Durme- en Scheldeland
|
|
- Mathilda de Vries
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Durme- en Scheldeland NR 3 I 2011 I JAARGANG 14 I DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN DE REGIONALE NATUURVERENIGING VZW DURME In de kijker De geheimen van boommarter Eufrasie
2 4 Boommarters in het Vlaamse snipperboslandschap Koen Van Den Berge en Jan Gouwy Met medewerking van Filip Berlengee & Dirk Vansevenant INBO, Gaverstraat Geraardsbergen contact : koen.vandenberge@inbo.be Een duister verleden Onder de inheemse zoogdieren geldt de boommarter tegenwoordig ongetwijfeld als een van de meest mysterieuze en tegelijk spectaculaire soorten. Als roofdier, met het formaat van zowat een slanke huiskat, behoorde de soort vanouds tot de groep van sluwe en moeilijk waarneembare schadelijke dieren. Tegelijkertijd stonden marters hoog aangeschreven omwille van hun waardevolle pels. Redenen genoeg om hen tot voorwerp te maken van een niet aflatende bejaging en bestrijding. Historische gegevens over hun vroegere verspreiding en gestage uitroeiing zijn er echter nauwelijks.toch mag het als een zekerheid beschouwd worden, dat boommarters ooit dat wil zeggen, enkele eeuwen geleden tot de dagelijkse Vlaamse fauna moeten hebben behoord. Over het meer recente voorkomen van boommarters in Vlaanderen bleef lange tijd twijfel bestaan. De oudere natuurhistorische werken over de Belgische fauna, teruggaand tot midden van de jaren 1800, situeerden de soort enkel in de uitgestrekte Ardennenwouden, maar nooit in Vlaanderen. Het ontbrak niet alleen aan tastbare bewijzen, er was ook het moeilijke onderscheid met de steenmarter. Later, met de opkomst van de atlaswerking in de jaren gesteund op de inbreng van vele vrijwilligers, rees terug het logische vermoeden dat de boommarter alsnog hier en daar in Vlaanderen aanwezig zou zijn. Zekerheid van voorkomen, op basis van goede waarnemingen door het toenmalige Waters en Bossen, gold enkel voor het Meerdaalwoud en de Voerense bossen, tot uiterlijk het begin van de jaren Daarna werd het opnieuw helemaal stil rond de Vlaamse boommarter.toen het INBO in 1998 van start ging met het onderzoek naar de verspreiding en ecologie van de marterachtigen, was het dan ook met spanning uitkijken naar deze soort. Daartoe werd o.m. het Marternetwerk opgericht, een netwerk van vrijwilligers om zoveel mogelijk verkeersslachtoffers in te zamelen voor onderzoek. De boommarter is één van de meest mysterieuze en spectaculaire inheemse zoogdieren Foto Tim Hofmeester
3 NR 3 I Twee jonge boommarters geregistreerd door een fotoval, op 12 september 2009 in de Heirnisse te Sinaai (foto INBO) Verkeersslachtofferonderzoek Tot onze verrassing werden vrij snel de allereerste Vlaamse boommarters ingezameld : in 1999 te Beernem en Hulste in West- Vlaanderen, en te Brussel en Halle in Vlaams Brabant. In 2000 kregen we de eerste Oost- Vlaamse boommarter binnen, uit Sinaai (Sint- Niklaas). Later volgden nog Ranst (2002), Herenthout (2003), Kalmthout (2007) en Brecht (2008) als nieuwe vindplaatsen in de Antwerpse Kempen, terwijl ondertussen in 2004 opnieuw een boommarter in Sinaai was doodgereden. In 2010 was Oost-Vlaanderen opnieuw aan de beurt met een slachtoffer te Kalken (Laarne). Merkwaardig genoeg werd in Limburg geen enkel dier ingezameld, hoewel het de bosrijkste provincie van Vlaanderen is. Uiteraard zullen sommige boommarters niet gevonden of ingezameld worden via het Marternetwerk, en zullen er in werkelijkheid wel méér sneuvelen waarvan we geen weet hebben. Toch leert een snelle vergelijking met andere soorten hoe extreem zeldzaam de soort in Vlaanderen is : waar er in eenzelfde periode van ruim 13 jaar zowat 1800 bunzings, 1050 steenmarters en 580 dassen in Vlaanderen werden opgeraapt, is het voor de boommarter bij 11 (elf) stuks gebleven! Autopsie toonde aan dat het vooral tweedejaarsdieren betrof, en bijna allemaal mannetjes. In dat levensstadium hebben ze zelden reeds gevestigde territoria, maar leiden ze doorgaans nog een zoekend en rondzwervend bestaan. Veel houvast inzake voorkomen heb je daar, in die gevallen, dus niet aan. Dé vraag is dan ook waar die jonge dieren vandaan komen. De meest nabije vitale populaties bevinden zich enerzijds in Midden-Nederland, ten noorden van de gigantische barrière gevormd door Maas, Rijn en Waal, en anderzijds in de Ardennen, bezuiden Samber en Maas. Toch leverde dit onderzoek aan verkeersslachtoffers al meteen ook een deel van het antwoord. De boommarter van Sinaai ingezameld op 7 juli 2000 bleek immers een eerstejaarsmannetje te zijn, dat zich op dat moment van het jaar met zekerheid nog in het ouderlijke territorium bevond. Het eerste tastbare bewijs van voortplanting in Vlaanderen! In 2004 kwam een vervolg aan dit verhaal, toen op 5 juni een zogend wijfje als verkeersslachtoffer werd gevonden op hetzelfde wegtraject tussen Heirnisse en Fondatie. Helaas was dat
