Omgaan met AD(H)D, Dyslexie, Autisme, Aspergersyndroom en PDD-NOS
|
|
- Evelien Christiaens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Omgaan met AD(H)D, Dyslexie, Autisme, en PDD-NOS VTL helpt je vooruit
2 AD(H)D ADHD is de afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder. De vertaling hiervan is een aandachtstekort stoornis met hyperactiviteit. AD(H)D is een diagnose die meestal in verband wordt gebracht met drukke, impulsieve kinderen. Dat AD(H)D bij (jong)volwassenen voorkomt was tot voor kort nogal onderbelicht. Vroeger dacht men dat kinderen er vanzelf overheen groeiden in de puberteit, maar na onderzoek van de afgelopen jaren is gebleken dat dit niet zo is: 30-60% houdt klachten als volwassene. Het VTL Kenniscentrum Transport & Logistiek heeft deze folder ontwikkeld voor praktijkopleiders bij erkende leerbedrijven, docenten bij onderwijsinstellingen en andere personen bij bedrijven die betrokken zijn bij de begeleiding van leerlingen en/of werknemers met een bepaalde diagnose zoals AD(H)D, Dyslexie, Autisme, en PDD-NOS. Wij willen u graag informeren over wat een bepaalde diagnose inhoudt en u daarbij bewust maken van de bijbehorende gedragskenmerken en de gevolgen daarvan. Door uw kennis en begrip hierover te vergroten, kunt u effectiever reageren op bepaald gedrag en kunt u beter aansturen naar gewenst gedrag. Hierdoor kunt u de mogelijkheden van uw leerlingen of werknemers vergroten. De informatie in deze folder helpt u verder bij het begeleiden van uw leerlingen en/of werknemers met een dergelijke diagnose. U treft tevens praktische tips voor op de werkvloer aan. AD(H)D is geen psychologisch, maar een neurologisch probleem: een stoornis in het functioneren van de hersenen. Het wordt veroorzaakt door een afwijking in de werking van neurotransmitters. In feite mist iemand met AD(H)D een filter waardoor alle prikkels van buitenaf naar binnen komen. Met prikkels wordt alles bedoeld wat met de zintuigen wordt waargenomen: zien, horen, voelen, proeven en ruiken. Het wordt voor hen erg lastig om de belangrijke prikkels te onderscheiden van de minder belangrijke prikkels. Het gevolg hiervan is dat men snel afgeleid is. Het heeft niets te maken met een hoge of lage intelligentie of doordat ze zich niet willen concentreren, maar het komt doordat hun hersenen anders werken. Het is verwarrend dat mensen met AD(H)D niet altijd snel afgeleid zijn. Ze kunnen zich soms wel goed concentreren op spannende films, computerspelletjes of andere zaken die hen interesseren. Mensen met AD(H)D kunnen zich inderdaad wel concentreren, maar ze hebben daar een veel sterkere prikkel voor nodig. Wat is ADD? In de literatuur wordt de niet hyperactieve vorm van ADHD ook wel ADD genoemd. ADD is een subtype van AD(H)D zonder de aanwezigheid van hyperactiviteit. Daarom staat de H vaak tussen haakjes. Deze mensen hebben minder naar buiten gerichte gedragsproblemen, maar bij hen zien we meer problemen als angst, slechte schoolprestaties en negatieve relaties met leeftijdsgenoten. Deze vorm komt vaker voor bij meisjes, maar ook bij trage, verstrooide, zachtaardige jongens. Hoewel deze mensen geen druk gedrag laten zien, voelen ze zich vaak wel druk in hun hoofd. Kenmerken van AD(H)D Aandachtsproblemen: mensen met AD(H)D hebben moeite om hun aandacht blijvend op een taak te richten. Door allerlei prikkels uit de omgeving kunnen zij snel afgeleid zijn. Het kost ze extra veel energie om zich dan toch te kunnen concentreren en de onbelangrijke prikkels te negeren; Impulsiviteit: veel mensen met AD(H)D doen voordat ze denken. Het antwoord is al gegeven voordat een vraag is afgemaakt. Het ontbreekt mensen met AD(H)D aan een innerlijke controle die de remfunctie van het gedrag regelt; Hyperactiviteit: mensen met AD(H)D hebben moeite om stil te zitten, ze kunnen niet stoppen met praten, gaan door en kunnen zich moeilijk ontspannen. Het kan ook zijn dat de hyperactiviteit zo op het oog afgenomen is, maar aanwezig blijft in de vorm van innerlijke onrust. De kenmerken komen niet altijd tegelijk voor bij mensen met AD(H)D. Sommige mensen hebben alleen problemen met aandacht en concentratie, bij anderen staat de hyperactiviteit op de voorgrond. Bij volwassenen blijken voornamelijk de aandachtsproblemen de meeste last te veroorzaken. Gevolgen van AD(H)D AD(H)D heeft een grote invloed op het dagelijks leven. Iemand met AD(H)D kan grote moeite hebben om zich aan afspraken te houden, kan vergeetachtig zijn, kan moeite hebben met het organiseren van studie, werk en huishouden. Dit kan leiden tot problemen met opleiding, werk en relaties. Veel mensen met AD(H)D schamen zich voor hun missers, nalatigheden, schulden en slordigheden en proberen die te verbergen voor de omgeving. Volwassenen met AD(H)D denken vaak negatief over zichzelf en over hun mogelijkheden. Vooral als ze van kind af aan veel kritiek hebben gekregen op hun gedrag, zonder dat het hen
