veri ssel CIE Provinciale Staten van Overijssel

Transcriptie

1 veri ssel CIE Provinciale Staten van Overijssel Postadres Provincie Overijssel Postbus GB Zwolle Telefoon Telefax Uw kenmerk Uw brief Ons kenmerk Datum EMT/2006/ Bijlagen Doorkiesnummer Inlichtingen bij hr. A.K. Willigenburg Onderwerp Rapportage luchtkwaliteit 2005 en regionaal samenwerkingsprogramma De luchtkwaliteit staat sinds enkele jaren onder grote belangstelling. Jaarlijks stellen wij een rapportage luchtkwaliteit op om de ontwikkeling van de luchtkwaliteit te volgen en knelpunten te inventariseren. In de rapportage wordt de luchtkwaliteit ook enige achtergrondinformatie gegeven. U kunt de rapportage raadplegen via het Staten Informatie Systeem. Normen voor luchtkwaliteit. De luchtkwaliteit in Europa dient te voldoen aan een minimumkwaliteit. Hiervoor zijn Europese normen vastgesteld, die in Nederland zijn geimplementeerd door middel van het Besluit luchtkwaliteit. Het Besluit luchtkwaliteit verplicht gemeenten en provincies om onderzoek te doen naar de luchtkwaliteit. Ook moeten alle overheidsbesluiten die gevolgen kunnen hebben voor de luchtkwaliteit worden getoetst aan de normen voor luchtkwaliteit. In de praktijk zijn dit vooral milieuvergunningen en bestemmingsplannen. Consequenties overschrijdingen normen. De luchtkwaliteit in Overijssel voldoet nog niet aan de normen van het Besluit luchtkwaliteit. Er vinden overschrijdingen plaats van de grenswaarden voor fijn stof en stikstofdioxide. De overschrijdingen vinden plaats in de directe nabijheid van drukke wegen. Omdat de luchtkwaliteit nog niet voldoet aan de normen heeft dit consequenties voor het doorgaan van ruimtelijke ontwikkelingen zoals de aanleg van bedrijventerreinen en woningbouwprojecten. In de gemeenten Deventer en Zwolle komen dermate grote overschrijdingen voor dat de gemeenten een plan ter verbetering van de luchtkwaliteit moeten opstellen. Bij correspondentie graag ons kenmerk vermelden. RABO Zwolle Per 24 juni 2006 heeft de provincie nieuwe telefoonnummers en adressen. Het nieuwe algemene nummer is , het adres postbus@overijssel.nl. Bezoekadres Luttenbergstraat 2 Zwolle

2 Activiteiten. Om de problemen met de luchtkwaliteit op te lossen ondernemen wij het volgende. Om te bevorderen dat bij de besluitvorming over ruimtelijke projecten voldoende rekening wordt gehouden met de luchtkwaliteit is een aanpassing van de "Handreiking en beoordeling ruimtelijke plannen" in voorbereiding. Veel besluiten worden door de Raad van State vernietigd vanwege een gebrekkige onderbouwing. Met de aanpassing van de handreiking wordt geprobeerd dit te voorkomen. De gemeenten Deventer en Zwolle worden door de provincie financieel gesteund bij de voorbereiding van luchtkwaliteitsplannen. Overijssel is betrokken bij het opstellen van een Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit. Het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM) voert hierover de regie. Het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit bestaat uit nationale maatregelen, regionale maatregelen en lokale maatregelen. Nationaal Samenwerkingsprogramma luchtkwaliteit. Het Ministerie van VROM wil met Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit aantonen dat zelfs met alle mogelijke maatregelen niet aan de Europese normen kan worden voldaan. Het Ministerie van VROM heeft daarmee een argument om uitstel te krijgen voor het halen van de Europese luchtkwaliteitsnormen. De verwachting bestaat dat er bij het vaststellen van de nieuwe Europese richtlijn voor luchtkwaliteit vijf jaar uitstel gekregen kan worden. Verder worden grote projecten in het programma gecompenseerd met maatregelen. De belemmeringen voor ruimtelijke ontwikkelingen worden daarmee verkleind. Het Nationaal Samenwerkingsprogramma luchtkwaliteit heeft ook als doel bestaande overschrijdingssituaties te saneren. Als gevolg van de vervroegde Tweede Kamerverkiezingen en vanwege de besluitvorming in Brussel over een nieuwe Europese richtlijn voor luchtkwaliteit, gaat het proces om te komen tot een Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit en de wijziging van de Wet milieubeheer met veel onzekerheden gepaard. Regionaal Samenwerkingsprogramma luchtkwaliteit voor Overijssel. De provincies hebben een coordinerende taak bij het opstellen van regionale samenwerkingsprogramma's die onderdeel uit gaan maken van het Nationaal Samenwerkingsprogramma. Deelname van Overijssel heeft als voordeel dat de belemmeringen voor grote projecten worden verkleind en dat er aanspraak gemaakt kan worden op geld van het rijk voor lokale maatregelen. De maatregelen die door de provincie en de gemeenten Deventer en Zwolle worden getroffen worden opgenomen in een Regionaal Samenwerkingsprogramma. Er wordt samengewerkt met Zwolle en Deventer omdat uit de rapportages blijkt dat zich daar de grootste knelpunten bevinden. Het programma bevat die maatregelen die nodig zijn om voor 2010 aan de normen voor fijn stof en voor 2015 aan de normen voor stikstofdioxide te kunnen voldoen. """N Gedep\teerde Staten van Overijssel, secretans.

3 Rapportage luchtkwaliteit 2005 De luchtkwaliteit in Overijssel september 2006

4 Gezondheid en Milieu Rapportage luchtkwaliteit 2005 De luchtkwaliteit in Overijssel Eenheid EMT september 2006

5 Colofon Datum september 2006 Oplage 100 Auteur A.K. Willigenburg Inlichtingen bij dhr. A.K. Willigenburg telefoon Adresgegevens Provincie Overijssel Luttenbergstraat 2 Postbus GB Zwolle Telefoon Fax postbus@overijssel.nl

6 Inhoudsopgave 1 Inleiding 6 2 Resultaten en beoordeling voor het jaar Stikstofdioxide Jaargemiddelde concentraties NO Uurgemiddelde concentratie van NO Fijn stof Jaargemiddelde concentraties PM uurgemiddelde concentraties van PM Benzeen Koolmonoxide Zwaveldioxide (SO 2 ) Lood (Pb) 11 3 Achtergrondinformatie Algemene gegevens over de provincie en haar omgeving Ontwikkeling van de luchtkwaliteit Ontwikkeling van de normstelling voor luchtkwaliteit Ontwikkeling van de nationale wetgeving voor luchtkwaliteit PLannen Luchtkwaliteitsplannen gemeenten Maatregelen provincie Overijssel Gebiedsprogramma Provincie Overijssel 18 5 Conclusies 19 Bijlagen Bijlage 1: Normen Besluit luchtkwaliteit voor 2005 Bijlage 2: Overschrijdingen 24-uursgemiddelde grenswaarde fijn stof Bijlage 3: Overschrijdingen grenswaarde jaargemiddelde concentratie stikstofdioxide Rapportage luchtkwaliteit