4 6 dier al danig toegetakeld toen het werd ingezameld, en waren de ingewanden grotendeels verdwenen. Ook de baarmoeder kon dus niet meer onderzocht worden op bewijs van dracht, in de maanden voordien. Omdat - weliswaar uitzonderlijk - ook bij marters schijndracht bekend is (gepaard gaand met o.m. lactatie), kon dat niet als sluitend bewijs van voortplanting gelden. Ook leek dit moederdier zeer jong. Naderhand werd de leeftijd via meervoudige en nauwkeurige tandcoupes bevestigd op net iets meer dan één jaar oud: eigenlijk te jong voor zover met zekerheid geweten om zich al te kunnen hebben voortgeplant. Hoe dan ook, een paar dagen na de vondst van dit tweede verkeersslachtoffer was Paul Vercauteren, plaatselijk natuurconservator, toevallig getuige van twee (of mogelijk drie) lustig spelende en al behoorlijk grote boommarterjongen in de bomen nabij de vindplaats en slaagde hij er zelfs in ze te filmen. In de daaropvolgende periode vonden we zelf nog meer verse marterdrollen, zodat de hoop gewettigd bleef dat de jongen het zouden halen. Tijdens hun eerste zomer vergezellen jonge boommarters immers hun moeder tijdens haar zoektochten.naar voedsel. Mogelijk was evenwel niet het moederdier gesneuveld, maar een ander (jong,niet-dominant) wijfje dat slechts schijndrachtig was... Een jaar later, op 1 juni 2005, konden we zelf opnieuw boommarters waarnemen in hetzelfde bos: een volwassen wijfje dat samen met haar twee al grote jongen in een eik omhoog vluchtte en zich vervolgens als één pluizige bol onbeweeglijk op een takkenknooppunt stil hield. Intrigerende vaststellingen Met deze drie waarnemingen werd aldus een periode van ten minste vijf jaar overbrugd waarin - in eenzelfde bosgebied boommarters zich met absolute zekerheid voortgeplant hebben. Opmerkelijk daarbij is dat het gebied nauwelijks of niet beantwoordt aan het Eufrasie hangt aan haar nesthol,9 mei 2011 (foto Paul Vercauteren/INBO)
5 7 Eufrasie op latrinebezoek, 12 mei 2011 (foto Paul Vercauteren/INBO) standaardbeeld van een boommarterbiotoop. Het bestaat immers uit een complex van hoofdzakelijk vochtig bos met relatief weinig grote bomen en veel ruimtelijke afwisseling van beboste percelen en meer open stukken met moerasvegetaties en grasland. Met enige goede wil - en veronderstellend dat de plaatselijke kanalen Moervaart en Stekense vaart als logische territoriumgrenzen zouden fungeren - kon amper 100 hectare bos worden bijeen gesprokkeld binnen een ruimtelijk geheel van iets meer dan 300 hectare dat door open landschap is begrensd. Een dergelijk gebied zou, volgens bevindingen van onderzoek in Duitsland en Frankrijk, net genoeg plaats bieden aan één territorium, in principe slechts bezet door één mannetjesdier en één wijfjesdier. Het is dus duidelijk dat er voor de instandhouding van een minimale populatiestructuur uitwisseling dient plaats te vinden over een veel ruimere landschappelijke dimensie. Aangezien een blik op de kaart meteen leert dat de bosstructuur in die regio uitermate sterk versnipperd is, moeten boommarters heel wellicht een stuk makkelijker in staat zijn niet-bosgebied te overbruggen dan doorgaans werd aangenomen. Alleen op die manier valt het immers te rijmen met de vaststelling dat boommarters er kennelijk in slagen verspreid in Vlaanderen aanwezig te blijven over meer jaren heen. Om de toekomst van de boommarter in Vlaanderen beter te kunnen inschatten o.m. in het kader van de verplichte Europese rapportering diende de locatie van Sinaai, als vaste Vlaamse boommarterstek, zich aldus aan als een bijzonder interessante onderzoeksgelegenheid.
6 8 Uitbreiding onderzoeksmethode Onderzoek van verkeersslachtoffers, al dan niet in combinatie met toevallige (zicht)waarnemingen, kan dus cruciale informatie opleveren over soorten die sterk verborgen en bovendien van nature steeds in lage dichtheid leven. Echter, met een dergelijke kleine score aan effectief ingezamelde dieren halen we niet de nodige detectiedrempel om op korte termijn de Vlaamse situatie beter te documenteren. Daarom zijn we gestart met de aanvullende techniek van fotovallen: camera s die automatisch reageren wanneer een dier, aangetrokken door een of ander lokmiddel, zich voor de zoeker bevindt. Nadat in het najaar van 2007 in Sinaai was gebleken dat de techniek inderdaad ook met boommarters bleek te werken (met een primeurfoto op het Nederlandse boommartersymposium) werd in 2008 gestart met het systematisch afscannen van Vlaanderen. Daarbij wordt regio per regio in de beste gebieden telkens gedurende minimum één maand zowat één camera per vierkante kilometer ingezet gecombineerd met hier en daar individuele voorposten waarbij gedurende langere tijd één camera wordt gebruikt. De resultaten bleven niet uit. De Antwerpse regio nabij Kalmthout geldt inmiddels als tweede Vlaamse locatie waar de boommarter effectief als gevestigd kan worden beschouwd. Daarnaast werden ook boommarters gefotografeerd in Mol (Antwerpen) en Voeren (Limburg), en wellicht ook in Oostkamp (West-Vlaanderen). Opmerkelijk is evenwel, dat we in de wat wijdere omgeving van de gekende Sinaai-locatie (Kloosterbos, Heidebos, Puyenbroek) voorlopig geen succes hebben geboekt. In Sinaai zelf kon in de (na)zomer van 2009 overvloedig veel beeldmateriaal van boommarters (zowel foto s als video s gemaakt worden, zowel in de Heirnisse als in de Fondatie. Daar stonden soms drie dieren tegelijk op: een overduidelijk bewijs van opnieuw geslaagde voortplanting. Heel vermoedelijk betrof het dezelfde jongen,die regelmatig in het zog van hun moeder de (beruch- Eufrasie met één van haar jongen, 20 mei 2011 (foto Paul Vercauteren/INBO).
