DEEL 1. Maar één groep mensen schijnt zich in zijn mentale hoedanigheid te onderscheiden de narcisten.

Transcriptie

1 Dr. Sam Vaknin Ph.D., Kwaadaardige zelfliefde: narcisme herzien ========================================================== (characteristics narcissist) (what can you do) (separation individuation) (study of narcissism) (overzicht pathologie) (de moeder) DEEL 1 DE MYTHOLOGIE ================= We houden allemaal van onszelf. Dat schijnt instinctief zo waar te zijn, dat we niet eens de moeite nemen om nader onderzoek hiernaar te doen. In ons dagelijks leven in de liefde, in zaken, op andere terreinen van het leven ondernemen we alles op basis van deze vooronderstelling. En toch, als we er nader naar kijken, ziet het er genuanceerder uit. Sommige mensen zeggen uitdrukkelijk, dat ze helemaal niet van zichzelf houden (zij zijn egodystonisch). Anderen hebben het gebrek aan zelfliefde te danken aan bepaalde eigenschappen, aan hun persoonlijke geschiedenis, of aan hun gedragspatronen. Anderen daarentegen zijn tevreden met wie ze zijn en wat ze doen (ego-syntonisch). Maar één groep mensen schijnt zich in zijn mentale hoedanigheid te onderscheiden de narcisten. Volgens de legende van Narcissus werd deze Griekse jongen verliefd op zijn eigen spiegelbeeld in een vijver. In zeker opzicht komt dit overeen met de aard van zijn naamdragers: de narcisten. De mythologische Narcissus wees de toenaderingen van de nymf Echo af en werd gestraft door Nemesis. Hij werd gedoemd om weg te kwijnen, omdat hij verliefd was geworden op zijn eigen spiegelbeeld zoals ook Echo vanwege hem was weggekwijnd. Hoe toepasselijk. Narcisten worden tot vandaag de dag gestraft door de echo's en de spiegelbeelden van hun problematische persoonlijkheid.

2 DE STUDIE VAN HET NARCISME =============================== De studie van narcisme is een eeuw oud en de twee academische debatten, die hierover gaan, zijn nog steeds onbeslist. Bestaat er zoiets als GEZOND volwassen narcisme (Kohut) of zijn alle manifestaties van narcisme in de volwassenheid pathologisch (Freud, Kernberg)? En verder, is pathologisch narcisme het resultaat van verbale, seksuele, fysieke of psychische mishandeling (het overgrote gezichtspunt) of, is het daarentegen het resultaat van het verwennen en verafgoden van het kind (Millon, Freud). Het tweede debat is gemakkelijker om af te ronden, indien men bereid is een uitgebreidere definitie van 'mishandeling' te gebruiken. Een kind betuttelen, doodknuffelen, verwennen, overwaarderen en verafgoden zijn allemaal vormen van ouderlijke mishandeling. WAT KUN JE DOEN? =================== De narcist is het product van een oneerlijke, wispelturige en wrede behandeling. Hij is het eindproduct uit een productielijn van zelfbeschuldiging, schuld en angst. Hij moet een tegengif innemen om het narcistische gif te neutraliseren. Er is helaas geen medicijn, dat pathologisch narcisme verbetert of verlicht. De confrontatie aangaan met ouders en met de eigen jeugd is een goed idee, als de narcist het gevoel heeft, dat hij er klaar voor is. Kan hij dat aan? Kan hij overweg met herontdekte waarheden, hoe pijnlijk ze ook mogen zijn? De narcist moet voorzichtig zijn. Dit is spelen met vuur. Maar als hij ervan overtuigd is, dat hij alles, dat aan hem wordt geopenbaard, aankan is het een goed en wijs besluit. Mijn advies aan de narcist zou zijn: besteed veel tijd aan het terughalen van de gebeurtenissen en omschrijf goed wat je precies wilt vragen. Maak er geen monodrama, groepsdynamiek of rechtbank van. Stel vragen om wijs te worden. Probeer niets te bewijzen, te rechtvaardigen, wraak te nemen, te winnen, of vrij te praten. Spreek met hen zoals je met jezelf zou spreken. Probeer niet professioneel, deskundig, intelligent, alwetend of afstandelijk over te komen. Je hoeft geen "probleem op te lossen" - alleen jezelf aan een nieuwe conditie aan te passen. Je kunt het vergelijken met [het aanvaarden van] diabetes. Volwassen pathologisch narcisme is niet 'geneeslijker' dan het overboord gooien van de complete peroonlijkheid. De patiënt is een narcist. Narcisme kun je beter vergelijken met de kleur van je huid dan met met de keuze van vakken op de universiteit. Als we vragen: "Kan NPD (Narcissistic Peronality Disorder) worden genezen?" moeten we ons realiseren, dat we niet zeker weten, wat NPD is en wat een langetermijn genezing behelst. Er zijn onderzoekers, die serieus beweren, dat NPD een culturele (cultuurgebonden) ziekte is met een maatschappelijke determinant (gemene deler). Narcisten moeten hun leven dramatiseren om zich waardig en bijzonder te voelen. Aut nihil aut unique - liever bijzonder, dan er niet te zijn. Narcisten zijn koninginnen van het drama.