3 Dyslexie duidelijk was wat zij fout deden of hoe ze dat hadden kunnen voorkomen. Medicijngebruik bij AD(H)D Mensen met AD(H)D kunnen Methylfenidaat gebruiken. In de volksmond bekend als Ritalin (met een werkingsduur van ca. drie tot vier uur) of Concerta (met een werkingsduur van ca. acht tot twaalf uur). Methylfenidaat kan een positief effect hebben op de concentratie, hyperactiviteit en impulsiviteit. Het is belangrijk dat de medicatie op een vast moment wordt ingenomen. Wanneer het middel bijna is uitgewerkt kan er een zogenaamd reboundeffect optreden. Dit betekent dat de persoon in kwestie moe, prikkelbaar en ongeconcentreerd gedrag kan laten zien. Positieve eigenschappen - AD(H)D Mensen met de diagnose AD(H)D zijn vaak ook creatief, snel enthousiast, energierijk, kunnen originele dingen bedenken, zijn ondernemend, spontaan, hebben gevoel voor humor, zijn recht-door-zee, empathisch, kunnen snel informatie combineren en hebben een verhoogd ruimtelijk inzicht. Door gebruik te maken van deze sterke kanten is het juist waardevol om samen te werken met iemand met AD(H)D en kan deze persoon een plezierige aanvulling zijn op de werkvloer. Tips voor op de werkvloer AD(H)D: Maak het hebben van AD(H)D bespreekbaar en kijk met elkaar naar hoe de persoon optimaal kan presteren; Creëer een werkplek met zo min mogelijk stoorzenders, maar sommigen werken juist beter met veel prikkels; Zorg voor een duidelijk zichtbare klok op de werkvloer; Steun bij het ordenen van de werkzaamheden (bijvoorbeeld gezamenlijk de planning per dag doornemen); Stel samen prioriteiten en laat hen het opschrijven (beter in een memoboekje, dan op een los papiertje); Verdeel grote opdrachten in korte en overzichtelijke taken; Wees duidelijk over wat er van hen verwacht wordt (wanneer moet een bepaalde taak af zijn); Check tijdens gesprekken of de boodschap helder is overgekomen of dat er nog onduidelijkheden zijn; Laat hen een agenda bijhouden met daarin de werktijden; Stuur hen op bewegingsvrijheid: mensen met AD(H) D moeten regelmatig letterlijk hun energie kwijt door bijvoorbeeld even te lopen; Voorkom dat iemand met AD(H)D meerdere opdrachtgevers heeft; Geef hen ook complimentjes; positieve feedback werkt beter dan alleen op fouten wijzen; Rem de werknemer af als dat nodig is, mensen met AD(H)D zijn potentiële kandidaten voor burn-out; Houd rekening met een mogelijk reboundeffect en pas de werkdag er eventueel op aan. De term dyslexie komt uit het Latijn en betekent letterlijk: niet kunnen lezen. Mensen die dyslexie hebben, hebben moeite met lezen, spellen en schrijven terwijl zij wel een normale intelligentie hebben. De diagnose dyslexie kan pas gesteld worden als er geen andere oorzaken voor de leesproblemen worden gevonden. Dyslexie is een hardnekkig probleem bij zowel het leren lezen en spellen alsook het op tempo kunnen lezen. Wanneer de diagnose gesteld is, kan er een dyslexieverklaring worden afgegeven. Deze verklaring is vooral handig bij het volgen van een opleiding, omdat dan bewezen kan worden dat je dyslexie hebt. De opleiding kan er dan rekening mee houden door bijvoorbeeld extra tijd te geven bij toetsen of teksten met kleine letters te vergroten. Dyslexie is blijvend en gaat niet over. Kenmerken dyslexie De kenmerken van dyslexie verschillen van persoon tot persoon. Het is belangrijk na te vragen wat de persoon in kwestie zelf als lastig ervaart. Over het algemeen hebben mensen met dyslexie last van onder andere: Korte spanningsboog bij lezen, snel moe zijn van het lezen; Letters zien dansen en hakkelen bij het hardop voorlezen; Moeite met begrijpend lezen; snappen wat ze zojuist gelezen hebben; Problemen bij het schrijven; moeite met spelling, onleesbaar schrijven of traag schrijftempo; Lastig om vaste woordcombinaties, uitdrukkingen of gezegdes te onthouden; Moeite op het gebied van oriëntatie en multi-tasken Zwakker korte termijngeheugen; Moeite om prioriteiten te stellen en deadlines te halen of in te schatten hoe lang een taak duurt. Gevolgen dyslexie In het dagelijks leven wordt veel geschreven en gelezen. Dit is voor iemand met dyslexie een ingewikkelde taak. Vaak komen jongeren op een lager niveau onderwijs terecht dan ze in feite qua intelligentie aan zouden kunnen. Het hebben van dyslexie kan veel invloed hebben op het zelfvertrouwen en zelfbeeld van jongeren doordat ze voortdurend worden geconfronteerd met hun moeite met lezen en zien dat anderen dit moeiteloos doen. Zij hebben meer doorzettingsvermogen nodig om hun doelen te bereiken. Mensen met dyslexie kiezen vaak voor een praktisch beroep, maar ook daar is lezen belangrijk. Op de werkvloer is het belangrijk om te realiseren dat iemand met dyslexie veel moeite moet doen om teksten te lezen en te begrijpen. Tips voor op de werkvloer dyslexie: Het is belangrijk dat begeleiders op de werkvloer weten dat iemand dyslexie heeft en hier begrip voor toont; Bespreek welke aanpassingen binnen het werk kunnen helpen, vaak weet de persoon zelf heel goed hoe hij of zij het beste kan functioneren; Wanneer er iets gelezen moet worden, is het handig dat dit in een rustige omgeving gebeurt, zonder te veel geluiden of afleiding en dat er de tijd voor kan worden genomen; Gebruik een duidelijk lettertype, bijvoorbeeld Arial. Bij instructies is het belangrijk om korte zinnen en niet al te ingewikkeld taalgebruik te gebruiken; Laat bij instructie de taak herhalen en geef enkelvoudige opdrachten; Mensen met dyslexie kunnen onderling sterk verschillen in de mate van de kernproblemen en het aantal en de ernst van de bijkomende problemen.