7 te...) Weimanstraat overstaken. In 2010 daarentegen bleek het een heel stuk minder te lukken, met slechts af en toe één marter in beeld heel wellicht was de voortplanting dat jaar zonder succes. De oorzaak daarvan is niet bekend, maar het is uiteraard voldoende dat het (ene) drachtige wijfje verongelukt (zonder dat dit wordt opgemerkt) om geen jongen meer te hebben. 9 Het documenteren van het concrete terreingebruik van individuele dieren en eventueel - de voortplanting van de boommarter in Sinaai is dan ook een bijzondere uitdaging. In augustus 2010 slaagden we er effectief in een boommarter levend te vangen, en van een halsbandzendertje te voorzien. Het dier bleek een tweedejaarswijfje (geboren in 2009) te zijn, en kreeg de naam Eufrasie (Eufrasia = ogentroost, alias een streling voor het oog ). De batterij van de zender hield het tot begin april 2011 vol, d.i. volle acht maanden, een succes. Tot onze verrassing bleek Eufrasie zonder probleem meermaals per week de Moervaart - toch zo n 20m breed - over te zwemmen en haar territorium voor zowat de helft in de privé bospercelen van de Vettemeers te hebben.vermoedelijk dus in tegenstelling tot de situatie van 2009 is Eufrasie bij ons weten nooit de Weimanstraat overgestoken. Voor zover het klopt dat territoria van volwassen dieren van hetzelfde geslacht niet overlappen, lijkt het eerder onwaarschijnlijk dat op dit moment in de Fondatie een ander territoriaal wijfje zou leven: daarvoor is de oppervlakte bos aldaar toch wel heel beperkt. De levensduur van de zender was net lang Het leefgebied van de gezenderde boommarter Eufrasie op basis van peilingspunten,van 4 augustus 2010 tot 4 april Kaart INBO genoeg om te kunnen vaststellen dat Eufrasie rond 21/25 maart een nest jongen ter wereld bracht in een hoge nestboom.ten minste twee jongen verlieten inmiddels dit geboortehol, hopelijk een succesvolle toekomst tegemoet! Met dank aan de medewerkers van het Marternetwerk en de terreinverantwoordelijken (ANB, conservators,...),in het bijzonder aan Paul Vercauteren, voor hun inzet en onmisbare bijdrage aan het INBO-onderzoek.
Boommarteronderzoek met behulp van fotovallen
Inhoud Boommarteronderzoek met behulp van fotovallen Oost-Vlaamse boommarter krijgt zender om Opnieuw een boommarter doodgereden in Oost-Vlaanderen Resultaten fotovalsessies 2010: opnieuw boommarter(s)
Boommarters in Sinaai (Oost-Vlaanderen): jong van Madeleine gezenderd
INBO Marternieuws 13 december 2013 Boommarters in Sinaai (Oost-Vlaanderen): jong van Madeleine gezenderd Nieuwe boommarterwaarneming in Overmere-Berlare (Oost-Vlaanderen) Zorg om de bunzing: input Marternetwerk
Eufrasie heeft jongen!
Marternieuws 3 Juli 2011 Inhoud Eufrasie heeft jongen! Vier boommarterjongen waargenomen in Retie (Antwerpen) Dassen gevonden in Bierbeek en Court-Saint-Etienne Das gevonden in Paal (Limburg) Wat zamelen
Valère wordt verdoofd en krijgt halsbandzender (foto INBO)
Marternieuws 5 December 2011 Inhoud Jong van Eufrasie voorzien van een zender Boommarter waargenomen in Essen (Antwerpen) Boommarters in Retie (Antwerpen) het vervolg Fotovalresultaten in Zedelgem/Oostkamp
Boommarternieuws uit Sinaai: jong van Eufrasie doodgereden en zender Eufrasie vervangen
INBO Marternieuws 8 oktober 2012 Inhoud Boommarternieuws uit Sinaai: jong van Eufrasie doodgereden en zender Eufrasie vervangen Tweede dode boommarter op enkele maanden tijd én fotovalopname in Brugse
Nieuw bij marternieuws: filmpjes!