7 Samenvatting Dit rapport betreft de rapportage over de luchtkwaliteit van de provincie Overijssel voor het jaar Resultaten Berekeningen 13 Overijsselse gemeenten hebben bekeken of er sprake is van overschrijdingen van de wettelijke luchtkwaliteitsnormen in het Besluit luchtkwaliteit voor de luchtverontreinigende stoffen: stikstofdioxide (NO 2 ), koolmonoxide (CO), fijn stof (PM 10 ), benzeen (C 6 H 6 ), zwaveldioxide (SO2) en lood (Pb). 6 Gemeenten hebben ook een rapportage opgesteld, waaronder de 5 grootste steden in Overijssel. De overige gemeenten hebben op basis van onderzoeken ten behoeve van bestemmingsplannen geconcludeerd dat er geen overschrijdingen hebben plaatsgevonden in Daarnaast hebben de provincie en Rijkswaterstaat voor respectievelijk de provinciale en de rijkswegen berekeningen uitgevoerd. Fijn stof en stikstofdioxide Er zijn de volgende overschrijdingen van luchtkwaliteitsnormen geconstateerd. Grenswaarde Jaargemiddelde NO 2 Plandrempel Jaargemiddelde NO 2 Grenswaarde 24- uurs-gemiddelde PM10 Almelo Ja Nee Ja Nee Dalfsen Nee Nee Nee Nee Deventer Ja Ja Ja Ja Enschede Ja Nee Ja Nee Hengelo Nee Nee Ja Nee Haaksbergen Ja Nee Ja Nee Hardenberg Nee Nee Nee Nee Hof van Twente Nee Nee Nee Nee Kampen Nee Nee Nee Nee Olst-Wijhe Nee Nee Nee Nee Ommen Nee Nee Nee Nee Raalte Nee Nee Nee Nee Twenterand Nee Nee Nee Nee Zwolle Ja Ja ja nee Provinciale wegen Ja Nee Ja nee Rijkswegen Ja Ja Ja Ja Grenswaarde jaargemiddelde PM10 De oorzaak van de overschrijding(en) met betrekking tot NO 2 is het verkeer. Met betrekking tot PM10 speelt ook de hoge achtergrondconcentratie ook een belangrijke rol. Benzeen, CO, zwaveldioxide en lood In de provincie doen zich geen situaties voor met zeer drukke wegen en stagnerend verkeer, daarnaast zijn er ook geen grote slecht geventileerde grote parkeergarages aanwezig. Er bestaat daarom geen vermoeden dat voor benzeen en CO de wettelijke grenswaarden worden overschreden. In de provincie bevinden zich geen energiecentrales en petrochemische bedrijven op korte afstand van woonkernen of gevoelige locaties. Er bestaat daarom geen vermoeden dat het aantal overschrijdingen van de uurgemiddelde en 24-uurgemiddelde concentraties van SO2 van de wettelijke grenswaarden (350 μg/m3 en 125 μg/m3) worden overschreden en groter zijn dan de wettelijke aantallen 24 en 3. Door de afwezigheid van specifieke bronnen bestaat er geen vermoeden dat in de provincie de wettelijke luchtkwaliteitsnorm voor de jaargemiddelde concentratie van lood (0,5 μg/m3) wordt overschreden. 4 Rapportage luchtkwaliteit 2005

8 Achtergrondinformatie Dalende trend concentraties fijn stof en stikstofdioxide De verbetering van de luchtkwaliteit die de laatste jaren is vertoond zet zich ook in 2005 door. Dit geldt zowel voor de fijn stof concentraties als voor de concentraties van stikstofdioxide. Met de fijn stof concentraties is iets bijzonders aan de hand. Volgens het Nationaal Natuur- en Milieu Planbureau (MNP) zijn er sterke aanwijzingen dat de huidige fijnstofconcentratie in Nederland 10-15% lager is dan eerder werd aangenomen. De dagnorm wordt op steeds minder plaatsen overschreden. De gezondheidseffecten door fijn stof veranderen nauwelijks door deze nieuwe inzichten, omdar er geen veilige waarde bestaat waaronder geen gezondsheidseffecten optreden. Nieuwe Europese normen waarschijnlijk Op basis van de Thematische Strategie voor luchtkwaliteit van de Europese Commissie is er besluitvorming gestart over nieuwe Europese normen voor luchtkwaliteit. Het ziet ernaar uit dat in 2015 er een bindende grenswaarde zal zijn voor een fijnere fractie fijn stof (PM 2.5) en dat er uitstel komt voor het halen van de huidige fijn stof norm (PM10) tot Wat de nieuwe norm voor PM2,5 betekent voor Overijssel is nog niet duidelijk, omdat daar nog geen meetgegevens over beschikbaar zijn. Het uitstel voor het voldoen aan de norm voor PM10 tot 2010 is ook voor Overijssel noodzakelijk. Ook in Overijssel wordt nog niet voldaan aan normen. Nieuwe nationale regelgeving Het kabinet heeft een wetsvoorstel aan de Tweede Kamer gestuurd voor het aanpassen van de regelgeving voor luchtkwaliteit. De kern van het wetsvoorstel is het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). In het NSL worden alle nationale, regionale en lokale maatregelen opgenomen om nieuwe grote projecten te compenseren en om bestaande knelpunten op te lossen. Overijssel zal ook een gebiedsprogramma vaststellen als inbreng voor het NSL. Met het wetsvoorstel wordt ook een zogenaamde 'flexibele koppeling' geïntroduceerd. Nederland heeft in de wetgeving ruimtelijke ordening en de normen voor luchtkwaliteit aan elkaar gekoppeld. In het wetsvoorstel wordt een onderscheid gemaakt tussen projecten die wel en niet in betekenende mate bijdragen aan de luchtkwaliteit. Projecten die niet in betekenende mate bijdragen hoeven niet meer getoetst te worden aan de normen. Plannen De gemeente Deventer heeft een plan opgesteld met maatregelen ter verbetering van de luchtkwaliteit. Zwolle is daarmee ook gestart. De gemeenten worden daarbij financieel ondersteund door de provincie. De provincie heeft een aantal maatregelen getroffen ter verbetering van de luchtkwaliteit. Er is een subsidieregeling voor het inbouwen van roetfilters ingesteld, het eigen wagenpark wordt schoner en er zijn eisen gesteld bij de concessieverlening voor openbaar vervoer. De maatregelen worden opgenomen in een gebiedsprogramma Conclusies In 2005 zijn er minder overschrijdingen van grenswaarden voor fijn stof en stikstofdioxide geconstateerd dan in 2003 en Er zijn slechts twee overschrijdingen van de grenswaarde voor de jaargemiddelde concentratie van fijn stof geconstateerd. In de gemeenten Deventer en Zwolle zijn opnieuw overschrijdingen van de plandrempel voor stikstofdioxide geconstateerd. Er worden plannen opgesteld door de gemeente Deventer en Zwolle ter verbetering van de luchtkwaliteit. De provincie Overijssel treft ook zelf maatregelen. De regionale en lokale maatregelen worden in een gebiedsprogramma opgenomen. Het gebiedsprogramma gaat deel uit maken van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). De regelgeving voor luchtkwaliteit blijft in beweging. Het kabinet heeft een wetsvoorstel naar de Tweede Kamer gestuurd. Op Europees niveau wordt gesproken over nieuwe normen voor luchtkwaliteit en uitstel voor het halen van de fijn stof norm tot 2010 (is nu 2005). Rapportage luchtkwaliteit

