Rapportage luchtkwaliteit 2005 Gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude

Transcriptie

1 Gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude Vastgesteld: 2 mei 2006 Opsteller rapport: drs. F. Klaassen

2 Samenvatting Dit rapport betreft de rapportage over de luchtkwaliteit van de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude in de provincie Noord-Holland voor het jaar 2005 conform het Besluit luchtkwaliteit 2005 (Stb. 2005, 316) van 23 juni Nagegaan is of er sprake is van overschrijdingen van de wettelijke luchtkwaliteitsnormen in het Besluit luchtkwaliteit Het gaat vooral om de luchtverontreinigende stoffen: stikstofdioxide (NO 2 ) en fijn stof (PM 10 ). Behoudens daar waar anders wordt aangegeven is overal in de gemeente voldaan aan de luchtkwaliteitsnormen. De luchtkwaliteit voor het jaar 2005 is berekend. Er is gebruik gemaakt van twee rekenmodellen, namelijk VLW (ECN/Rijkswaterstaat) en CAR II (TNO/VROM). VLW wordt gebruikt voor rijkswegen (snelwegen), CAR II met name voor binnenstedelijke hoofdwegen. Alleen met CAR II worden overschrijdingen van de luchtkwaliteitsnormen berekend. In de tabellen S.1 en S.2 hieronder zijn de plaatsen opgenomen waar bij deze overschrijdingen sprake is van blootstelling. Tabel S.1 Plaatsen waar de jaargemiddelde concentratie van NO 2 de wettelijke grenswaarde (40 μg/m3) heeft overschreden en sprake is blootstelling. Omschrijving weg Gebruikte rekenmodel Concentratie (berekend) [μg/m 3 ] Weg(vak) Lengte [km] Oppervlak [km²] Personen blootgesteld [aantal] N200 (Halfweg) CAR II 40 t/m 47 0,6 0, A9 (Zijkanaal C) CAR II 42 t/m 45 3,9 0,078 2,5 Tabel S.2 Blootstelling op plaatsen waar het aantal 24-uurgemiddelde concentraties van PM 10 dat de grenswaarde (50 μg/m3) heeft overschreden groter is dan het wettelijke toegestane aantal 35. Omschrijving weg Gebruikte rekenmodel Berekende Overschrijdingen [aantal] Aftrek door zeezoutcorrectie [6 dagen] Aantal overschrijdingen na zeezoutcorrectie Weg(vak) Lengte [km] / oppervlak [km²] Personen blootgesteld [aantal] N200 (Halfweg) CAR II 36 t/m t/m 47 0,6 / 0, Verschil in de uitkomsten tussen rekenmodel VLW en CAR II kunnen worden verklaard doordat de N200 weliswaar een rijksweg is, maar geen snelweg (het uitgangspunt bij VLW). Bovendien blijkt uit eerder onderzoek door de GG&GD Amsterdam dat CAR II geneigd is de werkelijke NO 2 -concentratie te overschatten. De luchtkwaliteit is voor 2005 ongeveer gelijk aan die voor

3 Inhoudsopgave Samenvatting 2 Hoofdstuk 1. Inleiding 4 Hoofdstuk 2. Rekenmethoden 5 Paragraaf 2.1. Rekenmethode VLW 5 Paragraaf 2.2.Rekenmethode CAR II 6 Hoofdstuk 3. Bronnen van luchtverontreiniging en de te onderzoeken locaties 8 Hoofdstuk 4. Resultaten en beoordeling voor het jaar Paragraaf 4.1. Stikstofdioxide 10 Paragraaf 4.2. Fijn stof 11 Paragraaf 4.3. Overige stoffen 11 Paragraaf 4.4. Maatregelen 12 Hoofdstuk 5. Conclusie 13 Referenties 15 Bijlagen 16 Bijlage 1: Grenswaarden, plandrempels en alarmdrempels voor stoffen 16 Bijlage 2: Rekenpunten en de te onderzoeken locaties 18 Bijlage 3: Resultaten VLW Jaargemiddelde concentraties NO 2 en PM Bijlage 4: Resultaten VLW 24-gemiddelde concentratie PM Bijlage 5: Resultaten CAR II 31 3

