Leven met een handicap in Peru Samenvatting Verkenningsonderzoek

Transcriptie

1 Leven met een handicap in Peru Samenvatting Verkenningsonderzoek Wensen, behoeften, belemmeringen en kansen van mensen met een lichamelijk handicap in Peru m.b.t. sociale en economische participatie Cisca Beckers Augustus 2008

2 Leven met een handicap in Peru Samenvatting Verkenningsonderzoek Wensen, behoeften, belemmeringen en kansen van mensen met een lichamelijk handicap in Peru m.b.t. sociale en economische participatie Augustus 2008 Cisca Beckers Onbegrensd Ondernemen Postbus GB Den Haag foto: Ysabel Perez Berru Spaanstalige samenvatting: te bestellen via bovenstaande of telefoon. Ook digitaal beschikbaar op onze website. Onderzoeksverslag: te bestellen voor 7,50 (inclusief verzendkosten) via bovenstaande of telefoon. Ook digitaal beschikbaar op onze website.

3 Inleiding In 2007 heb ik in het Noorden van Peru een verkenningsonderzoek gedaan naar de sociaaleconomische situatie van mensen met een lichamelijke handicap waarbij de wensen, behoeften, belemmeringen en kansen op het gebied van maatschappelijke participatie, ondernemerschap en toegang tot microkrediet in kaart gebracht zijn. In ontwikkelingslanden gaan handicap en armoede meestal samen. Veel mensen met een handicap leven in isolement en hebben nauwelijks toegang tot basisvoorzieningen. Zij hebben minder kansen hun eigen potentieel te ontwikkelen en in te zetten omdat hun mogelijkheden op het volgen van onderwijs en het participeren op de arbeidsmarkt zeer beperkt zijn. Over heel de wereld worden mensen met een handicap weinig betrokken bij totstandkoming van beleid en besluitvorming. Ook bij ontwikkelingssamenwerkingsorganisaties en binnen ontwikkelingssamenwerkingbeleid in Nederland zijn zij over het algemeen geen specifieke doelgroep. Gezien de situatie waarin mensen met een handicap zich bevinden, ben ik van mening dat speciale aandacht nodig is. Er dienen voorwaarden gecreëerd te worden waardoor mensen met een handicap kunnen participeren in de samenleving en hun potentieel inzetten. Hierbij doel ik op toegankelijkheid van basisvoorzieningen als de gezondheidszorg en orthopedische materiaal, maar ook toegankelijkheid van het openbaar vervoer, scholen, bedrijven, overheidsgebouwen en de arbeidsmarkt. Onderzoeksdoel en -vragen Om inzicht te krijgen in de situatie van mensen met een lichamelijke handicap in Peru en de mogelijkheden tot verbetering te verkennen, zijn de volgende onderzoeksvragen opgesteld: Onder welke omstandigheden leven mensen met een lichamelijke handicap en welke factoren zijn van invloed op hun sociaaleconomische situatie? Wat zijn de wensen, behoeften, belemmeringen en kansen van mensen met een lichamelijke handicap met betrekking tot maatschappelijke en economische participatie? Hoe ziet het overheidsbeleid van Peru eruit met betrekking tot mensen met een handicap? Welke organisaties werken met/voor mensen met een lichamelijke handicap en wat zijn hun ervaringen/bevindingen? Wat is het beleid van microkredietorganisaties met betrekking tot het verlenen van microkrediet aan mensen met een lichamelijke handicap en wat zijn hun ervaringen? Onderzoeksgroepen - Mensen met een lichamelijke handicap, zowel motorisch als zintuiglijk, die in staat zijn werkzaamheden te verrichten die inkomsten op kunnen leveren, zowel vrouwen als mannen in de leeftijdsgroep van 18 tot 55 jaar; - Vertegenwoordigers van zelf- en maatschappelijke organisaties in Peru die werken met/voor mensen met een lichamelijke handicap; - Vertegenwoordigers van microkredietorganisaties; - Vertegenwoordigers van overheidsinstellingen. Kwalitatief onderzoek Er is gebruik gemaakt van kwalitatief onderzoek, de informatie is vergaard door middel van diepte-interviews. Daarnaast is met behulp van literatuurstudie aanvullende informatie verkregen. 1