3 DE FAMILIE ============ De familie vormt de belangrijkste bron van iedere vorm van steun. Zij mobiliseert psychologische hulpmiddelen en verlicht emotionele lasten. Zij laat het verdelen van taken toe, voorziet in materiële hulpmiddelen gepaard aan kennisontwikkeling. Zij vormt de allerleerste sociale omgeving van het kind en moedigt de opname van informatie aan, waarvan het merendeel praktisch en toepasbaar is. Deze arbeidsverdeling tussen ouders en kinderen is van vitaal belang zowel voor persoonlijke groei als voor de juiste aanpassing. In een functioneel gezin (familie) moet het kind kunnen voelen, dat hij zijn ervaringen kan delen zonder zich te hoeven verdedigen en dat de antwoorden, die hij terugkrijgt, eerlijk en onbevooroordeeld zijn. Het enig aanvaardbare vooroordeel (meestal omdat het overeenstemt met de response van buitenaf) is de verzameling overtuigingen, waarden en doelen van de familie zelf, die uiteindelijk door het kind worden eigen gemaakt (internalized) door middel van imitatie en onbewuste identificatie (vereenzelviging). Dus het gezin is de eerste en belangrijkste bron voor identiteit en morele of emotionele steun. Het is een plantenkas, waarin het kind zich geliefd voelt, verzorgt voelt, geaccepteerd en veilig voelt de vereisten voor de ontwikkeling van persoonlijke aanwinsten. Op het materiële vlak dient het gezin te voorzien in de basisbehoeften (en bij voorkeur meer), lichamelijke zorg en bescherming - en in een toevluchtsoord en een onderdak in tijden van crisis. De rol van de moeder (het Primaire Object) is veelvuldig besproken. Vaders aandeel wordt doorgaans veronachtzaamd, zelfs in de vakliteratuur. Recent onderzoek echter laat zien hoe belangrijk hij is voor de geordende en gezonde ontwikkeling van het kind. HET BELANG VAN DE VADER ============================= De vader neemt deel aan de dagelijkse zorg, is een intellectuele catalysator, die het kind aanmoedigt om zijn interesses te ontwikkelen en zijn nieuwsgierigheid te bevrediging door het manipuleren van uiteenlopende instrumenten en spelletjes. Hij is een bron van gezag en discipline, iemand die paal en perk stelt, die positief gedrag aanmoedigt en negatieve gedragingen uitbant. De vader voorziet ook in emotionele steun en economische zekerheid, waarmee hij het gezin stabiliseert. Hij is tenslotte de eerste bron van mannelijke oriëntatie en identificatie voor het mannelijke kind - en geeft warmte en liefde als man aan zijn dochter zonder de grenzen van het sociaal toelaatbare te overschrijden. HET GEZIN VAN DE NARCIST ============================ We kunnen gerust zeggen, dat het gezin van de narcist even wanordelijk is als hijzelf. Pathologisch (ziekelijk) narcisme is grotendeels een reflectie van deze dysfunctie. Een dergelijke omgeving geeft aanleiding tot zelfverguising en zelfverachting. De innerlijke dialoog van de narcist is, "Ik heb een relatie met mijn ouders. Het is mijn fout - de fout van mijn emoties, sensaties, agressie en hartstochten - dat deze relatie niet werkt. Daarom is het mijn verant-

4 woording om dit te herstellen. Ik bouw een verhaal, waarin ik zowel word geliefd als gestraft. In dit libretto wijs ik rollen aan mezelf toe en aan mijn ouders. Op deze manier zal alles goed komen en zal iedereen gelukkig zijn." En zo begint de cyclus van overwaardering (idealisering) en onderwaardering (devaluatie). De dubbele rol van sadist en gestrafte masochist (Superego en Ego), ouder en kind, doordringen alle interacties van de narcist met andere mensen. De narcist ervaart een omkering van rollen naarmate zijn relaties zich verder ontwikkelen. Aan het begin van een relatie is hij het kind, dat behoefte heeft aan aandacht, goedkeuring en bewondering. Hij wordt afhankelijk. Dan, bij het eerste teken van afkeuring (reëel of denkbeeldig), transformeert hij in een toegewijde sadist (Superego, de ouder), die straft en de ander pijn berokkent. Men is het er over het algemeen over eens, dat een verlies (reëel of waargenomen), dat plaats heeft op een kritisch moment in de psychische ontwikkeling van het kind, hem dwingt zich voor verzorging en bevrediging tot zichzelf te wenden. Het kind houdt op anderen te vertrouwen en zijn vermogen om liefde voor een extern object te ontwikkelen, of het idealiseren ervan, wordt verhinderd. Hij wordt voortdurend achtervolgt door een gevoel, dat hij alleen zelf in zijn emotionele behoeften kan voorzien. Hij exploiteert mensen, soms onbedoeld, maar altijd op een ruwe en genadeloze manier. Hij gebruik hen om bevestiging te krijgen voor de juistheid van zijn grandioze zelfbeeld. De narcist staat doorgaans boven behandelingen. Hij weet het zelf het beste. Hij