Verantwoording...2 Voorwoord...4 Missie en visie...6 Programma Economie en milieu...9 Ondernemingsklimaat...10 Minerale hulpbronnen

Transcriptie

1 Verantwoording...2 Voorwoord...4 Missie en visie...6 Programma Economie en milieu...9 Ondernemingsklimaat...10 Minerale hulpbronnen (delfstoffen)...11 Agrarische Productie...18 Dienstverlening...21 Nieuwe productiemogelijkheden...25 Water en Energie...26 Leefmilieu...27 Infrastructuur, transport en communicatie...29 Politiek en bestuur...34 De nieuwe overheid...34 Veiligheid...45 Maatschappij...50 Publiek - private samenwerking...51 Genderbeleid...52 Kinderen, jeugdigen en jongeren...53 Volkshuisvesting...54 Drinkwatervoorziening...56 Onderwijs, Wetenschap & Technologie...57 Sport, Recreatie & Cultuur...63 Buitenlanders van Surinaamse origine...65 Persoonlijk welzijn...66 Volksgezondheid en gezondheidszorg...66 Arbeid...69 Het sociaal beleid...70 Internationale betrekkingen...72 algemene uitvoeringsprincipes...74 Financiering ontwikkelingsprogramma...75 Evaluatie en bijstelling...76 Conclusie...76

2 Verantwoording Het verkiezingsprogramma van de NDP voor de verkiezingen van 2010 is tot stand gekomen door een proces dat binnen de partij in de periode van haar bestaan is ontwikkeld, uniek is in de Surinaamse politiek en onze succeskansen bij de uitvoering vergroot. Het wetenschappelijk Bureau van de Partij is het orgaan dat verantwoordelijk is voor de formulering van het programma. Zulks doet zij door eerst met elkaar binnen het verband van dit partij instituut te discussieren over de vele vraagstukken waarmee Suriname kampt en de beleidsmaatregelen die nodig zijn voor de aanpak van deze vraagstukken. Tijdens dit proces worden er gesprekken gevoerd met diverse stakeholders en externe deskundigen (private en publieke sector), ook binnen overheidsorganen en instituten. Hierdoor kan waar mogelijk hun visie in het beleid worden opgenomen en kunnen wij de door ons voorgestane beleidsrichting toetsen aan de realiteit van de verschillende doelgroepen en de laatste wetenschappelijke inzichten. Hierna vinden er discussies plaats met de leiding en het kader van de partij. Het resultaat wordt in een finale ronde gepresenteerd aan alle partijorganen, zodat het programma uiteindelijk groot draagvlak heeft in de organisatie. Als basis voor het schrijven van het huidige verkiezingsprogram heeft gegolden het verkiezingsprogram van Dat programma was zoals aangegeven, na grondige discussie met leiding en kader van de Partij tot stand gekomen en omvatte goed doordachte beleidspunten welke indien in samenhang met elkaar uitgevoerd, de vereiste condities inhielden voor het leggen van een gezonde basis voor groei en vooruitgang. In dit programma konden vele maatschappelijke groeperingen zich terugvinden, daar ook toen terdege rekening werd gehouden met hun inbreng. Voor het programma van 2010 zijn we uitgegaan van de nieuwe omstandigheden in het land en de wereld en hebben we vele vraagstukken opnieuw geanalyseerd. Soms bleken eerder aangegeven beleid en werkwijze nog volledig valide te zijn, maar omdat zich sinds 2005 nieuwe vraagstukken en kansen voor Suriname hebben aangediend, moest het beleid op diverse punten worden aangepast aan de nieuwe omstandigheden. Opnieuw werd zoveel mogelijk met relevante personen, organisaties en instituten in de gemeenschap gesproken. Dit proces heeft veelal geleid tot herorientatie dan wel verdere Draft verkiezingsprogramma 2010 Productie Wetenschappelijk Bureau NDP

3 uitwerking van het voorgestelde beleid, terwijl bleek dat het fundament van de ontwikkelingsvisie ook in de nieuwe omstandigheden stand houdt. De NDP is van mening dat niet alleen de inhoud, maar zeker ook de wijze waarop ons verkiezingsprogramma tot stand komt, de visie en de grondbeginselen van de partij goed uitdragen. Wij presenteren u daarom met dit programma ook een werkwijze waarvan we de overtuiging dragen dat die bij de opstelling van een regeerprogramma goede kansen biedt op succes bij de uitvoering. Draft verkiezingsprogramma 2010 Productie Wetenschappelijk Bureau NDP

4 Voorwoord Het is in de laatste jaren steeds duidelijker geworden, dat de 21 ste eeuw grote veranderingen brengt, met veel onzekerheid over hoe die zich precies zullen voltrekken. De voor het leven fundamentele zaken als het klimaat, de beschikbaarheid van vruchtbare grond, water en de productiemogelijkheden voor voedsel, zijn onzeker geworden. Ook de relaties tussen de staten en de machtsverhoudingen in de wereld zijn aan het verschuiven, zonder dat bekend is hoe dit zich verder zal ontwikkelen. Het uiteindelijk effect van al deze veranderingen is niet goed voorspelbaar, maar wat steeds duidelijker wordt, is dat we met zijn allen in woelige wateren terecht komen, wat hoge eisen zal stellen aan het aanpassingsvermogen van elk land en van de mensheid als totaliteit. Dit is het milieu waarin Suriname zich in de komende decennia zal moeten handhaven en ontwikkelen. Behalve vele uitdagingen, krijgen we zeker ook nieuwe kansen, die we alleen kunnen benutten als we tijdig hiervan doordrongen zijn, genoeg vertrouwen hebben in onszelf en goed weten wat we willen voor ons land. Reeds tientallen jaren geleden begrepen enkele Surinamers, dat ons land een nieuwe richting in moest slaan. Nu, aan het eind van het eerste decennium in deze nieuwe eeuw, is het voor de meesten glashelder: Suriname heeft behoefte aan een nieuw ontwikkelingsconcept, een nieuwe inrichting van Economie, Staat, Onderwijs en maatschappelijke leven. De NDP werd opgericht met dit specifieke doel en het verkiezingsprogramma 2010 staat in het teken van deze opdracht. Tot nu toe sukkelt Suriname voort op een pad dat voor een groot deel wordt bepaald door onze nationale historische problematiek, de verwarrende relatie met de voormalige kolonisator en door het voor Suriname ongunstige belangenspel van internationale en nationale belangengroepen. De NDP wil voor Suriname werkelijke zelfstandigheid, een duurzame economie en de sociale rechtvaardigheid, die ons volk het welzijn kunnen brengen dat het verloren vertrouwen in de politieke leiders en de bestuurlijke instituten kan herstellen. We gaan daarbij uit van een aantal belangrijke uitgangspunten die al in de jaren 80 werden geformuleerd, en die nog steeds van waarde blijken te zijn, zeker nadat duidelijk werd, dat ongebreideld kapitalisme de financiële crash in de westerse economieën heeft veroorzaakt. Onze maatschappijvisie staat nog recht overeind en vormt de basis voor ons programma en de volgende uitgangspunten: Draft verkiezingsprogramma 2010 Productie Wetenschappelijk Bureau NDP