4 Autisme Autisme is een stoornis in de informatieverwerking van de hersenen. Informatie die via de zintuigen binnenkomt (zicht, geur, geluid, etc.) wordt bij mensen met autisme anders verwerkt. Zij hebben moeite om de details die zij waarnemen te verwerken tot een samenhangend geheel. Hierdoor hebben mensen met autisme problemen met communicatie, sociale interactie en verbeelding. Autisme is een beperking die invloed heeft op alle levensgebieden en in alle levensfasen. De stoornis brengt specifieke sterke en zwakke kanten met zich mee. Ruim één procent van de Nederlanders (ca mensen) heeft een vorm van autisme. Doordat autisme verschillende gezichten heeft, is het moeilijk om specifiek te benoemen waar de meesten mensen met autisme moeite mee hebben. Bekende mensen met een diagnose zoals autisme en AD(H)D die, wellicht dankzij deze diagnose, succes hadden/hebben in hun werk: Autisme: Socrates, Einstein, Leonardo da Vinci, Newton, Beethoven, Steven Spielberg en Bill Gates AD(H)D: Jim Carrey, Paul de Leeuw, Freek de Jonge, Wibi Soerjadi, Jochem Myer en Bert Visscher De rode draad is echter dat mensen met autisme moeite hebben met het verbinden van details tot een geheel waardoor zij de wereld anders zien en beleven en er daardoor ook anders op anticiperen. Bekende vormen van autisme zijn: PDD-NOS en. Deze vormen worden verder toegelicht Het (vernoemd naar de Oostenrijkse psychiater Hans Asperger) is een aan autisme verwante stoornis. Autisme is een neurologische aandoening, dus een stoornis in het functioneren van de hersenen, die de manier waarop een persoon met anderen omgaat en zijn/haar visie op de wereld beïnvloedt. Snel en simpel gezegd: Aspergers zitten anders in elkaar. Ze nemen de omgeving totaal anders in zich op. Ze zien anders, horen anders, voelen anders etc. Vaak horen ze kleine dingen zoals het krassen van een pen tijdens een examen vrij hard of is het licht veel te fel. Mensen met Asperger komen in eerste instantie vrij normaal over op andere mensen, waardoor ze nog wel eens worden overschat door hun omgeving. Kenmerken van het : Gebrek aan sociale vaardigheden: mensen met Asperger hebben moeite met het aangaan en onderhouden van sociale contacten en hebben problemen met het begrijpen van sociale regels en non-verbale communicatie. Mensen met Asperger kunnen de sociale afstand bijv. niet goed inschatten en gedragen zich bij de directeur hetzelfde als bij vrienden thuis. Iemand aankijken vinden ze moeilijk; Eenzijdige interesses: vaak houden mensen met Asperger zich op een gedetailleerde en obsessieve wijze bezig met eenzijdige interesses; Stressgevoelig; kleine veranderingen kunnen al grote paniek veroorzaken; Slechte motoriek; volwassenen met Asperger bewegen vaak traag en houterig, hebben minder expressieve gelaatsuitdrukkingen en een wat monotonere stem. Positieve eigenschappen - Autisme, PDD-NOS en Ook zijn er voordelen verbonden aan autisme waar je juist op de werkvloer je voordeel mee kunt doen. Als de verwachtingen van de werkzaamheden duidelijk en zo concreet mogelijk worden gecommuniceerd, kunnen mensen met autisme beter functioneren. Mensen met een diagnose van autisme hebben vaak veel kennis van bepaalde zaken, hebben een goed geheugen en sterk inzicht, ze kunnen onverstoorbaar doorwerken, hebben buitengewoon organisatorische vaardigheden, zijn goed in planmatig en stapsgewijs werken, hebben oog voor detail, ze begrijpen schematische weergave zeer goed en ze zijn punctueel. Tips voor op de werkvloer - Autisme, PDD-NOS en Praat met elkaar over het hebben van Autisme, PDD- NOS of, zonder de persoon te diskwalificeren en kijk samen naar hoe de werknemer optimaal kan presteren; Creëer duidelijkheid in relaties en functies, leg goed uit wie wat doet in het bedrijf; Stel geen hoge eisen op sociale gebieden. Mensen met PDD-NOS en Aspergers vermijden het liefst de informele gesprekken; Gebruik concrete en duidelijke taal in gesprekken en op papier; Geef duidelijk aan waar, wanneer en aan wie er vragen gesteld kunnen worden; Geef heldere, concrete en duidelijke opdrachten; Geef voldoende tijd om informatie te verwerken door bijvoorbeeld stiltes te laten vallen in gesprekken; Een werkplek met zo min mogelijk prikkels; Hang een klok op een duidelijk zichtbare plaats; Zorg voor een rustige plek om pauzes door te brengen; Bespreek het verloop van de ochtend- en avondbegroeting die gebruikt wordt in het bedrijf; Communiceer afwezigheden van belangrijke contactpersonen door bijvoorbeeld ziekte of verlof; Kondig feestelijkheden aan en vertel hoe daar in het bedrijf mee wordt omgegaan; Mensen met autisme PDD-NOS en kunnen onderling sterk verschillen in de mate van de kernproblemen en het aantal en de ernst van de bijkomende problemen.
5 PDD-NOS PDD-NOS is de afkorting van Pervasive Developmental Disorder Not Otherwise Specified, een Engelse naam voor stoornissen die worden gerekend tot de pervasieve ontwikkelingsstoornissen. Met PDD-NOS wordt een restcategorie aangeduid die kenmerken heeft van het autisme, maar niet genoeg om zo te worden genoemd. Pervasief betekent (in het Latijn) doordringen. Dat wil zeggen dat we bij pervasieve stoornissen te maken hebben met problemen die doordringen in verschillende ontwikkelingsgebieden van een kind/volwassene. Dat kan de taalontwikkeling zijn, de motorische ontwikkeling, het reageren op interne en externe prikkels, maar vooral het vermogen zich op anderen te richten en het eigen gedrag in sociale situaties goed te besturen. Mensen met PDD-NOS ontwikkelen het sociale begrip en de sociale intuïtie zeer moeizaam. Dat maakt hen vaak onzeker en angstig. Ter voorkoming van deze angst houden zij zich graag vast aan bekende regels en patronen. In hun interesses kunnen ze zelfs rigide en dwangmatig zijn. De problemen uiten zich verschillend tijdens de verschillende levensfases. Kenmerken PDD-NOS Mensen met PDD-NOS kunnen onderling sterk verschillen in de mate van de kernproblemen en het aantal en de ernst van de bijkomende problemen. Onhandig en angstig gedrag in sociale situaties; Een eenzame, gesloten indruk maken; Zich angstig tonen voor veranderingen; Fanatiek vasthouden aan bepaalde routines; Zich koppig en driftig uiten (ingegeven door angst); Een eenzijdige belangstelling tonen; Rigide en dwangmatige gedragspatronen ontwikkelen; Overgevoeligheid voor zintuiglijke prikkels; Of juist weinig gevoeligheid voor geluiden, beelden, temperaturen of aanrakingen; Een trage taalontwikkeling; Taal in alle gevallen letterlijk nemen; Een onhandige, stijve motoriek. Weinig begrip en gebruik van non-verbale signalen (oogcontact, gelaatsexpressie, lichaamshouding); Het niet of nauwelijks leren van sociale ervaringen; Het ontbreken van wederkerigheid in het persoonlijk contact; Meer informatie? Postbus AC Alphen aan den Rijn T (lokaal tarief) info@vtl.nl
Omgaan met leer- en gedragsproblemen
Omgaan met leer- en gedragsproblemen Omgaan met leer- en gedragsproblemen In uw functie als praktijkopleider begeleidt u studenten. Het kan zijn dat uw student een bepaalde diagnose zoals AD(H)D, Dyslexie,
Nadere informatieOverleg van tevoren altijd met de ouders over de aanpak voor het kind en tips voor de omgang.
