Klimaatrondetafel Omgeving en Natuur
|
|
- Jeroen Adam
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Klimaatrondetafel Omgeving en Natuur
2 Rondetafel Natuur & bos Sessie Sekwestratie / VOORMIDDAG Ivan Janssens Suzanna Lettens
3 Inhoud Voormiddag Klimaatbeleid Globale belang & belangrijkste principes Namiddag Praktische aspecten Veenbodem Oude Kapelle, West-Vlaanderen
4 1. Klimaatbeleid Land use, land use change and forestry LULUCF Een broeikasgas inventaris van emissies en opname van broeikasgassen, die het resultaat zijn van door de mens veroorzaakte veranderingen in landgebruik, landbeheer en bosbouw activiteiten. (UNFCCC) LULUCF bevat alle broeikasgasemissies naar de atmosfeer en opname van koolstof uit de atmsofeer die resulteert uit ons gebruik van bodems, bomen, planten, biomassa en hout. (EU)
5 1. Klimaatbeleid The Convention (UNFCCC, 1994) Vereist van alle landen die de conventie ondertekenden een jaarlijkse inventaris volgens standaard methode Kyoto Protocol (1997) LULUCF Activity Accounting in CP1 ( ) Accounting in CP2 ( ) Afforestation Reforestation Deforestation (ARD) Verplicht Verplicht Forest Management (FM) Inclusief houtproducten (HWP) Vrijwillig EU laat echter niet toe om FM in te zetten om 2020 targets te bereiken Verplicht t.o.v. forest management reference level (FMRL) CAP (3,5% van totale emissies)
6 1. Klimaatbeleid Paris agreement (2015) Tegen het eind van de eeuw: De opwarming onder de 2 C houden door de emissies te reduceren tot kleiner dan de natuurlijke sinks (én in een latere fase zelfs negatief te maken) Grotere flexibiliteit dankzij de reductiebijdragen (INDC s) die elke 5 jaar vernieuwd worden. LULUCF nog niet opgenomen, EU heeft echter wel deze ambitie voor de periode
7 2. Waarom slaan ecosystemen C op? Terrestrische ecosystemen nemen jaarlijks 120 Pg C op door fotosynthese en zouden, zonder verstoring, evenveel afgeven door ademhaling 120 Pg = 120 miljard ton = 12 keer de huidige emissies
8 2. Waarom slaan ecosystemen C op? Koolstofbalans van terrestrische ecosystemen is niet meer in evenwicht Ze nemen meer CO 2 op dan ze afgeven Netto sink = 30% van de emissies
9 2. Waarom slaan ecosystemen C op? Hoe komt dit? Door emissies stijgt de CO 2 concentratie in de atmosfeer Fotosynthese versnelt (CO 2 = 70%; N depositie = 10%; opwarming = 10%; S depositie; ) MAAR: afbraak van deze extra opgenomen C gebeurt pas veel later Zolang de emissies stijgen is er netto C-opname in onze ecosystemen
10 3. Globaal belang van land-sinks Landecosystemen nemen heel veel & steeds meer CO 2 op omdat de CO 2 concentratie nog steeds stijgt Data: GCP Source: CDIAC; NOAA-ESRL; Houghton et al 2012; Giglio et al 2013; Le Quéré et al 2015; Global Carbon Budget 2015
11 3. Globaal belang van land-sinks IPCC scenario s Source: Fuss et al 2014; CDIAC; Global Carbon Budget 2014
12 3. Globaal belang van land-sinks Zelfs met gigantische investering in renewables geraken we niet aan de doelstelling! (energiebehoefte groeit snel) Tenzij we de natuurlijke sinks stimuleren!!!
13 4. Waarom moet Vlaanderen meedoen? Vlaanderen is klein, dus kan geen belangrijke bijdrage leveren Maar: probleem is zo groot dat ook de kleine landen moeten helpen Bovendien: -we kunnen een voorbeeldrol spelen -winst is veel meer dan C- opslag (ecosysteem diensten)
14 4. Waarom moet Vlaanderen meedoen? Nog sterker: als we onze ecosysteemsinks niet verhogen door ander beheer zitten we met een probleem : ze worden sources en pompen nog meer C in de lucht (en ecosysteemdiensten gaan mee achteruit)
15 4. Waarom moet Vlaanderen meedoen? Huidige sink = gevolg van de stijgende CO 2 -concentratie Tegen eind van deze eeuw moet de concentratie dalen; Dus : ook fotosynthese daalt Maar: afbraak begint pas vele decennia later te dalen Sink wordt source; tenzij we onze ecosystemen beter beheren (over heel de wereld)
16 4. Waarom moet Vlaanderen meedoen? Huidige sink = gevolg van de stijgende CO 2 -concentratie Tegen eind van deze eeuw moet de concentratie dalen; Dus : ook fotosynthese daalt Bovendien: opwarming stimuleert afbraak meer dan fotosynthese Maar: afbraak begint pas vele decennia later te dalen Sink wordt source; tenzij we onze ecosystemen beter beheren (over heel de wereld) Sink wordt nog sneller source; tenzij we onze ecosystemen beter beheren