4 1. Inleiding In dit rapport wordt de luchtkwaliteit van de in de provincie Noord-Holland beschreven voor het jaar Deze rapportage is opgesteld omdat in de rapportage over 2004 overschrijdingen van de luchtkwaliteitsnormen zijn vastgesteld. Uit deze rapportage blijkt of de gemeente aan de wettelijke luchtkwaliteitsnormen in het Besluit luchtkwaliteit voor stikstofdioxide (NO 2 ), fijn stof (PM 10 ), benzeen (C 6 H 6 ) en koolmonoxide (CO) voldoet. Berekeningen worden veelal uitgevoerd voor die locaties waar een vermoeden bestaat dat de luchtkwaliteitsnorm voor tenminste één van de verontreinigende stoffen zou kunnen worden overschreden. De concentraties van zwaveldioxide (SO 2 ) en lood (Pb) komen aan de orde in de provinciale rapportage. De rapportageplicht in het Besluit luchtkwaliteit heeft betrekking op plaatsen waar naar redelijke verwachting mensen blootgesteld staan aan luchtverontreiniging. De luchtkwaliteitsnormen zijn vastgelegd in de vorm van grenswaarden, plandrempels en alarmdrempels (zie ook bijlage 1). Indien de grenswaarde niet wordt overschreden voldoet de luchtkwaliteit vermoedelijk op tijd aan de wettelijke norm. Indien de grenswaarde wel wordt overschreden maar de voor dat jaar geldende plandrempel niet, is de verwachting dat de luchtkwaliteit zal verbeteren door het effect van generieke maatregelen. Gemeenten hoeven dan geen lokale maatregelen te treffen maar moeten voor die locaties wel jaarlijks de luchtkwaliteit vaststellen. Bij overschrijden van plandrempels zijn er wel lokale maatregelen nodig. Hiervoor stelt de gemeente een luchtkwaliteitsplan op, voert maatregelen uit om op termijn aan de wettelijke norm te voldoen. De gevolgen van luchtverontreiniging kunnen zijn schade aan de gezondheid van mensen en dieren, en schade aan planten en gebouwen. NO 2 en PM 10 veroorzaken gezondheidsklachten en versterken hooikoorts, allergische en astmatische problemen. Benzeen is tevens kankerverwekkend. De voornaamste bronnen van luchtverontreiniging zijn wegverkeer, industriële bedrijven en de landbouw. NO 2 -emissie wordt voornamelijk veroorzaakt door snelrijdende en optrekkende auto s, bussen en vrachtwagens. Benzeen- en CO-emissies komen voornamelijk vrij bij stagnerend verkeer. De bronnen voor fijn stof zijn zeer divers: onder andere verkeer, industrie en natuurlijke bronnen (bijvoorbeeld zeezout). De concentraties van NO 2, CO en benzeen (C 6 H 6 ) kunnen significant zijn verhoogd door het weer zoals een jaar met een lage gemiddelde windsnelheid, lokale emissies en door plaatselijke omstandigheden die de verspreiding in de atmosfeer belemmeren. De luchtkwaliteitnormen voor PM 10 worden nagenoeg in geheel Nederland overschreden en het nemen van maatregelen valt vooral onder het rijksbeleid. 4

5 2. Rekenmethoden 2.1. Rekenmethode VLW Rijkswaterstaat verstrekt ieder jaar gegevens over de luchtkwaliteit rond rijkswegen in het voorgaande jaar. De luchtkwaliteit in 2005 is vastgesteld door middel van modelberekeningen. In opdracht van Rijkswaterstaat heeft ECN de benodigde berekeningen uitgevoerd [01]. Daarbij is gebruik gemaakt van het recentelijk vernieuwde VLW (versie 2.60). Met dit model kan worden nagegaan wat de voor 2005 berekende concentraties op een willekeurig punt binnen 1000 meter van een rijksweg zijn. Beschouwde concentraties Met het VLW zijn binnen dit project voor het studiegebied berekeningen uitgevoerd voor: de jaargemiddelde concentraties stikstofdioxide (NO 2 ); de jaargemiddelde concentraties fijn stof (PM 10 ); de 24-uurgemiddelde concentraties PM 10. Voor de overige luchtverontreinigende stoffen die genoemd worden in het Besluit luchtkwaliteit zijn geen berekeningen uitgevoerd. Uit diverse recente studies blijkt dat voor de concentraties van deze stoffen nergens langs rijkswegen de geldende normen worden overschreden [01]. De belangrijkste verschillen tussen de berekeningen van dit jaar (2005) en die voor 2004 zijn: Correctie voor de dubbeltelling van snelwegemissies in de Generieke Concentraties Nederland (GCN) zijn doorgevoerd in rekenresultaat. Het GCN, door RIVM aangeleverd, verschilt aanzienlijk van het voorgaande jaar, met name voor PM 10. Jaargemiddelde PM 10 achtergrondconcentraties zijn gemiddeld in de orde van grootte van 5-10 μg/m³ lager dan in Verkeersintensiteiten en percentage vrachtverkeer verschillen. Emissiefactoren zijn enigszins veranderd vergeleken met vorig jaar. Dit jaar extra kwaliteitsborging voor wegvakken en plaats/ hoogte schermen in vergelijking met vorig jaar. Voor de 24-uurgemiddelde concentratie PM 10 is berekening uitgevoerd die identiek is aan CAR II versie 5.0 (zie ook de volgende paragraaf). Hieronder komen nog enige aandachtspunten bij de rapportage en het gebruik van de VLWrekenmethode aanbod. Berekening wegbreedte De afstanden zijn berekend vanaf de wegrand. VLW hanteert een tabel met standaardbreedtes van wegen afhankelijk van het aantal rijstroken. Door de afstand tussen het -10 en het 10 meter receptorpunt te berekenen en daar 20 meter van af te trekken kan steeds de gebruikte wegbreedte van geval tot geval afgeleid worden. De gehanteerde standaardbreedte voor de A200/N200 is 44 meter. Deze weg is in werkelijkheid maar 20 meter breed. De standaardbreedte voor de A9 is tevens 44 meter. Deze weg is in feite 23 meter breed (ten noorden van het Rottepolderplein). 5

