SLIM 3.0. Sluit Nederland aan op Internationale Metadatastandaarden ONDERDEEL: MARC 21 UITWISSELINGSTABEL

Transcriptie

1 SLIM 3.0 Sluit Nederland aan op Internationale Metadatastandaarden ONDERDEEL: MARC 21 UITWISSELINGSTABEL 2012 NOTITIE 1b De samenhang tussen MARC 21-formaat en catalogiseerregels: persoonsnameningangen Datum 18 december 2012

2 Documentgeschiedenis: 7 augustus 2012: 1e versie 23 oktober 2012: aanpassingen na bespreking op 25 september november 2012: aanpassingen na bespreking op 1 november december 2012: aanpassingen na bespreking op 6 december 2012 SLIM 3.0 2

3 Inhoudsopgave 1. AANLEIDING 4 2. PERSOONSNAMENINGANGEN Problematiek Overwegingen op basis van de boven weergegeven stand van zaken VOORSTELLEN 8 4. CONSEQUENTIES 9 SLIM 3.0 3

4 1. Aanleiding Tekst uit de voortgangsrapportage: "1. Problemen van het MARC 21-formaat b. De samenhang tussen het MARC 21-formaat en catalogiseerregels Op allerlei plaatsen blijkt de structuur van het MARC 21-formaat nauw samen te hangen met de eigenaardigheden van AACR2 en moeilijk of niet te verenigen met de Nederlandse Regels voor de titelbeschrijving. Voorbeelden hiervan: - Structuur en interpunctie van de persoonsnameningangen wijken af van de FOBIDcatalogiseerregels, deel 3 (RT3). - Van RT3 afwijkende behandeling van voorvoegsels, vaste en losse toevoegingen, oude en buitenlandse namen. SLIM 3.0 4

5 2. Persoonsnameningangen 2.1 Problematiek Structuur en interpunctie van de persoonsnameningangen van MARC 21 hangen nauw samen met AACR2 en RDA. Dat geldt met name voor de wijze van behandelen van vaste en losse toevoegingen. Een en ander wijkt aanzienlijk af van RT3. Structuur en interpunctie De omschrijving van $c van tags X00 luidt: Titles and words associated with a name. In de nadere toelichting wordt het volgende geformuleerd: Includes qualifying information such as: titles designating rank, office, or nobility, e.g., Sir terms of address, e.g., Mrs. initials of an academic degree or denoting membership in an organization, e.g., F.L.A. a roman numeral used with a surname other words or phrases associated with the name, e.g., clockmaker, Saint. RT3, par. V 6 maakt bij persoonsnamen waarbij de voorna(a)m(en) in de ingang voorop staan (namen die geen achternaam bevatten), onderscheid tussen vaste toevoegingen en vrije toevoegingen. Uit de voorbeelden in de LC-MARC 21-tabel blijkt dat deze zonder onderscheid in $c opgenomen worden. Dat komt overeen met AACR2, 22.8.A1 en AACR2 kent het onderscheid tussen vaste en vrije toevoegingen niet (met uitzondering van patronimica (22.8B) en vorstennamen (22.8c) (een vaste toevoeging die met een nummer begint, komt in $b). De tekst van $c wordt van het voorafgaande subveld gescheiden door een komma. RT3 laat een vaste toevoeging zonder interpunctie volgen op de voorna(a)m(en) en zet een vrije toevoeging tussen ( ). Het onderscheid tussen vaste toevoegingen en vrije toevoegingen is relevant voor indexering en sortering. Voorbeelden MARC 21 AACR2/RDA RT #$aJohn,$cthe Baptist, John, the Baptist, Saint Johannes de Doper Saint #$aFrancis,$cof Assisi, Francis, of Assisi, Saint Franciscus van Assisi Saint #$aClovis,$cKing of the Franks. Clovis, King of the Franks Chlodovech (koning van de Franken) 100 0#$aAlexander,$cAphro Alexander, Aphrodisiensis Alexander Aphrodisiensis disiensis #$aAmbrosius, Ambrosius, Brother Ambrosius (Broeder) $cbrother #$aAmbrosius,$cCamal Ambrosius, Camaldulensis Ambrosius Camaldulensis dulensis #$aFrederick$bII,$cKing of Prussia. Frederick II, King of Prussia Friedrich II (koning van Pruisen) SLIM 3.0 5