Overleg van tevoren altijd met de ouders over de aanpak voor het kind en tips voor de omgang. Aandacht stoornissen ADD Attention Deficit Disorder (letterlijk: aandacht tekort stoornis) - Een vorm van ADHD
Nadere informatieStoornissen in het autistisch spectrum
DC 14 Stoornissen in het autistisch spectrum 1 Inleiding Dit thema gaat over stoornissen in het autistisch spectrum, kortweg autisme Beroepscontext: als onderwijsassistent kun je ingezet worden in het
Nadere informatieOuderbrochure PDD-NOS
1 Ouderbrochure PDD-NOS Maandagmiddag vijf voor vier. Vanuit de keuken hoort ze een auto stoppen op straat. De deur wordt hard dichtgeslagen. Dan is het even stil. De achterdeur wordt opengetrokken en
Nadere informatieMijn kind heeft een LVB
Mijn kind heeft een LVB Wat betekent een licht verstandelijke beperking nu precies? Informatie voor ouders van kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking in de leeftijd van 6 tot 23 jaar
Nadere informatieKinderen met ADHD. Inhoudsopgave. Wat is de oorzaak van ADHD? Wat zijn de verschijnselen van ADHD?
Kinderen met ADHD Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Wat is de oorzaak van ADHD? 1 Wat zijn de verschijnselen van ADHD? 1 Hoe wordt de diagnose ADHD gesteld? 2 Behandeling van ADHD
Nadere informatieDeel VI Verstandelijke beperking en autisme
Deel VI Inleiding Wat zijn de mogelijkheden van EMDR voor cliënten met een verstandelijke beperking en voor cliënten met een autismespectrumstoornis (ASS)? De combinatie van deze twee in een en hetzelfde
Nadere informatieAD(H)D bespreken. BEN/LO/ADHD/14/0003a April 2014
AD(H)D bespreken N.B.: de inhoud van dit programma is slechts van adviserende aard en dient niet als vervanging voor professioneel en/of medisch advies. Als u verdere consultatie wenst, of wanneer u zich
Nadere informatieWelkom. DGM en Autisme. Esther van Efferen-Wiersma. Presentatie door
Welkom DGM en Autisme Presentatie door Esther van Efferen-Wiersma Inhoud Autisme: recente ontwikkelingen Van beperkingen naar (onderwijs)behoeften DGM en autisme Hulpmiddelen en materialen Vragen? Autisme?
Nadere informatieBPV-WEGWIJZER: VERDIEPING DEELNEMERS MET EEN BEPERKING december 2011
1 SAMENVATTING Deelnemers die anders zijn vanwege afwijkend gedrag of een bepaalde ontwikkeling, hebben in veel gevallen een speciale aanpak nodig en dit kan van invloed zijn op de begeleidingsvorm tijdens
Nadere informatieInhoud. 1. Inleiding. 2. Voor de eerste bijles. 3. ADHD en ADD. 4. Dyslexie en Dyscalculie. 5. Autisme. 5.1. Syndroom van Asperger. 5.2.
Inhoud 1. Inleiding 2. Voor de eerste bijles 3. ADHD en ADD 4. Dyslexie en Dyscalculie 5. Autisme 5.1. Syndroom van Asperger 5.2. PDD- Nos 6. Faalangst 7. Bronnenlijst 1. Inleiding Kinderen met veelvoorkomende
Nadere informatieHandleiding bijles geven aan leerlingen met leer- en gedragsproblemen
Bijlesnetwerk B.V. Internet: www.bijlesnetwerk.nl E- mail: info@bijlesnetwerk.nl Telefoon: 024-6636089 Handleiding bijles geven aan leerlingen met leer- en gedragsproblemen 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding
Nadere informatieKinderen met dyslexie vertonen opvallende en blijvende moeilijkheden met lezen en spelling en dit vooral op vlak van:
Dyslexie Kinderen met dyslexie vertonen opvallende en blijvende moeilijkheden met lezen en spelling en dit vooral op vlak van: Aandacht en concentratie. ze zijn vergeetachtig en lijken of zijn verstrooid,
Nadere informatieWelkom. DGM en Autisme. Esther van Efferen-Wiersma. Presentatie door
Welkom DGM en Autisme Presentatie door Esther van Efferen-Wiersma Inhoud DGM en autisme? Autisme: recente ontwikkelingen Van beperkingen naar (onderwijs)behoeften DGM en autisme! Vragen? DGM en Autisme?
Nadere informatieDiagnostiek en onderzoek naar autisme bij dubbele diagnose. Annette Bonebakker, PhD, klinisch neuropsycholoog CENTRUM DUBBELE PROBLEMATIEK DEN HAAG
Diagnostiek en onderzoek naar autisme bij dubbele diagnose Annette Bonebakker, PhD, klinisch neuropsycholoog CENTRUM DUBBELE PROBLEMATIEK DEN HAAG 1 Autisme spectrum stoornissen Waarom dit onderwerp? Diagnostiek
Nadere informatieNeem er even de tijd voor!
DYSLEXIE Neem er even de tijd voor! Ongeveer 3,5 procent van alle leerlingen in het basis- en het voortgezet onderwijs heeft problemen met lezen en spellen als gevolg van dyslexie. Een deel van deze kinderen
Nadere informatieInformatie voor patiënten van Ziekenhuis Rijnstate/Zevenaar. Het ADHD-team
Informatie voor patiënten van Ziekenhuis Rijnstate/Zevenaar Het ADHD-team Uw kind heeft AD(H)D of er bestaat het vermoeden dat uw kind deze aandachtsstoornis heeft. Op het ADHD-spreekuur van de polikliniek
Nadere informatieScouts met een beperking
! Scouts met een beperking Kinderen met ADHD In de volksmond verklaart men de afkorting ADHD wel met Alle Dagen Heel Druk. Hierbij legt men de nadruk op het hyperactieve gedrag, waarbij het motorisch onrustige,
Nadere informatieADHD. Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit. Hoe wordt de diagnose bij kinderen gesteld? ADHD poli
00 ADHD Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit Hoe wordt de diagnose bij kinderen gesteld? ADHD poli U bent met uw kind verwezen naar de ADHD poli. De ADHD poli is een samenwerkingsverband tussen
Nadere informatieEven voorstellen. Waarom gedragsproblemen?