17 4. Waarom moet Vlaanderen meedoen? Niets doen = geen optie Globaal mogelijke extra sink: maximum 3 Pg C (emissies momenteel 10 Pg C)
18 Rondetafel Natuur & bos Sessie Sekwestratie / NAMIDDAG Ivan Janssens Suzanna Lettens
19 Hoe C-sinks verhogen? Twee manieren: Een groter areaal aan koolstofrijke gebieden Een grotere koolstofvoorraad creëren
20 Groter areaal C-rijke gebieden Behoud van carbon hot spots zoals veengebieden, natte vegetaties, en meer algemeen alle (semi-)natuurlijke vegetaties, inclusief bossen. Vermijden van emissies door behoud van de voorraad in biomassa en bodem Verdere opbouw van koolstofvoorraad Oude bossen blijven koolstof opslaan in bodem en biomassa tot een leeftijd van ca. 500 jaar In Vlaamse bossen nam de voorraad bodemkoolstof de afgelopen decennia toe
21 Groter areaal C-rijke gebieden C afname C toename (Ecosse model, Smith et al., 2009)
22 Groter areaal C-rijke gebieden Uitbreiding van de koolstofrijke gebieden: Effectieve klimaatmitigatiemaatregel Grote nood aan bosuitbreiding in Vlaanderen voor tal van redenen (recreatie, houtproductie, verbindingsfunctie, behoud biodiversiteit, milieukwaliteit verbeteren) Aanleg overstromingsgebieden en wetlands In Vlaanderen zijn de afname van het areaal permanent grasland & urbanisatie de belangrijkste recente veranderingen van landgebruik
23 Een grotere koolstofvoorraad Meer hout Meer humus in de bodem Meer houtproducten Meer humus: Plantenstrooisel wordt afgebroken tot CO 2 of omgezet in humus Humus = restproducten van microben, niet van planten! In een gezonde bodem gaat er meer strooisel omgezet worden in humus
24 Een grotere koolstofvoorraad Meer humus: Humus in de bodem: enkel de fractie die niet wordt gestabiliseerd kan worden afgebroken Stabilisatie bindingen met mineralen (klei>leem>>zand) bossen op zandbodems zullen nooit meer humus bevatten dan op leembodems Microben (maar vooral symbiotische schimmels) zorgen ervoor dat bodempartikels en organische materie aan elkaar gaan plakken (aggregaten) C wordt niet afgebroken (& waterinfintratie & retentie stijgen)
25 Een grotere koolstofvoorraad Beheer van bos en natuur Vernatten verhoogt de hoeveelheid humus door vertraagde afbraak in zuurstofarme omstandigheden Bij veengronden: ook rekening houden met CH 4 emissies Hogere soortenrijkdom verhoogt de C voorraad boven- en ondergronds Specifiek voor bossen: Oogstresten Oude onbeheerde bossen of intensief beheerde bossen met oogst?
26 Flux of humified organic carbon into the soil (t C/ha) Oogstresten: BASELINE 0% wood residues removed C RICH 0% wood residues removed Hoog en maximaal niveau van oogst leidt tot sterke afname van de C opname in de bodem, vooral voor naaldbos (Gobin et al., 2011) C POOR 25% wood residues &10% stumps removed WORST CASE 70% wood residues & 25% stumps removed
27 Landen slagen erin om tegelijkertijd hun bossen te gebruiken voor de productie van hout en bioenergie enerzijds en anderzijds de C sink op peil te houden. (Nabuurs et al., 2015, EFI)
28 Effecten van bosuitbreiding en bosbeheer hebben sinds 1750 niet geleid tot mitigatie in Europa (Naudts et al., 2015) Niet enkel koolstofsekwestratie, maar ook veranderingen in albedo en evapotranspiratie beïnvloeden de luchttemperatuur Temperatuursverandering door veranderingen in de boomsoortensamenstelling
29 Een grotere koolstofvoorraad Materiaal- en energiesubstitutie
30 Een grotere koolstofvoorraad Materiaalsubstitutie en cascadering Langlevende houtproducten Cascadering is het beste principe voor gebruik houtproducten Materiaalsubstitutie vervangen van energie-intensieve materialen door hout (CEI-Bois, 2010)
31 Een grotere koolstofvoorraad Energiesubstitutie Energie uit vers hout weinig interessante optie Energie als end-of-life uitstekend Vers hout ok voor restfracties, landschapshout Ook landbouwers kunnen baat hebben bij gecomposteerde restfracties (weinig P, veel C) In de nabije toekomst aantrekkelijke opties van bioraffinage
Reden = straalstroom
Europa juni2017 Reden = straalstroom Europa juni2017 Straalstroom ligt ten noorden Sterk hoge-drukgebied blokkeert de ligging van de straalstroom Straalstroom paar weken geblokkeerd Europa januari2017
Nadere informatieInleiding: LULUCF 31/01/2018 2
LULUCF-rapportering: berekening van de emissies en verwijderingen (sinks) van broeikasgassen door landgebruik, veranderingen in landgebruik en bosbouw Presentatie Minaraad 30 januari 2018 Soetkin Maene
