Schoolverzuim onder Romameisjes. Martha de Jonge Clary van der Veen

Transcriptie

1 Schoolverzuim onder Romameisjes Martha de Jonge Clary van der Veen

2 Aanleiding onderzoek Romajongeren oververtegenwoordigd in schoolverzuim en voortijdig schooluitval Romajongeren veelal zonder startkwalificatie (MBO niveau 2, havo of vwo) Onduidelijk wat de oorzaak is Verschillen tussen gemeenten in aanpak en problematiek Op verzoek van ZonMw onderzoek

3 Onderzoeksvragen Deel 1: Gemeenten en hun beleid t.a.v. Roma en schoolverzuim Deel 2: Factoren die schoolgang van Romameisjes in het voortgezet onderwijs bevorderen en belemmeren Deel 3: Interventies die schoolverzuim en uitval in het voortgezet onderwijs belemmeren

4 Deel 1 gemeenten Deelvragen: Welke problemen ervaren gemeenten ten aanzien van schoolverzuim onder romajongeren en meisjes? In hoeverre bevordert gemeentelijk beleid de schoolgang van romajongeren en meisjes in het voortgezet onderwijs?

5 Deel 1 gemeenten Methoden: 1.Bestuderen van literatuur: notities, beleidsstukken, projectplannen en rapportages van gemeenten, NISR, KPC, Dokters van de Wereld en FORUM; 2.Interviews met (leerplicht)ambtenaren en onderwijsconsulenten: 20 respondenten. Via bestaande netwerken (OWRS, VNG) contacten gezocht, soms directe benadering van (leerplicht)ambtenaren en onderwijsconsulenten.

6 Deel 1 gemeenten Respondenten: Stad (NISR, 2007) Huishouden Personen Veldhoven Utrecht Sittart Geleen Oldenzaal & Enschede Nieuwegein Lelystad Groningen Gilze & Rijen 8 42 Ede Tilburg Den Bosch Capelle aan de IJssel Amsterdam

7 Deel 1 gemeenten Conclusie 1: 10 gemeenten hebben goed zicht op Roma. Zij signaleren problemen op gebieden van werk, gezondheid, onderwijs, huisvesting en overlast. Schoolverzuim en uitval staan niet op zichzelf, maar hangen samen met andere gezinsproblematiek zoals armoede, overbewoning etc.

8 Deel 1 gemeenten Conclusie 2: Basisschool: 11 gemeenten: geen ernstig verzuim. monitoring is daar aanwezig 9 gemeenten: taal en ontwikkelingsachterstanden 4 gemeenten: ondervanging van achterstanden met voorschool /crèche

9 Deel 1 gemeenten Conclusie 3: Voortgezet onderwijs: 3 gemeenten: weinig schoolverzuim 6 gemeenten: ernstig schoolverzuim 4 gemeenten: onbekend door gebrek monitoring Alle gemeenten: Schoolverzuim en voortijdig schoolverlaten zonder startkwalificatie onder Romajongeren. Leeftijden drop out en beleidsinspanningen verschillen. Enkele gemeenten: inmiddels verlaten enkele Romajongeren school (VMBO, Praktijkschool) met diploma.

10 Deel 1 gemeenten Conclusie 4: Niet succesvol: alleen toepassen van handhaving door leerplicht Wel succesvol: combinatie zorg/begeleiding en handhaving door leerplicht bij langdurig investeren. Voorwaarden: contact & vertrouwen (samenwerking burgers en zelforganisaties)

11 Deel 1 gemeenten Aanbevelingen: 1.Voorkomen taal en ontwikkelachterstand door voorschool 2.Monitoring schoolverzuim VO 3.Langdurig investeren: contact, band 4.Samenwerken met Roma: individueel, organisatie 5.Tweesporenbeleid: handhaving en zorg/welzijn 6.Multidisciplinaire aanpak: samenhang verzuim 7.Inzet op het verkrijgen van stages en werk na school

12 Vragen?

13 Deel 2 factoren van invloed op schoolgang Romameisjes Deelvraag: Welke factoren bevorderen of belemmeren schoolverzuim van romameisjes in het voortgezet onderwijs?