6 Nauwkeurigheden Het RIVM gaat uit van een onzekerheid in de achtergrondconcentratie van ongeveer 9-13 %, oftewel circa 2-5 μg/m³.de nauwkeurigheid waarmee de NO 2 concentratie bepaald kan worden hangt af van de rekennauwkeurigheid zowel als van de nauwkeurigheid waarmee de ozon concentraties bekend zijn (circa10% onzekerheid). Als gevolg is de totale onzekerheid in de berekende NO 2 -concentraties circa 20% van de berekende bijdrage van de weg. De totale onzekerheid in de berekende concentraties is iets hoger omdat hierin ook de onzekerheid in de achtergrondconcentraties meeweegt. De onzekerheid in de waarden voor de emissiefactoren is moeilijk te schatten maar is zeker niet te verwaarlozen. Evenzo moet rekening gehouden worden met onzekerheden in de verkeersintensiteit en andere relevante parameters. De door het RIVM verstrekte emissiefactoren zijn bedoeld om een goede beschrijving te geven voor de gemiddelde situaties in Nederland. De feitelijke emissies kunnen hier echter sterk van afwijken op trajecten waar de doorstroming van het verkeer erg slecht of juist erg goed is Rekenmodel: CAR II Het CAR-model (Calculation of Air pollution from Road traffic) is ontwikkeld voor het berekenen van de luchtkwaliteit in en langs straten [02]. Met CAR kunnen tevens scenarioberekeningen voor 2006 t/m 2010, 2015 en 2020 uitgevoerd worden. In deze scenario s zijn de meest recente gegevens over de ontwikkeling van emissiefactoren en achtergrondconcentraties verwerkt. Geldigheid CAR II CAR II is ontwikkeld als een screeningsmodel, dat wil zeggen als een eenvoudig hanteerbaar model waarmee op een snelle manier inzicht verkregen kan worden in de luchtkwaliteit in straten en langs verkeerswegen. Het is niet het meest nauwkeurige model dat beschikbaar is voor de berekening van concentraties langs verkeerswegen. Hiervoor zijn uitgebreidere analytische of numerieke modellen (zoals het TNO-Verkeersmodel) of Computational Fluid Dynamics (CFD) modellen beschikbaar of kan windtunnelonderzoek worden uitgevoerd. De concentraties in straten en langs wegen kunnen ook worden vastgesteld met behulp van metingen. Het CAR II model kan gebruikt worden voor: de rapportage in het kader van het Besluit luchtkwaliteit, het inzicht krijgen in de huidige luchtkwaliteit in de straat of langs een weg, het zichtbaar maken van de gevolgen van beslissingen op het gebied van het wegverkeer op de luchtkwaliteit en het krijgen van gevoel voor de ontwikkeling van de luchtkwaliteit in de toekomst. CAR II is niet geschikt voor: het voorspellen van de effecten van verschillen in de configuratie van weg en gebouwen op de luchtkwaliteit, het met acceptabele nauwkeurigheid vaststellen van de minimale afstand tot de wegas waar woonbebouwing gerealiseerd kan worden. Scenario De huidige versie van CAR II is voorzien van een scenario voor 2010, 2015 en In dit scenario zijn de meest recente gegevens over de ontwikkeling van emissiefactoren en achtergrondconcentraties verwerkt. Daarbij is rekening gehouden met de effecten van het 6

7 extra pakket van concrete maatregelen dat het kabinet heeft aangekondigd (Prinsjesdagpakket) en intensivering van het Europese beleid (Euro-5-normen) [03]. Ook de concentratiedaling gemeten door het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit (LML; beheerd door het RIVM) heeft er toe geleid dat de scenario s zijn bijgesteld en daardoor voor de jaren 2010, 2015 en 2020 andere achtergrondconcentraties laat zien dan de vorige versie van CAR (zie ook hieronder). Prognosticeren voor de jaren Met CAR II versie 5.0 is het nu tevens mogelijk om de luchtkwaliteit te prognosticeren tussen de jaren 2005 en Daarbij wordt gebruikt gemaakt van interpolatie van de emissiefactoren en achtergrondconcentraties. Veranderingen achtergrondconcentraties fijn stof De fijnstofmetingen van het LML vertonen de afgelopen twee jaren in de landelijke omgeving een relatief sterke concentratiedaling van circa 15%. De oorzaak van deze daling is nog niet met zekerheid vastgesteld. Wel is duidelijk dat de daling niet volledig kan worden verklaard uit de verandering in weersomstandigheden of de verandering van de emissie van fijn stof in binnen- of buitenland [04]. Aan de achtergrondconcentraties van fijn stof die in CAR gebruikt worden, liggen de metingen van het LML ten grondslag. Zeezoutcorrectie Het Besluit luchtkwaliteit 2005 biedt voor het beoordelen van de fijn stof concentraties de mogelijkheid om de concentraties die zich van nature in de lucht bevinden en die niet schadelijk zijn voor de gezondheid van de mens, buiten beschouwing te laten. Deze zeezoutcorrectie is niet opgenomen in CAR II, versie 5.0. De correctie wordt handmatig uitgevoerd conform de Meetregeling luchtkwaliteit Dubbeltelling Bij het uitvoeren van berekeningen aan zeer drukke wegen ( voertuigen per dag) kan het effect optreden dat de bijdrage van de weg dubbel wordt meegeteld. Aangezien een dergelijke weg niet aanwezig is in de gemeente is er geen sprake van een dubbeltelling en hoeft er geen correctie berekend te worden [05]. Correctiefactoren kruisingen In de handleiding voor CAR II wordt in het kort een methodiek voor hoe de concentratie NO 2 nabij een kruising bepaald kan worden, beschreven. De beschreven methode is gebaseerd op onderzoek waarbij een zogenaamde street canyon situatie is bestudeerd. Voor niet street canyon situaties (wegtype 1, 2 en 4) is de gehanteerde methode niet van toepassing. Bij de andere wegtypen zijn andere mechanismen in het spel en zijn de bevindingen van het windtunnelonderzoek dan niet toepasbaar. Dit geldt dus ook voor de kruising van de N200 en de Oranje Nassaustraat. 7