Kinderen met Autisme en ADHD Door: Anneke Eveleens Even voorstellen Timotheüs biedt - cursussen en begeleiding voor kerken en ouders over kinderwerk en geloofsopvoeding - cursussen op maat - cursussen
Nadere informatie6,5. Werkstuk door een scholier 1684 woorden 26 april keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 1684 woorden 26 april 2003 6,5 117 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is ADHD? ADHD is de afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder en dat is een aandachtstekortstoornis
Nadere informatieHoofdpijn Duizeligheid Vermoeidheid Concentratieproblemen Vergeetachtigheid
Hersenschudding In deze folder vertellen we wat de gevolgen van een hersenschudding kunnen zijn en wat u kunt verwachten tijdens het herstel. Ook geven we adviezen over wat u het beste wel en niet kunt
Nadere informatieInformatie en advies voor de praktijkbegeleider SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR EEN STAGIAIRE MET ADHD IN DE WERKSITUATIE
Informatie en advies voor de praktijkbegeleider SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR EEN STAGIAIRE MET ADHD IN DE WERKSITUATIE Inzicht, herkennen, handelen Gemiddeld één op de twaalf deelnemers op een ROC heeft
Nadere informatieOmgaan met Autisme. Handout workshop 27 mei 2016
Omgaan met Autisme Handout workshop 27 mei 2016 Informatie 1. Medicatie Hoewel er geen medicijn is dat direct werkt op autisme zijn er wel diverse medicijnen die ene positief effect kunnen hebben op dat
Nadere informatie2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatieKinderneurologie.eu. www.kinderneurologie.eu MCDD
MCDD Wat is MCDD? MCDD is een ontwikkelingsstoornis waarbij kinderen moeite hebben om met hun gevoelens om te gaan en moeite hebben met het onderscheid tussen fantasie en werkelijkheid. Hoe wordt MCDD
Nadere informatieLogica brengt je van A naar B Verbeelding brengt je overal (Albert Einstein)
Logica brengt je van A naar B Verbeelding brengt je overal (Albert Einstein) Een presentatie voor iedereen die meer wil weten over denken in beelden. Doelstelling van vandaag: Het proberen weg te nemen
Nadere informatieInleiding. Autisme & Communicatie in de sport
Sanne Gielen Inleiding Starten met een nieuwe sport is voor iedereen spannend; Hoe zal de training eruit zien? Zal de coach aardig zijn? Heb ik een klik met mijn teamgenoten? Kán ik het eigenlijk wel?
Nadere informatieAUTISME EN CONFLICTHANTERING. Anneke E. Eenhoorn
AUTISME EN CONFLICTHANTERING Anneke E. Eenhoorn UITGANGSPUNT UITGANGSPUNT DRIE VOORBEELDEN Rosa van 8 jaar. Na een ogenschijnlijk gewone dag op school, haalt ze fel uit Mike van 11 jaar. Na een kleine
Nadere informatieAutisme Spectrum Stoornissen
www.incontexto.nl to nl Autisme Spectrum Stoornissen Drs. Nathalie van Kordelaar Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan Opbouw voorlichting Algemene kennis van autisme. Handelen in werksituaties. Alle
Nadere informatieHersenstichting Nederland. Autismespectrumstoornissen
Hersenstichting Nederland Autismespectrumstoornissen 1 Autismespectrumstoornissen Een autismespectrumstoornis (ASS) is een ontwikkelingsstoornis waarbij de informatieverwerking in de hersenen verstoord
Nadere informatieOndersteuning bij leven met een beperking
Ondersteuning bij leven met een beperking Niet-aangeboren hersenletsel MEE Niet-aangeboren hersenletsel Raad en daad als het om mensen met NAH gaat Niet-aangeboren hersenletsel (NAH) overkomt je. Door
Nadere informatieDSM IV interview. Semi-gestructureerd anamnestisch interview ter beoordeling of er sprake is van een autismespectrumstoornis.
DSM IV interview Semi-gestructureerd anamnestisch interview ter beoordeling of er sprake is van een autismespectrumstoornis. A.A. Spek Klinisch psycholoog Centrum Autisme Volwassenen GGZ Eindhoven Wanneer
Nadere informatieLicht verstandelijke beperking. Praktische tips voor herkennen. voor professionals
Licht verstandelijke beperking Praktische tips voor herkennen voor professionals Begrijp je wat ik bedoel? Kinderen en jongeren zijn er bij gebaat wanneer vroegtijdig wordt herkend of er sprake is van
Nadere informatieWat is niet aangeboren hersenletsel?
Wat is niet aangeboren hersenletsel? Als hersenen beschadigd raken op latere leeftijd spreken we van (NAH) Niet aangeboren hersenletsel Niet-aangeboren hersenletsel is blijvende schade aan de hersenen
Nadere informatieMEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave
Nadere informatieThema-avond : Omgaan met lastig gedrag
Thema-avond : Omgaan met lastig gedrag Anja Witteman Beweegimpuls adviseur, trainer & coach en ontwikkelaar van sport en beweegprojecten 2 Programma thema-avond: Even voorstellen/programma bespreken Inleiding
Nadere informatieOmgaan met verschillen, passend onderwijzen!
Omgaan met verschillen, passend onderwijzen! Gedrag in de klas Labelen ASS en ADHD, waar denk je aan? Geef me de Vijf (Colette de Bruin) De methode heeft als uitgangspunt dat mensen met een autistische
Nadere informatieAutismespectrumstoornis. SPV REGIOBIJEENKOMST MIDDEN NEDERLAND Mandy Bekkers
Autismespectrumstoornis SPV REGIOBIJEENKOMST MIDDEN NEDERLAND 19-10-2016 Mandy Bekkers (mandybekkers@hotmail.com) Waarschuwing vooraf! 2 Geschiedenis Autos (Grieks: zelf) 1937-1940: Term autisme 1943 &
Nadere informatieDoordat bewegen en uitvoeren van activiteiten moeilijker gaat, voelt een kind met DCD zich soms onzeker. Ook kan het activiteiten spannend vinden.
Onlangs is uw kind gezien in het observatieteam en is de diagnose DCD gesteld. In deze folder leest u wat DCD is, wat de behandeling bij Libra Revalidatie & Audiologie locatie Blixembosch inhoudt en hoe
Nadere informatieZORGELOOS OP UITJE, VOOR OUDERS EN BEGELEIDING VAN AUTISTISCHE KINDEREN
ZORGELOOS OP UITJE, VOOR OUDERS EN BEGELEIDING VAN AUTISTISCHE KINDEREN Inhoud: - Zorgeloos op uitje -Wat is autisme? - Wat houd een uitje precies in? - 15 TIPS om uw uitje tot een succes te maken Marinka
Nadere informatiehoud altijd de specifieke leerling met zijn individuele hulpvraag in het achterhoofd
Sleutelwoord is structuur De school is een uitgelezen plaats om de leerling met het Syndroom van Asperger te leren omgaan met leeftijdgenoten. Goede begeleiding is dan van belang. Docent kunnen veel voor
Nadere informatiePsychiatrie: ADHD. Dit thema gaat over ADHD als voorbeeld van een concentratie of aandachtsstoornis.