voelt zich vooral superieur aan zijn therapeut en aan de wetenschap van psychologie in het algemeen. Hij laat zich alleen behandelen na een grote levenscrisis, die zijn geprojecteerde en waargenomen zelfbeeld rechtstreeks bedreigt. Maar zelfs dan wil hij alleen het voorgaande evenwicht herstellen. Therapeutische sessies met een narcist lijken op een slagveld. Hij is ongeïnteresseerd en afstandelijk, toont op diverse manieren zijn superieuriteit en walgt van hetgeen hij ziet als een inbreuk op zijn innerlijke heiligdom. Hij is beledigd bij iedere toespeling op zijn gebreken of dysfuncties in zijn persoonlijkheid of in zijn gedrag. Een narcist is een narcist is een narcist - zelfs wanneer hij om hulp vraagt voor zijn in elkaar gestorte wereld en wereldbeeld. AFSCHEIDING EN INDIVIDUALISERING ====================================== Volgens de psychodynamische theorieën van de persoonlijkheidsontwikkeling zijn ouders (Primaire Objecten) en specifieker, moeders, de eerst aangewezenen voor socialisatie. Het kind onderzoekt de belangrijkste vragen bij zijn moeder. Haar antwoorden zullen zijn hele leven vormgeven. Later is ze het onderwerp van zijn ontluikende seksuele behoeften (indien het kind mannelijk is) een vaag gevoel van te willen samensmelten, zowel fysiek als geestelijk. Dit liefdesobject wordt geïdealiseerd en geïnternaliseerd (eigen gemaakt) en wordt een onderdeel van ons geweten (het Superego in het psychoanalytische model van Freud). Opgroeien betekent geleidelijke onthechting van de moeder en een koerswijziging van de

5 seksuele aantrekking van de moeder naar andere, sociaal geschikte objecten. Ze [sociaal geschikte objecten] zijn de sleutel naar een onafhankelijk onderzoek van de wereld naar persoonlijke autonomie en een sterk gevoel van zichzelf. Als een van deze fasen wordt verhinderd (soms door de moeder zelf, die het kind niet 'loslaat'), wordt het proces van differentiatie (onderscheid) en afscheiding of individualisering niet succesvol afgerond, worden autonomie en een samenhangend gevoel van zichzelf niet bereikt en wordt de persoon gekenmerkt door afhankelijkheid en onvolwassenheid (immaturity). Het wordt in geen geval universeel aanvaard, dat kinderen door een fase van afscheiding van hun ouders gaan en automatisch en als consequentie daarvban door de individualiseringsfase gaan. Onderzoekers komen erachter, zoals Daniel Stern in zijn boek, The Interpersonal World of the Infant (1985), dat kinderen over een zelf beschikken en reeds vanaf het eerste begin zijn afgescheiden van hun verzorgers. Heinz Kohut: Zelfstoornissen zijn de resultaten van trauma's uit de jeugd, hetzij omdat het kind niet wordt 'gezien', of wordt gezien als 'verlengstuk' van de ouders, als louter een lustmiddel (instrument of gratification). Als zulke kinderen zich tot volwassenen ontwikkelen, weten ze niet zeker of ze bestaan (gebrek aan een gevoel van zelfcontinuïteit), of denken, dat ze niets waard zijn (gebrek aan een stabiel gevoel van eigenwaarde, of zelfrespect). Karen Horney: Horney zei, dat persoonlijkheid voornamelijk door de omgeving wordt gevormd, zowel sociaal als cultureel. Horney geloofde, dat mensen (kinderen) zich veilig moesten voelen, dat ze geliefd moesten zijn, beschermd, emotioneel gevoed, enzovoort. Horney beweerde, dat bezorgdheid en angst primaire reacties zijn op de afhankelijkheid van volwassenen voor de overleving van het kind. Kinderen zijn onzeker (van liefde, bescherming, voeding, verzorging) en daarom zijn ze bang en bezorgd. Verdedigingsmechanismen, zoals narcisme, worden ontwikkeld om een compensatie te bieden voor de ondraaglijke en geleidelijke realisatie, dat volwassenen gewone mensen zijn: wispelturig, oneerlijk, onvoorspelbaar, figuren waarop je niet kunt vertrouwen. Verdedingsmechanismen bieden zowel bevrediging als een gevoel van veiligheid. Karen Wallant: Karen B. Wallant in Creating Capacity for Attachment: Treating Addictions and the Alienated Self [Jason Aronson, 1999] schreef: "Het vermogen om alleen te zijn ontwikkelt zich uit het vermogen van de baby om vast te houden aan de internalisering (eigen maken) van zijn moeder, zelfs tijdens haar afwezigheid. Hij houdt niet alleen een beeld van de moeder vast, maar ook haar liefdevolle toewijding aan hem. Dus wanneer de baby alleen is, kan het zich vertrouwd en veilig voelen, zolang hij zich aan haar liefde kan laven. De verslaafde heeft in zijn leven zo weinig liefdevolle gehechtheden, dat hij terugvalt in zijn onteigende, vervreemde zelf, zodra hij alleen is. Deze gevoelsstaat kan worden vergeleken met de angst van een kind voor monsters zonder een sterke ander te hebben om hem te verdedigen.