5 I. Onze eigen natuurlijke omgeving en de daarin beschikbare hernieuwbare en niet hernieuwbare hulpbronnen vormen de materiële basis van de economie, die alleen gezond en duurzaam kan zijn als zoveel mogelijk Surinamers hun bijdrage kunnen leveren aan de nationale verdiensten en op die manier duurzaam in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien. II. III. Het politiek bestuurlijk systeem bepaalt in belangrijke mate de mogelijkheden van burgers om te participeren en hun belangen te behartigen. De vernieuwing op dit gebied, moet verantwoordelijkheden en bevoegdheden op verantwoorde wijze dichter bij de gemeenschap brengen, onder andere door werkelijke decentralisatie van bestuur, terwijl de overheid moet veranderen van een beperkende in een die ondernemen en studeren maximaal stimuleert. Suriname kan slechts bloeien als alle burgers toegang hebben tot de hulpbronnen van de natie, ongeacht etnische afkomst, geslacht of andere status, wanneer recht, sociale rechtvaardigheid, gemeenschapszin en solidariteit de samenleving kenmerken en mensen in vrijheid hun bijdrage leveren aan het algemeen belang en het welzijn van sociaal of lichamelijk zwakkere medeburgers. IV. Onze mensen vormen niet alleen het doel van ons werken maar zijn tegelijk ook onze belangrijkste hulpbron. Ons onderwijssysteem moet worden veranderd zodat het werkelijk aansluit op onze eigen ontwikkelingsdoelen en jonge Surinamers vooral zelfrespect, liefde voor hun land en vertrouwen in eigen kunnen bijbrengt. Het brengen van fundamentele verandering eist veel van elke generatie die de taak op zich neemt. Creativiteit, zelfvertrouwen, liefde voor de eigen samenleving en durf zijn noodzakelijk voor een succesvolle transformatie. Bij de leiders moet de politieke wil en moed aanwezig zijn, maar ook de samenleving moet bereid zijn actief te participeren en de schouders onder het werk te zetten dat noodzakelijk is voor het verwezenlijken van een dergelijk gemeenschappelijk doel. Suriname biedt ons nog steeds alles wat we als samenleving nodig hebben voor een succesverhaal. Dit verkiezingsprogramma van de NDP geeft de weg aan die we met u willen volgen om het ook waar te kunnen maken. Draft verkiezingsprogramma 2010 Productie Wetenschappelijk Bureau NDP

6 Missie en visie De NDP streeft naar verandering van Suriname in een duurzame, sociaal rechtvaardige samenleving, waarin elke Surinamer, man of vrouw, van elke etnischculturele groep, zich kan ontplooien door eigen inspanning, ondersteund door de totale gemeenschap en de overheid. Wij zien ook in 2010 geen heil in het huidig economisch model, waarbij de rijken en politieke machthebbers elkaar bevoordelen, terwijl de armen altijd met lege handen achterblijven. De NDP werkt naar een samenleving waarin duurzaam menselijk welzijn steeds het hoofddoel is, waaraan economie en bestuur dienstbaar zijn. Daartoe moeten fundamentele veranderingen plaatsvinden in het politiek-bestuurlijk systeem, het economisch model, het sociaal-maatschappelijke bestel en het onderwijs in Suriname. Dit is de opdracht die aan de NDP reeds bij de oprichting werd meegegeven. Recente internationale ontwikkelingen hebben opnieuw de waarde bewezen van de maatschappijvisie van de Partij, die de basis vormt voor haar beleidsontwikkeling. De omstandigheden die zich aan ons voordoen aan het begin van deze 21ste eeuw, maken verandering van koers belangrijker dan ooit. Dit kan echter alleen met vertrouwen, actieve participatie, ondersteuning van grote delen van de samenleving en de inzet van voldoende jong kader. De algemene werkrichting van de NDP kan worden afgeleid uit de partijdocumenten zoals de statuten en het partijprogramma. Het gaat om het versterken van de Surinaamse mens en zijn gemeenschap, door het vergroten van de bewuste en actieve participatie van burgers, vergroting van de onderlinge solidariteit, gelijke kansen voor alle delen van onze bevolking en verhoging van welvaart en welzijn door het vestigen van een duurzame economie, op basis van de eigen Surinaamse hulpbronnen en met de inzet van de Surinaamse mens. Het huidig leiderschap in Suriname staat toe dat ons land door buitenlandse kapitaalgroepen als wingewest wordt gebruikt, met hulp van Surinaamse handlangers in machtsposities. In dit systeem worden zelfs de niet hernieuwbare natuurlijke hulpbronnen en de grond aan anderen gegeven en krijgt de Surinaamse gemeenschap Draft verkiezingsprogramma 2010 Productie Wetenschappelijk Bureau NDP

7 beschamend weinig terug voor wat ze verliest. Hierdoor wordt zelfstandige financiering van onze ontwikkeling onmogelijk en blijven we als land van fooien afhankelijk, ondanks de natuurlijke rijkdommen waarover we beschikken. De NDP stelt zich ten doel deze situatie fundamenteel te veranderen door te werken volgens de ontwikkelingsvisie, die in de jaren 80 onder andere de Surinaamse Staatsolie maatschappij voortbracht en in de periode de bruggen, die ons land voor het eerst van oost tot west verbonden. De natuurlijke omgeving draagt het menselijk leven en vormt de basis voor alle economische activiteit, leven en welvaart. Dit programma gaat uit van de grote, ook economische, waarde van een intact natuurlijk milieu, de strategische waarde van de niet hernieuwbare natuurlijke hulpbronnen, de grote potentie van ecologisch verantwoorde economische activiteiten, de ontwikkelingsopties die de dienstensector biedt en een sterke agrarische sector voor voedselzekerheid en veiligheid, maar vooral ook als stevige grondslag voor een duurzame economie. De huidige politiek-bestuurlijke organisatie en de wijze waarop de overheid haar burgers benadert, beperkt de mogelijkheden voor veel Surinamers om zich te ontplooien door studie en ondernemerschap. De NDP beseft het grote belang van klein ondernemerschap voor de ontwikkeling. Daarvoor zijn gelijke behandeling door de overheid, rechtvaardigheid in de toegang tot grond en kapitaal en grotere efficiëntie bij de opstart van bedrijven, de meest noodzakelijke randvoorwaarden die de partij in haar programma heeft opgenomen. We willen een overheid die de burgers ondersteunt en actief stimuleert om te studeren en te ondernemen. Dit is terug te vinden in ons programma voor politiek en bestuur. De Surinaamse mens is niet alleen ons doel, maar ook onze voornaamste hulpbron voor het bereiken wat we willen in onze samenleving. De vorming van onze kinderen en jongeren tot gezonde, zelfbewuste Surinamers die vertrouwen hebben in elkaar en in zichzelf, die weten wat de wereld te bieden heeft maar zeker ook wat Suriname aan de wereld kan geven is een van de hoofddoelstellingen van dit programma. Daarom geven we prioriteit aan het onderwijs, veel aandacht aan sport en cultuur en is het huisvestingsprogramma de kern van ons sociaal beleid. Het putten uit de rijke ervaring van ouderen zal ons helpen de fouten van het verleden te vermijden voor meer kans op Draft verkiezingsprogramma 2010 Productie Wetenschappelijk Bureau NDP