8 3. Bronnen van luchtverontreiniging en de te onderzoeken locaties De luchtkwaliteit is de som van de bijdrage door verkeer, industrie en de aanwezige achtergrondconcentraties. In de gemeente is geen voor de luchtkwaliteit relevante industrie aanwezig (grote NO 2 en PM 10 bronnen). Wel zijn er twee rijkswegen die de gemeente doorkruizen: de A9 en de A200/N200. In de gemeente wordt de luchtkwaliteit daardoor vooral beïnvloed door de verkeersbijdrage en de heersende achtergrondconcentraties. De in regio aanwezige achtergrondconcentraties worden mede bepaald door de nabijheid van stedelijke gebieden (Amsterdam Haarlem), Westelijk Havengebied Amsterdam, Schiphol en de scheepvaart op het Noordzeekanaal. Het effect van deze bronnen op de luchtkwaliteit maakt al onderdeel uit van de achtergrondconcentratie. In tabel 3.1 wordt een opsomming gegeven van de drukke weggedeelten in de gemeente. In tabel 3.2 zijn de locaties vermeld waar verwacht wordt dat overschrijdingen van grenswaarden plaats kunnen vinden. Tabel 3.1: Lijst van drukke wegen Benaming/weggedeelte Hectometernummer(km) Verkeersintensiteit Aandeel (voertuigen/etmaal) vrachtverkeer 5,6 5, ,79% N200, kruising Oranje Nassaustraat richting Amsterdam N200/A200, kruising Oranje Nassaustraat 5,9 7, ,02% richting Haarlem t/m Zwetviaduct A200, Zwetfviaduct richting Haarlem t/m 7,2 9, ,81% Rottepolderplein A200, Rottepolderplein richting Haarlem 9,2 10, ,49% A9 Rottepolderplein richting zuiden 42, ,04% A9 Rottepolderplein richting noorden 43,0 46, % Oranje Nassaustraat n.v.t ,5% Percentage vrachtvervoer op het wegvak, 1/3 wordt toegerekend aanlicht vrachtverkeer, 2/3 wordt toegekend aan zwaar vrachtverkeer. Tabel 3.2: Te onderzoeken plaatsen Rekenpunt Omschrijving van de locatie Reden van onderzoek 1 t/m 3 Amsterdamsestraatweg t/m 68 Bebouwing langs N200 4 /t/m 6 Amsterdamsestraatweg 2 t/m 24a, Dubbele buurt 2 t/m 32, Bebouwing langs N200 Dokter Baumanplein 2 t/m 52 en 1 t/m 37 7 t/m 11 Haarlemmerstraatweg 15 t/m 69, Bebouwing langs N200/A200 Spaarndammerweg 2 t/m 26 en 3 t/m 5 12 t/m 14 Haarlemmerstraatweg 71 t/m 147, Bebouwing langs A200 Vinkebrug 3 t/m 4 15 en 16 Haarlemmerstraatweg 149 t/m 165, Bebouwing langs A200 Vinkebrug 5 t/m en 18 Haarlemmerstraatweg 169 t/m 171, Bebouwing langs A200 Oude Notweg 1 19 en 20 Haarlemmerstraatweg 173 t/m 183 Bebouwing langs A Haarlemmerstraatweg 169 Bebouwing langs A9 22 Vinkebrug 10 Bebouwing langs A9 23 Zijkanaal C weg 11 Bebouwing langs A9 - Oranje Nassaustraat Bebouwing langs Oranje Nassaustraat In bijlage 2 zijn kaarten opgenomen met de in de bovenstaande tabel genoemde rekenpunten en locaties. 8

9 Rapporteren Het rapporteren over de luchtkwaliteit door gemeenten is geregeld in art. 32 van het Besluit Luchtkwaliteit B&W moeten, in het jaar waarin de inventarisatie is gedaan, aan GS rapporteren over: a. de inventarisatie (dus de plaatsen waar men een probleem vermoedt); b. de plaatsen waar daadwerkelijk overschrijding van de grenswaarden is opgetreden; c. de hoogte van de luchtverontreiniging op die plaatsen; d. de reden van overschrijding van grenswaarden en/of plandrempels; e. de gebruikte meetmethode; f. als gerekend is, de gegevens die hieraan ten grondslag liggen, en gegevens over de oppervlakte van de plaatsen en omvang van de bevolkingsgroep die wordt blootgesteld; g. de maatregelen die zij hebben genomen of nog zullen nemen om de grenswaarden te bereiken of te handhaven. Wijzigingen als gevolg van de inwerkingtreding van het Blk2005 Dit jaar is de eerste keer dat er gerapporteerd moet worden op grond van het Blk2005. De belangrijkste wijzigingen m.b.t. de rapportageplicht en de te rapporteren resultaten zijn: de inventarisatieverplichting voor gemeenten geldt ook buiten de bebouwde kom (art. 26); op plaatsen waar door middel van rekenmethodes een overschrijding is vastgesteld dienen twee gegevens te worden vermeld. Het betreft de grootte van de oppervlakte (in km 2 ) en de omvang van de bevolkingsgroep die aan de concentraties boven de grenswaarden worden blootgesteld (art. 32, lid 3). In plaats van de grootte van de oppervlakte kan ook de totale weglengte (in km) gerapporteerd worden; er zijn nieuwe toetsingswaarden voor benzeen en koolmonoxide; voor het bepalen van de PM 10 concentraties kan de zeezoutcorrectie worden toegepast. Belangrijkste normen voor luchtkwaliteit Voor NO 2 geldt in 2005 een grenswaarde van 40 μg/m³ voor de jaargemiddelde concentratie. De plandrempel voor de jaargemiddelde concentratie NO 2 in 2005 is 50 μg/m³. Voor de jaargemiddelde concentratie PM 10 is de grenswaarde in 2005 gelijk aan de plandrempel van 40 µg/m³. Voor PM10 geldt een 24-uurgemiddelde grenswaarde van 50 µg/m³ die 35 keer per jaar mag worden overschreden. De Meetregeling luchtkwaliteit staat een vaste aftrek toe van zes dagen voor de dagnorm van PM 10. Met deze aftrek mag de dagnorm dus overal in Nederland 41 keer worden overschreden. Daarnaast geldt een plaatsafhankelijke aftrek voor de jaargemiddelde norm voor PM 10. In de is deze aftrek 6 µg/m³. In bijlage 1 is een tabel opgenomen met de grenswaarden en plan- en alarmdrempels voor alle relevante stoffen. 9