9 1 Inleiding In dit rapport wordt de luchtkwaliteit van de provincie Overijssel beschreven voor het jaar Uit deze rapportage blijkt of de provincie aan de wettelijke luchtkwaliteitsnormen in het Besluit luchtkwaliteit voor stikstofdioxide (NO 2 ), fijn stof (PM 10 ), benzeen (C 6 H 6 ) en koolmonoxide (CO) voldoet. Berekeningen worden veelal uitgevoerd voor die locaties waar een vermoeden bestaat dat de luchtkwaliteitsnorm voor tenminste één van de verontreinigende stoffen zou kunnen worden overschreden. Daarnaast wordt in deze rapportage enige achtergrondinformatie gegeven. De rapportageplicht in het Besluit luchtkwaliteit heeft betrekking op plaatsen waar naar redelijke verwachting mensen blootgesteld staan aan luchtverontreiniging. De luchtkwaliteitsnormen zijn vastgelegd in de vorm van grenswaarden, plandrempels en alarmdrempels. Indien de plandrempel niet wordt overschreden voldoet de luchtkwaliteit vermoedelijk op tijd aan de wettelijke norm. Indien de grenswaarde wel wordt overschreden maar de voor dat jaar geldende plandrempel niet is de verwachting dat de luchtkwaliteit zal verbeteren door het effect van generieke maatregelen. Gemeenten hoeven dan geen lokale maatregelen te treffen maar moeten voor die locaties wel jaarlijks de luchtkwaliteit vaststellen. Bij overschrijden van plandrempels zijn er wel lokale maatregelen nodig. Hiervoor stelt de gemeente een luchtkwaliteitsplan op en voert maatregelen uit om op termijn aan de wettelijke norm te voldoen. De gevolgen van luchtverontreiniging kunnen zijn schade aan de gezondheid van mensen en dieren, en schade aan planten en gebouwen. NO 2 en PM 10 veroorzaken gezondheidsklachten en versterken hooikoorts, allergische en astmatische problemen. Benzeen is tevens kankerverwekkend. De voornaamste bronnen van luchtverontreiniging zijn wegverkeer, industriële bedrijven en de landbouw. NO 2 -emissie wordt voornamelijk veroorzaakt door snelrijdende en optrekkende auto s, bussen en vrachtwagens. Benzeen- en CO-emissies komen voornamelijk vrij bij stagnerend verkeer. De bronnen voor fijn stof zijn zeer divers: o.a. verkeer, industrie; en natuurlijke bronnen. 6 Rapportage luchtkwaliteit 2005

10 2 Resultaten en beoordeling voor het jaar 2005 In dit hoofdstuk zullen achtereenvolgens overzichten worden gegeven van de concentraties en de opgetreden overschrijdingen van grenswaarden en plandrempels van de stoffen: NO 2, PM 10, benzeen, CO, SO2 en Pb. Toetsing van de berekende en gemeten concentraties gebeurd aan de grenswaarden en plandrempels aangegeven in het Besluit luchtkwaliteit Een overzicht van de grenswaarden en plandrempels zijn opgenomen in bijlage x. Modellen Als verspreidingsmodel is voor de provinciale en gemeentelijke wegen CAR II versie 5.0 gebruikt. De gemeenten in Twente die hebben gerapporteerd hebben gebruikgemaakt van Verkeersmilieukaart regio Twente. De provincie Overijssel heeft gebruik gemaakt van het verkeersmodel met mechanische telpunten met NSM (Nieuw Simultaan Model). Rapportages De resultaten zijn gebaseerd op de rapportages van de gemeenten Almelo, Haaksbergen, Deventer, Enschede, Hengelo en Zwolle. Voor provinciale wegen is de luchtkwaliteit bepaald op 5 meter van de as van de weg. Voor rijkswegen is de luchtkwaliteit bepaald in het gebied tot meter tot de wegrand. De gemeente Dalfsen geeft aan dat er geen vermoedens zijn dat er overschrijdingen van normen op het grondgebeid van Dalfsen zijn. De gemeente Hardenberg geeft aan dat er op basis van onderzoek ten behoeve van een bestemmingsplanprocedure geen indicatie bestaat dat er grenswaarden worden overschreden. De gemeente Hof van Twente concludeert op basis van onderzoeken die uitgevoerd zijn ten behoeve van bestemmingsplannen dat er geen knelpunten worden verwacht langs gemeentelijke wegen. De gemeente Kampen heeft aangegeven geen overschrijdingen te hebben geconstateerd. De gemeente Olst-Wijhe heeft per brief aangegeven geen overschrijdingen te verwachten. De gemeente Ommen heeft bestaande onderzoeken bij bestemmingsplannen toegezonden, omdat deze onderzoeken voldoende zijn om eventuele knelpunten te signaleren. De gemeente Ommen verwacht op basis van deze onderzoeken geen overschrijding van grenswaarden. De gemeente Raalte geeft per brief aan dat uit onderzoeken in het kader van ruimtelijke ontwikkelingen geen overschrijdingen zijn vastgesteld. De gemeente Twenterand heeft per brief aangegeven dat zij geen overschrijdingen hebben geconstateerd. De gemeente Twenterand baseert dit op drie onderzoeken die zijn uitgevoerd ten behoeve van ruimtelijke ontwikkelingen in de gemeente. Rapportage luchtkwaliteit