8 succes in de toekomst. De integratie van vrouwen in zowel beleidsontwikkeling als de leiding van het proces en in elke fase en elke sector van de uitvoering garandeert de inzet van onze totale potentie, door integratie van het beste in beide geslachten. Suriname is een relatief klein land met grote mogelijkheden. De NDP ziet Suriname als deel van Zuid Amerika dat door de banden met het Caribisch gebied een unieke positie heeft in de regionale politiek en die door haar wortels in vele grote landen van de wereld zeker ook in de grotere internationale gemeenschap een plaats van betekenis kan innemen. Het is aan ons om het waar te maken. De toekomst begint nú en dit programma is onze eerste stap. Draft verkiezingsprogramma 2010 Productie Wetenschappelijk Bureau NDP

9 Programma ECONOMIE EN MILIEU Stand van zaken en problematiek Suriname is vanwege haar smalle productiebasis altijd afhankelijk geweest van een grote stroom van goederen en diensten vanuit het buitenland. Deze goederen en diensten werden overwegend gefinancierd uit de bauxietinkomsten, de inkomsten van enkele bloeiende parastatale ondernemingen, zoals de Staatsolie Maatschappij en de verdragsmiddelen uit het ontwikkelingsverdrag van Het is duidelijk dat de bestaande structuur al op basis hiervan dringend en fundamenteel moet worden gewijzigd, waardoor Suriname haar ontwikkeling zelf kan financieren. De bestuurbaarheid van een staat wordt bepaald door de mate van betaalbaarheid van die staat, ook op langere termijn. Een overheid zonder voldoende financiële middelen kan niet sturen en niet in de basisbehoeften van de samenleving voorzien. We zijn ons daarbij ervan bewust dat zonder een geschikt natuurlijk milieu er geen economische activiteit en zelfs geen menselijk leven mogelijk is. Een gezond sociaal en natuurlijk milieu vormen de basis voor menselijk bestaan en het behoud daarvan staat aan de basis van een gezonde en duurzame economie. De economische ontwikkelingen en de nieuwe inzichten over de effecten van economische activiteit op onze leefomgeving en het klimaat hebben ook internationaal het besef doen ontstaan dat wijzigingen in het economisch model noodzakelijk zijn, zodat we ook in de toekomst kunnen blijven produceren en onze ontwikkeling financieren. Veel economen en diverse landen zijn daarom actief bij het ontwikkelen en uittesten van nieuwe indicatoren voor economische gezondheid van landen, die de werkelijke effecten van de verschillende activiteiten op een gemeenschap weergeven en daardoor beter geschikt zijn om de gezondheid en toekomstperspectieven van een economie aan te geven. De Genuine Progress Indicator is een van deze nieuwe indicatoren. Het is verstandig om reeds nu de prestaties van onze economie niet alleen meer uit te drukken in Bruto Nationaal Product (BNP) maar ook deze indicator en/of een soortgelijke toe te passen. De overschakeling naar een economisch systeem waarin de leefomgeving in stand wordt gehouden, zodat het de noodzakelijke economische activiteit kan blijven ondersteunen blijkt in de praktijk ook nieuwe mogelijkheden te openen voor het genereren van inkomsten, vooral voor landen als Suriname. Dit programma gaat ervan uit dat Suriname in een uitstekende uitgangspositie is, om in te spelen op de nieuwe economische mogelijkheden die de 21 ste eeuw ons brengt. De agrarische sector zal de duurzame basis moeten worden voor onze economie en onze voedselzekerheid moeten garanderen. Deze sector is echter door wanbeleid in verval geraakt en zal moeten worden hersteld door substantiële investeringen, terwijl ook de opstart van nieuwe productiemogelijkheden in ons tropisch regenwoud, toerisme, deviezengenererende dienstverlening in de ICT en andere niet traditionele economische activiteiten geld zal kosten. De reële mogelijkheden die we op de korte termijn hebben om in die kapitaalbehoefte te voorzien, zijn de verhoging van de inkomsten uit de mijnbouwsector door herevaluatie van de overeenkomsten van de Draft verkiezingsprogramma 2010 Productie Wetenschappelijk Bureau NDP

