Voortplanting en ontwikkeling

Transcriptie

1 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Ivis Cambungo 11 June 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Voortplanting en Ontwikkeling Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Voortplanting en Ontwikkeling Verdiepingsstof: Het Voortplantingsstelsel van een man en een vrouw Vruchtbaar In de puberteit vinden er in je lichaam veel veranderingen plaats zowel lichamelijk als emotioneel. In deze periode word je vruchtbaar. Bij jongens gaan de teelballen zaadcellen maken (afb. 2). Meisjes worden ongesteld. Afbeelding 1: De hypofyse Jongens Vruchtbaar worden begint door afgifte van hormonen uit de hypofyse (afb. 1), namelijk het follikelstimulerend hormoon (FSH). Bij jongens stimuleert FSH de productie van zaadcellen. De gemaakte zaadcellen gaan van de teelballen (testis) naar de bijballen (afb. 2). In de bijballen worden de zaadcellen opgeslagen. Het tweede effect van FSH is dat de teelballen het geslachtshormoon testosteron gaan produceren. Testosteron zorgt voor het ontstaan van secundaire geslachtskenmerken. Naast haargroei o.a. in de oksels en rondom geslachtsdelen, krijgen jongens hun eerste zaadlozing. Pagina 2

4 Afbeelding 2: Het voortplantingsstelsel van de man Een zaadlozing Bij aanraking van gevoelige plekken in het lichaam van de man kan een man opgewonden raken. De penis wordt stijf doordat er extra bloed naar de zwellichamen wordt afgevoerd. De man krijgt dus een erectie. Tijdens geslachtsgemeenschap brengt een man zijn penis in de vagina van een vrouw. Door de beweging van man en vrouw wordt de penis in de vagina op en neer bewogen. De eikel wordt daardoor voortdurend geprikkeld. De man kan daardoor zaadlozing krijgen. Zaadlozing houdt in dat er sperma met schokken uit de penis komt. Het sperma komt dan in de vagina van de vrouw. Zaadlozing geeft een lekker gevoel bij de man. Dit wordt klaarkomen of het krijgen van orgasme genoemd. Sperma bestaat uit vocht uit de prostaat en uit de zaadblaasjes met zaadcellen uit de bijballen. Het sperma wordt via de urinebuis naar buiten gestoten doordat de spieren in de wand van de zaadleiders zich krachtig samentrekken. De urinebuis heeft dus twee functies, namelijk het vervoeren van urine en van sperma. Tijdens zaadlozing kom er geen urine in de urinebuis terecht doordat de prostaat opzwelt en de urinebuis ten hoogte van de urineblaas afknijpt. Meisjes Pagina 3

5 Een meisje is vruchtbaar als er eicellen rijp worden. Een meisje wordt hierdoor voor het eerst ongesteld. Zoals je eerder in de basisstof van het thema Voortplanting & Ontwikkeling hebt geleerd, heeft een meisje bij haar geboorte ongeveer onrijpe eicellen. Deze eicellen zitten in een blaasje, de zogenaamd follikels. De follikels bevinden zich in de eierstokken. Vanaf de puberteit tot aan de menopauze of overgang (ongeveer 50 jarige leeftijd) kunnen in eierstokken follikels rijpen. Onder invloed van hypofysehormonen, namelijk follikels stimulerend hormoon (FSH) en luteïniserend hormoon (LH) gaan de follikels in de eierstokken het geslachtshormoon oestrogeen produceren. Oestrogenen zorgen voor het ontstaan van de secundaire geslachtskenmerken bij meisjes. Abeelding 3: Het voortplantingsstelsel van de vrouw Menstruatiecyclus In een rijpe follikel ontstaat een holte met vocht. Deze vocht word door het follikel opgenomen. Op een gegeven moment barst het follikel open en de eicel wordt uitgestoten. Dit wordt ovulatie of eisprong genoemd. In beide eierstokken vindt er ovulatie plaats, maar gemiddeld een keer in de vier weken komt maar één eierstok aan de beurt. Tijdens het rijpen van de follikel wordt het baarmoederslijmvlies aan de binnenkant van de baarmoeder dikker en er groeien meer bloedvaten in. Zo wordt de baarmoeder klaargemaakt voor de ontwikkeling van een baby. De cellen van het lege follikelblaasje groeit uit tot het gele lichaam. De uitgestoten eicel (bij de ovulatie) wordt vervolgens door het trechtervormige uiteinde van de eileider opgevangen. Een eicel wordt vervoerd door de eileiders in de richting van de baarmoeder (uterus), want uit zichzelf kan een eicel zich niet voortbewegen. De rijpe eicel blijft na de eisprong nog 12 tot 24 uur leven. Pagina 4