10 4. Resultaten en beoordeling voor het jaar 2005 In dit hoofdstuk worden de berekende resultaten beoordeeld. De uitkomsten van het rekenmodel VLW zijn opgenomen in bijlage 3 (jaargemiddelde concentraties NO 2 en PM 10 ) en in bijlage 4 (24-gemiddelde concentratie PM 10 ). De uitkomsten van het rekenmodel CAR II zijn opgenomen in bijlage Stikstofdioxide Rekenmodel VLW Met VLW worden bij het Rottepolderplein langs de A9 overschrijdingen van de grenswaarde (40 µg/m³) van de jaargemiddelde concentratie NO 2 berekend 1 (zie bijlage 3 figuur B3.8 en B3.9). Er wordt echter geen bevolking blootgesteld aan een overschrijding van deze grenswaarde. Rekenmodel CAR II Met CAR II worden langs de A200/N200 en de A9 overschrijdingen van de grenswaarde van de jaargemiddelde concentratie NO 2 berekend (zie bijlage 5). Langs de N200 in Halfweg is de NO 2 -concentratie respectievelijk 47 µg/m³ op 15 meter van de as van de weg, 43 µg/m³ op 20 meter, 41 µg/m³ op 25 meter en 40 µg/m³ op meter. De lengte van dit weggedeelte is 0,6 kilometer. Binnen een oppervlakte 0,024 km² worden ongeveer 215 personen blootgesteld aan de overschrijding van de grenswaarde 2. Langs de A9 worden er twee à drie personen (de woning aan Zijkanaal C weg 11) blootgesteld aan een overschrijding van de jaargemiddelde grenswaarde voor NO 2. De concentratie is berekend op 45 µg/m³. Langs de A9 bij het Rottepolderplein en langs de A200 worden ook overschrijdingen berekend. Er worden hier echter geen personen blootgesteld aan een overschrijding van de luchtkwaliteitsnormen voor NO 2. Ten opzichte van 2004 is de luchtkwaliteit met betrekking tot NO 2 nauwelijks gewijzigd (zie de rapportage voor 2004 [08]). Tabel 4.1 Plaatsen waar de jaargemiddelde concentratie van NO 2 de wettelijke grenswaarde (40 μg/m3) heeft overschreden en sprake is van blootstelling. Omschrijving weg Gebruikte rekenmodel Concentratie (berekend) [μg/m 3 ] Weg(vak) Lengte [km] Oppervlak [km²] Personen blootgesteld [aantal] N200 (Halfweg) CAR II 40 t/m 47 0,6 0, A9 (Zijkanaal C) CAR II 42 t/m 45 3,9 0,078 2,5 1 De A9 is echter bij het Rottepolderplein veel breder (namelijk 75 meter) dan de in het rekenmodel gehanteerde standaardbreedte (van 44 meter). De berekende overschrijding is hierdoor vooral nog op de weg zelf en slechts voor een beperkt gedeelte langs de weg. De jaargemiddelde NO2-concentratie is bij de overschrijding langs het Rottepolderplein ongeveer 43 µg/m³. 2 Het oppervlak van de N200 wordt niet mee gerekend. De N200 is ongeveer 20 meter breed. Er zijn 86 woningen in het gebied. 10

