Omgaan met agressie; wat werkt wel en wat werkt niet? M.H. Knotter gedragskundige DTZC en promovenda UvA LVB congres Zwolle, 13 september 2016

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Omgaan met agressie; wat werkt wel en wat werkt niet? M.H. Knotter gedragskundige DTZC en promovenda UvA LVB congres Zwolle, 13 september 2016"

Elke Adam
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Omgaan met agressie; wat werkt wel en wat werkt niet? M.H. Knotter gedragskundige DTZC en promovenda UvA LVB congres Zwolle, 13 september 2016

2 Even voorstellen

3 Programma Definitie agressie Gedrag begeleiders pauze Trainen begeleiders Risico s Wat werkt?

4 Definitie Aggression is behavior which threatens or actually results in injury to the physical, psychological, or sociological integrity of a person, object, or environment (Ursin & Olff, 1995). The intention to harm another living being (Baron & Richardson, 1994). Aggression is a complex phenomenon, typically involving two or more people and their ongoing interactions with each other and their environments (Megargee, 2011).

5 Is dit agressie? Zijn intentie bevat volgens hem geen provocatie/ belediging. De agent observeert en ziet dit als een vorm van agressie; beledigen van een ambtenaar in functie.

6 Onderscheid in functie en vorm Reactieve agressie (Polman e.a. 2007): Vroeg in de ontwikkeling heel driftig, vaak en veel ruzie, interpretatie sociaal gedrag als bedreiging en vaak minder intelligent

7 Relatie met Boosheid Vijandigheid Impulsiviteit Aandachtsproblemen Aanpassingsproblemen in relatie met vrienden Depressie (Dodge & Coie, 1987; Ramirez & Andreu, 2006; Vitaro e.a. 2002)

8 Brain circuit

9 Onderscheid in functie en vorm (2) Proactieve agressie (Polman e.a. 2007): Agressie om een bepaald doel te bereiken, bijvoorbeeld status of positie verwerven.

10 Relatie met Te hoge schatting van de eigen sociale competenties in vergelijking met de werkelijke sociale competenties vooral bij verwerping door leeftijdsgenoten. Dominante sociale positie Delinquent gedrag in adolescentie Delinquent gerelateerd geweld

11 Amygdala

12 Mengvorm Zowel reactief als proactief: Start is wrs. reactief, waarbij een kind bij het ouder worden gaat merken dat zijn of haar gedrag soms voordelen heeft.

13 Wat is nou agressie? Agressie is een complex gedragsfenomeen,die meerdere uitingsvormen en verschillende doelen kan hebben. Tevens is het afhankelijk van de observant of gedrag als agressie wordt herkend, met name als er sprake is van verbale agressie, dreiging of kwetsen van de psychologische integriteit van een persoon. De intentie van de agressor kan verschillen van de waarneming van de observant (wel of niet dreigend bedoeld).

14 Functie voor iedereen anders! Frustratie-agressie Sociale leertheorie Beschadigingen aan centraal zenuw- Stelsel Genetische factoren Pijn Angst

15 Filmfragment Observeer en vraag je het volgende af: - Wat is de functie van het gedrag? - Hoe zou de begeleider het verklaren?

17 Agressie is interactief? Agressief gedrag (LVB) wordt het vaakst gemeld in situaties die gerelateerd zijn aan gebeurtenissen in de sociale context (Embregts e.a., 2009). Bijvoorbeeld: het krijgen van negatieve feedback en/of correctie, negatieve attitude & communicatie van begeleiders, het niet kunnen vervullen van behoeften, uitdagende omgeving, veranderingen of nieuwe taken.

18 Hastings 2005 Service and organizational factors Service culture Staff Behaviour Staff stress Staff negative emotional reactions Staff psychological resources: coping, self efficacy, etc. Staff beliefs Children s problem behaviour

19 Gevaar to fight, to flight to freeze

20 Bewust, gepland gedrag Centraal staat het begrip intentie : De motivatie die nodig is om bepaald gedrag wel of niet te vertonen Theory of Planned Behaviour (Ajzen,1991)

21 The Theory of Planned Behavior Ajzen, 1991 Subjectieve normen Intentie Gedrag

22 Attitude ten aanzien van agressie Gerard Jansen, 2005; Knotter e.a., 2013;2016 Responsieve attitude: agressie is communicatie of zelfbescherming. Afwijzende attitude: agressie is kwetsend, bedreigend en inbreukmakend.

23 Invloed attitude op gedrag Een afwijzende attitude t.o.v. agressie is gerelateerd aan het frequenter toepassen van middelen of maatregelen (o.a. Bowers e.a., 2007 & Knotter e.a., 2013).

24 Effect team op gedrag (Knotter e.a., 2013) Afwijzende attitude ten aanzien van agressie van een team Handelen individuele begeleider

25 Teamklimaat Teamklimaat: Gedeelde waarnemingen over beleid, werkzaamheden, procedures en veiligheid, waarmee teamleden zich kunnen identificeren.

26 Teamklimaat (Team Climate Inventory:Anderson & West, 1994) Four-factor model of work group innovation Participative safety: democratische besluitvorming en veiligheidsgevoel voor uitproberen nieuwe dingen. Support for innovation: hoeveelheid praktische steun voor innovatie in het team. Vision: zijn de doelen duidelijk omschreven, worden ze gedeeld/ gewaardeerd en uitgevoerd door alle teamleden? Task orientation: Bereidheid team om de hoogste standaarden te bereiken, incl. evaluaties en monitoren.