6 De monsters blijven ergens in het kind ronddwalen, of in zijn omgeving doorleven. Het is niet zelden, dat patiënten bij wie de overgang is verstoord zich aan de ene of andere uitslaande slingerbeweging van een 'hechtingspendule' (attachment pendulum) bevinden. Het is zonder uitzondering gemakkelijker om patiënten te behandelen bij wie de overgang werd verstoord in de fase van idealistische gehechtheid, dan degenen, die de therapeut zien als een machtige en gewantrouwde inbreker." Sam Vaknin: Dus het kind leert een deel van zijn autonomie en identiteit op te offeren om zich veilig te voelen. Horney identificeerde drie neurotische strategieën: onderwerping, agressie en onthechting. De keuze voor een strategie bepaalt het type neurotische persoonlijkheid. Het toegeeflijke (of overeenstemmende) type is vals. Hij verbergt agressie achter een decor van vriendelijkheid. Het agressieve type is ook vals: in zijn hart heeft hij zich onderworpen. De onthechte neuroot trekt zich terug van mensen. Deze beweging kan niet worden beschouwd als een aanpassingsstrategie. DEEL 2 OORZAAK PATHOLOGISCH NARCISME ====================================== Of narcisme en het ziektebeeld het resultaat zijn van genetische programmering (zie Anthony Benis en anderen) of van dysfunctionele gezinnen en families en verkeerde opvoeding, of van een anomalistische samenleving en verstoorde socialisatieprocessen is nog steeds een onbesliste discussie. De schaarste van wetenschappelijk onderzoek, de versnippering van diagnostische criteria en de differentiële diagnoses maken het onwaarschijnlijk, dat dit op de een of andere manier snel wordt opgelost. Volgens de psychoanalyse zijn we in een vroeg stadium van ons leven allemaal narcisten. Als kleuters en kinderen hebben we allemaal het gevoel, dat we het centrum van het universum zijn, de belangrijkste, almachtige en alwetende wezens. In die fase van onze ontwikkeling worden onze ouders door ons gezien als mythische figuren, onsterfelijk en oersterk. Ze zijn er alleen om in onze behoeften te voorzien, ons te beschermen en te voeden. Zowel het zelf als anderen worden als onrijp gezien, als idealisering. Dit wordt in de psychodynamische modellen 'primair narcisme' genoemd. De onophoudelijke processen en conflicten van het leven slijten deze waarnemingen onvermijdelijk af en reduceren het ideaal tot realiteit. Aanpassing is een proces van ontgoocheling. Als dit proces abrupt, onsamenhangend, onvoorspelbaar, wispelturig, willekeurig en intens verloopt zijn de beschadigingen van het zelfrespect (self-esteem) van het tere, ontluikende kind ernstig en dikwijls onomkeerbaar. Bovendien is de morele (empathic) steun van onze zorgverleners (Primaire Objecten, de ouders) van doorslaggevend belang. In afwezigheid hiervan neigt ons gevoel van eigenwaarde en zelfrespect in de volwassenheid te schommelen tussen overwaardering (idealisering) en afwaardering (devaluatie) van zowel het zelf als anderen.