11 4.2 Fijn stof Rekenmodel VLW Met VLW worden geen overschrijdingen van de grenswaarde van de jaargemiddelde concentratie PM 10 (40µg/m³) berekend. Op basis van de door Rijkswaterstaat aangeleverde berekeningen zijn er tevens geen overschrijdingen van de grenswaarde 3 van de 24-uur gemiddelde concentratie PM 10 (zie ook bijlage 4). Rekenmodel CAR II Met CAR II worden geen overschrijdingen van de grenswaarde van de jaargemiddelde concentratie PM 10 berekend (zie bijlage 5). Wel wordt er een langs de N200 en de A9 een overschrijding van de grenswaarde van de 24-uur gemiddelde concentratie PM 10 berekend. Langs de N200 in Halfweg zijn er op 15 meter van de wegas 51 tot 53 dagen waarbij de concentratie hoger is dan 50 µg/m³. Op 20 meter zijn er 42 dagen met een overschrijding. De lengte van dit weggedeelte is 0,6 kilometer. Binnen een oppervlakte van 0,012 km² worden ongeveer 198 personen blootgesteld aan de overschrijding van de grenswaarde 4. Langs de A9 worden geen mensen blootgesteld aan de overschrijding. Ten opzichte van 2004 is de luchtkwaliteit met betrekking tot PM 10 nauwelijks gewijzigd. Tabel 4.2 Blootstelling op plaatsen waar het aantal 24-uurgemiddelde concentraties van PM 10 dat de grenswaarde (50 μg/m3) heeft overschreden groter is dan het wettelijke toegestane aantal van 35. Omschrijving weg Gebruikte rekenmodel Berekende Overschrijdingen [aantal] Aftrek door zeezoutcorrectie [6 dagen] Aantal overschrijdingen na zeezoutcorrectie Weg(vak) Lengte [km] / oppervlak [km²] Personen blootgesteld [aantal] N200 (Halfweg) CAR II 36 t/m t/m 47 0,6 / 0, Overige stoffen De grenswaarden voor benzeen (C 6 H 6 ), koolmonoxide (CO), zwaveldioxide (SO 2 ) en Benzo(a)pyreen (BaP) worden op basis van berekeningen langs geen enkel wegvak overschreden (zie ook bijlage 5). Uit recente studies blijkt dat voor de concentraties van deze stoffen nergens langs rijkswegen de geldende normen worden overschreden. Zo is voor het jaar 2002 de luchtkwaliteit in Nederland, conform de verplichtingen op grond van de EG richtlijn, vastgesteld op basis van metingen en modelberekeningen. Overschrijdingen van de grenswaarden ter bescherming van het ecosysteem voor zwaveldioxide en stikstofoxiden (NO x ) en van de gezondheidskundige grenswaarden voor zwaveldioxide en lood zijn daarbij niet geconstateerd [06]. In het dossier Luchtkwaliteit [07] op de website van VROM wordt meer informatie gegeven over de bovengenoemde stoffen en de effecten die zij hebben op de gezondheid µg/m³ die met de aftrek van zeezout 41 keer per jaar mag worden overschreden. 4 Er zijn 79 woningen in het gebied. 11

12 4.4. Maatregelen Om op lange termijn aan luchtkwaliteitdoelstellingen te kunnen voldoen, zet de Nederlandse regering in op een meersporenaanpak, te weten: Internationale inzet (EU); aanpassing van de nationale regelgeving; extra maatregelen, primair aan de bron, zowel nationaal als lokaal; een nationaal samenwerkingsprogramma van alle overheden om de lokale problematiek gezamenlijk effectief het hoofd te kunnen bieden. Meer informatie en achtergronden zijn verder te vinden op de VROM-site [07]. Op dit moment werken diverse decentrale overheden aan gebiedsgerichte programma s waarin zij aangeven welke maatregelen en welke activiteiten men in een gebied van plan is te (onder)nemen. Het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) is niets meer en niets minder dan een bundeling van deze gebiedsgerichte programma s. Besloten is dat er één programma komt voor de Noordvleugel van de Randstad, waar verschillende deelprogramma s onder kunnen hangen en dat ruimte laat voor eigen initiatieven. De provincie Noord-Holland is trekker voor het gebiedsprogramma voor de Noordvleugel. De gemeente zal gaan deelnemen aan dit programma. 12

13 5. Conclusie Dit rapport betreft de rapportage over de luchtkwaliteit van de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude in de provincie Noord-Holland voor het jaar 2005 conform het Besluit luchtkwaliteit 2005 (Stb. 2005, 316) van 23 juni Nagegaan is of er sprake is van overschrijdingen van de wettelijke luchtkwaliteitsnormen in het Besluit luchtkwaliteit Het gaat vooral om de volgende luchtverontreinigende stoffen: stikstofdioxide (NO 2 ), fijn stof (PM 10 ), koolmonoxide (CO) en benzeen (C 6 H 6 ). Behoudens daar waar anders wordt aangegeven is overal in de gemeente voldaan aan de luchtkwaliteitsnormen. De luchtkwaliteit is de som van de bijdrage door verkeer, industrie en de aanwezige achtergrondconcentraties. In de gemeente is geen voor de luchtkwaliteit relevante industrie aanwezig (grote NO 2 en PM 10 bronnen). Wel zijn er twee rijkswegen die de gemeente doorkruizen: de A9 en de A200/N200. In de gemeente wordt de luchtkwaliteit daardoor vooral beïnvloed door de verkeersbijdrage en de heersende achtergrondconcentraties. De in regio aanwezige achtergrondconcentraties worden mede bepaald door de nabijheid van stedelijke gebieden (Amsterdam Haarlem), Westelijk Havengebied Amsterdam, Schiphol en de scheepvaart op het Noordzeekanaal. Het effect van deze bronnen op de luchtkwaliteit maakt al onderdeel uit van de achtergrondconcentratie. De luchtkwaliteit voor het jaar 2005 is berekend. Er is gebruik gemaakt van twee rekenmodellen, namelijk VLW (ECN/Rijkswaterstaat) en CAR II (TNO/VROM). VLW wordt gebruikt voor rijkswegen, CAR II voornamelijk voor binnenstedelijke wegen en berekeningen voor de toekomstige situaties. Resultaten NO 2 Op basis van de uitkomsten van het rekenmodel VLW kan geconcludeerd worden dat er geen personen worden blootgesteld aan een overschrijding van de luchtkwaliteitsnormen voor NO 2. Met CAR II worden wel overschrijdingen van de grenswaarde van de jaargemiddelde NO 2 - concentratie berekend waarbij blootstelling plaats vind. Langs de N200 in Halfweg worden binnen een oppervlakte van 0,024 km² ongeveer 215 personen blootgesteld aan een NO 2 - concentratie van 40 µg/m³ t/m 47 µg/m³. Bij de één woning langs de A9 wordt een NO 2 - concentartie berekend van 45 µg/m³. Resultaten PM 10 Op basis van de uitkomsten van het rekenmodel VLW kan geconcludeerd worden dat er geen personen worden blootgesteld aan een overschrijding van de luchtkwaliteitsnormen voor PM 10. Met CAR II worden geen overschrijdingen van de grenswaarde van de jaargemiddelde concentratie PM 10 berekend. Wel wordt er een langs de N200 een overschrijding van de grenswaarde van de 24-uur gemiddelde concentratie PM 10 berekend waarbij blootstelling plaats vindt. Binnen een oppervlakte van 0,012 km² worden ongeveer 198 personen voor 36 t/m 47 dagen blootgesteld aan een PM 10 -concentratie die hoger is dan 50 µg/m³. 13

