Bril Woensdag 25 augustus 2010 van 15h00 tot 15h30: Galilei's Bril Volkssterrenwacht Mira Abdijstraat 22, 1850 Grimbergen tel. 02/ fax 02/ info@mira.be elke woensdag- en zondagnamiddag van 14h tot 18h is Mira geopend voor individuele bezoekers - elke laatste vrijdagavond van de maand om 19h30: Astroclub met Frank Deboosere en waarnemingsavond Zaterdag 26 juni 2010 van 20h00 tot 22h00: MIRA Jeugdkern "Quiz Vrijdag 6 augustus 2010 van 22h00 tot 1h00: Midzomersterrennachten Zaterdag 7 augustus 2010 van 22h00 tot 1h00: Midzomersterrennachten Zondag 8 augustus 2010 van 22h00 tot 1h00: Midzomersterrennachten Woensdag 11 augustus 2010 van 22h00 tot 1h00: Nacht van de vallende sterren Maandag 23 tot vrijdag 27 augustus 2010: Jongerencursus Zaterdag 4 september 2010 van 14h00 tot 22h00: Opendeurdagen Zondag 5 september 2010 van 10h00 tot 18h00: Opendeurdagen Zaterdag 11 september 2010 van 20h00 tot 22h00: MIRA Jeugdkern "The Great Debate" Vrijdag 24 september 2010 van 19h30 tot 22h30: Astroclub met Frank Deboosere Zaterdag 2 oktober 2010 van 15h00 tot 17h30: Lezing Natalie Leys en Hugo Moors Zaterdag 9 oktober 2010 van 20h00 tot 22h00: MIRA Jeugdkern "Wie deed het licht uit?" Volkssterrenwacht Beisbroek Zeeweg 96, 8200 Brugge tel. 050/ fax 050/ info@beisbroek.be planetariumvoorstellingen woensdag om 15h en 16h30, vrijdag om 20h30 en zondag om 15h en 16h30 - maandag, dinsdag en donderdag om 15h: bijkomende voorstellingen tijdens de schoolvakanties

11 Volkssterrenwacht Urania Mattheesensstraat Hove tel. 03/ fax 03/ open elke woensdagnamiddag vanaf 14h - open elke vrijdagavond vanaf 20h met sterrenkijken bij mooi weer - tijdens de openingsuren zijn ook de bibliotheek, astroshop en astrobar open Maandag 5 tot zondag 25 juli 2010: Eclipsreis naar het Paaseiland en Noord-Chili Maandag 5 tot donderdag 15 juli 2010: Korte eclipsreis naar het Paaseiland Woensdag 11 augustus 2010 van 21h00 tot 23h00: Meteorenzwerm Perseiden Vrijdag 10 september 2010 van 20h00 tot 23h00: Opendeurdagen Urania Zaterdag 11 september 2010 van 14h00 tot 23h00: Opendeurdagen Urania Zondag 12 september 2010 van 12h00 tot 18h00: Opendeurdagen Urania Zaterdag 2 tot zaterdag 9 oktober 2010: Astroreis naar La Palma Europlanetarium Planetariumweg 19, 3600 Genk tel. 089/ fax 089/ info@europlanetarium.com filmvoorstellingen : Dawn of the space Age woensdag en zondag om 14h15 - filmvoorstellingen : Origins of life woensdag en zondag om 15h15 - filmvoorstellingen : Eyes of the skies woensdag en zondag om 16h15 - extra filmvoorstellingen tijdens het verlof op dinsdag, donderdag en vrijdag: Dawn of the Space Age om 14h15 Origins of Life om 15h15 en Eyes of the skies om 16h15 - bibliotheek open van maandag tot vrijdag (9h-17h) en zondag (13h-17h) Project-en Volkssterrenwacht AstroLAB IRIS Verbrandemolenstraat 5, 8902 Zillebeke Ieper tel. 057/ info@astrolab.be Iedere eerste vrijdagavond van de maand - 20h30: ledenavond - Iedere tweede en vierde vrijdagavond van de maand 20h: waarnemingsavond - Iedere vrijdagavond 18h30 tot 23h: bibliotheek InfoLAB open - Iedere vrijdagavond 20h00 tot 22h: jongerenwerking ( ouderen tot 23h.) - elke zondagnamiddag 14h tot 17h30: zonnewaarnemingen + bibliotheek InfoLAB open

12