6 Afbeelding 4: Menstruatiecyclus en de concentratie van hormonen in bloed. Hormonen Oestrogeen en Progestoron In afbeelding 4 zie je dat het rijpen van de eicel, het veranderen van de eicel en het veranderen van het baarmoeder slijmvlies ongeveer twee weken duurt. Als de eicel niet bevrucht wordt gaat de eicel dood. Het baarmoederslijmvlies is dan niet meer nodig en gaat te grond. Ongeveer twee weken na de ovulatie wordt baarmoederslijmvlies hierdoor los gemaakt. Door he samentrekken van de spieren in de baarmoederwand komt het afgestoten baarmoederslijmvlies en bloed via de vagina naar buiten. Dit heet menstruatie of ongesteld zijn. De menstruatie vindt gemiddeld 14 dagen na de ovulatie plaats. Bij sommige meisjes kan de menstruatie een tot drie dagen duren, maar bij anderen kan de menstruatie tot een week duren. De samentrekking van spieren in de baarmoederwand tijdens de menstruatie kan pijn veroorzaken, zogenaamd menstruatiepijn. De menstruatiecyclus duurt van de ene menstruatie tot de volgende menstruatie. De menstractiecyclus duurt 28 dagen. Hierna begint alles weer opnieuw. De menstruatiecyclus wordt geregeld door hormonen (afb. 4). Bevruchting Bij geslachtsgemeenschap kan sperma in de vagina komen. De zaadcellen zullen zich dormiddel van zweepstaart voortbewegen in de richting van de baarmoeder en de eileiders. Er is maar één zaadcel nodig om de eicel te bevruchten. Alleen de kop met daarin de kern dringt de eicel binnen. De kern van de eicel en de kern van de zaadcel versmelten tot één kern. Dit wordt bevruchting genoemd (afb.5). Als er bevruchting plaatst heeft gevonden, is de wand van de eicel ondoordringbaar voor andere zaadcellen. De bevruchte eicel gaat zich meteen een aantal keer delen. Er ontstaat hierdoor een klopje cellen. Tijdens het delen gaat de bevruchte eicel door de eileider op weg naar de baarmoeder. Na ongeveer zes dagen gaat het klompje cel in de baarmoederwand vastzitten. Dat heet innesteling (afb. 5). Vanaf dat moment heet het klompje cel een embryo. Na de innesteling geeft de placenta hormonen af, het zwangerschapshormoon humaan choriongonadotrofine (HCG). Hierdoor vindt er geen eisprong meer plaats, de vrouw is zwanger. Bij een zwangerschapstest is het hormoon HCG dat aantoont dat een vrouw zwanger is. Pagina 5

7 Aangezien de bevruchting meestal twee weken na de eerste dag van de laatste menstruatie plaatsvindt, telt men voor het gemak deze twee weken ook mee. De zwagerschap begint daarom op de eerste dag van de laatste menstruatie, hoewel er in de praktijk nog geen sprake is van een zwangerschap. Na de bevruchting duurt het nog maar 38 weken totdat de baby volgroeid is en geboren wordt. Afbeelding 5: Bevruchting Zwangerschap Drie weken na de bevruchting heeft het embryo al een hart en bloedvaten. Op de plaats waar het embryo ingenesteld zit, groeit de placenta of moederkoek (afb.6). Door de navelstreng lopen de bloedvaten van het embryo naar de placenta. In de navelsteng liggen bloedvaten van het embryo dicht tegen de bloedvaten van de moeder. Van het bloed van de moeder gaan voedingstoffen en zuurstof via de placenta door de navelstrengslagader naar het embryo. Koolstofdioxide en ander afvalstoffen gaan van het embryo door twee navelstrengslagaders naar het bloed van de moeder. In de eerste 12 weken van het embryo ontstaan alle onderdelen van het lichaam. In deze fase spreek je van foetus in plaats van embryo. De foetus zal vooral nog groeien. Een vrouw kan ook zwanger zijn van een tweeling. Daarbij onderscheiden we een ééneiige tweeling (identiek) en een twee-eiige tweeling. De naam ééneiig of twee twee-eiig geeft aan hoe de tweeling is ontstaan. Een ééneiige tweeling ontstaat uit één bevruchte eicel daarom lijkt deze tweeling sprekend op elkaar. Deze tweeling zijn ook altijd van hetzelfde geslacht. Pagina 6