14 Verschil in uitkomsten tussen rekenmodel VLW en CAR II Met rekenmodel VLW worden lagere concentraties berekend dan met CAR II. Dit kan deels verklaard worden door het feit dat het rekenmodel CAR II is geneigd de werkelijke NO 2 - concentratie te overschatten waardoor er meer wegvakken als knelpunt worden bestempeld dan er in werkelijkheid zijn [09]. Een andere verklaring is dat het rekenmodel VLW geschikt is om de luchtkwaliteit langs rijkswegen of te wel snelwegen te berekenen. De N200 is een rijksweg, maar is geen snelweg. Met CAR II wordt gerekend met een wegtype dat veel meer lijkt op de N200 dan dat met VLW het geval is. Berekeningen met CAR II zijn voor deze rapportage overigens vooral uitgevoerd om de luchtkwaliteit voor het jaar 2005 te kunnen vergelijken met berekeningen van toekomstige situaties. Berekeningen voor toekomstige situaties zijn uitgevoerd om de ruimtelijke ordeningsprojecten in de gemeente te toetsen aan de luchtkwaliteitsnormen [10]. 14

15 Referenties [01] Luchtkwaliteit rond het Nederlandse Rijkswegennet in 2005; Toelichting op de berekeningen. ECN (in opdracht van Rijkswaterstaat), april [02] Handleiding CAR II versie 5.0 TNO (concept TNO-rapport 2006-A-R0078/B), S. Jonkers en S. Teewisse, maart [03] Overzicht aanpak luchtkwaliteit. Ministerie van VROM, KVI , september [04] Nieuwe inzichten in de omvang van de fijnstofproblematiek Milieu- en Natuurplanbureau (MNP rapport /2006), J.P. Beck, K. Wieringa, maart [05] Het effect van dubbeltelling bij luchtkwaliteitsberekeningen in de buurt van bestaande snelwegen. RIVM-MEV, R. Hoogerbugge, juli [06] Nationaal Luchtkwaliteitsplan Ministerie van VROM, februari [07] Dossier Luchtkwaliteit. Ministerie van VROM (website: [08] Rapportage luchtkwaliteit Gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude, F. Klaassen, juni [09] Vergelijking van de gemodelleerde en gemeten stikstofdioxide concentraties op drukke wegvlakken in Amsterdam. GG&GD Amsterdam, S.C. van der Zee en J.H. van Wijnen, augustus [10] Onderzoek luchtkwaliteit en ruimtelijke ontwikkelingen in de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude, F. Klaassen, (concept) maart

16 Bijlage 1: Grenswaarden, plandrempels en alarmdrempels voor stoffen (µg/m³ staat voor microgram per kubieke meter. Een microgram is een miljoenste deel van een gram.) Stof Type norm SO2 Grenswaarde(uurgemiddelde dat 24 keer per jaar mag worden overschreden in µg/m³) Grenswaarde (24 uurgemiddelde dat 3 keer per jaar mag worden overschreden in µg/m³) Alarmdrempel (uurgemiddelde in µg/m³ gedurende achtereenvolgende uren in gebied >100 km2 NO2 Grenswaarde (uurgemiddelde dat 18 keer per jaar mag worden overschreden in µg/m³) Grenswaarde voor zeer drukke verkeerssituaties (uurgemiddelde dat 18 keer per jaar mag worden overschreden in µg/m³) Plandrempel voor zeer drukke verkeerssituaties (uurgemiddelde dat 18 keer per jaar mag worden overschreden in µg/m³) Grenswaarde (jaargemiddelde in µg/m³) Plandrempel (jaargemiddelde in µg/m³) Alarmdrempel (uurgemiddelde in µg/m³ gedurende 3 achtereenvolgende uren in gebied >100km PM10 Grenswaarde[2] (jaargemiddelde in µg/m³) Grenswaarde[3] (jaargemiddelde in µg/m³) Plandrempel (jaargemiddelde in µg/m³) Grenswaarde (24 uurgemiddelde dat 18 keer per jaar mag worden overschreden in µg/m³) Grenswaarde (24 uurgemiddelde dat 35 keer per jaar mag worden overschreden in µg/m³)[4] Plandrempel (24 uurgemiddelde dat 35 keer per jaar mag worden overschreden in µg/m³) Lood Grenswaarde (jaargemiddelde in µg/m³) 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 CO Grenswaarde (98 percentiel van 8 uurgemiddelden in µg/m³) Grenswaarde (99,9 percentiel van uurgemiddelden in µg/m³) Benzeen Grenswaarde (jaargemiddelde in µg/m³) [5] plandrempel (jaargemiddelde in µg/m³) BaP Grenswaarde (humaan; jaargemiddelde in ng/m³) [1] 1 januari 2010 is de uiterste realisatiedatum van deze grenswaarde [2] grenswaarde uit richtlijn 80/779/EEG van de Raad van de Europese Gemeenschap van 15 juli 1980 betreffende grenswaarden en richtwaarden van de luchtkwaliteit voor zwaveldioxide en zwevende deeltjes, waarbij de gravimetrische normen omgerekend zijn in PM10-waarden. [3] 1 januari 2005 is de uiterste realisatiedatum van deze grenswaarde; er wordt nog geen rekening gehouden met indicatieve 2e fase EU-normen voor PM10. [4] Aan deze grenswaarde moet uiterlijk in 2005 voldaan worden. [5] Conform het BLK van juni 2005 dient een gemeente eenmaal in de drie jaar te inventariseren of de jaargemiddelde benzeen concentratie 5 μg/m³ overschrijdt. In CAR II versie 5.0 is 5 μg/m³ dan ook op genomen als grenswaarde van benzeen vanaf 2005, hoewel deze grenswaarde pas officieel in 2010 van kracht wordt. 16