Nadere informatieHet akkoord tussen EU Parlement en Raad i.v.m. LULUCF-doelstellingen en -rapportage voor
Het akkoord tussen EU Parlement en Raad i.v.m. LULUCF-doelstellingen en -rapportage voor Infomoment LULUCF MINA-raad Brussel, 30 januari 2018 Julien Matheys Afdeling EKG Dienst Klimaat EU engagement onder
Nadere informatieKlimaatbeleid en bodem C vastlegging
Klimaatbeleid en bodem C vastlegging Jan Peter Lesschen, Peter Kuikman, Martijn Root Wageningen Environmental Research (Alterra) Inhoud Introductie Klimaatbeleid Voorstel Europese Commissie Bodemkoolstof
Nadere informatieDe wereld kan op lange termijn alleen biologisch gevoed worden
De wereld kan op lange termijn alleen biologisch gevoed worden Jan Willem Erisman 10 oktober 2016 Stikstof (nutriënten) hebben goede en Te weinig slechte kanten Te veel Voor 1 kg zuivere stikstof is 135
Nadere informatieKlimaat-slim bosbeheer
Klimaat-slim bosbeheer Welke opties heb je als bosbeheerder? Mart-Jan Schelhaas 29 oktober 2018 Inhoud Achtergrond Wat is de relatie tussen koolstof en bos? Welke opties heb je als bosbeheerder? Wat doet
Nadere informatieBos/Houtproducten : een koolstofput
Bos/Houtproducten : een koolstofput CEI-BOIS, ROADMAP 2010, GEBASEERD OP EEN ARTIKEL VAN DR. IR. E. DEFAYS, BELGIAN WOODFORUM Broeikasgassen terugdringen kan enerzijds door de emissie van de broeikasgassen,
Nadere informatieEen bodemkoolstofkaart. als ondersteuning voor het internationale klimaat- en duurzameontwikkelingsbeleid
Een bodemkoolstofkaart als ondersteuning voor het internationale klimaat- en duurzameontwikkelingsbeleid Context Martien Swerts Vlaams Planbureau voor Omgeving Organische koolstof in de bodem Proxy voor
Nadere informatieeconomische mogelijkheden sociale omgeving ecologisch kapitaal verborgen kansen
economische mogelijkheden sociale omgeving ecologisch kapitaal verborgen kansen REDD+ een campagne voor bewustwording van suriname over haar grootste kapitaal Wat is duurzaam gebruik van het bos: Duurzaam
Nadere informatieMaatregelen voor koolstofopslag onder gras- en akkerland in Vlaanderen
Maatregelen voor koolstofopslag onder gras- en akkerland in Vlaanderen Tommy D Hose, Koen Willekens, Bart Vandecasteele, Victoria Nelissen, Thijs Vanden Nest en Greet Ruysschaert CriNglooP Collectief studienamiddag
Nadere informatieHet thema omvat vier domeinen die met behulp van modellen bestudeerd worden. De vier modellen functioneren onafhankelijk van elkaar.
Zwitsers milieurapport CO 2 -balans van de bosbouw en het houtbeleid in Zwitserland Bosbouw en houtindustrie dragen op verschillende manieren bij tot de vermindering van het broeikaseffect door de fixatie
Nadere informatieCopernicus Institute of Sustainable Development. Koe en klimaat. Dr. Jerry van Dijk Dr. Karin Rebel. Copernicus Institute of Sustainable Development
Copernicus Institute of Sustainable Development Koe en klimaat Dr. Jerry van Dijk Dr. Karin Rebel Inhoud presentatie Hoe zat het ook al weer met klimaatverandering? Broeikasgasemissies in Nederland Klimaatbeleid
Nadere informatieOpwarming aarde niet de schuld van het vee
focus juni 219 Opwarming aarde niet de schuld van het vee Europese landbouwhuisdieren hebben vrijwel geen aandeel in de opwarming van de aarde. Dat blijkt uit data van het Amerikaanse Carbon Dioxide Information
Nadere informatieImpact van verhoogde biomassaoogst op nutriëntenvoorraad
Impact van verhoogde biomassaoogst op nutriëntenvoorraad Luc De Keersmaeker INBO Afdeling Beheer en Duurzaam gebruik Onderzoeksgroep Ecosysteembeheer Inhoud Terminologie en definities (Luc) Summier: globale
Nadere informatieEmissies door de land- en tuinbouw en natuur - BKG. Rondetafel Klimaat, 20 juni 2016
Emissies door de land- en tuinbouw en natuur - BKG Rondetafel Klimaat, 20 juni 2016 Land- en tuinbouw / Natuur Veeteelt NH 3, CH 4, N 2 O, NO, NMVOS Kunstmest NH 3, N 2 O, NO Mestverwerking (vanaf 2000)
Nadere informatieKlimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering 8-10-2012. Klimaatverandering
Zonne-energie 2012: prijs 21 ct per kwh; 2020 prijs 12 ct kwh Groen rijden; energiehuizen, biologisch voedsel Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Stichting Stimular www.stimular.nl 010 238
Nadere informatieCarbon debt in NTA 8080?