7 Van narcistische volwassenen wordt algemeen verondersteld, dat ze het resultaat zijn van bittere teleurstelling, een radicale ontgoocheling van belangrijke anderen (significant others) in hun kindertijd. Gezonde ouders aanvaarden hun zelfbeperkingen (de grenzen en beperkingen van zichzelf). Ze accepteren teleurstellingen, tegenslagen, mislukkingen, kritiek en ontgoocheling met gratie en tolerantie. Hun zelfrespect (self-esteem) is constant en positief en wordt niet in belangrijke mate beïnvloed door het buitengebeuren (outside events), ongeacht hoe ernstig het is. OORZAAK NARCISTISCHE PERSOONLIJKHEIDSSTOORNIS ======================================================== De ouders van de narcist zijn de bron van frustratie. Deze frustratie leidt tot een onderdrukte of naar binnen gekeerde agressie, die resulteert in de pathologie van de narcist. Deze ouders hebben de narcist gedurende zijn kinderjaren en vroege jeugd getraumatiseerd. Zij zijn degenen, die de gezonde ontwikkeling van de narcist hebben tegengehouden tot in zijn adolescentie en volwassenheid toe. Dikwijls zijn deze ouders zelf narcisten. DE MOEDER VAN DE NARCIST ============================== Splitsen: het eerste psychologische verdedigingsmechanisme Narcisme is fundamenteel een verder ontwikkeld stadium van het psychologische verdedigingsmechanisme genaamd splitsen. De narcist ziet mensen, situaties, entiteiten (politieke partijen, landen, rassen, zijn eigen werkplek) als een verzameling goede en slechte elementen. Hij is een 'alles of niets' primitieve 'machine' (een algemene beeldspraak onder narcisten). Ofwel hij idealiseert of devalueert zijn objecten. De objecten zijn op ieder willekeurig moment helemaal goed of helemaal slecht. De slechte attributen worden altijd [naar buiten] geprojecteerd, verplaatst, of geëxternaliseerd (onteigend). De goede attributen worden geïnternaliseerd (eigen gemaakt) met het doel om het opgeblazen zelfbeeld van de narcist en zijn gandioze fantasieën te onderbouwen en de pijn van ontwaarding en ontgoocheling te vermijden. Door de ernst en de (schijnbare) oprechtheid, waarmee de narcist spreekt, vragen mensen zich af, of hij eenvoudig onthecht is van de realiteit, niet in staat is om de realiteit op de juiste manier in te schatten, of de realiteit willens en wetens verstoort en opnieuw interpreteert, waarbij hij haar onderwerpt aan een zelfopgelegde censuur. De waarheid ligt ergens in het midden: de narcist is zich vaag bewust van de onmogelijkheid van zijn eigen constructies. Hij heeft het contact met de realiteit niet verloren. Hij is alleen minder scrupuleus (zorgvuldig ) bij het hervormen (remoulding) van de realiteit en bij het veronachtzamen van de onprettige aspecten van het leven. Narcissistic Supply: het tweede psychologische verdedigingsmechanisme Het tweede psychologische verdedigingsmechanisme, dat de narcist kenmerkt, is de actieve jacht op Narcissistic Supply (Toevoer van Narcistische Voeding). De narcist probeert een betrouwbare en onafgebroken toevoer van bewondering, adulatie (excessieve vleierij), bevestiging en aandacht te verwerven. In tegenstelling tot de algemene opvatting (die de literatuur

8 heeft besmet), is de narcist tevreden met iedere vorm van aandacht goed en slecht. Als roem niet lukt is schande ook goed. De narcist heeft een obsessie voor zijn Narcissistic Supply; hij is eraan verslaafd. In de jacht op Narcissistic Supply is zijn gedrag impulsief en dwangmatig. VERAFGODING VAN HET KIND ============================= Horney maakt duidelijk, dat een kind door verafgoding wordt ontmenselijkt en tot instrument wordt gemaakt. Zijn ouders houden van hem niet om hetgeen hij werkelijk is, maar om hetgeen zij wensen en zich inbeelden dat het kind is: namelijk, de vervulling van hun dromen en gefrustreerde wensen. Het kind wordt het voertuig van het ontevreden leven van zijn ouders, een gereedschap, een magische penseel, waarmee zij hun mislukkingen tot successen kunnen transformeren, hun vernederingen tot overwinningen en hun frustraties tot gelukzaligheid. Het kind wordt geleerd om de realiteit los te laten en de fantastische ruimte van de ouders te bekleden. Zo'n onfortuinlijk kind voelt zich almachtig en alwetend, volmaakt en briljant, adoratie waard en op de nominatie voor een bijzondere behandeling. De faculteiten, die worden geprikkeld door constante frictie met de realiteit zoals medeleven, compassie, een realistische inschatting van de eigen vermogens en beperkingen, realistische verwachtingen van zichzelf en anderen, persoonlijk grenzen, team work, sociale vaardigheden, doorzettingsvermogen en doelgerichtheid om niet te spreken van het vermogen om lustbevrediging uit te stellen en hard te werken om het te bereiken ontbreken allemaal. Het tot volwassenheid gebombardeerde kind ziet geen reden om in zijn vaardigheden en opleiding te investeren, want hij is ervan overtuigd, dat zijn aangeboren bekwaamheden voldoende zijn. Hij voelt zich