Marternieuws 4 Oktober 2011 Inhoud Nieuw bij Marternieuws: Filmpjes! Opnieuw een boommarter doodgereden in Kalmthout Dassen planten zich opnieuw voort in oostelijk Waals-Brabant Albino wezel ingezameld
INBO Marternieuws 15 juli 2014
INBO Marternieuws 15 juli 2014 Breaking news: dassen gevestigd in West-Vlaanderen Brabantse dassen: nieuws en gewijzigd protocol inzameling provincie Vlaams-Brabant Boommarter Alain sneuvelt op dispersie
Fotovalsessie Groenhove (West- Vlaanderen)
Subscribe Share Past Issues Translate INBO Marternieuws 20, januari 2016 Bekijk deze email in je browser KLINIEKSTRAAT 25, B 1070 BRUSSEL / MARTERNIEUWS@INBO.BE / WWW.INBO.BE Boommarters in Aalst (Oost-Vlaanderen)
Das gevonden in Peer (Limburg)
INBO Marternieuws 10 maart 2013 Das gevonden in Peer (Limburg) Das gevonden in Grez-Doiceau (Waals-Brabant) Eerste resultaten DNA-analyse otter gevonden op 23 oktober in Ranst (Antwerpen) Boommarters in
Steenmarter ecologie in een notendop!
De steenmarter (Martes foina), ecologie en verspreiding Dick Klees Steenmarter symposium 6 11 2013 te Arnhem Steenmarter ecologie in een notendop! Wat te verwachten? Uiteraard niet alles in krap 20 minuten
Nieuws van het exotenfront. Zilvervos in Alveringem (West-Vlaanderen) Marternieuws 6 Maart 2012. Inhoud
Marternieuws 6 Maart 2012 Inhoud Nieuws van het exotenfront o Zilvervos in Alveringem (West-Vlaanderen) o Mogelijk wasbeerhond in Wilsele (Vlaams-Brabant) o Wasbeerhond in Ieper (West-Vlaanderen) o Marternetwerk
Boommarters in Sinaai: opvolging van drie nesten
INBO Marternieuws 12 oktober 2013 Boommarters in Sinaai: opvolging van drie nesten o Eufrasie en kroost o Madeleine en kroost o Germaine en kroost Brabantse dassen Voor de tweede keer dit jaar een das
Onderzoek Wespendief Kempenbroek Volg de Wespendief, Weerterbos 2013
Onderzoek Wespendief Kempenbroek 2013-2015 Volg de Wespendief, Weerterbos 2013 Door de Vogelwerkgroep Nederweert worden in de gemeente Nederweert al 20 jaar zeldzame en schaarse broedvogels in kaart gebracht.
Monitoring Ecocorridor Zwaluwenberg
Monitoring Ecocorridor Zwaluwenberg Nieuwsbrief Versie: januari 2015 Ringslang bij het Wasmeer Inhoud 1. Inleiding 2. Zoogdieren 3. Herpetofauna 4. Erosie 5. Internationaal 6. Colofon Wat dragen de ecoducten
De belevenissen van Eufrasie
Marternieuws 2 April 2011 Inhoud: De belevenissen van Eufrasie Dassen in Vlaanderen Herkomst afgeleverde wasbeer bekend Nieuwe wasbeer gevonden in Provincie Antwerpen Ook verkeersslachtoffers rode eekhoorn
Rapportage meldingen everzwijn Limburg Thomas Scheppers & Jim Casaer
INBO.R.2012.16 INBO.R.2012.26 Wetenschappelijke instelling van de Vlaamse overheid Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek INBO Geraardsbergen Gaverstraat 4 9500 Geraardsbergen T: +32 54 43 71 11 F: +32
Vrijwilligersbijeenkomst. 30/5/2016 Mundo-B
Vrijwilligersbijeenkomst 30/5/2016 Mundo-B Stand van zaken Reeds verzamelde gegevens BIM/IBGE data 2001-2012 3592 (data ruwweg 2001-2012 => 12 jaar) Data 2013-2016 4753 (ingevoerd tussen 1/1/2013 en 30/4/2016
Terug een topjaar voor de bruine kiekendieven in de Westkustpolders
Terug een topjaar voor de bruine kiekendieven in de Westkustpolders Net zoals bij onze kerkuilen beleefden we vorig jaar ook bij de bruine kiekendieven een topjaar met een totaal van maar liefst 38 broedgevallen.