11 2.1 Stikstofdioxide Jaargemiddelde concentraties NO 2 In de tabellen hieronder zijn de gemeenten waar overschrijdingen hebben plaatsgevonden weergegeven. Tevens is aangegeven in hoeverre er normen worden overschreden langs provinciale wegen. Een volledige opsomming van de wegen waar grenswaarden worden overschreden zijn te vinden in bijlage 3. Concentratie [μg/m3] Wegvaklengte in meters aantal woningen Gemeente Almelo Onbekend Gemeente Deventer Gemeente Enschede Gemeente Haaksbergen Gemeente Zwolle Onbekend Provinciale wegen Onbekend Rijksweg A1, knooppunt Buren onbekend onbekend Tabel 1: plaatsen waar de jaargemiddelde concentratie van NO 2 de grenswaarde (40 mg/m3) heeft overschreden Concentratie [μg/m3] Wegvaklengte in meters aantal woningen Deventer, Deventerweg Deventer, Handelskade Deventer, Hanzeweg Deventer, Zutphenseweg Zwolle, Stationsweg onbekend Rijksweg A1, knooppunt Buren 52 onbekend onbekend Rijksweg A1, knooppunt Azelo 51 onbekend onbekend Tabel 2: plaatsen waar de jaargemiddelde concentratie van NO 2 naast de grenswaarde ook de plandrempel (50 μg/m 3 ) heeft overschreden. 1 De gemeente Almelo heeft de luchtkwaliteit op maatgevende punten vastgesteld. 2 Vastgesteld op 5 meter van de wegas. Dichtstbijgelegen woning op 18 meter 8 Rapportage luchtkwaliteit 2005

12 De oorzaak van de overschrijding(en) met betrekking tot NO 2 is in alle gevallen het verkeer. In de gemeenten Deventer en Zwolle zijn overschrijdingen aangetroffen van de plandrempel. Op basis van rapportages van voorgaande jaren waren deze gemeenten al verplicht een plan op te stellen ter verbetering van de luchtkwaliteit Uurgemiddelde concentratie van NO 2 Voor zeer drukke wegen (> voertuigen per etmaal) geldt een specifieke grenswaarde voor de uurgemiddelde concentratie (260 ug/3). Uitsluitend bij de Stationsweg in Zwolle is een overschrijding van de grenswaarde geconstateerd. 2.2 Fijn stof Ten opzichte van het rapportagejaar 2004 is het aantal plaatsen met overschrijding van de grenswaarde en van de plandrempel van de 24 uurgemiddelde concentraties afgenomen. Op 8 augustus 2005 is een nieuwe meetregeling voor luchtkwaliteit in werking getreden. Daarin wordt o.a. geregeld hoeveel fijn stof van natuurlijke oorsprong mag worden afgetrokken van de fijn stof-concentraties in de lucht. Dit wordt wel de 'zeezout-aftrek' genoemd. De beoordeling is gebeurd met inbegrip van de zeezout-aftrek Jaargemiddelde concentraties PM 10 Voor het jaar 2005 is er uitsluitend een overschrijding van de grenswaarde voor de jaargemiddelde concentratie van fijn stof geconstateerd in de gemeente Deventer. Concentratie Wegvaklengte in meters aantal woningen Gemeente Deventer, Deventerweg Rijksweg A1, knooppunt Buren 41 onbekend onbekend Tabel 3: plaats waar de jaargemiddelde concentratie fijn stof de grenswaarde(40μg/m 3 ) heeft overschreden uurgemiddelde concentraties van PM 10 In tabel 4 zijn die plaatsen opgenomen en nader gespecificeerd waar de 24-uursgemiddelde concentratie meer dan 35 maal de grenswaarde of de plandrempel overschrijdt. Op basis van de meetregeling luchtkwaliteit kunnen de 24-uursgemiddelde concentraties gecorrigeerd voor het aandeel zeezout. In de tabel is het corrigeerde aantal overschrijdingen weergegeven. Een volledig overzicht van wegen waarlangs de grenswaarde is overschreden is te vinden in bijlage 2. In de tabel is per gemeente de overschrijding en de lengte van het wegvak weergegeven. Zomogelijk is ook het aantal blootgestelde woningen weergegeven. Rapportage luchtkwaliteit

13 Aantal overschrijdingen Wegvaklengte in meters aantal woningen Gemeente Almelo Totaal Onbekend Gemeente Deventer Totaal Totaal Gemeente Enschede Totaal Totaal 658 Gemeente Haaksbergen Totaal 970 Geen Gemeente Hengelo Totaal Geen Gemeente Zwolle Totaal Onbekend Provinciale wegen Totaal 505 Onbekend Rijkswegen Totaal 600 onbekend Tabel 4: plaatsen waar het aantal 24-uurgemiddelde concentraties van PM 10 dat de grenswaarde (50 μg/m 3 ) heeft overschreden groter is dan het wettelijke toegestane aantal Benzeen In de provincie doen zich geen situaties voor met dermate drukke wegen en stagnerend verkeer dat dit overschrijdingen van de normen voor Benzeen tot gevolg heeft. Daarnaast zijn er ook geen grote slecht geventileerde grote parkeergarages aanwezig. Er bestaat daarom geen vermoeden dat voor benzeen de wettelijke grenswaarde voor de jaargemiddelde concentratie (10 μg/m 3 ) wordt overschreden. 2.4 Koolmonoxide De gemeenten in de provincie hebben gerapporteerd dat voor CO geen overschrijdingen zijn vastgesteld van de wettelijke luchtkwaliteitsnorm (6000 μg/m 3 98 percentiel van de 8-uur-gemiddelde concentraties). Ook op basis van provinciale gegevens zijn geen overschrijdingen geconstateerd. 2.5 Zwaveldioxide (SO 2 ) In de provincie bevinden zich geen energiecentrales en petrochemische bedrijven op korte afstand van woonkernen of gevoelige locaties. Er bestaat daarom geen vermoeden dat het aantal overschrijdingen van de uurgemiddelde en 24-uurgemiddelde concentraties van SO 2 van de wettelijke grenswaarden (350 μg/m 3 en 125 μg/m 3 ) worden overschreden en groter zijn dan de wettelijke aantallen 24 en Rapportage luchtkwaliteit 2005

14 2.6 Lood (Pb) Door de afwezigheid van specifieke bronnen bestaat er geen vermoeden dat in de provincie de wettelijke luchtkwaliteitsnorm voor de jaargemiddelde concentratie van lood (0,5 μg/m 3 ) wordt overschreden. Rapportage luchtkwaliteit

15 3 Achtergrondinformatie 3.1 Algemene gegevens over de provincie en haar omgeving. In de provincie Overijssel woonden in inwoners 3 verdeeld over ruim 200 woonkernen. Van de bevolking woont 59% in gemeenten met meer dan inwoners (Zwolle, Deventer, Almelo, Hengelo, Enschede, Kampen, Steenwijkerland, Hardenberg). De belangrijkste drukke hoofdwegen die woongebieden (op korte afstand) doorkruisen zijn rijksweg A28 ter hoogte van Zwolle en de rijksweg A1 ter hoogte van Hengelo. Een agglomeratie is volgens art. 1 van het Besluit Luchtkwaliteit een stedelijk gebied met tenminste inwoners. In Overijssel zijn geen agglomeraties aanwezig. In de provincie zijn er geen industriële bronnen waarvan een overschrijding van de grenswaarden te verwachten valt. Gemeente inwonertal gemeente inwonertal gemeente inwonertal Almelo Hengelo (O.) Staphorst Borne Hof van Twente Steenwijkerland Dalfsen Kampen Tubbergen Deventer Losser Twenterand Dinkelland Oldenzaal Wierden Enschede Olst-Wijhe Zwartewaterland Haaksbergen Ommen Zwolle Hardenberg Raalte Hellendoorn Rijssen-Holten Tabel 5: Inwonertal gemeenten per (Bron: Statline CBS: 2005) 3.2 Ontwikkeling van de luchtkwaliteit Landelijk meetnet luchtkwaliteit Het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit (LML) bestaat uit 47 meetlocaties verspreid over heel Nederland. Op vrijwel iedere meetlocatie is een meetbehuizing opgesteld waarin en/of waarnaast zich één of meerdere meetopstellingen bevinden. Het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit zorgt voor de continue monitoring van de milieukwaliteit in het luchtcompartiment. De metingen dienen ter toetsing van de luchtkwaliteit aan gestelde normen, samen met modellen, ter ondersteuning van de algemene beschrijving van de luchtkwaliteit op nationale, regionale en lokale schaal. 3 CBS 2005 gegevens 12 Rapportage luchtkwaliteit 2005