gerechtvaardigd om er louter te zijn, in plaats van werkelijk iets te doen (zoals de adel van vroeger, die zich erop liet voorstaan niet door de deugd van hun verdienstenop bijzondere rechten aanspraak te kunnen maken, maar dit voorrecht beschouwde als het onvermijdelijke, voorbestemde resultaat van hun geboorte). Met andere woorden, de narcist is geen meritocraat (iemand met kwalificaties en verdiensten), maar een aristocraat [een 'bricoleur', onhandige knutselaar]. Kortom: er wordt een narcist geboren. De kloof tussen een fantastisch grandioos en ongelimiteerd zelfbeeld en de werkelijke beperkte verworvenheden en verdiensten begint te gapen. Hierdoor wordt het zorgvuldig opgebouwde kaartenhuis van de narcistische persoonlijkheid bedreigd. De narcist vindt, tot zijn grote ongenoegen, dat mensen daarginds veel minder bewondering voor hem hebben en hem minder ruimte geven en accepteren dan zijn ouders. Naarmate hij ouder wordt, is de narcist dikwijls het onderwerp van spot en vermaak en dat is pijnlijk om te zien. Zijn aanspraken op zijn superieuriteit blijken minder plausibel en substantieel te zijn, naarmate hij langer van deze aanspraken gebruik maakt. Pathologisch (ziekelijk) narcisme, oorspronkeijk een verdedigingsmechanisme, dat bedoeld is om de narcist af te schermen tegen een schadelijke wereld, wordt de belangrijkste bron van letsel, een generator van verwondingen, die contraproductief en gevaarlijk zijn. Overweldigd door negatief Narcissistic Supply of gebrek eraan ziet de narcist zich gedwongen het los te laten.

9 JEUGDTRAUMA'S EN ONTWIKKELING NPD ========================================== Trauma's zijn onvermijdelijk. Ze zijn een integraal en belangrijk onderdeel van het leven. Maar in de prille jeugd, vooral in de leeftijden tussen geboorte en vier jaar, krijgen ze een dreigend aura en een boze interpretatie. Ongeacht hoe onschuldig de gebeurtenis en de omliggende situaties ook zijn, de levendige verbeeldingskracht van het kind zal ze praktisch altijd in het kader van een uiterst idiosyncratisch (specifiek voor het individu) griezelverhaal plaatsen. Ouders zijn soms wegens medische of economische omstandigheden afwezig. Ze kunnen het zo druk hebben, dat ze zich niet constant kunnen wijden aan de emotionele behoeften van het kind. Het gezin zelf kan uit elkaar vallen door een dreigende scheiding. Bovendien kunnen de waarden van de ouders radicaal het tegenovergestelde zijn van die in de samenleving. Voor volwassenen zijn zulke trauma's niet hetzelfde als mishandeling. Verbale en psychoemotionele mishandeling of verwaarlozing worden door ons als veel ernstiger 'overtredingen' beschouwd. Dit onderscheid echter ontgaat het kind. Voor het kind zijn alle trauma's dezelfde standaard van mishandeling degene die opzettelijk worden aangericht en degene, die afkomstig zijn uit onvermijdelijke en onbedoelde levenscrises ofschoon de ernst ervan gepaard aan de duurzaamheid van emotionele gevolgen kan verschillen. Soms zelfs zijn mishandeling en verwaarlozing het gevolg van omstandigheden buiten de beheersbaarheid van de mishandelende of verwaarlozende ouders. Neem bijvoorbeeld een fysiek of mentaal gehandicapte ouder of voogd in ogenschouw. Het kind kan deze omstandigheden niet beschouwen als verzachtend, want het kind kan de situatie niet inschatten en kan het oorzakelijk verband ervan niet begrijpen. Het kind kan wel onderscheid maken met betrekking tot fysiek en seksueel misbruik. Deze worden gekenmerkt door een gezamenlijke poging (van de mishandelende ouder en het misbruikte kind) tot geheimhouding en door sterke emoties van schaamte en schuld, die worden onderdrukt tot het moment, dat het kind angst en 'neurose' ontwikkelt. Het kind neemt zelfs het onrecht van de situatie waar, hoewel het zelden zijn gezichtspunten tot uitdrukking durft te brengen op straffe van verlating door of zware straffen van degenen, die hem mishandelen. Dit type trauma, waarbij het kind actief of passief wordt betrokken, heeft een andere kwaliteit en veroorzaakt langetermijn effecten, zoals dissociatie of ernstige persoonlijkheidsstoornissen. Dit zijn gewelddadige, vooraf geplande trauma's, geen standaard trauma's, en de reactie is noodzakelijkerwijs gewelddadig en actief. Het kind wordt een spiegel van zijn dysfunctionele familie het onderdrukt emoties, ontkent de realiteit, neemt zijn toevlucht tot geweld en escapisme (drank, drugs, seks) en desintegreert. Een van de overlevingsstrategieën is naar binnen terugtrekken en bevrediging zoeken bij een veilige, betrouwbare en permanent beschikbare bron: zichzelf. Het kind is bang voor meer afwijzingen en mishandelingen en ziet af van verdere interactie met anderen. In plaats daarvan bouwt het zijn eigen koninkrijk van grandioze fantasieën op, waar het altijd geliefd is, waar het altijd wordt gerespecteerd, en dat in zichzelf toereikend is. Dit is de strategie van de narcist, die leidt tot de ontwikkeling van een narcistische persoonlijkheid.