Faunaonderzoek met de fotoval op 11 kerkterreinen van de Stichting Oude Groninger Kerken
Faunaonderzoek met de fotoval op 11 kerkterreinen van de Stichting Oude Groninger Kerken Albert-Erik de Winter Oktober 2012 Dankwoord Dank gaat uit naar de Stichting Oude Groninger Kerken voor toestemming
Voorkomen van Bruine Kiekendief (Circus aeruginosus) in Het Verdronken Land Van Saeftinghe Walter Van Kerkhoven
Voorkomen van Bruine Kiekendief (Circus aeruginosus) in Het Verdronken Land Van Saeftinghe. 2018 Walter Van Kerkhoven In het kader van de volledige broedvogelinventarisatie werd tijdens het broedseizoen
NATUURPUNT MALDEGEM-KNESSELARE nominatie Groene Pluim 2014
NATUURPUNT MALDEGEM-KNESSELARE nominatie Groene Pluim 2014 NATUURPUNT vzw Een onafhankelijke organisatie gedragen door vrijwilligers grootste natuurbeschermingsorganisate in Vlaanderen eind 2001 opgericht
De bunzing, ongetwijfeld beter bekend onder de
BUNZING Bunzing op de dool? Koen Van Den Berge & Jan Gouwy Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Geraardsbergen De bunzing, ongetwijfeld beter bekend onder de volksnaam fissche of visse (of fischauw
Jaarverslag Zoogdierenonderzoek Hobokense Polder
Jaarverslag 2015 - Zoogdierenonderzoek Hobokense Polder Ondertussen ben ik erin geslaagd om alle opnames van 2015 te verwerken. Ja, het was niet altijd even evident dit jaar. We hadden immers het aantal
VLAANDEREN VAKANTIELAND Getest en goedgekeurd door wandelaars
PERSBERICHT 16 januari 2013 WANDELING LANGS DE BRONNEN VAN DE VOERSTREEK IS DE MOOISTE WANDELROUTE VAN VLAANDEREN VAKANTIELAND Getest en goedgekeurd door wandelaars De wandeling Ontdek de bronnen van de
Redenen genoeg om de BVDV-situatie op uw bedrijf na te gaan
Auteur: Steven Sarrazin Redenen genoeg om de BVDV-situatie op uw bedrijf na te gaan Boviene Virale Diarree (BVD) is een aandoening met een veel ruimer ziektebeeld dan de naam laat vermoeden. Daarom is
Ondersteuningsproject bij de uitvoering van de reemonitoring in het Zoniënwoud
Ondersteuningsproject bij de uitvoering van de reemonitoring in het Zoniënwoud Periode 2008-2013 Céline Malengreaux, Jan Vercammen, Alain Licoppe, Frank Huysentruyt, Jim Casaer Dankwoord Het uitvoeren
KERKUILEN WERKGROEP TWENTE
KERKUILEN WERKGROEP TWENTE Broedseizoen kerkuil De start van het broedseizoen kerkuilen was zeer verrassend. Rond half maart werd er op een locatie in Oud-Ootmarsum een nestkast aangetroffen met daarin
Vossen en Lyme. Invloed van de vos op de verspreiding van teken
Vossen en Lyme Invloed van de vos op de verspreiding van teken Tim Hofmeester Dierecoloog, Wageningen Universiteit Vaak wordt gesteld dat vossen een belangrijke rol zouden spelen bij de verspreiding van
Steenmarters. Aanpak van overlast. Gemeente Midden-Drenthe
Steenmarters Aanpak van overlast Gemeente Midden-Drenthe november 2011 Hoofdstuk 1: Inleiding In dit plan wordt beschreven op welke wijze de gemeente overlast bestrijdt die veroorzaakt wordt door steenmarters.
~J 'J ~_; JJj_;1 -~-L'._j_f J~-- _;J (j) VJ ~_;J~ N l'- O"l. !'- co. (V) O"l
~J 'J ~_; JJj_;1 -~-L'._j_f J~-- _;J (j) VJ ~_;J~ (V) O"l 0 st N l'- O"l co!'- co 1 i ~-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
WOLF. Huilend roofdier
WOLF Huilend roofdier Wolven hebben vaak een hele slechte naam. Denk maar eens aan de wolf in het verhaal van Roodkapje, die haar oma heeft opgegeten. Of Midas de wolf, die tevergeefs op de drie biggetjes
Grote vos Nymphalis polychloros
Nymphalis polychloros Jan Goedbloed Soortbeschrijving De is een grote bruinrode vlinder, behorend tot de familie van de schoenlappers Nymphalidae waar ook, Atalanta, Dagpauwoog, Gehakkelde aurelia en Distelvlinder
Eindrapport VELDONDERZOEK KLEINE MARTERS IN DE ZWAAIKOM TE OOSTERHOUT
Eindrapport VELDONDERZOEK KLEINE MARTERS IN DE ZWAAIKOM TE OOSTERHOUT Eindrapport VELDONDERZOEK KLEINE MARTERS IN DE ZWAAIKOM TE OOSTERHOUT rapportnr. 2017.2494 juni 2017 In opdracht van: Gemeente Oosterhout
Onderzoek naar het voorkomen van de boommarter Martes martes in Vlaanderen met behulp van cameravallen
Onderzoek naar het voorkomen van de boommarter Martes martes in Vlaanderen met behulp van cameravallen Koen Van Den Berge, Jan Gouwy, Filip Berlengee & Dirk Vansevenant INSTITUUT NATUUR- EN BOSONDERZOEK
NOTARISBAROMETER S LANDBOUWGRONDEN LANDBOUWGRONDEN GEMIDDELDE PRIJZEN EN OPPERVLAKTE IN
NOTARISBAROMETER LANDBOUWGRONDEN WWW.NOTARIS.BE S1 2018 Deze Notarisbarometer zoomt in op de gemiddelde prijzen van landbouwgronden in België. Onder landbouwgronden worden de gronden beschouwd waarop gewassen
Betreft: Effectbeoordeling vogels, herbestemming Groen Ruige Ruimte te Dussen (P10-0181)