8 Afbeelding 6: Placenta en embryo. Het voortplantingsstelsel van een man kn.nu/dg7mj Jongens Vruchtbaar worden begint door afgifte van hormonen uit de hypofyse, namelijk het follikelstimulerend hormoon (FSH). Bij jongens stimuleert FSH de productie van zaadcellen. De gemaakte zaadcellen gaan van de teelballen (testis) uit naar de bijballen (afb. 2). In de bijballen worden de zaadcellen opgeslagen. Het tweede effect van FSH is dat de teelballen het geslachtshormoon testosteron gaan produceren. Testosteron zorgt voor het ontstaan van secundaire kenmerken. Naast haargroei o.a. in de oksels en rondom geslachtsdelen, krijgen jongens zijn eerste zaadlozing. Pagina 7

9 Afbeelding 2: Het voortplantingsstelsel van een man Een zaadlozing Een zaadlozing krijgt een jongen/man als hij zich opgewonden raakt. Dit komt voornamelijk voor tijdens geslachtsgemeenschap. Een man brengt zijn penis in de vagina van een vrouw. Door de beweging van man en vrouw wordt de penis in de vagina op en neer bewogen. De eikel wordt daardoor voortdurend geprikkeld. De penis wordt stijf (erectie) doordat er extra bloed daar de zwellichamen wordt afgevoerd. De man kan daardoor zaadlozing krijgen. Zaadlozing houdt in dat er sperma met schokken uit de penis komt. Het sperma komt dan in de vagina van de vrouw. Zaadlozing geeft een lekker gevoel bij de man. Dit wordt klaarkomen of het krijgen van orgasme genoemd. Sperma bestaat uit vocht uit de prostaat en uit de zaadblaasjes met zaadcellen uit de bijballen. Het sperma wordt via de urinebuis naar buiten gestoten doodat de spieren in de wand van de zaadleiders zich krachtig samentrekken. De urinebuis heeft dus twee functies, namelijk het vervoeren van urine en van sperma. Tijdens zaadlozing kom er geen urine in de urinebuis doordat de prostaat opzwelt en de urinebuis ten hoogte van de urineblaas afknijpt. Man: vraag 1: zaadlozing Wat houdt zaadlozing in? Wanneer een man raakt kan hij een krijgen. Hierbij komt met schokken uit de. Man: Vraag 4: Teelballen Wat is de functie van testis? Pagina 8

10 a. Zaadcellen naar de urineleiders vervoeren. b. Zaadcellen produceren. Deze zaadcellen worden vervolgens in de bijballen opgeslagen. c. Onder invloed van testosteron zaadcellen en vocht produceren. Man: Vraag 8: Het voortplantingsstelsel van een man Het voortplantingsstelsel van een man Schrijf de juiste namen bij de onderdelen. Vul vervolgens de ontbrekende woorden in, in de rest van de zin. 1. vervoert. 2. Het voegt toe waardoor de zaadcellen beter gaan bewegen. 3. De voegt toe met voedingsstoffen voor de zaadcellen. 4. De vervoert en. 5. Het brengt de penis in. 6. In de worden de tijdelijk. 7. De produceert onder invloed van het hormoon zaadcellen en het hormoon. 8. De is een huidplooi waarin en liggen. 9. De is een huidplooi om de. 10. De vangt prikkels op die kunnen leiden tot een. Man: Vraag 6: Erectie Pagina 9