10 DEEL 3 KENMERKEN VAN DE NARCIST =============================== De narcist voelt zich groots en belangrijk (overdrijft bijvoorbeeld wat hij heeft bereikt, overdrijft zijn talenten, zijn bedrevenheden, contacten en persoonlijke eigenschappen tot liegen toe en eist als superieur te worden erkend zonder dat hij daarvoor de papieren heeft). Zijn grandioze fantasieën zijn overvloedig aanwezig evenals zijn grandiose (dikwijls belachelijke) gedrag. De narcist wordt geobsedeerd door fantasieën met een ongelimiteerd succes, roem, angstwekkende macht of almacht; ongeëvenaarde schranderheid (de cerebrale narcist, de allesweter); lichamelijke schoonheid en seksuele aantrekkingskracht (de somatische narcist); of de ideale, eeuwige, alles overwinnende liefde en hartstocht. De narcist is sterk overtuigd, dat hij uniek is en omdat hij iets speciaals is, kan hij alleen worden begrepen door, of zou alleen behandeld mogen worden door, of kunnen associëren met andere speciale of unieke mensen (of instituties) met een hoge status. Hij heeft een gevoel van rechtmatigheid en grandiositeit, dat wordt gekenmerkt door egocentrisme, een sterke overtuiging superieur te zijn (arrogant, hautain) en door een vaderende of moederende houding aan te nemen. Heeft een alles overschrijdende behoefte aan bewondering, adulatie (overbewondering, excessieve vleiereij) en aandacht. De narcist besteedt buitensporig veel moeite, tijd en middelen aan het aantrekken van anderen (die bronnen zijn van Narcissistic Supply) en plaatst zichzelf in het middelpunt van de belangstelling. De narcist heeft overal recht op (is entitled). Eist automatische en volkomen toegenegenheid aan zijn of haar onredelijke verwachtingen, zoals een bijzondere, of voorkeursbehandeling. De narcist is "interpersoonlijk exploitatief", d.w.z. gebruikt anderen om zijn of haar doel te bereiken. In persoonlijke relaties bestaat geen wederkerigheid of uitwisseling (geen intimiteit). Gaat in gebreke van empatie of medeleven. Is niet in staat, of wenst zich niet te identificeren met de gevoelens, behoeften, voorkeuren, prioriteiten en keuzen van anderen, of ze zelfs te erkennen. De narcist ziet andere mensen als tweedimensionale stripfiguren en als abstracties, die niet in hun eigen "schoenen kunnen staan". Narcisten walgen van de gevoeligheden en behoeften van anderen. Patiënten met Narcissistic Personality Disorder voelen zich beschadigd, vernederd en leeg, wanneer ze kritiek krijgen. De narcist is niet van zichzelf bewust (heeft geen zelfbewustzijn). Is voortdurend afgunstig op anderen en probeert de objecten van zijn of haar frustratie te beschadigen of te vernietigen. Lijdt aan achtervolgingswaanzin, wanneer hij of zij gelooft, dat anderen hetzelfde over hem of haar denken en in staat zijn om op dezelfde wijze te handelen.