Gemeente Werkendam t.a.v. C.A.A.M. de Jong Postbus 16 4250 DA Werkendam Betreft: Effectbeoordeling vogels, herbestemming Groen Ruige Ruimte te Dussen (P10-0181) Gemert, 5 augustus 2010 Geachte heer/mevrouw
Onderzoek naar de waarde van Boomkwekerij van Krugten voor dassen
Onderzoek naar de waarde van Boomkwekerij van Krugten voor dassen Inhoudsopgave Verslag opgesteld door Stichting Das&Boom opvang en advies in opdracht van dhr. van Krugten. Beek-Ubbergen, mei 2007 Inhoudsopgave
Resultaten bevraging StapAf: Gebruik Routeboekje lente 2015
Resultaten bevraging StapAf: Gebruik Routeboekje lente 2015 1 Wie bevraagd?: 9.400 StapAfabonnees waarvan mailadres gekend 2 de helft mei 2015 (In totaal : 35.500 StapAfabonnees) 2.181 respondenten 2 Welke
Dieren onder de wielen
Dieren onder de wielen 2 - Dieren onder de wielen Monitoring van verkeersslachtoffers langs Vlaamse wegen Dieren onder de wielen Belangrijkste resultaten en conclusies Ten geleide Deze brochure is een
Voorkomen van Bruine Kiekendief (Circus aeruginosus) in Het Verdronken Land Van Saeftinghe Walter Van Kerkhoven
Voorkomen van Bruine Kiekendief (Circus aeruginosus) in Het Verdronken Land Van Saeftinghe. 2017 Walter Van Kerkhoven Tijdens het broedseizoen van 2017 werd onderzoek gedaan naar het voorkomen, broedgedrag
BEOORDELINGSCRITERIA BOMENERFGOEDLIJST EN LANDSCHAPPELIJKE BEPLANTINGSLIJST
BEOORDELINGSCRITERIA BOMENERFGOEDLIJST EN LANDSCHAPPELIJKE BEPLANTINGSLIJST INLEIDING Bomen in de gemeente Voerendaal vervullen een belangrijke rol. Ze verfraaien de buitenruimte, brengen natuur in de
Wezel, Hermelijn en Bunzing beschermd in Noord-Holland
Wezel, Hermelijn en Bunzing beschermd in Noord-Holland Wat betekent dit voor beheer en inrichting? Sinds 1 januari 2017 is de Wet natuurbescherming van kracht. De wezel, de hermelijn en de bunzing zijn
De inflatie zakte in juni nog tot 1,5 punten. De daaropvolgende maanden steeg de inflatie tot 2,0 in augustus (Bron: NBB).
NOTARISBAROMETER VASTGOED WWW.NOTARIS.BE T3 2017 Barometer 34 MACRO-ECONOMISCH Het consumentenvertrouwen trekt sinds juli terug aan, de indicator stijgt van -2 in juni naar 2 in juli en bereikte hiermee
Surveillance Muntjak Goirle
Surveillance Muntjak Goirle Onderzoek naar het voorkomen van de muntjak (Muntiacus reevesi) in Park Boschkens in Goirle R.M. Koelman Januari 2014 Rapport van de Zoogdiervereniging In opdracht van de Nederlandse
nr. 884 van KATRIEN SCHRYVERS datum: 20 september 2017 aan JO VANDEURZEN Kinderopvang - Centra voor Inclusieve Kinderopvang (CIK s)
SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 884 van KATRIEN SCHRYVERS datum: 20 september 2017 aan JO VANDEURZEN VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN Kinderopvang - Centra voor Inclusieve Kinderopvang (CIK
Bever. Laatste bever in Nederland. Over de bever
Bever Laatste bever in Nederland Om te beginnen vertel ik jullie een verhaal over de laatste bever in Nederland! We gaan een eind in de geschiedenis terug, naar het jaar 1825. Een visser voer op de IJssel
NOTARISBAROMETER S LANDBOUWGRONDEN LANDBOUWGRONDEN GEMIDDELDE PRIJZEN EN OPPERVLAKTE N 2
NOTARISBAROMETER LANDBOUWGRONDEN WWW.NOTARIS.BE S1 2019 N 2 Deze notarisbarometer zoomt in op de gemiddelde prijzen van landbouwgronden in België. Onder landbouwgronden worden de gronden beschouwd waarop
Op zoek naar Wilde kat en Boommarter. Verspreiding Boommarter Limburg. Verspreiding Wilde kat Euregio. Aanleiding
Op zoek naar Wilde kat en Boommarter Verspreiding Boommarter Limburg Bron: Waarnemingen.be 1 Veursbos INBO, 2010 René Janssen LIKONA dag, Diepenbeek 2014 01 17 Verspreiding Wilde kat Euregio Aanleiding
Resultaten voor België Ongevallen Gezondheidsenquête, België, 1997
6.10.1. Inleiding De term ongeval kan gedefinieerd worden als 'elk onverwacht en plots voorval dat schade berokkent of gevaar oplevert (dood, blessures,...) of als ' een voorval dat onafhankelijk van de
De weg eist zijn tol: 10 jaar verkeersslachtoffers op de Nijmeegsebaan in Groesbeek
De weg eist zijn tol: 10 jaar verkeersslachtoffers op de Nijmeegsebaan in Groesbeek Kees Schreven NOU-congres, De Hoeve van Nunspeet, 7-9 januari 017 Mac Gillavry D. 1930. De Levende Natuur 3: 10. Mac
Pendelarbeid tussen Gewesten en provincies
ALGEMENE DIRECTIE STATISTIEK EN ECONOMISCHE INFORMATIE PERSBERICHT 19 juli 2007 Pendelarbeid tussen Gewesten en provincies Eén op de tien Belgen werkt in een ander gewest; één op de vijf in een andere
Definitieve resultaten Bob-eindejaarscontroles
PERSBERICHT 07 februari 2013 Definitieve resultaten Bob-eindejaarscontroles Na zes weken sensibilisering en alcoholcontroles op de weg, maakt het Kenniscentrum voor de Verkeersveiligheid van het BIVV de
b) Zo ja, hoeveel en om welke reden? Graag een opsplitsing van de cijfers per provincie.
SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 41 van EMMILY TALPE datum: 11 oktober 2016 aan PHILIPPE MUYTERS VLAAMS MINISTER VAN WERK, ECONOMIE, INNOVATIE EN SPORT Duaal leren - Proefprojecten Uit het antwoord op vraag om
Monitoring wildwaarschuwingssysteem. 2012 in Overijssel
Monitoring wildwaarschuwingssysteem 2012 in Overijssel Opdrachtgever: Projectleiding: Onderzoeksperiode: Onderzoekslocaties: Veldwerk: Auteurs: Datum: Provincie Overijssel, Bert Dijkstra en Marc Wilborts
Ministerieel besluit houdende de uitbreiding van het erkend natuurreservaat Heidebos (nr. E-147)
~\".. \ Vlaa~se 'l~ \ Regenng Ministerieel besluit houdende de uitbreiding van het erkend natuurreservaat Heidebos (nr. E-147) DE VLAAMSE MINISTER VAN OMGEVING, NATUUR EN LANDBOUW, Gelet op het Bosdecreet
april Mededelingenblad 04 jaargang 46
april 2019 - Mededelingenblad 04 jaargang 46 heemkundige kring 'De Oude Vrijheid' Sint-Oedenrode Uitnodiging voor: maandag 01 april: heem-natuur dinsdag 16 april: heem Vooruitblik voor: zondag 05 mei:
Roeselare - Tielt. 1. Reservegebieden voor woonwijken (KB 17/12/79)
Roeselare - Tielt 1. Reservegebieden voor woonwijken (KB 17/12/79) 0180 De gebieden die als "reservegebied voor woonwijken" zijn aangeduid, kunnen op initiatief van de gemeente of de vereniging van gemeenten
1.2 landschap, natuur en recreatie. Landschap
1.2 landschap, natuur en recreatie Landschap Radio Kootwijk vormt een belangrijke schakel in een aaneengesloten open tot halfopen droog tot vochtig stuifzand- en heidegebied dat zich uitstrekt van het
FAUNAONDERZOEK MET DE FOTOVAL IN 23 BOSELEMENTEN VAN STAATSBOSBEHEER IN NOORD-GRONINGEN
FAUNAONDERZOEK MET DE FOTOVAL IN 23 BOSELEMENTEN VAN STAATSBOSBEHEER IN NOORD-GRONINGEN 2012 Albert-Erik de Winter September 2013 Dankwoord Dank gaat uit naar Staatsbosbeheer voor toestemming om dit onderzoek
Een toeristisch ontwikkelingsplan, gebaseerd op een landschapsvisie van de Kempense Heuvelrug tussen Kasterlee en Lichtaart
Slapende Reus Een toeristisch ontwikkelingsplan, gebaseerd op een landschapsvisie van de Kempense Heuvelrug tussen Kasterlee en Lichtaart WAAROM LANDSCHAPSVISIE De Kempense Heuvelrug in Kasterlee heeft
Dassen onderweg. Jaap Mulder & Nico Jonker. Provincie Noord-Holland Rijkswaterstaat Prorail - Grontmij Bureau Mulder-natuurlijk
Dassen onderweg Jaap Mulder & Nico Jonker NRC: Dure dierenbruggen De wildviaducten verspreiden zich als een olievlek over Nederland. Maar of herten, vlinders en hagedissen er iets mee opschieten wordt
Mahlerlaan Amsterdam. Roofvogelonderzoek. Opdrachtgever: O.G.A. Tussentijdsverslag : 2 september 2015
Roofvogelonderzoek Mahlerlaan Amsterdam Opdrachtgever: O.G.A Tussentijdsverslag : 2 september 2015 Onderzoek : drs. Lex van Groningen, dr. M. Kuiper Oostermeerkade 6 1184 TV Amstelveen Telefoon: 06-29523020
Wintertuin lokt drievoud bezoekers
Mechelen, 27.02.2017 PERSBERICHT Wintertuin lokt drievoud bezoekers De Wintertuin van de Ursulinen was lang een verborgen parel. Sinds de strategische samenwerking tussen Mechelen en Sint-Katelijne-Waver
Studentenarbeid in 2016
16 augustus 2017 Studentenarbeid in 2016 In 2016 werkten voor het eerst meer dan een half miljoen studenten via een zgn. studentenovereenkomst, zo blijkt uit statistieken van de Rijksdienst voor Sociale
Notarisbarometer Vastgoed - familie - vennootschappen Juli - September 2013
Notarisbarometer Vastgoed - familie - vennootschappen Juli - September 2013 n 18 T/3 www.notaris.be VASTGOEDACTIVITEIT IN BELGIË 87,7 101,6 100 99,8 101 102,1 102,6 106,4 106,8 101,7 99,2 99,2 102,8 94,1
Steenmarters. Aanpak van overlast. Gemeente Midden-Drenthe
Steenmarters Aanpak van overlast Gemeente Midden-Drenthe Januari 2005 Hoofdstuk 1: Inleiding In dit plan wordt beschreven op welke wijze de gemeente overlast bestrijdt die veroorzaakt wordt door steenmarters.