DC 13 Psychiatrie: ADHD 1 Inleiding Dit thema gaat over ADHD als voorbeeld van een concentratie of aandachtsstoornis. Beroepscontext: als onderwijsassistent kun je ingezet worden in het werken met leerlingen
Nadere informatieSPECIALE AANDACHT GEVRAAGD. Informatie en advies voor de praktijkbegeleider
Informatie en advies voor de praktijkbegeleider SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR EEN STAGIAIRE MET AUTISME (PDD-NOS EN SYNDROOM VAN ASPERGER) IN DE WERKSITUATIE Inzicht, herkennen, handelen Gemiddeld één
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking. Voor verwijzers
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Voor verwijzers Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Veel mensen met een licht
Nadere informatieCure + Care Solutions
Cure + Care Solutions is hèt landelijk behandel- en expertisecentrum voor complexe psychische aandoeningen en werkt nauw samen binnen een landelijk netwerk van zorginstellingen door het hele land. Cure
Nadere informatieAutisme Spectrum Stoornis (ASS)
GGZ Friesland Ontwikkelingsstoornisssen Autisme Spectrum Stoornis (ASS) GGZ Friesland is de grootste aanbieder van geestelijke gezondheidszorg in de provincie Friesland. We bieden u hulp bij alle mogelijke
Nadere informatieDSM IV interview. Semi-gestructureerd anamnestisch interview ter beoordeling of er sprake is van een autismespectrumstoornis.
DSM IV interview Semi-gestructureerd anamnestisch interview ter beoordeling of er sprake is van een autismespectrumstoornis. A.A. Spek Klinisch psycholoog Centrum Autisme Volwassenen GGZ Eindhoven Wanneer
Nadere informatieAfasie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
Afasie Afasie is een taalstoornis ontstaan door hersenletsel. Iemand met afasie heeft moeite met het uiten en het begrijpen van de taal. In deze brochure leest u wat afasie inhoudt en vindt u een aantal
Nadere informatieInformatie en advies voor docenten SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR DEELNEMERS MET ADHD IN HET MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS
Informatie en advies voor docenten SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR DEELNEMERS MET ADHD IN HET MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS Inzicht, herkennen, handelen Gemiddeld één op de twaalf deelnemers op een ROC heeft
Nadere informatieWerkgeversvereniging Oost - Regio IJssel/Vecht
Werkgeversvereniging Oost - Regio IJssel/Vecht 1. Welke associaties heeft u bij het begrip Autisme? Contactgestoord, nemen geen initiatief. Beperkt in het sociaal wenselijk gedrag, grotere behoefte aan
Nadere informatieJaargang 1, Nummer 2, juni 2010. Drukke kinderen
Jaargang 1, Nummer 2, juni 2010 Drukke kinderen Jaargang 1, Nummer 2, juni 2010 Drukke kinderen Inhoud: Wat is druk gedrag? Oorzaken Positieve benadering Structuur Regels Omgaan met anderen Luisteren Steun
Nadere informatiePROJECT PROJECT PROJECT PROJECT PROJECT PR Het Koeriertje
Week 42 2014 PROJECT PROJECT PROJECT PROJECT PROJECT PR Het Koeriertje Weekagenda: Maandag 20 oktober t/m vrijdag 24 oktober: Herfstvakantie Mededeling: Na de herfstvakantie zal Danielle Soers één dag
Nadere informatieKlachten na een hersenschudding algemene informatie
Een hersenschudding ontstaat door een klap op het hoofd, bijvoorbeeld bij een ongeluk. Je wordt duizelig of raakt bewusteloos. Meestal duurt het enige tijd voor de hersenen hiervan herstellen. Zolang de
Nadere informatieBetrokken bij Buiten. Het puberbrein als basis. Welkom. 4 februari 2016 Anniek Verhagen anniek.verhagen@xs4all.nl
Betrokken bij Buiten Welkom Het puberbrein als basis 4 februari 2016 Anniek Verhagen anniek.verhagen@xs4all.nl Pubers Welk (puber)gedrag valt jou het meest op? We zijn allemaal puber geweest Leef je in!
Nadere informatieLeer- en leesproblemen
Visuele training voor Leer- en leesproblemen De enige manier om informatie op te nemen is via onze zintuigen. De informatie op school/werk wordt tegenwoordig voor het overgrote deel visueel aangeboden
Nadere informatieADHD. en kinderen (6-12 jaar)
ADHD en kinderen (6-12 jaar) ADHD, DAAR BEN JE NIET BLIJ MEE Als je bij het buitenspelen een blauwe plek oploopt, dan zit je daar niet mee. Meestal is-ie na een paar dagen weer weg. Bij ADHD is dat anders,
Nadere informatieVoorwoord. Inhoud : 1. Wat is dyslexie 2. Onderzoek 3. Hulp middelen 4. Logopedie 5. Mijn dyslexie 6. Nawoord
Voorwoord Ik hou mijn spreekbeurt over Dyslexie. Zelf heb ik ook dyslexie. Ik hoop dat jullie mij beter begrijpen wat dyslexie is en wat het betekent om dyslexie te hebben. Ook waarom ik een laptop en
Nadere informatieADHD poli voor kinderen
ADHD poli voor kinderen Afdeling kindergeneeskunde Locatie Veldhoven Inleiding Omdat uw kind (mogelijk) ADHD heeft, is hij of zij doorverwezen naar de ADHD poli voor kinderen van Máxima Medisch Centrum
Nadere informatieKinderneurologie.eu ADHD. www.kinderneurologie.eu
ADHD Waar staat de afkorting ADHD voor? De letters ADHD staan voor de engelse woorden Attention Deficit - Hyperactivity Disorder. In het Nederlands vertaald betekent dat een aandoening die gekenmerkt wordt
Nadere informatieOntdek je kracht voor de leerkracht
Handleiding les 1 Ontdek je kracht voor de leerkracht Voor je ligt de handleiding voor de cursus Ontdek je kracht voor kinderen van groep 7/8. Waarom deze cursus? Om kinderen te leren beter in balans te