10 staat met de multinationale ondernemingen, daarna de actieve participatie van de staat in deze sector en het versneld en gericht ondersteunen van vooral die lokale productie ondernemingen die in staat zijn om per saldo deviezen verdieners te zijn. In dit deel van het programma geven we de maatregelen aan die de inkomsten moeten garanderen, ontwikkeling in de nieuwe sectoren op gang moeten brengen en ons op het pad moeten zetten naar een economisch model dat ons welzijn daadwerkelijk en duurzaam bevordert. Er zijn enkele maatregelen die de randvoorwaarden vormen voor geplande ontwikkelingen in de diverse sectoren. Een goed grondbeleid, bestemmingsplannen en de juiste toepassing van nieuwe wetenschappelijke inzichten en technologie zijn enkele hiervan. Algemene beleidsrichting De NDP werkt naar een economisch model, waarbij de nationale productie en menselijke activiteit in evenwicht zijn met de natuurlijke leefomgeving die deze activiteiten mogelijk maakt, zodat de economische activiteit van vandaag ook in de toekomst mogelijk blijft. Concrete maatregelen 1. Introductie van de GPI (Genuine Progress Indicator) 1 en/of andere indicatoren van evenwichtige economische ontwikkeling, naast de bestaande zoals het BNP, voor betere ondersteuning van beleidsontwikkeling en evaluatie. 2. Er zal een een Raad voor Wetenschap en Technologie worden ingesteld, die zowel de overheid als de particuliere sector zal adviseren over technische ontwikkelingen en wetenschappelijke inzichten die kan bijdragen aan een duurzame economie of de oplossing van specifieke vraagstukken. De Universiteit van Suriname participeert in deze raad, samen met deskundigen uit diverse sectoren van de samenleving en van de overheid. 3. De overheid zal nog in 2010 komen tot een eerste fase van een nationaal bestemmingsplan met sector en regioplannen, op basis van reeds bekende informatie en rekening houdend met de verwachte klimaatproblemen en zeespiegelstijging. Zo vlug mogelijk daarna zullen door gericht verder onderzoek meer gedetailleerde bestemmingsplannen voor de verschillende regio s en sectoren in Suriname worden gemaakt. 4. Het gronduitgiftebeleid dat aan de basis staat van elke ontwikkeling in Suriname zal worden vastgelegd. Het zal meer transparantie garanderen en grondspeculatie tegengaan en de productiesectoren en het ontwikkelde huisvestingsbeleid krachtig zal ondersteunen. Ondernemingsklimaat stand van zaken en problematiek Doing business in Suriname is moeilijk, ook volgens de relevante internationale organisaties. Te veel barrières en bureaucratie, weinig ondersteuning en een drukkend 1 Draft verkiezingsprogramma 2010 Productie Wetenschappelijk Bureau NDP

11 belastingsysteem. Ingebouwde oneigenlijke concurrentie door de wijze waarop het belastingsysteem werkt, de ongelijke behandeling van ondernemers als het gaat over grond en afhandeling van zaken bij de overheid. Suriname moet onmiddellijk de exporterende bedrijven maximaal ondersteunen zodat de nationale inkomsten kunnen worden verhoogd en op zeer korte termijn het ondernemingsklimaat substantieel verbeteren. Algemene beleidsrichting Het beleid is erop gericht om zo snel mogelijk de inkomsten uit bestaande productie activiteiten te vergroten, de opstart van nieuwe te vergemakkelijken ter verhoging van de inkomsten voor de Staat en op het scheppen van werkgelegenheid. Concrete maatregelen 5. aanname nieuwe investeringswet waarin ook stimulerende belastingvoorzieningen zijn opgenomen 6. instellen van structureel overleg tussen ondernemersorganisaties en de overheid 7. Instelling van een speciaal instituut voor ondersteuning en begeleiding van ondernemers en het ontwikkelen van ondernemingsmogelijkheden in niet traditionele sectoren 8. exporterende bedrijven krachtig ondersteunen door onder andere vereenvoudigde procedures voor export en met de sector werken naar verlaging van export- en transportkosten waar mogelijk. 9. direct na aantreden het opstarten van de meeste soorten ondernemingen sterk vereenvoudigen, onder andere door over te gaan op registratie bij regelgeving vooraf. Dit maakt het mogelijk voor vele ondernemers om hun bedrijf direct op te starten, na registratie en ondertekening van de voorwaarden voor het type bedrijf. De voorwaarden zijn vooraf geregeld en gelden voor de hele bedrijfstak, zodat men niet meer hoeft te wachten op individuele vergunningen, maar toch gebonden is aan de regelgeving. 10. Versnelde ontwikkeling van de deviezengenererende dienstverlening, zoals in de ICT, onder andere door capaciteitsversterking en handelsdiplomatie. 11. afstemming van het beroepsonderwijs van het MINOV en de trainingen aan schoolverlaters op de door het bedrijfsleven aangegeven behoefte 12. Inrichten van industrieterreinen en transparant maken van de toegang tot grond voor ondernemers Minerale hulpbronnen (delfstoffen) De moderne samenleving is ondenkbaar zonder de verschillende delfstoffen. Water is de allereerste levensbehoefte van alle levende wezens en wordt daarnaast bij bijna alle productieprocessen gebruikt. Fossiele brandstoffen leveren energie voor alle vormen van productie en transport en aardolie wordt daarnaast op grote schaal gebruikt voor de productie van kunstmeststoffen voor de landbouw. Deze en de andere minerale hulpbronnen zijn noodzakelijk voor de productie van vrijwel alles dat tegenwoordig door mensen wordt gebruikt. Omdat deze stoffen niet overal voorkomen, maar vooral omdat Draft verkiezingsprogramma 2010 Productie Wetenschappelijk Bureau NDP

12 ze voornamelijk niet hernieuwbaar zijn en dus uitgeput raken, zijn ze voor de wereld van strategisch belang. Vooral de geïndustrialiseerde landen hebben grote hoeveelheden van veel verschillende soorten delfstoffen nodig die vaak niet in hun eigen bodem voorkomen. Het belang van deze hulpbronnen is vooral voor deze landen zo groot, dat er nog steeds oorlogen over worden gevoerd. Naast het feit dat delfstoffen niet hernieuwbaar zijn, veroorzaakt de winning van vrijwel alle delfstoffen grote schade aan het leefmilieu van de mens. Het is al enige tijd goed duidelijk geworden dat onze leefomgeving de drager van ons leven is en niet ongestraft op grote schaal kan worden vernield, veranderd of vergiftigd. Je kunt dus niet gewoon alle bossen weghalen of alle rivieren uitgraven om de onderliggende delfstoffen te bereiken, omdat daarna het land onbewoonbaar zou zijn. De kosten van winning van delfstoffen voor een samenleving blijken dus veel groter dan altijd is aangenomen en dit maakt het beheer van delfstoffen en het maximaal delen in de winst, voor onze samenleving alleen maar belangrijker. De inkomsten uit deze sector zijn uit de aard der zaak tijdelijk en dienen dus zeer zorgvuldig te worden aangewend voor de ontwikkeling van economische sectoren die wel duurzaam zijn. Veel voor de industrie belangrijke delfstoffen komen voor in de zogenaamde ontwikkelingslanden, zoals Suriname. Steeds meer van deze landen beseffen nu de strategische waarde ervan en we zien internationaal dan ook de trend dat overheden deze sector terug brengen in de boezem van de staat. Het vloeibare zoet water op aarde komt voor ongeveer 96% in de bodem voor. In Suriname zijn de meeste waterbronnen hernieuwbaar, maar dan moet het tempo van winning niet groter zijn dan het tempo van de aanvulling. Oververbruik en klimaatverandering zorgen nu al voor schaarste aan water in veel gebieden op aarde. Deze situatie opent zeker economische mogelijkheden voor een zeer waterrijk land als Suriname dat tot nu toe maar 1% van het maximaal beschikbare potentieel gebruikt, maar er is ook een risico omdat multinationals de waarde van water hebben ontdekt en het al hebben aangeduid als het goud van de 21ste eeuw. Dit betekent dat ze erop uit gaan om door concessies op waterbronnen geld te gaan verdienen. Als de overheid geen duidelijk beleid heeft voor de aanwending en het beheer van deze belangrijke hulpbron, lopen we het risico dat het water op dezelfde wijze als olie en andere hulpbronnen in handen komt van multinationals met weinig verdiensten voor de natie. Bovendien hebben lokale bewoners in sommige landen nu al de toegang tot water in hun woongebied verloren, omdat dit via eigendomsrechten of concessies aan particuliere bedrijven werd afgestaan. Dit hebben we in Suriname met de goud concessies meegemaakt. Hoewel Suriname nog maar een relatief klein deel van de totale watervoorraad gebruikt, is het beheer van levensbelang. Het uitgangspunt van de NDP is, dat deze hulpbron het eigendom is van het hele Surinaamse volk en nooit kan worden geprivatiseerd. Wet- en regelgeving om ons water te benutten en te beschermen zijn dus op korte termijn dringend noodzakelijk. Eventuele grootscheepse export van water moet slechts kunnen na grondige evaluatie van deze hulpbron en via een staatsbedrijf volgens het staatsolie model. Draft verkiezingsprogramma 2010 Productie Wetenschappelijk Bureau NDP