17 Het Besluit luchtkwaliteit bevat drie soorten normen: Grenswaarden Voor de stoffen zwaveldioxide, stikstofdioxide en stikstofoxiden, fijn stof, lood, koolmonoxide en benzeen zijn er grenswaarden opgenomen. De concentraties van deze stoffen in de buitenlucht moeten hier minimaal aan te voldoen. Deze normen gelden niet voor bedrijfslocaties (in en rond bedrijfs- en industriegebouwen tot de omheining van het bedrijfsterrein). Plandrempels Voor stikstofdioxide geldt er ook een plandrempel. Hogere concentraties dan de grenswaarde van deze stof in de buitenlucht zijn tijdelijk toegestaan. Bij overschrijding van de plandrempel dient er een plan opgesteld te worden ter verbetering van de luchtkwaliteit. Deze plannen zijn erop gericht om op termijn aan de grenswaarden te voldoen. De plandrempel zakt jaarlijks en is op termijn (uiterlijk 2010) gelijk aan de grenswaarden. Alarmdrempels Alarmdrempels gelden voor de stoffen zwavel- en stikstofdioxide. Korte overschrijding van deze waarden kunnen risico's voor de gezondheid van de mens opleveren. 17

18 Bijlage 2: Rekenpunten en de te onderzoeken locaties 18

19

20 20

21 21

22 22

23 Bijlage 3: Resultaten VLW jaargemiddelde concentraties NO 2 en PM 10 Figuur B3.1 Rekenpunt 1 t/m 3 NO 2 en PM 10 concentraties dwarsprofiel Totale concentratie (µg/m³) Figuur B3.2 Rekenpunt 4 t/m Afstand tot de wegrand (m) NO2 PM10 NO 2 en PM 10 concentraties dwarsprofiel Totale concentratie (µg/m³) Figuur B3.3 Rekenpunt 7 t/m Afstand tot de wegrand (m) NO2 PM10 NO 2 en PM 10 concentraties dwarsprofiel Totale concentratie (µg/m³) Afstand tot de wegrand (m) NO2 PM10

24 Figuur B3.4 Rekenpunt 12 t/m 14 NO 2 en PM 10 concentraties dwarsprofiel Totale concentratie (µg/m³) Figuur B3.5 Rekenpunt 15 en Afstand tot de wegrand (m) NO2 PM10 NO 2 en PM 10 concentraties dwarsprofiel Totale concentratie (µg/m³) Figuur B3.6 Rekenpunt 17 en Afstand tot de wegrand (m) NO2 PM10 NO 2 en PM 10 concentraties dwarsprofiel Totale concentratie (µg/m³) Afstand tot de wegrand (m) NO2 PM10 24

25 Figuur B3.7 Rekenpunt 19 en 20 NO 2 en PM 10 concentraties dwarsprofiel Totale concentratie (µg/m³) Figuur B3.8 Rekenpunt Afstand tot de wegrand (m) NO2 PM10 NO 2 en PM 10 concentraties dwarsprofiel Totale concentratie (µg/m³) Figuur B3.9 Rekenpunt Afstand tot de wegrand (m) NO2 PM10 NO 2 en PM 10 concentraties dwarsprofiel Totale concentratie (µg/m³) Afstand tot de wegrand (m) NO2 PM10 25

26 Figuur B3.10 Rekenpunt 23 NO 2 en PM 10 concentraties dwarsprofiel Totale concentratie (µg/m³) Afstand tot de wegrand (m) NO2 PM10 26

27 Bijlage 4: Resultaten VLW 24-gemiddelde concentratie PM 10 Figuur B4.1 Dwarsprofiel Halfweg (Amsterdamsestraatweg/Osdorperweg) Figuur B4.2 Dwarsprofiel Halfweg (Amsterdamsestraatweg/Haarlemmermeerstraat) 27

28 Figuur B4.3 Dwarsprofiel Halfweg (CSM-terrein) Figuur B4.4 Dwarsprofiel Rottepolderplein (oost) 28

29 Figuur B4.5 Dwarsprofiel Rottepolderplein (west) Figuur B4.6 Dwarsprofiel Rottepolderplein (zuid) 29

30 Figuur B4.7 Dwarsprofiel Rottepolderplein (noord) Figuur B4.8 Dwarsprofiel A9 (Zijkanaal C weg)

31 Bijlage 5: Resultaten CAR II

32 32