Nadere informatieADHD - MONITOR. Voornaam, naam en geboortedatum van het kind : CLB-medewerker :
Signaallijst 1 : Lichamelijk functioneren Gezondheid Astma Epilepsie Eczeem Allergie Diabetes Zintuiglijke ontwikkeling Gezicht Gehoor Slaap Slaappatroon Hoeveelheid slaap Voeding Voedingspatroon Variatie
Nadere informatieInformatie over afasie. Afdeling logopedie
Informatie over afasie Afdeling logopedie Wat is afasie? Vooraf Uw partner of familielid heeft afasie. In deze folder kunt u lezen wat afasie inhoudt en hoe u hiermee kunt omgaan. Wat is afasie Afasie
Nadere informatieAutisme (ASS) begeleiding of aansturing? Platformdag Passend Onderwijs 3 december 2015 Chul Joo Ro
Autisme (ASS) begeleiding of aansturing? Platformdag Passend Onderwijs 3 december 2015 Chul Joo Ro Voorzet Voorzet is gespecialiseerd in het begeleiden van mensen met autisme sinds 1994. Is actief in Noord
Nadere informatieInformatie en advies voor de praktijkbegeleider SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR EEN STAGIAIRE MET NLD IN DE WERKSITUATIE
Informatie en advies voor de praktijkbegeleider SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR EEN STAGIAIRE MET NLD IN DE WERKSITUATIE Inzicht, herkennen, handelen Gemiddeld één op de twaalf deelnemers op een ROC heeft
Nadere informatieInformatie en advies voor docenten SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR DEELNEMERS MET AUTISME IN HET MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS
Informatie en advies voor docenten SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR DEELNEMERS MET AUTISME IN HET MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS Inzicht, herkennen, handelen Gemiddeld één op de twaalf deelnemers op een ROC
Nadere informatieBegeleidingswijzer Dyslexie
Begeleidingswijzer Dyslexie Dyslexie Ongeveer 5% van de studenten in het mbo heeft dyslexie. Dit is één op de twintig studenten. Iedereen die bij Rijn IJssel werkt, kan dus te maken krijgen met studenten
Nadere informatieAsperger en werk. Een dynamisch duo
Asperger en werk Een dynamisch duo Natalie van Berkel Module Onderzoeksvaardigheden Stoornis van Asperger Kwalitatieve beperkingen in de sociale interactie, zoals blijkt uit ten minste 2 van de volgende:
Nadere informatieCure + Care Solutions
Cure + Care Solutions is hèt landelijk behandel- en expertisecentrum voor complexe psychische aandoeningen en werkt nauw samen binnen een landelijk netwerk van zorginstellingen door het hele land. Cure
Nadere informatieNLD bij (jong) volwassenen in opleiding en werksituaties
NLD bij (jong) volwassenen in opleiding en werksituaties Lia Charité praktijk voor psychosociale therapie Lia Charité Notenboom 6 5682 HZ Best Nederland tel: +31499 398302 info@liacharite.nl www.liacharite.nl
Nadere informatieOp naar de DSM 5! Autismespectrumstoornis. J. Wolthaus, GZ-psycholoog en C. Schoenmakers, GZ-psycholoog
Op naar de DSM 5! Autismespectrumstoornis J. Wolthaus, GZ-psycholoog en C. Schoenmakers, GZ-psycholoog Autisme DSM IV: Stoornissen die meestal voor het eerst op zuigelingenleeftijd, kinderleeftijd of in
Nadere informatieAUTISME EN MONDZORG. Informatie en tips voor mondzorgverleners
AUTISME EN MONDZORG Informatie en tips voor mondzorgverleners AUTISME: EEN SOMS ONZICHTBARE HANDICAP Autisme komt bij ongeveer 1% van de Nederlandse bevolking voor. Dat betekent dat iedere mondzorgverlener
Nadere informatieOntwikkeling van het Puberbrein Wouter Camps
Wat halen ze in hun hoofd? Ontwikkeling van het Puberbrein Wouter Camps Dit zijn ze nou.. 3 Fasen Vroege adolescentie Midden adolescentie Late adolescentie Doelstellingen Kennismaking met informatie over
Nadere informatieFaalangst. Informatie en tips voor ouders en verzorgers
Faalangst Informatie en tips voor ouders en verzorgers Wat is faalangst? Faalangst is angst die optreedt in situaties waarin er bepaalde prestaties van uw kind worden verlangd. Het is de angst om niet
Nadere informatiesollicitatie gesprek Handleiding droombanen voor Technisch talent
sollicitatie gesprek Handleiding droombanen voor Technisch talent waarom deze handleiding? We krijgen vaak de vraag hoe je je nu het beste kunt voorbereiden op een sollicitatiegesprek. Een goede voorbereiding
Nadere informatieADHD en lessen sociale competentie
ADHD en lessen sociale competentie Geeft u lessen sociale competentie én heeft u een of meer kinderen met ADHD in de klas, dan kunt u hier lezen waar deze leerlingen tegen aan kunnen lopen en hoe u hier
Nadere informatieDeel I Wat we weten over de stoornis ADHD
Inhoud Inleiding 12 Deel I Wat we weten over de stoornis ADHD Hoofdstuk 1 Kenmerken van ADHD 1.1 De basiskenmerken 16 1.2 Aandachts- en concentratiestoornissen 17 1.3 Impulsiviteit 17 1.4 Hyperactiviteit
Nadere informatievan delen tot het geheel. Hij kan bijvoorbeeld zijn kleding binnenstebuiten aantrekken, of zijn kopje naast de tafel zetten.
Afasie Als iemand een beroerte krijgt gebeurt dat bijna altijd plotseling. De schok is groot. Men heeft zich niet kunnen voorbereiden en men weet niet wat hen overkomt. Het dagelijkse leven wordt verstoord.
Nadere informatieAutisme voor beginners. www.psysense.be
Autisme voor beginners www.psysense.be Oorzaak? Autisme = handicap Stoornis in functioneren van de hersenen Neurologische (biologische )stoornis andere ontwikkeling laatste theorie (augu 2014: teveel synapsen!