4 Conclusies Sociaaleconomische situatie van mensen met een lichamelijke handicap in Peru Uit dit onderzoek is naar voren gekomen dat het merendeel van de mensen met een lichamelijke handicap in armoede leeft. Door gebrek aan financiële middelen en geen toegang tot zorgvoorzieningen, konden aangeboren of door een ongeluk of ziekte verkregen handicap niet worden voorkomen of overwonnen door middel van preventieve maatregelen of een tijdige en consistente behandeling. Soms zijn handicaps hierdoor erger geworden. Bovendien is de kwaliteit van de orthopedische hulpmiddelen vaak standaard, niet aangepast en niet ergonomisch. De meerderheid van de mensen met een handicap kan zich geen hulpmiddel veroorloven. Het opleidingsniveau van mensen met een handicap is over het algemeen laag en de werkloosheid is hoog, met name onder vrouwen. Vrouwen met een lichamelijke handicap bevinden zich in een zwakkere sociaaleconomische positie dan mannen met een lichamelijke handicap. Vrouwen hebben minder kansen/mogelijkheden om hun situatie te verbeteren door in- of doorstroom op de arbeidsmarkt en het ontwikkelen van leiderschapskwaliteiten. Er ontbreekt in Peru een beroepsopleiding op maat voor aankomende ondernemers waar ondernemersvaardigheden aan bod komen, aangevuld met kennis en inzicht over het werken/overleven met hun onderneming in de informele sector. De toegankelijkheid van het openbaar vervoer en openbare gebouwen is slecht. Dit beperkt de participatie van mensen met een handicap op vele niveaus in hun dagelijks leven. De economische situatie op het platteland is slechter dan in de stad, waardoor er minder kansen zijn op sociale en arbeidsmarktparticipatie. Daarnaast leven mensen met een handicap op het platteland in een groter isolement dan in de steden. Voorzieningen als gezondheidszorg en onderwijs zijn niet goed bereikbaar of slecht toegankelijk voor mensen met mobiliteitsproblemen vanwege de gebrekkige infrastructuur. Uitsluitingsmechanismen binnen familie en samenleving beïnvloeden de ontwikkeling en de sociale en economische participatie van mensen met een handicap. Toegang tot microkrediet en leen/spaarsystemen Het merendeel van de mensen met een handicap heeft geen toegang tot microkrediet. De criteria voor het verkrijgen van een krediet vormen vaak een te hoge drempel. De microkredietorganisaties die werkzaam zijn in de regio hebben geen specifiek beleid voor deze groep. Er bestaat een laagdrempelig en toegankelijk leen/spaarsysteem in de regio dat gericht is op economische alfabetisering en dit kan goed van toepassing zijn voor mensen met een lichamelijke handicap. Organisaties en instellingen die werken met/voor mensen met een handicap Zelforganisaties van mensen met een handicap zijn van groot belang om hun sociaal isolement te doorbreken. Deze organisaties bieden de mogelijkheid tot wederzijdse ondersteuning en leveren zo een bijdrage aan zelfontplooiing van leden en sociale participatie van mensen met een handicap in het algemeen. Bovendien bieden deze organisaties de mogelijkheid om bestuurlijke- en leiderschapskwaliteiten te ontwikkelen. Deze organisaties ontvangen echter geen structurele financiële ondersteuning/subsidies, waardoor hun activiteiten beperkt blijven. Deelname aan lokale en regionale netwerken van zelforganisaties versterkt de positie van mensen met een handicap als gesprekspartner van de overheid. 2

5 Er zijn een aantal lokale en nationale maatschappelijke organisaties die bereid zijn hun kennis en expertise in te zetten voor ontwikkelingssamenwerkingsprojecten gericht op mensen met een handicap. De wet ten behoeve van de rechten van mensen met een handicap (wet nr ) bestaat sinds De wet is in het stadium van uitvoering, er zijn echter heel weinig financiële middelen om de wet ten uitvoer te brengen. In Peru worden door de overheid en door diverse maatschappelijke en zelforganisaties al wel stappen ondernomen gericht op het verbeteren van de sociaaleconomische situatie van mensen met een handicap, maar voor een structurele verbetering is het naar mijn mening belangrijk om inclusief en gericht OS-beleid te voeren en ondersteuning te bieden die voorwaardenscheppend is, die de vicieuze armoede cirkel doorbreekt en mensen in hun kracht zet. Hieronder volgen gerichte aanbevelingen voor met name OS-organisaties. Aanbevelingen 1. De armoede onder mensen met een handicap in ontwikkelingslanden is hoog. In het kader van armoedebestrijding wereldwijd (een van de millenniumdoelen) is het van groot belang disability op de internationale agenda van overheden en OS-organisaties te zetten en aan te dringen op specifiek en inclusief beleid gericht op het verbeteren van de sociaaleconomische situatie van mensen met een lichamelijke handicap. 2. De deelname van mensen met een handicap en hun zelforganisaties aan lokale, regionale en landelijke netwerken zou moeten worden ondersteund, zodat hun positie als gesprekspartner van de overheid wordt versterkt. 3. Het is zaak om vanuit Nederland/Europa kennis en expertise over te dragen op het gebied van ergonomische orthopedische hulpmiddelen, zodat in Peru een productiewerkplaats voor ergonomisch orthopedisch materiaal opgezet kan worden. 4. Campagnes van landelijke, regionale en lokale organisaties in Peru die de ontoegankelijkheid van overheidsgebouwen, bedrijven en het openbaar vervoer aankaarten, hebben ondersteuning nodig. 5. De informele sector speelt een belangrijke rol in de Peruaanse economie, daarom is het van belang om ondernemerschap te stimuleren onder mensen met een lichamelijk handicap zodat zij zelfstandig in hun levensonderhoud kunnen voorzien. Ondernemers met een lichamelijke handicap, die een klein bedrijfje starten of hebben verdienen ondersteuning, zodat zij voldoende inkomsten kunnen genereren. Kennisoverdracht en managementondersteuning kan de bedrijfsvoering van een onderneming verbeteren en versterken. Een onderwijsprogramma met training op maat op het gebied van ondernemerschap (marktonderzoek, boekhouden, besturen, leiderschap, empowerment e.d.) en coaching zal ten goede komen aan de capaciteitsopbouw van de (toekomstige) ondernemer en de onderneming, zodat de duurzaamheid van de onderneming gewaarborgd wordt, evenals het inkomen van de ondernemer. 6. Er is speciale aandacht voor vrouwen met een lichamelijke handicap nodig bij programma s/projecten die leiden naar toetreding tot de arbeidsmarkt en maatschappelijke participatie. 3