Carbon debt in NTA 8080? Kan en moet het carbon debt concept worden geïntegreerd in de NTA 8080? Harry Croezen, senior consultant Hoofdvraag bij actualisering NTA 8080: Moet een criterium m.b.t. carbon
Nadere informatieBodem & Klimaat. Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer
Bodem & Klimaat Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer Jaartemperaturen en warmterecords in De Bilt sinds het begin van de metingen in 1706 Klimaatverandering KNMI scenarios Zomerse dagen Co de Naam
Nadere informatieHouten producten in de strijd tegen klimaatswijziging
Houten producten in de strijd tegen klimaatswijziging Meer hout voor een betere planeet Beleidsmakers zoeken allerlei manieren om broeikasgasemissies te verminderen. De rol van bossen en bosbouw vormt
Nadere informatieDe landbouwsector als essentieel onderdeel van het Vlaams- en Europees klimaatbeleid
De landbouwsector als essentieel onderdeel van het Vlaams- en Europees klimaatbeleid Rondetafel Transport en Klimaat Julien Matheys Afdeling Lucht Dienst Klimaat Tania Van Mierlo Afdeling Lucht, Hinder,
Nadere informatieVerklaring van Letland en Litouwen
Raad van de Europese Unie Brussel, 2 mei 2018 (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2016/0230 (COD) 8216/18 ADD 1 REV 1 CODEC 607 CLIMA 66 ENV 244 AGRI 185 FORETS 14 ONU 30 NOTA I/A-PUNT van: aan: Betreft:
Nadere informatieKoolstofcyclus in de zee. Stefan Schouten. NIOZ is part of the Netherlands Organisation for Scientific Research (NWO)
Koninklijk Royal Netherlands Nederlands Institute Instituut for voor Sea Research Zeeonderzoek Koolstofcyclus in de zee Stefan Schouten NIOZ is part of the Netherlands Organisation for Scientific Research
Nadere informatieEmissie broeikasgassen in Europa,
Indicator 11 januari 2011 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2009 nam de Europese uitstoot
Nadere informatieOrganische stof: stof tot nadenken
Wereld Bodemdag Organische stof: stof tot nadenken Steven Sleutel Universiteit Gent Vakgroep Bodembeheer Bodem organische stof (BOS) O,H C S P N Landbouwgrond organische koolstof (OC) voorraad 0-30cm Bron:
Nadere informatieKoolstofopslag onder grasland en andere bodembeheersmaatregelen
Koolstofopslag onder grasland en andere bodembeheersmaatregelen Tommy D Hose Greet Ruysschaert Tweede klimaatrondetafel "Landbouw en Visserij 3 oktober 2016 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Nadere informatieMaatregelen voor koolstofopslag onder gras- en akkerland in Vlaanderen
Maatregelen voor koolstofopslag onder gras- en akkerland in Vlaanderen MINARAAD - infomoment LULUCF 30 januari 2018 Tommy D Hose, Koen Willekens, Bart Vandecasteele, Victoria Nelissen, Thijs Vanden Nest
Nadere informatieHet Europese Emissiehandel systeem ( ETS) Speerpunt van het Europese klimaatbeleid Impact op de Europese Staalsector
Het Europese Emissiehandel systeem ( ETS) Speerpunt van het Europese klimaatbeleid Impact op de Europese Staalsector R. Mortier Opwarming is een natuurlijk verschijnsel Probleem : evenwicht is verstoord
Nadere informatieVERSLAG Klimaatrondetafel natuur en bos deel Sekwestratie
VERSLAG Klimaatrondetafel natuur en bos deel Sekwestratie /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// datum: 30 juni 2016 aanwezig: Ingrid Hontis (Fedustria),
Nadere informatieKlimaatslimme landbouw en het recht
Jonathan Verschuuren Actualiteitendag VMR 23 Maart 2017 Klimaatslimme landbouw en het recht Photocredit: GettyImages Landbouw en klimaatverandering: 3 uitdagingen 1. Terugdringen broeikasgasemissies Wereldwijde
Nadere informatieKlimaatslimme landbouw en het recht
Jonathan Verschuuren Actualiteitendag VMR 23 Maart 2017 Klimaatslimme landbouw en het recht Photocredit: GettyImages Landbouw en klimaatverandering: 3 uitdagingen 1. Terugdringen broeikasgasemissies Wereldwijde
Nadere informatieEcosysteemdiensten als ondersteuning van ecologische maatregelen. Katrien Van der Biest, Jan Staes, Dirk Vrebos en Patrick Meire
Ecosysteemdiensten als ondersteuning van ecologische maatregelen Katrien Van der Biest, Jan Staes, Dirk Vrebos en Patrick Meire Inleiding - 2020 = einde verlies biodiversiteit = biodiversiteit verhogen
Nadere informatieBIS Nederland Symposium 13 maart 2018
BIS Nederland Symposium 13 maart 2018 Karteren van organische stof in de bodem voor een duurzame toekomst Titia Mulder Soil Geography & Landscape group, Wageningen University Outline Internationale context
Nadere informatieMaatregelen voor bosherstel
Veldwerkplaats Voedselkwaliteit en biodiversiteit in bossen Maatregelen voor bosherstel Gert-Jan van Duinen Arnold van den Burg Conclusie OBN-onderzoek bossen Te hoge atmosferische stikstofdepositie Antropogene
Nadere informatieMogelijkheden voor koolstofvastlegging in de Nederlandse landbouw en natuur
Alterra is onderdeel van de internationale kennisorganisatie Wageningen UR (University & Research centre). De missie is To explore the potential of nature to improve the quality of life. Binnen Wageningen
Nadere informatieOrganische stof en klimaatverandering
Organische stof en klimaatverandering Inhoud: Betekenis bodem organische stof voor klimaat Permafrost carbon feedback Veen in Nederland Ko van Huissteden vrije universiteit amsterdam faculty of sciences
Nadere informatieBiodiversiteit, ecosysteemfuncties, en ecosysteemdiensten
Biodiversiteit, ecosysteemfuncties, en ecosysteemdiensten Luc De Meester Lab. Aquatische Ecologie en Evolutiebiologie KULeuven Laboratorium Aquatische Ecologie en Evolutiebiologie Biodiversiteit: : en
Nadere informatieWAAROM DUURZAAM BOSBEHEER?