27 Resultaten teamklimaat: Individueel niveau: Positief teamklimaat responsieve attitude van een begeleider ten aanzien van agressie. Agressief gedrag wordt geïnterpreteerd als een vorm van communicatie of als een vorm van zelfbescherming.

28 Minder stress (Rose et al., 2006) Een positief teamklimaat heeft invloed op het welbevinden van een begeleider.

29 Healthy TeamsBuljac-Samardžić, M. (2012) Team wordt effectiever: Leerpotentie Emotionele steun Kernwoorden: reflectie en willen leren van fouten.

30 Resultaten teamklimaat Maar.. Op teamniveau blijkt een positief teamklimaat samen te hangen met een gedeelde afwijzende attitude van begeleiders in een team ten aanzien van het agressieve gedrag van mensen met een verstandelijke beperking.

31 Dat lijkt tegenstrijdig?

32 Groepsdynamica Jan Remmerswaal Wisselwerking individu en de groep.

33 Sociale psychologie (Brewer, 1999): Bedreiging team Vijandigheid

34 Sterk teamgevoel Maar wellicht minder kennis over mogelijke aanleidingen (functionele gedragsanalyse), kennis over mate VB en mogelijk comorbiditeit met verschillende psychiatrische stoornissen en/of lichamelijke beperkingen.

35 Aandacht voor veiligheid Is agressie ook niet gewoon ongewenst gedrag wat je niet moet accepteren?

36 Relatie team met andere deskundigen? Bijvoorbeeld gedragskundigen, artsen en vaktherapeuten. Zij die vanaf de zijlijn de begeleiders van advies voorzien.

37 Er is een verband gevonden tussen een positieve attitude ten aanzien van andere deskundigen en een responsieve attitude ten aanzien van agressie van een individuele begeleider.

38 A positive attitude towards external professionals reflects a valued and supportive contact, which is associated with a positive psychological wellbeing of staff members (Rose et al., 2006).

39 Maar niet op teamniveau!

40 Kenmerken bewoner en omgeving (o.a. Emerson et al. 2000, Knotter et al., 2013; 2015; Willems et al., 2010): Lichaamsgewicht mensen met een VB/LVB Leeftijd mensen met een VB/LVB Mate van verstandelijke beperking Psychiatrische stoornissen (DSM-V) Frequentie agressie/ gedragsproblematiek Verslaving, problemen in sociale context Teamsamenstelling (geslacht, leeftijd, werkervaring) Manier van leiding geven Organisatiebeleid/ visie

42 To treat, to manage or to cope? (Campbell, 2010) A theory practice gap exists between what is known about effective approaches to challenging behaviour and what practitioners actually do on a day-to-day basis. The evidence base for the effectiveness and outcomes of staff training in relation to challenging behaviour is weak, and after many years there is still conflicting evidence.

43 Informeel karakter (Feldman e.a. 2004) Geen goede documentatie van interventieprogramma s Geen instructie/ training vooraf Geen monitoring Geen evaluatie

44 Trainen begeleiders

45 Risico s (Duxbury e.a. 2011) G_f_BArs

46 Meta-analyse trainingen Een combinatie van in-service training en coaching-on-the-job (Van oorsouw e.a. (2009). Combinatie van workshops t.b.v. kennisoverdracht, het aanleren van concrete vaardigheden in een practicum en het geven van videofeedback of on-the-job feedback, liefst aan de hand van een concrete checklist (Stoesz e.a., 2014).

47 Meta-analyse trainingen (2) 1. trainingen gericht op het verminderen van gedragsproblemen, met name vanuit gedragstherapie en communicatie 2. trainingen gericht op het hanteren hiervan (met behulp van kennis, opvattingen of fysieke weerbaarheid) 3. trainingen gericht op het omgaan hiermee (de eigen copingstijl en emotionele intelligentie van begeleiders)

48 Meta-analyse trainingen (3) 1. Er zijn trainingen gericht op het vergroten van kennis, 2. het veranderen van de attitude van begeleiders of 3. Het aanleren van vaardigheden. (Bloom s taxonomy of education, 1956, revision in 2001).

49 Training advies h?v=b3vfc7d8mje Koefnoen - Agressietraining voor vmbo-leraren

50 Conclusie meta-analyse, Knotter et al., 2016 Training heeft effect op het gedrag van begeleiders, daarbij maakt het type training of het doel van de training niet uit. Echter er is geen verband gevonden tussen de training aan begeleiders en het daadwerkelijk verminderen van agressie incidenten.

51 Transformationeel leren Embregts, Willems & Knotter, 2016 Professionele competenties; proactief denken en handelen, zelfreflectie, goed kunnen communiceren, de taal van de cliënt spreken en de context van de cliënt niet uit het oog verliezen Eigen verantwoordelijkheid; willen blijven leren en ontwikkelen

52 Tot slot Soorten agressie niet over een kam scheren (socioloog Jelle Sijtsema, 2010). We moeten per kind zoeken naar de combinatie van factoren die van invloed zijn op zijn of haar agressief gedrag (Bram Orobio de Castro, 2011). Ons gedrag wordt beïnvloed door verschillende factoren (attitude, normen en waarden, groepsdynamica, omgevingsfactoren).

53 Bedankt voor de aandacht! Contact:

Vergelijkbare documenten

Agressie: invloed attitude en werkomgeving op handelen begeleiders

Agressie: invloed attitude en werkomgeving op handelen begeleiders Congres Het Hietveld November 2012 Drs. M.H. Knotter Introductie Gedragskundige bij DTZC. Promotie-onderzoek bij de UvA: forensische orthopedagogiek.