11 Wat is het verschil tussen een zaadlozing en een erectie? a. Bij een zaadlozing wordt de penis stijf doordat hij opgewonden voelt. Bij een erectie komt er sperma met schokken uit de penis. b. Bij een zaadlozing krijgt een man een orgasme en bij erectie krijgt een man een lekker gevoel. c. Bij een zaadlozing komt er sperma met schokken uit de penis. Er wordt op dat moment extra bloed naar de zwellichamen afgevoerd. Bij een erectie komt een man klaar. d. Bij een zaadlozing komt er sperma met schokken uit de penis. Dit wordt klaarkomen genoemd. Dat geeft een lekker gevoel bij de man. Bij een erectie wordt de penis stijf doordat er extra bloed naar de zwellichamen wordt afgevoerd. Man: Vraag 7: Urinebuis Wanneer een man opgewonden voelt en zaadlozing krijgt, komt er sperma via de urinebuis uit de penis. Kan er tijdens zaadlozing urine in de urinebuis komen? Leg uit. a. Ja, want de urinebuis dient als afvoerbuis zowel voor urine als voor sperma. b. Ja, want als een man klaarkomt en tegelijkertijd heel nodig moet plassen kan hij zijn plas niet ophouden. c. Nee, want een man is sterk genoeg om zijn plas op te houden. d. Nee, want tijdens de zaadlozing zwelt de prostaat op en de urinebuis wordt daardoor afgeknepen. Man: Vraag 3: Hypofysehormoon Welke twee effecten heeft het hypofysehormoon FSH bij jongens? a. Het groeiproces bij jongens b. De ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken en de productie van zaadcellen. c. Het afknijpen van de prostaat. d. Rijping van de follikels in de eierstokken en spermaproductie. Man: Vraag 2: Vruchtbaarheid Een jongen is vruchtbaar. Wat betekent dat? 1. De hypofyse maakt aan. FSH stimuleert bij de productie van zaadcellen 2. Door afgifte van samen met zaadcellen uit de bijballen krijgt een jongen zijn eerste zaadlozing Man: vraag 5: Hormoon Welk hormoon wordt in de testis geproduceerd onder invloed van het hypofysehormoon FSH? Pagina 10

12 a. Het follikelstimulerend hormoon b. Testosteron en FSH c. Alleen testosteron d. Teelballen en het follikelstimulerend hormoon Het voortplantingsstelsel van een vrouw kn.nu/6ex1t In dit arrangement vind je de vragen uit de theorie van het voortplantingsstelsel van een vrouw. Lees eerst de theorie en maak vervolgens de vragen. Succes!!! Vraag 1:Vruchtbaar Waaraan merkt een vrouw dat ze vruchtbaar is? Een meisje is vruchtbaar als er rijp worden. Ze wordt voor het eerst. Vraag 4: De processen Onder invloed van hypofysehormonen komen processen in geslachtsorganen op gang. Zet de processen die in de geslachtsorganen van de vrouw plaats vindt in de juiste volgorde. a. De onbevruchte eicel wordt door de eileiders naar de baarmoeder geleid. b. De onbevruchte eicel gaat te gronde. c. Het baarmoederslijmvlies wordt dikker. d. De hypofyse maakt LH aan. e. Er treedt menstruatie op. Een deel van het baarmoederslijmvlies wordt afgestoten. f. Het gele lichaam produceert oestrogeen. g. De follikel is rijp en barst open. h. Er vindt ovulatie plaats. i. Het gele lichaam sterft af. j. De menstruatiecyclus begint opnieuw. k. De follikel wordt groter. l. De follikel neemt vocht op en ontstaat er een holte in. Pagina 11

13 Vraag 2: Het voortplantingsstelsel van een vrouw Maak de zinnen compleet door de juiste namen van de onderdelen in te vullen. Afbeelding 1: Het voortplantingsstelsel van een vrouw. 1., Hierin vindt de ontwikkeling van een plaats. 2., vervoert eicellen. 3., Produceert eicellen en vrouwelijke geslachtshormonen. 4., eicellen opvangen die vrijkomen uit de. 5., tijdelijk opslagplaats van urine. 6., vervoert urine. 7., toegang tot de baarmoeder. 8., liggen om de kleine schaamlippen heen. 9., binnenwand van de baarmoeder bekleed met bloed en bloedvaten. 10., gespierde laag van de. Vraag 3: Hormonen Sleep de woorden Vanaf de puberteit tot aan de kunnen in de eierstokken follikels rijpen. Onder invloed van hypofysehormonen, namelijk en gaan de follikels in de het geslachtshormoon aanmaken. zorgen voor het ontstaan van de secundaire geslachtskenmerken bij meisjes. Pagina 12