14 Deel 2 factoren van invloed op schoolgang Romameisjes Methode: 1.Internationale literatuurstudie naar schoolverzuim onder Roma in Europa 2.Interviews onder Romameisjes en hun ouders met behulp van sleutelinformanten

15 Deel 2 factoren van invloed op schoolgang Romameisjes Respondenten: 12 meisjes en hun vader/moeder zijn geworven en geïnterviewd door 3 medewerkers van Roma zelforganisatie Stichting Triana 15 meisjes en hun vader/moeder zijn geworven door schoolconsulenten en leerplichtambtenaren. Geïnterviewd door onderzoekers van Trimbos instituut In totaal: 27 meisjes en hun vader/moeder waarvan 15 schoolgaande en 12 verzuimende/schoolverlaten meisjes Open interviews; Kidscreen is vervallen

16 Deel 2 factoren van invloed op schoolgang Romameisjes Respondenten: Aantal Naar school Verzuim/ drop out Almere 1 1 Amsterdam 1 1 Arnhem 1 1 Den Bosch 1 1 Enschede Groningen 3 3 Lelystad 1 1 Nieuwegein 1 1 Rotterdam Utrecht 3 3 Veldhoven Vleuten 1 1 Totaal

17 Deel 2 factoren van invloed op schoolgang Romameisjes Onderverdeling factoren: 1.Kindfactoren 2.Omgevingsfactoren Gezinskenmerken Leeftijdsgenoten/peers School

18 Deel 2: Kindfactoren Leer en schoolachterstand Toekomst Schoolniveau Leefwereld (school en vrije tijd) Tradities Trouwen

19 Deel 2: Omgevingsfactoren Kenmerken gezin Contact met burgers Onzekerheid ouders Schoolniveau ouders Betrokkenheid ouders bij school rolmodellen in gezin ruimte voor huiswerk

20 Deel 2: Omgevingsfactoren Leeftijdsgenoten Contact met andere (Roma) kinderen pesten contacten in de klas Aantal niet Roma kinderen in sociaal netwerk Aantal niet familie in sociaal netwerk

21 Deel 2: Omgevingsfactoren Kenmerken school Schoolbeleving Schoolklimaat afstand huisschool inzicht in school leerprestatie Huiswerk ervaringen met leerplicht

22 Deel 2 factoren van invloed op schoolgang Romameisjes Conclusie 1 kindfactoren die schoolgang belemmeren: Taal en ontwikkelachterstand bij de start van het basisonderwijs; Laag zelfvertrouwen, zelfbeeld, onzekerheid en faalangst; Toekomstbeeld bepaald door trouwen, kinderen krijgen en het huishouden runnen en het ontbreken van aspiraties; Onstabiele sociaaleconomische omstandigheden en toekomstige juridische onzekerheid.

23 Deel 2 factoren van invloed op schoolgang Romameisjes Conclusie 2 gezinskenmerken die schoolgang belemmeren: Lage sociaaleconomische status: weinig onderwijs en analfabetisme Negatieve voorbeelden in het gezin (ouders, broers, zussen, nichten en neven) van schoolverzuim en uitval Ontbreken van een betrokken en stimulerende houding en handelen van ouders Afwerende en afwachtende houding, versterkt door ervaringen met discriminatie van ouders naar de buitenwereld (burgers) toe

24 Deel 2 factoren van invloed op schoolgang Romameisjes Conclusie 3 leeftijdsgenoten die de schoolgang belemmeren: Beperkt sociaal netwerk met alleen een roma achtergrond

25 Deel 2 factoren van invloed op schoolgang Romameisjes Conclusie 4 schoolkenmerken die schoolgang belemmeren: Negatieve schoolbeleving, slechte schoolprestaties en weinig inzicht in het eigen kunnen Onveilig schoolklimaat waar romameisjes het gevoel hebben dat ze niet geaccepteerd worden om hun roma achtergrond Weinig aandacht en openheid voor diversiteit in de omgang en lesinhoud

26 Deel 2 factoren van invloed op schoolgang Romameisjes Aanbevelingen: 1.Voorschool stimuleren 2.Weerbaarheidtraining 3.Toekomstbeelden / rolmodellen 4.Alfabetisering Roma ouders 5.Vanuit school stimuleren vertrouwensband tussen voortgezet onderwijs en ouders 6.Bemiddeling tussen Romajongeren en werkgevers/ stageplaatsen 7.Voortgezet onderwijs kan leren van het basisonderwijs in omgaan met culturele achtergronden en diversiteit 8.Creëren van stabiele randvoorwaarden: status, economische, woonomstandigheden etc.