Nadere informatieStudievaardigheden. BEN/LO/ADHD/14/0003j April 2014
Studievaardigheden N.B.: de inhoud van dit programma is slechts van adviserende aard en dient niet als vervanging voor professioneel en/of medisch advies. Als u verdere consultatie wenst, of wanneer u
Nadere informatie1. Gedrag. Au3sme. UMCG Publiekslezing Au3sme. Els M.A. Blijd- Hoogewys. Overzicht presenta3e. Wat is au3sme? Drie probleemgebieden
Au3sme dr. Behandelcoördinator Au3sme Team Noord Nederland Overzicht presenta3e Wat is au3sme? naar Morton & Frith, 1995 1. Gedrag 2. Biologie 3. Cogni3e 4. Diagnose 5. Behandeling genen, hersengebieden
Nadere informatieYvette Dijkxhoorn, Autisme en Bewegen
Yvette Dijkxhoorn, Autisme en Bewegen De autismespectrumstoornissen - Kwalitatieve stoornissen in de sociale interactie - Kwalitatieve stoornissen in de communicatie - Kwalitatieve stoornissen in het verbeeldingsvermogen
Nadere informatieOmgaan met kinderen met autismespectrumstoornissen. Rob Neyens 22.10.2009
Omgaan met kinderen met autismespectrumstoornissen Rob Neyens 22.10.2009 Programma 1. Theorie: wat is autisme? 1.1 Buitenkant 1.2 Binnenkant 2. Praktijk: hoe omgaan met autisme? 2.1 Remediëren 2.2 Compenseren
Nadere informatieMedicijngebruik en ADHD
Medicijngebruik en ADHD 1 Inleiding In deze folder vind je informatie over het gebruik van medicatie bij ADHD. ADHD is een afkorting van het Engelse Attention Deficit Hyperactivity Disorder. In Nederland
Nadere informatieHerkennen van signalen op de werkvloer... Wat kun je ermee?
Herkennen van signalen op de werkvloer... Wat kun je ermee? Wie zijn wij? Samantha van Engeland & Marianne Stevens Even voorstellen... Maar dan net even anders... Knelpunten voor mensen met een licht verstandelijke
Nadere informatie7-4-2014. WAT kenmerkt een multiculturele samenleving? Mensen van autochtone en allochtone afkomst
Welke essentiële maatschappelijke verandering is er t.a.v. generatie 45 >> NU? 1 2 WAT kenmerkt een multiculturele samenleving? Mensen van autochtone en allochtone afkomst Van 16,3 miljoen inwoners van
Nadere informatieDyslexie. Ingrid van de Meerendonk Jeffrey ter Meulen
Dyslexie Ingrid van de Meerendonk Jeffrey ter Meulen Dyslexie is een stoornis in het voldoende snel koppelen van codes b = de klank b En niet p, d, q Boom = Snel moeten handelen, vooral in sociale of
Nadere informatieChaotisch gedrag, concentratieproblemen?
Chaotisch gedrag, concentratieproblemen? Hyperactief en impulsief? Diagnose en behandeling voor volwassenen met ADHD Wie had 40 jaar geleden ooit van ADHD gehoord? Matthijs (47) Ik was druk en lastig.
Nadere informatieAfasie Informatie voor familieleden. Ziekenhuis Gelderse Vallei
Afasie Informatie voor familieleden Ziekenhuis Gelderse Vallei Een van uw naasten is in de afgelopen periode opgenomen in Ziekenhuis Gelderse Vallei. Er is door de logopedist een afasie geconstateerd.
Nadere informatieOverzicht. Wat heeft hij/zij? Wat is zijn diagnose? Omgaan met psychische aandoeningen voor docenten. Inleiding. 1. Inleiding
Omgaan met psychische aandoeningen voor docenten Success@School Urecht, 29 november 2018 1. Inleiding Overzicht 2. Signaleren psychische problemen 3. Invloed psychische aandoening op het studeren dr. Lies
Nadere informatiemaakt meedoen mogelijk Workshop Wennen aan de brugklas 2014
maakt meedoen mogelijk Workshop Wennen aan de brugklas 2014 Voorstellen Elly van Vliet Consulent MEE ZK Cursusleider Coördinator autisme netwerken convenant autisme Kennemerland en Amstelland en Meerlanden
Nadere informatieInleiding. Wat is afasie?
Afasie Inleiding De logopedist heeft bij u afasie geconstateerd. Afasie is een taalstoornis. In deze folder wordt u uitgelegd wat afasie is en hoe het ontstaat. Daarnaast kunt u lezen wat u, maar ook uw
Nadere informatieSPECIALE AANDACHT GEVRAAGD. Informatie en advies voor de praktijkbegeleider
Informatie en advies voor de praktijkbegeleider SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD Voor een stagiaire met Ernstige Spraak- en taal Moeilijkheden (esm) in de werksituatie Inzicht, herkennen, handelen Stagiaires
Nadere informatieHuiswerkbeleid Onderwijsteam 7
Huiswerkbeleid Onderwijsteam 7 Inleiding: Het onderwijs op school is er onder meer op gericht de verantwoordelijkheid en zelfstandigheid van de leerlingen te vergroten. Ook het maken van huiswerk levert
Nadere informatieVorming AUTISMESPECTRUM- STOORNIS
Vorming AUTISMESPECTRUM- STOORNIS Bart Lenaerts Jorinde Dewaelheyns 6 december 2010 Wat mag je verwachten? Wat is autisme? Het stellen van de diagnose Wie? Hoe? Triade van stoornissen Autisme = anders
Nadere informatieKenniscentrum en ADHD. Achtergrond
Kenniscentrum en ADHD Bij hulpvragen die betrekking hebben op ADHD gaan we in het Kenniscentrum uit van de omschrijving van ADHD uit de DSM IV. De DSM IV brengt ADHD terug tot 2 kernproblemen: aandachtsproblemen
Nadere informatieAfasie en logopedie informatie voor naasten/familie
Afasie en logopedie informatie voor naasten/familie Inhoud Afasie, wat is dat en hoe kunt u er mee om gaan? 5 Taalproblemen 6 Hoe ervaren afasiepatiënten de moeilijkheden zelf? 7 Hoe kunt u het beste omgaan
Nadere informatieKennis en aanpak van ouders met een verstandelijke en/of psychiatrische beperking. Esther Glas & Sandra Segers 10 November 2016
Kennis en aanpak van ouders met een verstandelijke en/of psychiatrische beperking Esther Glas & Sandra Segers 10 November 2016 Esther Glas Sandra Segers OUDERSCHAP Stelling 1 Mensen met een verstandelijke
Nadere informatieAanmeldingsformulier ouder(s)/verzorger(s) dyslexieonderzoek. Datum invullen. Ingevuld door. Gegevens ouder/verzorger/voogd* Achternaam.
Aanmeldingsformulier ouder(s)/verzorger(s) dyslexieonderzoek Datum invullen Ingevuld door Gegevens ouder/verzorger/voogd* Achternaam Voorletters Telefoonnummer Mobiele nummer E-mail adres Gegevens kind
Nadere informatieOverzicht Autisme net ff anders. Herkennen van autisme in contact. Autisme Specifieke Communicatie. Vragen
Autisme niet begrepen? Niet herkend! Gemeente Koggenland 6 november 2017 & Stichting Deuvel Mieke Bellinga Mariëlle Witteveen Overzicht Autisme net ff anders Herkennen van autisme in contact Autisme Specifieke
Nadere informatie