14 Beschikbare keuzes: eierstokken, FSH, Oestrogenen, LH, oestrogeen, menopauze Pagina 13

15 Antwoorden Antwoorden: Het voortplantingsstelsel van een vrouw Vraag 1:Vruchtbaar Waaraan merkt een vrouw dat ze vruchtbaar is? Een meisje is vruchtbaar als er rijp worden. Ze wordt voor het eerst. Juist antwoord: Waaraan merkt een vrouw dat ze vruchtbaar is? Een meisje is vruchtbaar als er eicellen (alternatieven: eicel) rijp worden. Ze wordt voor het eerst ongesteld. Aantal punten juist antwoord: 1 Vraag 4: De processen Onder invloed van hypofysehormonen komen processen in geslachtsorganen op gang. Zet de processen die in de geslachtsorganen van de vrouw plaats vindt in de juiste volgorde. 1. d: De hypofyse maakt LH aan. 2. l: De follikel neemt vocht op en ontstaat er een holte in. 3. k: De follikel wordt groter. 4. g: De follikel is rijp en barst open. 5. h: Er vindt ovulatie plaats. 6. f: Het gele lichaam produceert oestrogeen. 7. a: De onbevruchte eicel wordt door de eileiders naar de baarmoeder geleid. 8. c: Het baarmoederslijmvlies wordt dikker. 9. b: De onbevruchte eicel gaat te gronde. 10. i: Het gele lichaam sterft af. 11. e: Er treedt menstruatie op. Een deel van het baarmoederslijmvlies wordt afgestoten. 12. j: De menstruatiecyclus begint opnieuw. Aantal punten juist antwoord: 1 Vraag 2: Het voortplantingsstelsel van een vrouw Maak de zinnen compleet door de juiste namen van de onderdelen in te vullen. Pagina 14

16 Afbeelding 1: Het voortplantingsstelsel van een vrouw. 1., Hierin vindt de ontwikkeling van een plaats. 2., vervoert eicellen. 3., Produceert eicellen en vrouwelijke geslachtshormonen. 4., eicellen opvangen die vrijkomen uit de. 5., tijdelijk opslagplaats van urine. 6., vervoert urine. 7., toegang tot de baarmoeder. 8., liggen om de kleine schaamlippen heen. 9., binnenwand van de baarmoeder bekleed met bloed en bloedvaten. 10., gespierde laag van de. Juist antwoord: Pagina 15

17 Maak de zinnen compleet door de juiste namen van de onderdelen in te vullen. Afbeelding 1: Het voortplantingsstelsel van een vrouw. 1.Baarmoeder (alternatieven: uterus), Hierin vindt de ontwikkeling van een embryo plaats. 2. Eileider, vervoert eicellen. 3. Eierstok (alternatieven: ovarium), Produceert eicellen en vrouwelijke geslachtshormonen. 4. Trechter, eicellen opvangen die vrijkomen uit de eierstokken (alternatieven: ovaria, ovarium). 5. Urineblaas, tijdelijk opslagplaats van urine. 6. Urinebuis, vervoert urine. 7. Vagina, toegang tot de baarmoeder. 8. Grote schaamlippen, liggen om de kleine schaamlippen heen. 9.Baarmoederslijmvlies, binnenwand van de baarmoeder bekleed met bloed en bloedvaten. 10. Spierlaag, gespierde laag van de baarmoederwand. Aantal punten juist antwoord: 10 Vraag 3: Hormonen Sleep de woorden Vanaf de puberteit tot aan de menopauze kunnen in de eierstokken follikels rijpen. Onder invloed van hypofysehormonen, namelijk FSH en LH gaan de follikels in de eierstokken het geslachtshormoon oestrogeen aanmaken. Pagina 16

18 Oestrogenen zorgen voor het ontstaan van de secundaire geslachtskenmerken bij meisjes. Aantal punten juist antwoord: 3 Pagina 17

19 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur Ivis Cambungo Laatst gewijzigd 11 June 2015 om 13:49 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VMBO theoretische leerweg, 2; VMBO theoretische leerweg, 3; Leerinhoud en Biologische eenheid; Groei en ontwikkeling; Biologie; Instandhouding en doelen ontwikkeling; Opbouw van leven; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Trefwoorden voortplanting en ontwikkeling Gebruikte Wikiwijs Arrangementen LleG, Kennisnet. (z.d.). herstel voortplanting man. Pagina 18