13 mijnbouw Stand van zaken en problematiek De mijnbouwsector heeft in de achter ons liggende decennia de economie gedragen. Eerst betrof dit hoofdzakelijk de ontginning van bauxiet, maar vanaf de jaren 80 is ook de aardoliewinning van zeer groot belang. Door de bijdrage van de zogenaamde kleine goudwinning en met de grootschalige goudwinningactiviteiten te Gross Rosebel, is de goudsector nu ook een bijzonder belangrijke verdiener geworden. De mijnbouwsector is dus al heel lang onze belangrijkste bron van inkomsten. Indien op de juiste manier ingezet, zal de sector in de nabije toekomst belangrijk kunnen bijdragen aan de economie van Suriname en vooral de noodzakelijke financiële middelen leveren voor de ontwikkeling van de meer duurzame sectoren, die op langere termijn de basis van onze economie moeten gaan vormen. Om dit te kunnen bereiken en vanwege het strategisch belang van de sector, is een effectief beheerssysteem, dat controle uitoefent en informatie levert voor beleidsbeslissingen voor de sector, absoluut onmisbaar. Het bestaande beheerssysteem bestaat uit verschillende beheersinstituten voor minerale hulpbronnen, zoals n.v. Grassalco. Staatsolie N.V., Surinaamse Waterleiding Maatschappij Suriname N.V., de Geologische Mijnbouwkundige Dienst (GMD), het Bauxiet Instituut en de studierichting Delfstof Productie van de ADEK-universiteit van Suriname. Ondanks het grote belang van de sector is dit systeem in de loop der jaren door slecht beleid ernstig verzwakt. De instituten kunnen daardoor hun belangrijke beheers- en monitoring taken niet uitvoeren en dit heeft ernstig schadelijke gevolgen voor de hele sector. Voorbeelden hiervan zijn het verzwakte bauxietinstituut en de onderbemenste Geologisch Mijnbouwkundige Dienst, die voor Suriname belangrijke data zouden moeten leveren ten behoeve van een voor ons land gunstig beleid. Omdat de Surinaamse overheid door het ontbreken van de noodzakelijke data, nog steeds niet precies weet wat we hebben, waar het is en wat de kwaliteit van de voorkomens is, komt het vaker voor dat buitenlandse mijnbouwbedrijven en investeerders over meer informatie beschikken dan wij zelf. Dit plaatst Suriname in een bijzonder ongunstige onderhandelingspositie en maakt het bijna onmogelijk correcte besluiten te nemen, ondanks het bekend is dat Suriname, geologisch bekeken, een zeer hoog potentieel heeft aan minerale hulpbronnen. We kennen tot nog toe de navolgende belangrijke voorkomens in onze bodem; o o o o o o o Metaal ertsen w.o. bauxiet en goud, Bouwmaterialen waaronder natuursteen, steenslag, grind, zand, klei en schelpen. Fossiele brandstoffen: aardgas en aardolie. Uranium Keramische grondstoffen w.o. kaolien, klei, veldspaat, silica-zand. Edelgesteenten w.o. Diamant, kwarts Grondwater in het bijzonder t.b.v. drinkwatervoorziening Draft verkiezingsprogramma 2010 Productie Wetenschappelijk Bureau NDP

14 Doordat de staat, met uitzondering van aardolie, niet adequaat participeert in de delfstoffenindustrie en weinig of geen controle uitoefent, kan Suriname op cruciale momenten niet meebeslissen en gaat de winst voor een groot deel naar de buitenlandse en nationale ondernemers(zowel legale als illegale), die in de sector actief zijn. De inkomsten die uit de sector beschikbaar komen voor ontwikkelingsprogramma s zijn daardoor minimaal, zeker als de grote offers van voorgoed afnemende reserves en schade aan het milieu in aanmerking worden genomen. De milieuschade, die tot nu toe onvoldoende of helemaal niet door de bedrijven wordt hersteld, verlaagd de nettowinst uit de sector voor onze gemeenschap nog verder. Bij het geven van mijnbouwrecht voor een specifieke minerale hulpbron, worden tot nu toe de kosten voor beperking van schade aan onze leefomgeving en het terugbrengen van de uitgemijnde gebieden in een bruikbare staat, niet meegenomen in de kosten voor de maatschappijen. Ook blijven de concessieterreinen na mijnbouwactiviteiten meestal onnodig onder beheer van de bedrijven, zonder dat ze worden gerehabiliteerd. Een zeer belangrijk probleem van de mijnbouw in Suriname is, dat personen en hele leefgemeenschappen in het verleden hun grond en hun mogelijkheden om in hun levensonderhoud te voorzien hebben verloren door de wijze waarop concessies werden uitgegeven. De woongebieden van de mensen werden zonder meer in de concessies meegenomen, waardoor ze overgeleverd werden aan de concessiehouders, die vaak met geweld hun nieuw verworven bezit beschermen tegenover mensen die al honderden jaren op de grond wonen en die zelf actief waren in de klein mijnbouw, lang voor de grote bedrijven de concessie aanvroegen. Dit is onrecht dat door de NDP niet zal worden voortgezet. Dorpen worden niet in concessies meegenomen. De meest recente ontwikkelingen in deze sector zijn negatief, omdat door de economische wereldrecessie de staatsinkomsten uit de mijnbouw, goudwinning uitgezonderd, beduidend zijn teruggelopen en de werkgelegenheid is afgenomen. Algemene beleidsrichting De hoofdrichting van het beleid voor deze sector is om op korte termijn het aandeel van de Suriname in de inkomsten uit deze sector te maximaliseren, onder andere door capaciteitsopbouw in de sector, versterking van het beheerssysteem en participatie van de Staat waar mogelijk. Het beleid richt zich er verder op om de schade aan mens en milieu zoveel mogelijk te beperken of te herstellen en de sector te maken tot de financieringsbron voor meer duurzame economische activiteiten. Concrete maatregelen Aanpassing wetgeving 13. Verzelfstandiging van de beheersinstituten en regeling van de onderlinge verhoudingen tussen de verschillende instituten en met de rest van de overheid voor meer coördinatie. Ook de rapportage aan de regering en de samenleving van beschikbare informatie en de beheers- en controle activiteiten worden duidelijk bij wet vastgelegd voor grotere transparantie ten behoeve van beleidsformulering. Draft verkiezingsprogramma 2010 Productie Wetenschappelijk Bureau NDP