11 Voelt zich superieur, almachtig, alwetend, onoverwinnelijk, immuun, 'boven de wet' en alom tegenwoordig (magisch denken). Ontsteekt in woede, wanneer hij wordt gefrustreerd, tegengesproken, of door mensen wordt geconfronteerd, die hij inferieur of onwaardig aan zichzelf beschouwt. Deze trekken en gedragingen beginnen uiterlijk tijdens de vroege adolescentie. De narcistische eigenschappen doordringen alle sociale en emotionele interacties van de narcist. KINDEREN VAN NARCISTISCHE OUDERS ======================================== Kinderen van narcistische ouders groeien op en raken ofwel overgevoelig of ongevoelig voor narcistisch gedrag, narcistische trekken en egocentrische persoonlijkheden. Volwassen kinderen zijn in staat om de aanwezigheid van narcisten snel te ontdekken door hun lichaamstaal te lezen en door te resoneren met subtiele aanwijzingen, die de narcist uitzendt zelfs, wanneer hij zijn beste gedrag vertoont en een show maakt en overgaat op zijn charmeoffensief. Deze volwassen kinderen ervaren weerzin, wrok en woede en reageren door zich van de narcistische bron te distantiëren en als dit niet lukt door de narcist op agressieve wijze op zijn gedrag te wijzen en hem te stoppen, of door te proberen hem te 'genezen', te onderrichten, of hem te verlichten. Deze 'allergische' reactie blijft van kracht zelfs na herhaalde blootstelling aan dezelfde bron. Gedesensibiliseerde (ongevoelig geworden) individuen een kleine minderheid proberen de ervaringen, die ze met de narcistische ouder hebben gehad, te herstellen door een Omgekeerde Narcist te worden. Beide typen kinderen van narcisten de gevoelige en ongevoelige houden levenslang een dialoog met de innerlijke vertegenwoordigers en projecteren in zichzelf een Goede Moeder en een Slechte Moeder. De dialoog gaat over de Slechte (narcistische) Moeder, die de kwaliteiten van de Goede (mentaal gezonde) Moeder devalueert en haar Goede (lees: codependente, wederzijds afhankelijke) Zoon of Dochter dwingt om haar destructieve wangedrag en zeer schadelijke (pernicious) en gemene (insidious) streken te blijven rechtvaardigen en verdedigen. GOEDE RAAD AAN KINDEREN VAN NARCISTISCHE OUDERS =========================================================== Om jezelf te redden: vertrek onmiddellijk en wel zo ver als je kan. Als je niet weg kunt, moet je onvoorwaardelijk van hen houden. Hier zijn tien regels om te leven met een narcist, als je niet kunt vertrekken. Wat je niet moet doen 1. Wees het nooit oneens met een narcist. 2. Verwacht geen intimiteit, want ze hebben er een hekel aan. 3. Betuig compleet ontzag voor hun grandeur en almacht. 4. Doe geen inbreuk op hun vrijheid. Zeg nooit 'je moet', 'je hebt er overheen gekeken',

12 'je hebt vergeten', enzovoort. De nacist is almachtig, alwetend en onfeilbaar. 5. Dring er nooit op aan, dat je een afzonderlijk en onafhankelijk wezen bent. Spreek niet van 'ik', 'mijn', 'mij', enzovoort. Anderen zijn voor hen louter een verlengstuk (extensions) van zichzelf. Wat je wel moet doen 1. Luister aandachtig en stem overeen met alles, dat de narcist te berde brengt. 2. Wees de primaire bron van Narcissistic Supply, zoals bewondering, verbazing, aandacht, enzovoort. Op het eind wordt je gestraft. Jij zal constant moeten geven en je krijgt niets terug. 3. Wees financieel en emotioneel onafhankelijk van de narcist. 4. Wees nooit boos, wanneer de narcist iets doms, grofs of ongepast zegt. Ze zijn dat allemaal. 5. De narcist kan niet worden genezen (chronische stoornis). Alle investering om de narcist te veranderen of zijn gedrag te wijzigen is tevergeefs. Hij zal altijd weer in zijn oude patroon terugvallen. ER IS OPTIMISME ================= Horney is optimistisch. Omdat biologie maar één van de krachten is, die onze volwassenheid vormgeeft waarvan cultuur en samenleving de grootste invloed hebben gelooft Horney in de omkeerbaarheid en in de kracht van het inzicht, dat kan genezen. Zij gelooft, dat een volwassene, die zijn probleem (zijn angst) begrijpt, ook het vermogen krijgt om het in zijn geheel los te laten. Echter uit klinische ervaring blijkt, dat jeugdtrauma en -mishandeling of misbruik moeilijk in hun geheel zijn uit te wissen. Modern hersenonderzoek heeft de neiging dit treurige inzicht te onderbouwen, maar biedt desondanks enige hoop. De hersenen lijken plastischer te zijn dan voorheen werd aangenomen maar niemand weet, wanneer dit 'venster van flexibiliteit' sluit. Men heeft vastgesteld, dat trauma en mishandeling fysieke indrukken op de hersenen achterlaten. Onze stoornissen zijn tenslotte zelfgecreëerde aanpassingen, die ons helpen te functioneren. Het wegnemen van deze stoornissen hoeft niet altijd verstandig of noodzakelijk te zijn om een volkomen bevredigend leven te leiden. We moeten ons niet allemaal conformeren aan hetzelfde patroom en het leven allemaal op dezelfde manier ervaren. Diversiteit (idiosyncrasies) is altijd goed, zowel op het individuele vlak als op het niveau van de soort. Vertaling: Drs. I.H.M. Goosen M.A. Natuurlijke Zelfgenezing Online Copyright 2014