6 7. Toegang tot leen/spaarsystemen (als Funder Perú) en microkrediet blijken effectief bij armoedebestrijding. Er zouden een proefprojecten gestart kunnen worden met: * Funder Perú waarbij mensen met een lichamelijke handicap toetreden tot bestaande of nog op te richten Unicas. De methode is toegankelijk en laagdrempelig voor mensen met een handicap, ze komt tegemoet aan de behoefte aan krediet voor basisbehoeften, en krediet voor het starten of uitbreiden van de eigen onderneming. Sparen is daarnaast de eerste stap om de ondernemersgeest te stimuleren. * Microkredietorganisaties die mensen met een lichamelijke handicap in staat stellen als klant gebruik te maken van diensten; hiervoor is een speciaal risicofonds nodig. 8. Het bedrijfsleven in Peru dient te worden betrokken bij projecten gericht op arbeidsmarktparticipatie van mensen met een lichamelijke handicap. Het zou een goede zaak zijn als Nederlandse bedrijven in Peru en Peruaanse overheidsinstellingen een sociaal fonds zouden creëren dat gericht is op programma s ten behoeve van de sociaaleconomische participatie van mensen met een handicap. 9. Binnen de handelsbetrekkingen tussen Nederland en Peru moet aandacht worden gevraagd voor door ondernemers met een lichamelijke handicap vervaardigde producten en voor de arbeidsmarktsituatie van mensen met een handicap. 10. Met behulp van trainingen op het gebied van empowerment en leiderschap zouden meer mensen met een lichamelijke handicap een voortrekkersrol kunnen spelen op het gebied van sociale en economische participatie. 11. Er zouden expertise, kennis en financiële middelen ter beschikking moeten worden gesteld aan gezamenlijke projecten van zelforganisaties, maatschappelijke organisaties en OS-organisaties die gericht zijn op de sociaaleconomische participatie van mensen met een lichamelijke handicap. 12. Het is van essentieel belang om bij toekomstige projecten de samenwerking aan te gaan met lokale ngo s die kennis en expertise kunnen overdragen en toegang hebben tot de groep mensen met een lichamelijke handicap. 13. In Nederland is aandacht en bewustwording nodig voor de specifieke levenssituatie en de rechten van mensen met een lichamelijke handicap in Peru en elders in de wereld. 14. En tot slot moeten we ernaar blijven streven om draagvlak te creëren voor het betrekken van mensen met een lichamelijke handicap bij het ontwikkelen van beleid en bij de besluitvorming, in Nederland en in Peru. 4

7 Dit verkenningsonderzoek: wensen, behoeften, belemmeringen en kansen van mensen met een lichamelijk handicap in Peru m.b.t. sociale en economische participatie, heeft geresulteerd in het oprichten van stichting Onbegrensd Ondernemen: Onbegrensd Ondernemen is een onafhankelijke stichting die concrete activiteiten onderneemt om de economische en maatschappelijke positie van mensen met een lichamelijke handicap te verbeteren in Zuid en Midden Amerika, te beginnen in Peru. De stichting werkt samen met lokale organisaties en gaat uit van de kracht, kwaliteiten en ervaringen van de mensen zelf. Ondernemerschap, toegang tot microkredieten, spaarsystemen en opleidingen zijn hierbij sleutelwoorden. Cisca Beckers Onbegrensd Ondernemen Postbus GB Den Haag