15 14. Er wordt bij wet een bestemmingsfonds ingesteld, waarin een bij wet te bepalen percentage van de inkomsten die de overheid krijgt uit mijnbouwactiviteiten automatisch wordt gestort en dat uitsluitend kan worden aangewend voor: a. Op korte termijn ontwikkelen van de sector b. Het in stand houden, verbeteren en optimaal ondersteunen van de beheers-, controle- en onderzoeksinstituten voor de sector i. Alle activiteiten die door de instituten worden uitgevoerd ten behoeve van de sector en de overheid ii. Meer in het bijzonder de monitoring van voor de volksgezondheid schadelijke effecten zoals kwikverontreiniging in het gehele land. c. Investeringen in de ontwikkeling van een duurzame economie, door financiering van: i. Gericht onderzoek naar alle mogelijkheden op dit gebied voor Suriname ii. Ontwikkeling van de agrarische sector tot de belangrijkste grondslag voor de nationale economie, op een wijze die de duurzaamheid daarvan bevordert iii. Ontwikkeling van sectoren die uit onderzoek naar voren komen als duurzame bronnen van inkomsten iv. de ontwikkeling van het onderwijs d. Ordening van de kleinschalige mijnbouw i. Registratie van porkknockers ii. Basale exploratie uitvoeren of laten uitvoeren in de toegewezen porkknockers winningsgebieden iii. Legale financiering iv. Training en begeleiding bij het voorgeschreven productieproces v. Opvoering van veiligheid in de werkgebieden e. Verbetering van de situatie in de woon- en leefgebieden die worden getroffen door mijnbouwactiviteiten i. Trainingen en begeleiding voor de kleine mijnbouw om de werkwijze te verbeteren en milieu- en gezondheidsschade te beperken ii. Speciale voorzieningen voor gezondheidszorg en monitoring van risicofactoren iii. Voorlichting aan de gemeenschappen in de gebieden over gezondheidsaspecten iv. Onderzoek naar effecten op andere economische activiteiten in de winningsgebieden of effectgebieden en het tegengaan daarvan Draft verkiezingsprogramma 2010 Productie Wetenschappelijk Bureau NDP

16 v. Vermindering van de sociale disruptie die de kleine mijnbouw met zich meebrengt door het scheppen van leefbare woon- en werkomgeving in mijnbouwgebieden. Het brengen van voorzieningen zoals overheidskantoren, banken, veiligheid van politie en leger (permanent), scholen en andere randvoorwaarden waardoor echte gemeenschappen kunnen ontstaan. vi. Ontwikkeling van duurzame middelen van bestaan voor de mensen in deze gebieden, die op termijn de mijnbouw kunnen vervangen. f. Slechts bij wet kan de overheid toestemming krijgen om andere bijzondere programma s of activiteiten uit dit fonds te financieren. 15. Aanpassing relevante wetgeving zodat voor de aanvang van mijnbouwactiviteiten en/of jaarlijks door de bedrijven de vastgestelde bedragen in een rehabilitatiefonds worden gestort, waarmee gaande de productiefase de uitgemijnde gebieden onmiddellijk kunnen worden gerehabiliteerd. 16. door wetgeving en registratie wordt de kleinschalige mijnbouw uit de illegaliteit gehaald. Concessies zullen op naam van rechtspersonen en niet meer op naam van natuurlijke personen worden afgegeven. Voorlichting en begeleiding en overgangsbepalingen in de wet moeten zorgen voor een soepele overgang. 17. milieuvriendelijke mijnbouwtechnieken en andere voorwaarden die voor het beheer in de sector van belang zijn, zullen als eis worden opgenomen in de voorwaarden voor het mijnbouwrecht 18. in de wet wordt vastgelegd hoe bij het uitgeven van mijnbouwrechten rekening wordt gehouden met landgebruik in ruimere zin met nadruk op bebouwing en bewoning, onverminderd de rechten op compensatie, inspraak en grond van de lokale bevolking. 19. In het kader van de decentralisatie en de ontwikkeling van alle woongebieden, wordt een bij wet vast te stellen deel van de opbrengsten uit de mijnbouwactiviteiten in een district ter beschikking gesteld van dat district voor ontwikkelingsprogramma s en projecten. Er wordt eveneens vastgesteld welk deel specifiek moet worden besteed aan de gemeenschappen die rechtstreeks worden getroffen door de activiteiten. Investeringen voor versterking beheersysteem en onderzoek binnen de sector 20. Onmiddellijke algemene versterking van de bestaande instituten die het beheerssysteem van de sector uitmaken, waarbij grote aandacht zal worden geschonken aan data verzameling, gegevensbeheer en het genereren van bruikbare informatie ten behoeve van het beleid. Waar nodig zullen buitenlandse deskundigen worden aangetrokken. Er wordt een urgentieprogramma uitgevoerd voor: 21. rehabilitatie en versterking laboratoria 22. verbetering van gegevensverwerking, analyse en rapportage. 23. Versterking van controle mechanismen en afdelingen Draft verkiezingsprogramma 2010 Productie Wetenschappelijk Bureau NDP