16 In Overijssel zijn twee regionale meetstations gelegen: aan de Luttenbergerweg bij Hellendoorn en bij Barsbeek-De Veenen (tussen Zwartsluis en Vollenhove). De regionale meetstations zijn met name bedoeld om de achtergrondconcentraties te bepalen. Daarom staan de meetpunten op lokaties waar andere bronnen (o.a. verkeer en industrie) zo weinig mogelijk invloed hebben op de metingen. De achtergrondconcentratie fijn stof (PM10) in Nederland lager dan werd aangenomen Volgens het Nationaal Natuur- en Milieu Planbureau (MNP) zijn er sterke aanwijzingen dat de huidige fijnstofconcentratie in Nederland 10-15% lager is dan eerder werd aangenomen. De laatste jaren worden lagere concentraties gemeten, maar de Europese norm wordt in steden en langs snelwegen nog steeds overschreden. De gezondheidseffecten door fijn stof veranderen nauwelijks door deze nieuwe inzichten. De fijnstofmetingen van het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit vertonen de afgelopen twee jaren in de landelijke omgeving een relatief sterke concentratiedaling van circa 15%. De oorzaak van deze daling is nog niet met zekerheid vastgesteld. Wel is duidelijk dat de daling niet volledig kan worden verklaard uit de verandering in weersomstandigheden of de verandering van de emissie van fijn stof in binnen- of buitenland. De rrealisatie van de Europese norm komt eerder binnen bereik. Met extra lokaal, nationaal en Europees beleid kan het fijnstofprobleem in Nederland tegen 2015 zijn opgelost (bron MNP). Figuur 1: Fijn stof concentratie in het landelijk gebied (bron: MNP) De zwarte lijn in figuur 1 toont de gemiddelde fijnstofconcentratie in het landelijk gebied op basis van metingen en gecorrigeerd voor de invloed van het weer. De blauwe lijn geeft de trend in de metingen als een lineaire regressielijn. De lichtblauwe band geeft het 95%- betrouwbaarheidsinterval. Dit houdt in dat gemiddeld eenmaal in de 20 jaar een jaargemiddelde concentratie door toeval buiten deze grenzen zal vallen; dit komt overeen met een kans van 5%. De jaren 2004 en 2005 liggen aanzienlijk buiten deze band; de data voor deze jaren liggen in de rode ellips. De kans dat dit twee jaar achter elkaar uitsluitend door toeval gebeurt, is aanzienlijk kleiner dan eens per 400 jaar. Rapportage luchtkwaliteit

17 jaargemiddelde concentratie fijn stof (PM10) Hellendoorn Barsbeek-De Veenen Nederland regionaal Figuur 2: Fijn stof concentratie meetstations in Overijssel (bron: LML) De jaargemiddelde concentratie fijn stof wordt vanaf 2003 ook op de meetstations bij Hellendoorn en Barsbeek-De Veenen gemeten. Er zijn tot nu toe van drie volledige jaren meetgegevens beschikbaar. Deze zijn weergegeven in de bovenstaande grafiek. De dalende trend in de afgelopen drie jaar die bij de andere regionale stations in Nederland te zien is (zie figuur 1) is ook aanwezig bij het meetstation Hellendoorn. De achtergrondconcentratie van stikstofdioxide heeft een dalende trend Evenals de concentraties fijn stof heeft ook de concentratie stikstofdioxide een dalende trend. Net als bij de concentratie fijn stof moet de trend over een langere tijd worden bezien. Door wisselende weersomstandigheden kunnen er ogenschijnlijk grote trendbreuken voorkomen. In de onderstaande grafiek is de jaargemiddelde concentratie stikstofdioxide van de meetstations in Overijssel weergegeven in de periode jaargemiddelde concentratie stikstofdioxide Hellendoorn Barsbeek-De Veenen Nederland-regionaal Figuur 3: jaargemiddelde concentraties NO 2 regionale stations in Overijssel (bron: LML) 14 Rapportage luchtkwaliteit 2005