WAAROM DUURZAAM BOSBEHEER? PEFC. HET KEURMERK VOOR DUURZAAM BOSBEHEER PRODUCTEN UIT HET BOS KOM JE OVERAL TEGEN PEFC, het keurmerk voor duurzaam bosbeheer, heeft als doel om duurzaam bosbeheer wereldwijd
Nadere informatieDuurzaamheid. Openbare wijkraad vergadering 15 nov 2018
Duurzaamheid Openbare wijkraad vergadering 15 nov 2018 Duurzaamheid Duurzaamheid Duurzame ontwikkeling is de ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van de toekomstige
Nadere informatieEnergie uit hout. Inzet van lokaal en niet-lokaal hout en borging van duurzaamheid. Your partner in bioenergy
Energie uit hout Inzet van lokaal en niet-lokaal hout en borging van duurzaamheid Auteur Datum Martijn Vis 31-10-2013 Your partner in bioenergy BTG Biomass Technology Group B.V. Bestaat 26 jaar 100% focus
Nadere informatieINTRODUCTIE WORKSHOP KROMME RIJNGEBIED
INTRODUCTIE WORKSHOP KROMME RIJNGEBIED 1 DOEL VAN DE DAG Onderwerp: Balans tussen verschillende landschapsfuncties binnen het Kromme Rijngebied Ochtendprogramma Duurzame intensivering Middagprogramma TALE/PROVIDE
Nadere informatieBroeikasgasemissies Landbouw en Visserij: cijfers en beleid
Broeikasgasemissies Landbouw en Visserij: cijfers en beleid Rondetafel Klimaat, 20/06/2016 Departement Landbouw en Visserij Inhoud (1) Waar wil Europa naartoe? (2) Waar staat Vlaanderen? Landbouw en visserij?
Nadere informatieIPCC voorspelt klimaatverandering en verdere zeespiegelstijging. Hoe erg is dat? November 15, 2009 2. Het hangt er vanaf hoe het verder gaat
Agri Business club Westland, 19 november 2009 IPCC voorspelt klimaatverandering en verdere zeespiegelstijging. Hoe erg is dat? November 15, 2009 2 Het hangt er vanaf hoe het verder gaat November 15, 2009
Nadere informatieVerbruik, duurzaamheid en beschikbaarheid biomassa
Verbruik, duurzaamheid en beschikbaarheid biomassa Martijn Boosten (Waddinxveen, 19 december 2017) Verbruik biomassa Herkomst biomassa Bij- en meestook Hernieuwbare energie en houtige biomassa Energieakkoord:
Nadere informatieAccumulatie van C en N gedurende successie in kalkrijke en kalkarme duinen
Veldwerkplaats, 16 juni2015 1 Accumulatie van C en N gedurende successie in kalkrijke en kalkarme duinen Yuki Fujita & Camiel Aggenbach 2 Overzicht Wat zijn Grijze duinen? Atmosferische N-depositie en
Nadere informatieBodemvruchtbaarheid. fundament onder voedselproductie. René Schils
Bodemvruchtbaarheid fundament onder voedselproductie René Schils Bodemvruchtbaarheid fundament onder voedselproductie Wat is bodemvruchtbaarheid? Waarom is bodemvruchtbaarheid belangrijk? Wat zijn de actuele
Nadere informatieONTWERPADVIES. NL In verscheidenheid verenigd NL. Europees Parlement 2016/0230(COD) van de Commissie industrie, onderzoek en energie
Europees Parlement 2014-2019 Commissie industrie, onderzoek en energie 2016/0230(COD) 1.3.2017 ONTWERPADVIES van de Commissie industrie, onderzoek en energie aan de Commissie milieubeheer, volksgezondheid
Nadere informatieLes Koolstofkringloop en broeikaseffect
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Basisles Koolstofkringloop en broeikaseffect Werkblad Les Koolstofkringloop en broeikaseffect Werkblad Zonlicht dat de aarde bereikt, zorgt ervoor dat het aardoppervlak warm
Nadere informatieSonEnergie, 25 maart 2019 Jacques Hagoort
SonEnergie, 25 maart 2019 Jacques Hagoort Klimaat & Klimaatverandering Gevolgen klimaatverandering Opwarming van de Aarde Broeikaseffect Klimaatmodellen An Inconvenient Truth VN - Akkoord van Parijs Nederlands
Nadere informatieHOUTSKELET BOUW VOOR EEN BETER KLIMAAT
HOUTSKELET BOUW VOOR EEN BETER KLIMAAT 2 4 3 1 5 6 IR. NELLE THYSEN, ONDERZOEKSTER BIJ HET TECHNISCH CENTRUM VAN DE HOUTNIJVERHEID De duurzaamheidscel van het TCHN heeft recent meer dan zestig studies
Nadere informatieKlimaatveranderingen 2014: Beperking van de klimaatverandering
5 de Evaluatierapport van het IPCC Bijdrage van Werkgroep III: Klimaatveranderingen 2014: Beperking van de klimaatverandering Belangrijkste punten van de "Samenvatting voor beleidsmakers" De bijdrage van
Nadere informatied) EUR-Lex 01aa75ed71a /DOC_1&format=PDF
Fiche 5: Verordening integratie LULUCF 1) Algemene gegevens a) Titel voorstel Voorstel voor een Verordening inzake de broeikasgasemissies en verwijderingen door landgebruik, veranderingen in landgebruik
Nadere informatieDe Aarde Zweet, Leuven 28 november IPCC voorspelt klimaatverandering en verdere zeespiegelstijging. Hoe erg is dat? December 1,
De Aarde Zweet, Leuven 28 november 2009 IPCC voorspelt klimaatverandering en verdere zeespiegelstijging. Hoe erg is dat? 2 Het hangt er vanaf hoe het verder gaat 1 1972 1976 4 2 Publieke opinie: De ijstijd
Nadere informatieOrganische stof in de bodem
Organische stof in de bodem Theorie C1 Wat is organische stof in de bodem? Organische stof in de bodem bestaat uit materiaal zoals bv. oogst- en plantenresten, compost en mest, maar ook het bodemleven
Nadere informatieKoolstof wordt teruggevonden in alle levende materie en in sedimenten, gesteenten, de oceanen en de lucht die we inademen.