17 24. financiering van een 'base line' onderzoek met betrekking tot kwikverontreiniging in Suriname, waar mogelijk in eerste fase door integratie en evaluatie van bestaande data. 25. financiering van speciaal onderzoek over kwikverontreiniging in Paramaribo in relatie tot regulering van productietechnieken van verwerkingsbedrijven in de stedelijke gebieden Fiscaal regiem: 26. Royalty s en retributies worden na onderzoek aangepast aan nieuwe omstandigheden in de sector. 27. in de mijnbouwgebieden zal de belastingdienst permanente vestigingen hebben, evenals andere overheidsdiensten 28. de omschakeling naar minder schadelijke productiewijzen wordt gedurende een overgangsfase ondersteund door belastingvoordelen. Ontwikkeling van de sector 29. Binnen een urgentieprogramma voor capaciteitsversterking, komen op zeer korte termijn goede trainingen en langere opleiding beschikbaar, om de vraag naar deskundig Surinaams kader voor de sector te voldoen. Dit geschiedt zoveel mogelijk via bestaande opleidingscentra en scholen zoals de studierichting Delfstof productie aan de Anton de Kom Universiteit van Suriname en het Natin. 30. De Geologisch-mijnbouwkundige Dienst Suriname (GMD) en de Studierichting Delfstof Productie worden in staat gesteld zowel wetenschappelijk als detail onderzoek te verrichten ter vaststelling van en rapportage over de locatie, hoeveelheid en kwaliteit van onze minerale hulpbronnen, eventueel in samenwerking met buitenlandse onderzoekers en instellingen 31. Exploitatie: a. De bestaande en in ontwikkeling zijnde mijnbouwovereenkomsten worden geëvalueerd met het oogmerk om de staatsinkomsten te vergroten en de participatie van de staat in deze bedrijven te verruimen. b. De Grassalco n.v. wordt in staat gesteld om op eigen kracht over te gaan tot het ontplooien van grootschalige mijnbouwactiviteiten. 32. De aardolie industrie zal moeten streven naar uitbreiding van de winbare voorraden zolang dit kan. Het onderzoek naar aardolievoorkomens die door Staatsolie zelfstandig gewonnen kunnen worden moet daartoe worden geïntensiveerd. Hierdoor komt ook voldoende informatie beschikbaar voor de overheid, voor het nemen van beleidsbeslissingen in de energie sector. 33. Evaluatie van het staatsbedrijf Alumsur Draft verkiezingsprogramma 2010 Productie Wetenschappelijk Bureau NDP

18 Agrarische Productie Stand van zaken en problematiek De agrarische sector blijkt steeds belangrijker te worden voor de voedselzekerheid, werkgelegenheid, huisvesting en het genereren van inkomsten uit export. De NDP ziet de agrarische sector als de belangrijkste drager van een duurzame economie en de ontwikkeling van de sector heeft daarom in de komende regeerperiode hoge prioriteit. Vanwege de ernstige verwaarlozing is de sector behoorlijk in verval geraakt en onaantrekkelijk geworden voor de jongere generatie, en de ouderen in de sector verkopen hun grond als pensioen voor de oude dag. Vele landbouwers hebben geen titel op hun grond, startende ondernemers in de sector kunnen geen grond krijgen, de infrastructuur verkeert in slechte staat en er zijn onvoldoende financieringsmogelijkheden. Daarnaast is de institutionele ondersteuning zwak, administratieve barrières groot, het vergunningenbeleid ongunstig en fiscale maatregelen om de sector te versterken ontbreken. Onderzoek en training zijn ook onvoldoende, waardoor het kennis- en informatieniveau in de sector te laag is, productiemethoden en technieken niet worden vernieuwd en er nauwelijks diversificatie is van het producten assortiment. De productie blijft dan ook te laag voor bloei van de sector. Door het ontbreken van structuur en beleid in de sector, zijn de prijzen voor inputs ook hoog en zijn voor exportproducten te weinig afzetmogelijkheden, terwijl de kwaliteit van de producten en de leveringscapaciteit vaak niet optimaal zijn, waardoor de export in een vicieuze cirkel gevangen zit. Waar er wel wordt geëxporteerd zijn er vele barrières zoals administratieve hindernissen, hoge transportkosten en gebrek aan opslag en koelfaciliteit en te weinig kennis van het professioneel omgaan met producten na de oogst. De lokale handel en de productie in de verschillende agrarische gebieden zijn niet op elkaar afgestemd. Ten slotte werken ondernemers te weinig samen waardoor niet kan worden geprofiteerd van schaalvoordelen. Coöperaties zijn zwak of ontbreken geheel, mede door zwakke of ontbrekende wetgeving. Een nieuwe uitdaging vormt de certificering die voor de Europese markt noodzakelijk wordt en die wel is opgestart, maar nog veel problemen oplevert. De overheid zal met de particulieren die bij dit proces betrokken zijn moeten samenwerken, zodat de export zonder problemen kan worden gecontinueerd en uitgebreid, ook naar niet Europese markten. Het binnenland dreigt zijn zelfstandige voedselvoorziening, kennis en vaardigheden die gedurende meer dan twee eeuwen verworven zijn, te verliezen. Dit moet worden voorkomen en daarom moeten de traditionele agrarische gebruiken van het binnenland opnieuw worden bekeken in het licht van de meest recente inzichten zoals permaculture, zodat de productie op verantwoorde wijze kan worden verhoogd. Dit zal de voedselzekerheid voor deze gebieden garanderen en voor de mensen meer inkomen kunnen genereren. Er zijn voor de ontwikkeling van deze sector dus grote investeringen nodig. De regering zal die voor een belangrijk deel moeten halen uit de inkomsten die de mijnbouw oplevert. De daartoe geïdentificeerde subsectoren zijn: landbouw en tuinbouw, veeteelt, visserij, bosbouw, duurzame economische benutting van het tropisch regenwoud, natuurgeneesmiddelen productie en de agrarische industrie. Draft verkiezingsprogramma 2010 Productie Wetenschappelijk Bureau NDP