27 Vragen?

28 Deel 3 best practice aanpak schoolverzuim Deelvragen: Wat zijn effectieve en veelbelovende interventies om schoolverzuim en voortijdig schoolverlaten van (Roma)jongeren in het voortgezet onderwijs te voorkomen? Is een best practice aanpak op te stellen die toepasbaar is in de Nederlandse praktijk voor Romajongeren?

29 Deel 3 best practice aanpak schoolverzuim Methode: 1.Literatuursearch (nationaal en internationaal) vanaf januari 2000 Roma & schoolverzuim óf schoolverzuim algemeen met theoretische onderbouwing Nederlands of Engelstalig Dit leidde tot : 1.11 interventies gericht op schoolverzuim en Roma. Vanuit de praktijk opgezet en beperkt beschreven, geen onderzoek naar effectiviteit interventies gericht op schoolverzuim in het algemeen. Beschreven theoretisch kader en sommigen onderzocht op effectiviteit

30 Deel 3 best practice aanpak schoolverzuim Conclusie 1: Thema's die terugkomen in alle interventies: 1.Persoonlijke binding school leerling 2.Leerlingen in contact brengen met een concreet toekomstperspectief. 3.Ondersteuning in het aanleren van studievaardigheden. 4.Betrekken van het gezin c.q. ouders.

31 Deel 3 best practice aanpak schoolverzuim Conclusie 2: De interventies zijn in te delen in 4 groepen: 1.Interventies gericht op de leerling 2.Interventies gericht op klas/school 3.Interventies gericht op voorschoolse situatie 4.Interventies die onderdeel zijn van een integrale aanpak

32 Deel 3 best practice aanpak schoolverzuim Conclusie 2a: Interventies gericht op de leerling: 1.Cognitieve gedragstherapie: Plezier op school 2.Mentoring: Studybuddies, School's cool, Score met scholing 3.Interventies waarin positieve beloningen worden uitgedeeld: Futures Program, Teachers Performance Incentive Program 4.Reboundvoorzieningen in het voortgezet onderwijs: Halt

33 Deel 3 best practice aanpak schoolverzuim Conclusie 2b: Interventies gericht op klas/school: 1.Interventies die de schoolorganisatie en het klassenmanagement veranderen: School Transitional Environment Project (STEP); Schakelklas Roma

34 Deel 3 best practice aanpak schoolverzuim Conclusie 2c: Interventies gericht op voorschoolse situatie: 1.Betrokkenheid van de ouders: Oudercomponent Voorschool 2.Vroege interventies om onderwijsachterstanden te voorkomen: Op stap

35 Deel 3 best practice aanpak schoolverzuim Conclusie 2d: Interventies die onderdeel zijn van een integrale aanpak: 1.Terugdringen schoolverzuim, signalering, handhaving: Integrale aanpak Roma; Onderwijssteunpunt, Wisselgeld.

36 Deel 3 best practice aanpak schoolverzuim Conclusie 3: Een best practice aanpak intervenieert op meerdere niveau's: die van het kind, de ouders, de sociale omgeving en leeftijdsgenoten en de school. Een best practice aanpak is gericht op de periode voorafgaand aan de start van het basisonderwijs tot aan het verkrijgen van werk. Een best practice aanpak gaat uit van een integrale aanpak waarin samenwerking met actoren rondom school (ouders, docent, leerplicht, welzijn, consulenten etc.) van belang is, maar ook signalering en hulpverlening van andere problematiek (schulden, huisvesting, werkloosheid, stateloosheid).

37 Deel 3 best practice aanpak schoolverzuim Conclusie 4: Onderdelen van een best practice aanpak schoolverzuim voor romajongeren: 1.Een voorschool voor roma en andere peuters; 2.Ouders laten participeren. 3.Schoolconsulenten/bemiddelaars/intermediairen: contacten ouders school, problemen signaleren en contact ketenpartners. 4.Samenwerking met leerplicht. 5.Studdybuddies/mentoring: huiswerkhulp en rolmodel. 6.Financiële ondersteuning 7.Positive school: aandacht op school voor diversiteit en culturele achtergrond van leerlingen. 8.Contacten tussen ouders en VO scholen. 9.Jobcoach: Begeleiden naar werk

38 Met dank aan: 1. KPC 2. NISR 3. VNG 4. Mila Burik van de Stichting Triana 5. Romameisjes en hun ouders 6. Gemeenteambtenaren en contactpersonen van welzijns of andere organisaties 7. Onderwijsconsulenten en andere intermediairen

39 Vragen? Martha de Jonge