18 3.3 Ontwikkeling van de normstelling voor luchtkwaliteit. Op basis van de Thematische Strategie voor luchtkwaliteit van e Europese Commissie is er besluitvorming gestart over nieuwe Europese normen voor luchtkwaliteit. De Milieucommissie van het Europees Parlement heeft zich op 21 juni jl. met grote meerderheid (39 stemmen voor en 11 stemmen tegen) uitgesproken voor een grenswaarde in 2010 voor Fijn stof (PM10) van 30 microgram/m3. De huidige norm is 40 microgram/m3. Voor de fijnere fractie van fijn stof (PM2.5) wil het Europees Parlement een bindende waarde van 20 microgram/m3 in Eind september zal het Parlement in zijn plenaire vergadering over het voorstel van de Milieucommissie stemmen. De 25 ministers van milieu hebben zich op 27 juni jl. verenigd op een bindende waarde in 2010 voor Fijn stof (PM10) van 40 microgram/m3. De Raad van milieuministers zal op 23 oktober a.s. na kennisgenomen te hebben van het standpunt van het Europees Parlement (eind september) verder beraadslagen. Het ziet ernaar uit dat in 2015 er een bindende grenswaarde zal zijn voor PM 2.5 en dat er uitstel komt voor het halen van de PM 10 norm tot Wat de nieuwe norm voor PM2,5 betekent voor Overijssel is nog niet duidelijk, omdat daar nog geen meetgegevens over beschikbaar zijn. Het uitstel voor het voldoen aan de norm voor PM10 tot 2010 is ook voor Overijssel noodzakelijk. In Overijssel wordt nog niet voldaan aan de dagnorm. De vraag of in 2010 wel kan worden voldaan aan de dag norm kan op dit moment nog niet worden beantwoord. 3.4 Ontwikkeling van de nationale wetgeving voor luchtkwaliteit. Nationaal Samenwerkingsprogramma luchtkwaliteit Het kabinet heeft een wetsvoorstel aan de Tweede Kamer gestuurd voor het aanpassen van de regelgeving voor luchtkwaliteit. De kern van het wetsvoorstel is het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). In gebieden waar de normen voor luchtkwaliteit niet worden gehaald (zogenoemde overschrijdingsgebieden) gaan overheden in gebiedsgerichte programma's de luchtkwaliteit verbeteren. Het NSL is een bundeling van alle gebiedsgerichte programma's en alle Rijksmaatregelen om de luchtkwaliteit te verbeteren. Het NSL bevat alle maatregelen die de luchtkwaliteit verbeteren en alle ruimtelijke ontwikkelingen die de luchtkwaliteit verslechteren. Het is een soort balans. Links op de balans staan alle maatregelen die het Rijk, provincies en gemeenten vanaf 1 januari 2005 nemen om de luchtkwaliteit in een gebied te verbeteren. Rechts alle grote ruimtelijke activiteiten in het gebied waarover de overheden de komende vijf jaar een besluit willen nemen. Het betreft dan ruimtelijke, verkeers- en infrastructurele besluiten en vergunningen voor industriële installaties. Ook projecten met strategische nationale ruimtelijke doelen kunnen onder dit programma vallen. De positieve effecten (maatregelen om de luchtkwaliteit te verbeteren) moeten de negatieve effecten (ruimtelijke projecten die de luchtkwaliteit verslechteren) ruimschoots overtreffen. Het Rijk coördineert het nationale programma. Het Rijk maakt met provincies en gemeenten afspraken over toetsbare resultaten; in de gebieden moeten de normen voor luchtkwaliteit stap voor stap dichterbij komen. Flexibele koppeling luchtkwaliteitsnormen en ruimtelijke ordening Met het wetsvoorstel introduceert VROM een zogenaamde 'flexibele koppeling'. Nederland heeft in de wetgeving ruimtelijke ordening en de normen voor luchtkwaliteit aan elkaar gekoppeld. Nederland betrekt álle relevante belangen (dus ook die van het milieu) bij ruimtelijke besluiten. Dit uitgangspunt van een 'goede ruimtelijke ordening' is verankerd in de Wet op de Ruimtelijke Ordening. De Europese Unie schrijft zo'n koppeling echter niet voor. Volgens VROM zijn de juridische en procedurele risico's van volledige ontkoppeling te groot. Als de wetgever zelf géén relatie legt tussen ruimtelijke besluiten en luchtkwaliteit, bestaat de kans dat de bestuursrechter dat alsnog doet. En dan worden die besluiten getoetst aan de Europese normen (grenswaarden). De gevolgen hiervan zijn pas achteraf merkbaar. Daarom kiest VROM voor 'flexibele koppeling'. Deze koppeling komt in het wetsvoorstel voor de Wet luchtkwaliteit tot uitdrukking in: Rapportage luchtkwaliteit

19 gebiedsgerichte programma's Overheden in gebieden die niet voldoen aan de Europese normen voor luchtkwaliteit, kunnen een gebiedsgericht programma opzetten. Alle bouwprojecten in dat gebied mogen doorgaan, als maar maatregelen worden genomen om de luchtkwaliteit in het hele gebied op z'n minst gelijk te houden. de term 'in betekenende mate' Alleen grote ruimtelijke projecten die in betekenende mate de luchtkwaliteit verslechteren worden nog indirect getoetst aan de Europese normen voor luchtkwaliteit. Het gaat hierbij om grote projecten. In feite verdeelt de term 'in betekenende mate' projecten in kleine en grote ruimtelijke projecten. In Nederland zijn meer dan 5000 ruimtelijke projecten. Slechts zo'n 150 daarvan, de grote projecten, verslechteren de luchtkwaliteit 'in betekenende mate'. Projecten in betekenende mate Het wetsvoorstel voor de Wet luchtkwaliteit maakt onderscheid tussen kleine en grote ruimtelijke projecten. In Nederland zijn meer dan 5000 ruimtelijke projecten. Slechts zo'n 150 daarvan verslechteren de luchtkwaliteit 'in betekenende mate'. Kleine projecten Dit zijn projecten die de luchtkwaliteit niet 'in betekenende mate' verslechteren. Deze projecten worden niet meer beoordeeld op luchtkwaliteit. Ze zijn namelijk zo klein dat ze geen wezenlijke invloed hebben op de luchtkwaliteit. Draagt een klein project niet of nauwelijks bij aan luchtverontreiniging, dan is er geen belemmering voor, óók niet in overschrijdingsgebieden (gebieden met te veel luchtvervuiling). Grote projecten Deze projecten verslechteren de luchtkwaliteit 'in betekenende mate'. Ze worden waar mogelijk opgenomen in de gebiedsgerichte programma's van het Nationaal Samenwerkingprogramma Luchtkwaliteit (NSL). Deze projecten worden niet meer beoordeeld op de afzonderlijke effecten op de luchtkwaliteit, maar getoetst aan de criteria van het NSL. Met deze projecten moeten de doelstellingen van het NSL voor het specifieke gebied nog steeds kunnen worden gerealiseerd. Alleen dan kan het project doorgaan. De negatieve gevolgen van het project voor de luchtkwaliteit kunnen in het gebiedsprogramma worden gecompenseerd. Dat kan door extra maatregelen in het project zelf te treffen om de luchtkwaliteit te verbeteren, in de nabije omgeving van het project maatregelen te nemen (salderen) of door het project op te nemen in het NSL. VROM zal de definitie van 'in betekenende mate' vastleggen in een algemene maatregel van bestuur (AMvB). VROM sluit aan bij de definities die buurlanden hiervoor gebruiken. Zo hanteert Duitsland een grens van 3%; projecten die de concentratie NO 2 of fijn stof met meer dan 3% verhogen, dragen in betekenende mate bij aan de luchtvervuiling. Als een project voor één stof de 3%-grens overschrijdt, dan verslechtert het project in betekenende mate de luchtkwaliteit. De 3%-norm betekent concreet: woningbouw: woningen netto infrastructuur: 3% concentratiebijdrage (verkeerseffecten gecorrigeerd voor minder congestie) bedrijventerreinen: 3% concentratiebijdrage kantoorlocaties: m 2 brutovloeroppervlak 16 Rapportage luchtkwaliteit 2005