Koolstofcyclus Samenvatting Koolstof wordt teruggevonden in alle levende materie en in sedimenten, gesteenten, de oceanen en de lucht die we inademen. Er is een uitwisseling van koolstof tussen oceanen,
Nadere informatieAMENDEMENTEN ingediend door de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid
11.9.2017 A8-0262/ 001-064 AMENDEMENTEN 001-064 ingediend door de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid Verslag Norbert Lins A8-0262/2017 Opname van broeikasgasemissies en verwijderingen
Nadere informatieKlimaatverandering en Ontwikkeling
Climate Klimaatverandering en Ontwikkeling BTC Infocyclus, 4 dec 2016 Julie Vandenberghe WWF Michel Roggo / WWF-Canon Index 1. Back to the basics: de wetenschap 2. Impact op het Zuiden 3. Internationale
Nadere informatieOnderzoek naar mogelijkheden voor natuurontwikkeling in de depressie van de Moervaart in relatie tot fosfor
Onderzoek naar mogelijkheden voor natuurontwikkeling in de depressie van de Moervaart in relatie tot fosfor Doelstelling Onderzoek naar geschiktheid van bodem voor natte natuur te creëren 72 ha open water
Nadere informatieEcosysteemdiensten. Blok 1 Mariene omgeving. Marieke Verweij (ProSea) Dag 1 de zee en mijn werk / 24 september Duurzaam werken op Zee
Ecosysteemdiensten Blok 1 Mariene omgeving Marieke Verweij (ProSea) Dag 1 de zee en mijn werk / Duurzaam werken op Zee NASA Duurzaam werken op zee 2 Maar al dat water is niet eindeloos veel We weten meer
Nadere informatieHoe gezond is het bos?
Hoe gezond is het bos? De bosvitaliteitsmeetnetten in Vlaanderen Geert Sioen (INBO) Arne Verstraeten (INBO) Vlaams Parlement 20 mei 2011 Internationaal kader 1979 UN/ECE Convention on Long-Range Transboundary
Nadere informatieklimaatverandering en zeespiegelstijging Klimaatverandering en klimaatscenario s Achtergronden Prof Dr Bart van den Hurk
Achtergronden Klimaatverandering en klimaatscenario s Prof Dr Bart van den Hurk Watis 06 hetmondiale klimaatprobleem? Klimaatverandering is van alle tijden Natuurlijke invloeden: Interne schommelingen
Nadere informatieBeschikbaarheid en duurzaamheid in EU
Beschikbaarheid en duurzaamheid in EU Wat doet Staatsbosbeheer? Wat gebeurt er in EU? Henk Wanningen Wat is Staatsbosbeheer? Verzelfstandigd overheidsbedrijf Areaal 265.000 ha Bos 100.000 ha Bos 27% NL-bos
Nadere informatiePACCO-PARAMETERS DO - DOSSOLVED OXYGEN EC- DE ELEKTRISCHE CONDUCTIVITEIT ORP- DE REDOXPOTENTIAAL T - DE TEMPERATUUR. PaccoParameters
PACCO-PARAMETERS PH DO - DOSSOLVED OXYGEN EC- DE ELEKTRISCHE CONDUCTIVITEIT ORP- DE REDOXPOTENTIAAL T - DE TEMPERATUUR PH De ph geeft de zuurtegraad van het water weer. Ze varieert doorgaans op een schaal
Nadere informatieOnderzoeksagenda Bossen en bosproducten
Onderzoeksagenda Bossen en bosproducten Joris Van Acker UGent - Woodlab Inleiding Enkele facts and figures over status, trends en stuurvariabelen voor bosproducten in Vlaamse bossen Inleiding Houtproductie
Nadere informatieBODEM ALS BASIS VOOR ECOSYSTEEMDIENSTEN
BODEM ALS BASIS VOOR ECOSYSTEEMDIENSTEN Jan Staes, Universiteit Antwerpen We weten nu dat bodems in feite unieke ecosystemen zijn. Gevormd door processen die lopen over honderden jaren. Maar in recente
Nadere informatieESD 2030 Vlaams perspectief. Pieter-Willem Lemmens Dienst Klimaat bij Departement LNE
ESD 2030 Vlaams perspectief Pieter-Willem Lemmens Dienst Klimaat bij Departement LNE Overzicht Context: EU doelstellingen voor 2030 Herziening ESD: een Vlaams/Belgisch perspectief De Vlaamse voorbereiding
Nadere informatieHet klimaat en onze bodem
Het klimaat en onze bodem Gera van Os, Lector duurzaam bodembeheer Het klimaat en onze bodem Ons klimaat verandert Wateroverlast Droogte Verzilting Klimaatakkoord Transitie is nodig voor adaptatie en mitigatie