19 Algemene beleidsrichting Het beleid richt zich op herstel en verdere ontwikkeling van de agrarische sector in brede zin tot een duurzame basis voor de economie door het wegnemen van barrières, vergroting van de interesse bij vooral jongeren, vergroting van kennis en vaardigheden, verbetering van faciliteiten en het vinden van nieuwe afzetmarkten. Concrete maatregelen 34. Voor de noodzakelijke coördinatie binnen de sector en met andere sectoren valt de ontwikkeling van de agrarische sector, onder een speciaal beleidsteam dat aan de president rapporteert 35. Structurele verbetering van de agrarische infrastructuur, door voorzieningen voor beter waterbeheer, rationeel waterverbruik, technische ondersteuning, opslagfaciliteiten, transport en havenfaciliteiten etc. 36. introductie van nieuwe agrarische technieken en technologie mede door actieve samenwerking tussen de ADEKUS en LVV 37. ontwikkeling van nieuwe landbouwprojecten a. deze worden zo opgezet dat een redelijk inkomen voor de deelnemers kan worden gegenereerd en de leefomstandigheden acceptabel zijn b. Nieuwe agrarische gebieden worden als dorpskernen met agrarische gebieden eromheen opgezet zodat lintbebouwing wordt voorkomen 38. actieve bescherming van de sector tegen gesubsidieerde importproducten, waar mogelijk door heffingen en andere maatregelen 39. Specifieke productie regio s in kaart brengen voor de efficiëntie en bundeling van expertise 40. Het grondbeleid onmiddellijk aanpassen, zodat gronduitgifte en titelverlening voor de agrarische sector op korte termijn effectief wordt 41. programma uitvoeren om participatie van jongeren in de agrarische sector sterk te bevorderen. Sleutelmaatregelen in dit programma: a. opstart van agrarische trainingen en opleidingen aan de instituten voor schoolverlaters en aan het LBO b. afstudeerders en nieuwe starters grond garanderen binnen de nieuwe agrarische projecten c. acceptabele leefomstandigheden binnen de nieuwe agrarische projecten, (watervoorziening, communicatie etc.) 42. nieuwe werkers worden in de sector geïntroduceerd binnen gestructureerde projecten, waarin grond, financiering, begeleiding en training beschikbaar zijn, 43. reactivering van de agrarische onderzoeks- en ondersteuningsinstituten, bij zowel de Universiteit als LVV en waar nodig uitbreiding van hun taken en bevoegdheden Draft verkiezingsprogramma 2010 Productie Wetenschappelijk Bureau NDP

20 44. diversificatie binnen de sector zal worden bevorderd door onder andere actieve ondersteuning bij vinden van afzetmarkten 45. Evaluatie agrarische richting aan de ADEKUS waarna binnen het eerste regeringsjaar, formulering en uitvoering van een programma ter versterking van deze studierichting zowel op het gebied van onderwijs als van beleidsondersteunend onderzoek. 46. Bevordering van de organisatiegraad van de ondernemers door het werken in coöperaties en in andere samenwerkingsverbanden concreet te ondersteunen 47. In het schooljaar 2010/2011 starten met Lager agrarisch onderwijs aan het LBO (zie onderwijs) en in 2011/2012 met middelbare opleidingen voor de sector. 48. Binnenland a. krachtige ondersteuning van de agrarische productie in het binnenland, door in samenwerking met de gemeenschappen, onderzoek te doen naar de gewassen en werkwijze die geschikt zijn voor die regio en op die basis daar projecten op te starten, voor lokale voedselvoorziening en genereren van inkomsten voor de lokale bevolking. b. Scheppen van randvoorwaarden voor lokale voedselverwerkende industrieën en het garanderen van regelmatig transport c. LBO in de agrarische sector ook in het binnenland aanbieden, evenals andere Lagere technische opleidingen die nodig zijn voor de agrarische productie in het binnenland. 49. Evaluatie van s Landsboerderij en eventueel rehabilitatie en versterking ter ondersteuning van de veeteelt. 50. Direct na aantreden handelsmissies uitsturen voor afzetmarkten en samenwerkingsverbanden die onze ontwikkeling daadwerkelijk ondersteunen. 51. Uitbreiding van de bevolkingsvisserij door verbetering van de toegang tot financiering, training en voorlichting en goedkopere inputs 52. Bewaking visgronden door leger en politie, 53. Aanpassing van de wettelijke regels ter bescherming van onze visstand en drastische aanscherping van de sancties bij overtreding hiervan. 54. onderzoek naar de mogelijkheden voor duurzame visteelt in het binnenland 55. Vergroting voordelen Caricom voor Suriname: In elk geval zal direct na aantreden onze agrarische sector maximaal worden ondersteund, voor betere toegang van Surinaamse producten op deze markt door o.a. a. Standaarden voor onze eigen agrarische producten b. Certificering van de boeren c. Vereenvoudiging van export (one stop window) Draft verkiezingsprogramma 2010 Productie Wetenschappelijk Bureau NDP

21 Dienstverlening Algemeen De deviezengenerende dienstverlening heeft grote waarde voor de sociaaleconomische ontwikkeling. Vele Surinamers vinden in de dienstverlening emplooi. Het gaat hier vooral om toerisme en ICT diensten aan buitenlandse bedrijven en instellingen. Toerisme Stand van zaken en problematiek Voor de huidige economische crisis behoorde deze sector tot de snelst groeiende sector in de wereld. De sector heeft de potentie een belangrijke verdiener te worden en kan vanwege het karakter van de activiteiten zorgen voor toename van kwalitatief goede werkgelegenheid. Vanwege de mate van kwetsbaarheid van de sector in perioden van economische teruggang moeten de doelgroepen, bestemmingen en activiteiten strategisch worden opgezet. De overheid moet daarin ondersteuning verlenen. Als gevolg van de huidige teruggang in de wereldeconomie, is de groei in deze sector in belangrijke mate afgeremd. Het is te verwachten dat met de aantrekking van de wereldeconomie, het toerisme weer zal opleven, maar het blijft belangrijk om de risico s te monitoren en alternatieven in te bouwen. Het binnenlands toerisme kan als dat op de juiste wijze wordt ontwikkeld, deze sector meer weerbaar maken. Waar nodig moet door combinatie met andere overheidsprogramma s bijvoorbeeld in het onderwijs, in de sector worden geïnvesteerd. Algemene beleidsrichting Op de korte termijn is het beleid erop gericht de sector in stand te houden en meer weerbaar te maken zodat op langere termijn de sector kan groeien door het ontwikkelen van specifieke en duurzame subsectoren, zoals gezondheidstoerisme. Concrete maatregelen 56. evaluatie van de planning voor de sector en aanpassing van de strategie voor de sector in verband met de internationale ontwikkelingen en te verwachten toekomstige ontwikkelingen 57. raamwet toerisme aannemen 58. Identificeren van meer bestemmingsgebieden voor toerisme en het ontwikkelen van wetgeving die het duurzaam beheer voor behoud van de toeristische gebieden regelt. a. Urgentieplan voor onderzoek naar de situatie van de natuurgebieden in het district Para in verband met zeer snelle ontwikkeling en uitbreiding van toeristische activiteiten in een beperkt gebied, terwijl er in het district ook waterwinning plaatsvindt en mijnbouwactiviteiten worden ontplooid 59. Het vaststellen en implementeren van standaarden en kwaliteitsnormen 60. opname van beroepsopleidingen voor de sector in het LBO Draft verkiezingsprogramma 2010 Productie Wetenschappelijk Bureau NDP