20 4 PLannen 4.1 Luchtkwaliteitsplannen gemeenten Deventer Het college van Burgemeester en wethouders van de gemeente Deventer heeft een luchtkwaliteitsplan opgesteld. De gemeenteraad van Deventer zal zich aan het eind van dit jaar uitspreken over de uitvoering van het plan. De volgende maatregelen zijn onderzocht: verkeer en vervoer (openbaar vervoer incl. taxi s ouderenvervoer etc., schoon eigen wagenpark, haalbaarheidsonderzoek milieuzone/gedifferentieerd parkeertarief/parkeervergunningen); maatregelen binnen ruimtelijke projecten; rekening houden met gevoelige bestemmingen, beperken verkeersaantrekkende werking, bevorderen doorstroming, beperken verkeer in plangebied etc.); communicatie en voorlichting (communicatieplan richting burgers, educatie jeugd, stimuleren fiets en OV, verstandig open haard gebruik, monitoringsprogramma); Zwolle De gemeente Zwolle is gestart met een onderzoek als voorbereiding op een plan van aanpak. Het onderzoek is gericht op het inventariseren van de knelpunten in de toekomst en op het vinden van aangrijpingspunten voor gemeentelijk beleid. 4.2 Maatregelen provincie Overijssel De provincie Overijssel heeft geen afzonderlijk luchtkwaliteitsplan, maar heeft wel besloten een aantal maatregelen te treffen. Subsidieregeling roetfilters voor personenauto s en lichte bestelauto s De provincie heeft in april 2006 een subsidieregeling voor (retrofit) roetfilters vastgesteld. Het betreft hier roetfilters die achteraf ingebouwd worden in dieselauto s. De regeling is gericht op de volgende effecten: een hoger percentage dieselvoertuigen uit het bestaande wagenpark wordt voorzien van een roetfilter; per dieselpersonenauto levert een "open' roetfilter een reductie van 30-50% roet op. Roet is een component van fijn stof. Van de Nederlandse emissies fijn stof is verkeer (vooral afkomstig van diesel) met circa 40% de belangrijkste; er zijn aanwijzingen dat verkeersemissies een belangrijke rol spelen bij de gezondheidseffecten van fijn stof. Een beleid dat aangrijpt op het roetdeel van fijn stof is gezondheidskundig zinvol en lijkt een hoog "no regret'-karakter te hebben. Een beperking van de uitstoot van fijn stof leidt tot minder vroegtijdige sterfte. Als gevolg van Kortdurende blootstelling ondervinden jaarlijks enige duizenden mensen een geringe levensduurverkorting. Er zijn aanwijzingen dat het effect van langdurige blootstelling veel groter is. De regeling dicht het gat tussen de subsidie van VROM en de kosten van een (retrofit)roetfilter. Rapportage luchtkwaliteit

21 Eigen wagenpark Bij de aanbesteding van nieuwe eigen voertuigen worden eisen t.a.v. de emissies van de voertuigen opgenomen. Het gaat om ca. 50 voertuigen voor het onderhouden van wegen en waterwegen. Faciliteren van gemeenten. Er vindt regelmatig overleg plaats met gemeenten over het toetsen van ruimtelijke plannen en actuele ontwikkelingen op het gebied van regelgeving. De provincie ondersteunt ook de gemeenten Deventer en Zwolle bij het ontwikkelen van plannen ter verbetering van de luchtkwaliteit. Versterking interne advisering De interne advisering over luchtkwaliteit richting vergunningverlening, verkeer en vervoer en ruimtelijke ordening zijn versterkt om het aspect luchtkwaliteit bij het toepassen van de eigen bevoegdheden voldoende aandacht te geven. 4.3 Gebiedsprogramma Provincie Overijssel De Provincie Overijssel stelt samen met de gemeenten Deventer en Zwolle een gebiedsgericht programma voor luchtkwaliteit op. Zwolle en Deventer zijn beide overschrijdingsgebieden. Ook in Twente vinden overschrijdingen plaats, maar daar lijkt de situatie gunstiger te zijn. Bovendien hebben de gemeente Deventer en Zwolle zelf aangegeven maatregelen te willen treffen om de luchtkwaliteit te verbeteren. Het gebiedsprogramma gaat deel uit maken van het Nationaal Samenwerkingsprogramma luchtkwaliteit (zie paragraaf 3.4). In het gebiedsprogramma worden de maatregelen opgenomen die nodig zijn om de nieuwe grote projecten te compenseren en om bestaande knelpunten op te lossen. 18 Rapportage luchtkwaliteit 2005

22 5 Conclusies Conclusies In 2005 zijn er minder overschrijdingen van grenswaarden voor fijn stof en stikstofdioxide geconstateerd dan in 2003 en 2004; Er zijn slechts twee overschrijdingen geconstateerd van de grenswaarde voor de jaargemiddelde concentratie van fijn stof; Er zijn, evenals in de voorgaande jaren, geen overschrijdingen geconstateerd voor benzeen, koolmonoxide, zwaveldioxide en lood; 6 Gemeenten hebben een rapportage over de luchtkwaliteit in 2005 opgesteld (waaronder de vijf grootste steden in Overijssel). 8 Andere gemeenten hebben aan de provincie laten weten op basis van onderzoek te concluderen dat er geen knelpunten in hun gemeente aanwezig zijn; In de gemeenten Deventer en Zwolle zijn opnieuw overschrijdingen van plandrempels voor stikstofdioxide geconstateerd. De kwaliteit van de gemeentelijke rapportages is verbeterd ten opzichte van voorgaande jaren. Er is meer inzicht gegeven in de lengte van wegvakken waarlangs overschrijdingen zijn en in de hoeveelheid woningen die in een overschrijdingssituatie liggen. Er worden plannen opgesteld door de gemeente Deventer en Zwolle ter verbetering van de luchtkwaliteit. De provincie Overijssel treft ook zelf maatregelen. De regionale en lokale maatregelen worden in een gebiedsprogramma opgenomen. Het gebiedsprogramma gaat deel uit maken van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). De regelgeving voor luchtkwaliteit blijft in beweging. Het kabinet heeft een wetsvoorstel naar de Tweede Kamer gestuurd. Het wetsvoorstel maakt onderscheid tussen kleine projecten die niet meer aan de normen getoetst te worden en grote projecten waarvoor dat wel het geval is. Het wetsvoorstel maakt ook het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) mogelijk. De belemmeringen voor ruimtelijke ontwikkeling worden hiermee grotendeels opgeheven. Op Europees niveau wordt gesproken over nieuwe normen voor luchtkwaliteit. Naar alle waarschijnlijk komt er een nieuwe norm voor een de kleinere fijnstofdeeltjes (PM2,5). Deze fijnere fractie heeft waarschijnlijk meer invloed op de gezondheid dan PM10. Er komt waarschijnlijk ook uitstel voor het halen van de fijn stof norm tot 2010 (is nu 2005) en voor stikstofdioxide tot 2015 (is nu 2010). Rapportage luchtkwaliteit

23 Lijst van relevante bronnen en achtergrondpublicaties Rapportages luchtkwaliteit van en correspondentie met de gemeenten Almelo, Dalfsen, Deventer, Enschede, Haaksbergen, Hardenberg, Hengelo, Hof van Twente, Kampen, Olst-Wijhe, Ommen, Raalte, Twenterand, Zwolle. Gegevens Rijkswaterstaat 2005 Verkeerstellingen provinciale wegen Gegevens Landelijk meetnet luchtkwaliteit Milieu- en Natuurplanbureau, Nieuwe inzichten in de omvang van de fijnstofproblematiek, Maart 2006 Besluit luchtkwaliteit 2005 Meetregeling luchtkwaliteit Rapportage luchtkwaliteit 2005