Nadere informatieCO 2 in zoet water. source. sink? Jolanda Verspagen a, Maria Meijer a, Arie Vonk a, Jef Huisman a Ko van Huissteden b, Joshua Dean b, Han Dolman b
CO 2 in zoet water source of sink? Jolanda Verspagen a, Maria Meijer a, Arie Vonk a, Jef Huisman a Ko van Huissteden b, Joshua Dean b, Han Dolman b a UvA Freshwater and Marine Ecology b VU - Earth Sciences
Nadere informatieemissie broeikasgassen
Eco-efficiëntie van de industrie D index (=1) 12 11 1 9 8 7 6 5 21 22 23 24 26 27 26 bruto toegevoegde waarde totaal energiegebruik emissie fijn stof (M 2,5 ) emissie broeikasgassen emissie ozonprecursoren
Nadere informatieWereldwijde uitstoot CO2 dit jaar
1 van 5 7-12-2018 06:32 volkskrant.nl Wereldwijde uitstoot CO2 dit jaar weer toegenomen 6-8 minuten IJsklif in West-Groenland. Beeld Credit: Sarah Das / Woods Hole Oceanographic Institution De stijging
Nadere informatieMoving into new directions with REDD+
Moving into new directions with REDD+ Bossen overleg 5 juni 2013 Amsterdam Jan Willem den Besten Achtergrond 1.1 Miljard ton koolstof Drivers Locaal: scala aan actoren Internationaal: private sector Structureel:
Nadere informatieEUROPESE UNIE HET EUROPEES PARLEMENT
EUROPESE UNIE HET EUROPEES PARLEMENT DE RAAD Brussel, 3 april 2013 (OR. en) 2012/0042 (COD) PE-CONS 2/13 ENV 8 ONU 3 FORETS 1 AGRI 2 CODEC 10 OC 5 WETGEVINGSBESLUITEN EN ANDERE INSTRUMENTEN Betreft: BESLUIT
Nadere informatieKlimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014
Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014 Klimaateffectschetsboek Scheldemondraad: Actieplan Grensoverschrijdende klimaatbeleid, 11 september 2009 Interregproject
Nadere informatieLandbouw, partner in de strijd voor het klimaat Bas van Wesemael
Landbouw, partner in de strijd voor het klimaat Bas van Wesemael UCL Bodem organische stof bestaat voor ca. 58 % uit koolstof Behalve een rol van organische stof in klimaatsregulering: Bodemvruchtbaarheid
Nadere informatieBereken voor uw akker- en groentepercelen eenvoudig zelf: de organische koolstofevolutie de stikstof- en fosforbalans
Demetertool Vlaanderen is open ruimte Bereken voor uw akker- en groentepercelen eenvoudig zelf: de organische koolstofevolutie de stikstof- en fosforbalans LNE Groenbedekker Gele mosterd De online Demetertool
Nadere informatieMAATSCHAPPIJ ONDERSCHAT ERNST EN TAAIHEID KLIMAATPROBLEEM
MAATSCHAPPIJ ONDERSCHAT ERNST EN TAAIHEID KLIMAATPROBLEEM De maatschappelijke discussie over klimaatverandering wordt onvoldoende scherp gevoerd. Er wordt nauwelijks nagedacht over de ernst van de problematiek
Nadere informatieOrganisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar
17-1- Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar BODEM De Bodem Van Groot naar Klein tot zeer klein 2 1 17-1- Bodemprofiel Opbouw van de bodem Onaangeroerd = C Kleinste delen = 0 en A Poriënvolume
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 1. Inleiding Klimaatverandering is een urgent probleem waarmee de samenleving vrijwel dagelijks wordt geconfronteerd. De Conventie voor Klimaatverandering van de Verenigde Naties
Nadere informatieBetekenis van bos(beheer) in de Lage Landen? Kris Verheyen. Aanleiding
Betekenis van bos(beheer) in de Lage Landen? Kris Verheyen Aanleiding Inhoud presentatie Betekenis van bos in de Lage Landen Betekenis van bosbeheer in de Lage Landen Uitdagingen voor het bosbeheer Uitdagingen
Nadere informatieBossen en Biodiversiteit
Bossen en Biodiversiteit Kris Verheyen Labo Bos & Natuur, UGent www.fornalab.ugent.be Bossen en biodiversiteit: de Vlaamse context De Keersmaeker et al. (2001) +/- 150 000 ha (11%) Sterk versnipperd (2x)
Nadere informatieWat zijn de belangrijkste doelen en resultaten van de Readiness fase voor REDD+?