6 Opmerking: Het gebruik van de komma voor de scheiding tussen naam en toevoeging is ongelukkig en verwarrend, omdat de komma ook gebruikt wordt voor de inversie bij namen waarbij de achternaam voorop staat in de ingang. Ook de voorgeschreven interpunctie die voorafgaat aan $d, toegevoegde leefjaren, hangt samen met AACR2/RDA en wijkt af van RT3. Voorbeelden MARC 21 AACR2/RDA RT #$aSmith, John, $d1837- Smith, John, Smith, John ( ) #$aJohn$bII Comnenus,$cEmperor of the East,$d John II Comnenus, Emperor of the East, Johannes II Comnenus (keizer van het Oosten ; ) Hetzelfde geldt voor $e, de rolaanduiding. Voorbeeld MARC 21 AACR2/RDA RT #$aSmith, Elsie,$d Smith, Elsie, , Smith, Elsie ( ) <ill.> 1945,$eillustrator. illustrator In de voorbeelden die aangetroffen worden in de LC-MARC 21-tabel komen nog veel meer afwijkingen van RT3 aan het licht die samenhangen met AACR2/RDA, maar die hebben geen relatie met de MARC-structuur als zodanig (b.v. naamsvormen van niet-westerse personen en personen uit Klassieke Oudheid en Middeleeuwen). 2.2 Overwegingen op basis van de boven weergegeven stand van zaken 1. Het is de vraag of het subtiele onderscheid tussen vaste en vrije toevoegingen bij persoonsnameningangen op voornaam in het huidige digitale tijdperk nog veel betekenis heeft. Het is zelfs de vraag of de op dit onderscheid gebaseerde sortering en indexering veel toepassing gevonden heeft. 2. De presentatie van toevoegingen, ook meervoudige, aan persoonsnamen in persoonsnameningangen volgens AACR2 en RDA, uitsluitend gescheiden door komma s, is bepaald niet aantrekkelijk. Maar op basis van de afzonderlijke subvelden van de X00-tags van MARC 21 kunnen betere en duidelijkere presentaties in publiekspresentaties gerealiseerd worden. Het grootste struikelblok lijkt de presentatie van de vaste toevoeging, van de voorafgaande voorna(a)m(en) gescheiden door een komma, waar interpunctie ongewenst is. 3. Gelet op het voornemen in Nederland over te gaan op RDA als komende internationale catalogiseerstandaard en op MARC 21 als nationaal en international uitwisselingsformaat, lijkt het onvermijdelijk ook de Nederlandse vormregels m.b.t. persoonsnameningangen daarmee in overeenstemming te brengen. Uitwisseling, matching en merging van records kunnen het niet SLIM 3.0 6

7 stellen zonder uniforme regels m.b.t. de vorm van ingangen en de uniforme onderbrenging van de naamselementen in de verschillende subvelden van de betrokken MARC-tags. 4. Een levensgroot probleem voor de uitwisseling blijft echter het gebruik van uiteenlopende persoonsnamenthesauri. Maar dat verdient een afzonderlijke beschouwing. SLIM 3.0 7

8 3. Voorstellen Voorgesteld wordt over te gaan op de RDA-regels voor persoonsnameningangen. Voorgesteld wordt voor de aanpassing van bestaande bibliografische records en thesaurusrecords aan de RDA-regels de haalbaarheid van retrospectieve catalogusconversie te laten onderzoeken door OCLC en andere bestandsbeheerders. SLIM 3.0 8

9 4. Consequenties 1. De Nederlandse titelbeschrijvers zullen moeten worden omgeschoold inzake de regels voor de persoonsnameningangen. 2. In het GGC en andere catalogusbestanden zullen retrospectieve catalogusconversies moeten worden ondernomen Voor zover de in deze notitie geformuleerde voorstellen en consequenties betrekking hebben op catalogiseerregels, dienen ze te worden doorgegeven aan de Richtlijnenwerkgroep van het RDA-project. 1 De RT3-kolom uit par. 2.1 gaat er na aanpassing aan de RDA-regels, maar met behoud van de eigen catalogiseertaal en thesaurusvorm in de presentatie als volgt uitzien: RT3 Johannes, de Doper Franciscus, van Assisi Chlodovech, koning van de Franken Alexander, Aphrodisiensis Ambrosius, Broeder Ambrosius, Camaldulensis Friedrich II, koning van Pruisen Smith, John, Johannes II Comnenus, keizer van het Oosten, Smith, Elsie, , illustrator SLIM 3.0 9