24 Bijlage 1: Normen besluit luchtkwaliteit voor 2005 stof Type norm 2005 NO 2 Grenswaarde (uurgemiddelde dat 18 keer per jaar mag 200 worden overschreden in ug/m3) Plandrempel voor zeer drukke verkeerssituaties 250 (uurgemiddelde dat 18 keer per jaar mag worden overschreden in ug/m3) Grenswaarde (jaargemiddelde in ug/m3) 40 Plandrempel (jaargemiddelde in ug/m3) 50 PM10 Grenswaarde (jaargemiddelde in ug/m3) 40 Grenswaarde (24-uursgemiddelde dat 35 keer per jaar 50 mag worden overschreden in ug/m3) SO 2 Grenswaarde (24-uursgemiddelde dat 3 keer per jaar mag 125 worden overschreden in ug/m3) CO Grenswaarde (98 percentiel van 8 uurgemiddelde in 6 mg/m3) Benzeen Grenswaarde (jaargemiddelde in ug/m3) 10 BaP Grenswaarde (jaargemiddelde in ng/m3) 1 Rapportage luchtkwaliteit

25 Bijlage 2 Overschrijdingen 24-uursgemiddelde grenswaarde fijn stof Aantal overschrijdingen inclusief zeezoutcorrectie Wegvaklengte in meters aantal woningen Berkelstraat/Violierstraat, Almelo 35/ onbekend Burgemeester Raveslootsingel, Almelo Onbekend E. Gorterstraat/Nachtegaalstraat/Schoolstraat, Almelo 37/-/ Onbekend H. Roland Holstlaan, Almelo Onbekend Plesmanweg, Almelo Onbekend Schuilenburgsingel, Almelo Onbekend Stationsplein Almelo Onbekend Wierdensestraat, Almelo onbekend Amstellaan, Deventer Bokkingshang, Deventer Ceintuurbaan, Deventer Churchillplein, Deventer Deensestraat, Deventer Deventerweg, Deventer Diepenveenseweg, Deventer Dordrechtweg, Deventer Handelskade, Deventer Hanzeweg, Deventer Henri Dunantlaan, Deventer Holterweg, Deventer IJsselkade, Deventer, Deventer Kapjeswelle, Deventer Kazernestraat, Deventer Laan van Borgele, Deventer Leeuwenbrug, Deventer Margijnenenk, Deventer Mr. De Boerlaan, Deventer Onder de Linden, Deventer Rapportage luchtkwaliteit 2005

26 Op de Keizer, Deventer Pothoofd, Deventer Siemelinksweg, Deventer Sijzenbaanplein, Deventer Singel, Deventer Singelstraat, Deventer Snipperlingsdijk, Deventer Van Oldenielstraat, Deventer Veenweg, Deventer Welle, Deventer Wilhelminabrug, Deventer Zutphenselaan, Deventer Zutphenseweg, Deventer Zweedsestraat, Deventer Auke Vleerstraat, tussen Kanaalstraat en Jupiterstraat, Enschede Deurningerstraat, tussen Dr.J. van Damstraat en Lijsterstraat, Enschede Haaksbergerstraat, tussen Usselerrondweg en Europalaan, Enschede Hengelosestraat, tussen Boddenkampsingel en Roessingsbleekweg, Enschede Hengelosestraat, tussen Uranusstraat en Olieslagweg, Enschede Hogelandsingel, tussen Brinkstraat en Padangstraat, Enschede Molenstraat, tussen Deurningerstraat en Visserijstraat, Enschede Oldenzaalsestraat, tuss, Enschede en Lasondersingel en Stokhorstlaan Oldenzaalsestraat, bebouwde kom Lonneker, Enschede Parkweg, tussen Tubantiasingel en Volksparksingel, Enschede Varviksingel, tussen Kuipersdijk en Perikweg, Enschede Hengelosestraat, wegvaklengte 860 meter, Haaksbergen, 5 meter van de wegas, Haaksbergen geen 4 Dichtstbijgelegen woning op 18 meter Rapportage luchtkwaliteit

27 Vechtstraat, Zwolle Onbekend Ceintuurbaan, Zwolle Onbekend Wipstrikkerallee, Zwolle Onbekend Westerlaan, Zwolle Onbekend Stationsweg, Zwolle Onbekend Provinciale weg N 347, wegvak Goor/Rijssen Enterweg N350 Provinciale weg N350, Wegvak Enterweg Wierden Onbekend Onbekend Provinciale weg N739, wegvak A 35 Hengelo Onbekend Rijksweg A1/A35, Knooppunt Azelo 100 onbekend onbekend Rijksweg A1/A35 Knooppunt Buren 106 onbekend onbekend 24 Rapportage luchtkwaliteit 2005

28 Bijlage 3 Overschrijdingen grenswaarde jaargemiddelde concentratie stikstofdioxide Concentratie [μg/m3] Wegvaklengte in meters aantal woningen Schuilenbergsingel, Almelo Onbekend Amstellaan, Deventer Bokkingshang, Deventer Churchillplein, Deventer Deensestraat, Deventer Deventerweg, Deventer Dordrechtweg, Deventer Handelskade, Deventer Hanzeweg, Deventer Henri Dunantlaan, Deventer Holterweg, Deventer Industrieweg, Deventer Kapjeswelle, Deventer Kazernestraat, Deventer Laan van Borgele, Deventer Leeuwenbrug, Deventer Margijnenenk, Deventer Mr. De Boerlaan, Deventer Munsterstraat, Deventer Noorwegenstraat, Deventer Op de Keizer, Deventer Pothoofd, Deventer Siemelinksweg, Deventer Sijzenbaanplein, Deventer Singel, Deventer Singelstraat, Deventer Snipperlingsdijk, Deventer Van Oldenielstraat, Deventer Rapportage luchtkwaliteit

29 Visbystraat, Deventer Welle, Deventer Wilhelminabrug, Deventer Zutphenselaan, Deventer Zutphenseweg, Deventer Zweedsestraat, Deventer Hengelosestraat, Haaksbergen Oldenzaalsestraat, Enschede Oldenzaalsstraat, Enschede Deurningerstraat, Enschede Blaloweg, Zwolle Onbekend Ceintuurbaan, Zwolle Onbekend Westerlaan, Zwolle Onbekend Provinciale weg N350, wegvak Enterweg - Wierden Provinciale weg N347, wegvak A 1 - Enterstraat onbekend onbekend Provinciale weg N739, wegvak A 35 Hengelo onbekend Rijksweg A1/A35, knooppunt Azelo 51 onbekend onbekend Rijksweg A1/A35, knooppunt Buren 52 onbekend onbekend 26 Rapportage luchtkwaliteit 2005