7 december 2016 ACHTERGROND INFORMATIE REDD+ Suriname behoort tot een heel kleine groep van landen, die zich kenmerken vanwege hun hoge bosbedekking, lage ontbossingsgraad (High Forest Cover, Low Deforestation
Nadere informatieNederlands bosbeheer in Europese context
Nederlands bosbeheer in Europese context Gert-Jan Nabuurs Studiedag, 24 september 2004 Met dank aan: European Forest Institute, CLUE model groep, Mart-Jan Schelhaas, Toon Helmink Gebaseerd op diverse projecten
Nadere informatieHoofdstuk 24 Ecosysteemdienst regulatie van het globaal klimaat
INBO.R.2014.1993545 Wetenschappelijke instelling van de Vlaamse overheid Natuurrapport - Toestand en trend van ecosystemen en ecosysteemdiensten in Vlaanderen TECHNISCH RAPPORT Hoofdstuk 24 Ecosysteemdienst
Nadere informatieKlimaatverandering. Opzet presentatie
Klimaatverandering Mondiaal en in Nederland J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd/in Europa
Nadere informatieKNMI 06 klimaatscenario s
KNMI 06 klimaatscenario s Stof tot nadenken? Opzet presentatie Klimaatverandering en het (versterkte) broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering De nieuwe KNMI-klimaatscenario s Mogelijke effecten 1
Nadere informatieEmissie broeikasgassen in Europa (EU-15),
Indicator 14 januari 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De emissie van broeikasgassen
Nadere informatieDUURZAME ENERGIE UIT BIOMASSA: kansen, knelpunten & dilemma s
Copernicus Institute of Sustainable Development DUURZAME ENERGIE UIT BIOMASSA: kansen, knelpunten & dilemma s Prof. Dr. Martin Junginger Provincie Utrecht, 20.2.2018 Vier onderwerpen 1. Inzet van biomassa
Nadere informatieEnergiebalans aarde: systeemgrens
Energiebalans aarde: systeemgrens Aarde Atmosfeer Energiebalans Boekhouden: wat gaat er door de systeemgrens? Wat zijn de uitgaande stromen? Wat zijn de ingaande stromen? Is er accumulatie? De aarde: Energie-instroom
Nadere informatieSamen bomen planten!
Samen bomen planten! vergroenen Elk jaar worden er 10 miljard bomen meer gekapt dan er worden aangeplant. Dit proces willen we omkeren. Via onze projecten in Nederland en in het buitenland hebben we al
Nadere informatieMaatschappelijke Kosten Baten Analyse Waarheen met het Veen
Maatschappelijke Kosten Baten Analyse Waarheen met het Veen Ernst Bos en Theo Vogelzang (LEI) Opgave LEI: Beoordeel peilstrategieën Groene Hart op basis van Maatschappelijke Kosten en Baten Opbouw presentatie:
Nadere informatieKlimaatverandering en onze voedselzekerheid
Klimaatverandering en onze voedselzekerheid Prof. Dr. Martin Kropff Rector Magnificus Wageningen University Vice-president Raad van Bestuur Wageningen UR Ons klimaat verandert Ons klimaat verandert Oplossingsrichtingen
Nadere informatieDe Energieboerderij 10/21/2011. Inhoudsopgave. toont duurzaamheid aan! Bio-energie: oplossing bij reststromen? Waarom Energieboerderij?
Inhoudsopgave De Energieboerderij Jan Kamp Wageningen UR (PPO-AGV) toont duurzaamheid aan! Waarom Energieboerderij? Opzet project Resultaten 2008 en 2009 Strategieën voor verbetering Waarom Energieboerderij?
Nadere informatieEffecten van toenemende warmte en CO 2 op het leven in zee
Effecten van toenemende warmte en CO 2 op het leven in zee Jack Middelburg Universiteit Utrecht Darwin Centrum voor Biogeologie Netherlands Earth System Science Centre 21 Oktober 2014 KNAW Oceaan in hoge
Nadere informatieLEVENSGEMEEN SCHAPPEN
LEVENSGEMEEN SCHAPPEN 1 E e n e i g e n h u i s, e e n p l e k o n d e r d e z o n Waarom groeien er geen klaprozen op het sportveld? Waarom leven er geen kwallen in de IJssel? Kunnen struisvogels wel
Nadere informatieINBRENG VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG. De waarnemend voorzitter van de commissie, Van Veldhoven
2017D19573 INBRENG VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG Binnen de vaste commissie voor Infrastructuur en Milieu hebben verschillende fracties de behoefte om vragen en opmerkingen voor te leggen aan de
Nadere informatieFactsheet klimaatverandering
Factsheet klimaatverandering 1. Klimaatverandering - wereldwijd De aarde is sinds het eind van de negentiende eeuw opgewarmd met gemiddeld 0,9 graden (PBL, KNMI). Oorzaken van klimaatverandering - Het
Nadere informatieDit notitieboekje is gedrukt op PEFC gecertificeerd papier.
Dit notitieboekje is gedrukt op PEFC gecertificeerd papier. NAAM ADRES WAAROM DUURZAAM BOSBEHEER? PEFC. HET KEURMERK VOOR DUURZAAM BOSBEHEER PEFC, het keurmerk voor duurzaam bosbeheer, heeft als doel om
Nadere informatiePERMAFROST DOOI IN SIBERIË. Jorien E. Vonk Geowetenschappen, Universiteit Utrecht Arctisch Centrum, Rijksuniversiteit Groningen
PERMAFROST DOOI IN SIBERIË Jorien E. Vonk Geowetenschappen, Universiteit Utrecht Arctisch Centrum, Rijksuniversiteit Groningen Vandaag Permafrost Koolstof in permafrost Klimaatverandering in poolgebieden
Nadere informatieFSC-gecertificeerde producten van SCA
FSC-gecertificeerde producten van SCA Wat is FSC? Forest Stewardship Council (FSC) is een onafhankelijke internationale organisatie die verantwoord bosbeheer stimuleert. FSC weegt de verschillende belangen
Nadere informatieHoutoogst in relatie tot nutriëntenvoorraden in bossen op droge zandgronden
Houtoogst in relatie tot nutriëntenvoorraden in bossen op droge zandgronden Anjo de Jong, Wim de Vries, Hans Kros and Joop Spijker Inhoud Achtergrond: zorg over verarming van de bodem door oogst tak- en
Nadere informatieKlimaatverandering. Opzet presentatie
Klimaatverandering Wat kunnen we in de toekomst verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd/in
Nadere informatie