Evaluatie actie Winterwandelboek Scheldeland. Kenniscel Toerisme Oost-Vlaanderen, April
Evaluatie actie Winterwandelboek Scheldeland Kenniscel Toerisme Oost-Vlaanderen, April 2016 1 Doelstelling campagne Winterwandelboek Scheldeland Scheldeland positioneren als aantrekkelijke wandelbestemming
Resultaten voor Brussels Gewest Ongevallen Gezondheidsenquête, België, 1997
6.10.1. Inleiding De term ongeval kan gedefinieerd worden als 'elk onverwacht en plots voorval dat schade berokkent of gevaar oplevert (dood, blessures,...) of als ' een voorval dat onafhankelijk van de
INBO Marternieuws 14 april 2014
INBO Marternieuws 14 april 2014 INBO-boommarteronderzoek in Sinaai wordt afgebouwd, verdere opvolging met vrijwilligers Brabantse dassen Wasbeer gefilmd in Geraardsbergen Wasbeer maakt de Grote Oversteek
categorisering van wegen vanuit de planningscontext
R0 categorisering van wegen vanuit de planningscontext informatief gedeelte kaart 9 vlaams niveau hoofdweg N253 provinciaal niveau secundair III N4 gemeentelijk niveau lokale weg type I lokale weg type
ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS IN HET GEWOON VOLTIJDS SECUNDAIR ONDERWIJS
ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS IN HET GEWOON VOLTIJDS SECUNDAIR ONDERWIJS Stand van zaken: december 2017 Agentschap voor Onderwijsdiensten METHODOLOGIE In het gewoon voltijds secundair onderwijs worden de anderstalige
OPKOMST VAN DE HALSBANDPARKIET IN NEDERLAND EN UTRECHT André van Kleunen
OPKOMST VAN DE HALSBANDPARKIET IN NEDERLAND EN UTRECHT André van Kleunen De halsbandparkiet (Psittacula krameri) komt van oorsprong voor in Afrika, in een gordel ten zuiden van de Sahara en op het Indisch
gegevens van TekenNet 2017 en resultaten van de studie op ziektekiemen in teken die werden verzameld op mensen [1]
Gepubliceerd op sciensano.be (https://www.sciensano.be) Home > Surveillance van tekenbeten in België: gegevens van TekenNet 2017 en resultaten van de studie op ziektekiemen in teken die werden verzameld
Notitie flora en fauna
Notitie flora en fauna Titel/locatie Projectnummer: 6306 Datum: 11-6-2013 Opgesteld: Rosalie Heins Gemeente Baarn is voornemens om op de locatie van de huidige gemeentewerf een nieuwe brede school ontwikkelen.
ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS IN HET GEWOON VOTLIJDS SECUNDAIR ONDERWIJS
ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS IN HET GEWOON VOTLIJDS SECUNDAIR ONDERWIJS Stand van zaken: juni 2016 Agentschap voor Onderwijsdiensten METHODOLOGIE In het gewoon voltijds secundair onderwijs worden de anderstalige
Deze tekst geeft kort een aantal aandachtspunten met betrekking tot het actieprogramma onbebouwde bouwgronden.
Actieprogramma In het Decreet Grond- en Pandenbeleid INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE... 1 1 Inleiding... 1 2 Waar dient het actieprogramma voor... 1 3 Procedure... 2 4 Welke percelen hoeven niet te worden
1000 Brussel. Erkenning van het natuurreservaat E-417 Fort van Walem te Mechelen en Sint-Katelijne-Waver (Antwerpen)
Erkenning van het privaat natuurreservaat E-417 Fort van Walem te Mechelen en Sint-Katelijne- Waver (Antwerpen) Briefadvies Erkenning natuurreservaat Fort van Wale em Datum van goedkeuring Volgnummer Coördinator
Advies betreffende de jacht op houtduiven in het Vlaamse gewest
Advies betreffende de jacht op houtduiven in het Vlaamse gewest Nummer: INBO.A.2010.197 Datum: 20/07/2010 Auteur(s): Contact: Frank Huysentruyt, Jim Casaer lon.lommaert@inbo.be Kenmerk aanvraag: e-mail
Tijger. Een machtige streepjeskat
Tijger Een machtige streepjeskat Aan de manier waarop tijgers sluipen en op hun prooi afspringen, is goed te zien dat ze uit de familie van katachtigen komen. De tijger is binnen die familie zelfs de grootste
ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS IN HET GEWOON VOLTIJDS SECUNDAIR ONDERWIJS
ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS IN HET GEWOON VOLTIJDS SECUNDAIR ONDERWIJS Stand van zaken: oktober 2016 Agentschap voor Onderwijsdiensten METHODOLOGIE In het gewoon voltijds secundair onderwijs worden de anderstalige
nr. 33 van TINNE ROMBOUTS datum: 12 oktober 2016 aan GEERT BOURGEOIS Stedenbouwkundige vergunningsaanvragen - Archeologienota's
SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 33 van TINNE ROMBOUTS datum: 12 oktober 2016 aan GEERT BOURGEOIS MINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING, VLAAMS MINISTER VAN BUITENLANDS BELEID EN ONROEREND ERFGOED Stedenbouwkundige
Vos. De kop-romplengte van 58 tot 90 cm met een staart van 32 tot 48 cm.
Inheemse Roofdieren Vos De kop-romplengte van 58 tot 90 cm met een staart van 32 tot 48 cm. vos kan zich makkelijk aanpassen aan een leefgebied maar zijn favoriet is toch wel een bos met open gebieden.
Wandeling Landgoed Wouwse Plantage ca. 9km.
Wandeling Landgoed Wouwse Plantage ca. 9km. De wandeling gaat door een afwisselend landschap, gedeeltelijk open gebied maar voornamelijk loofbos. De paden kunnen op sommige plaatsen modderig zijn in natte
BVD-bestrijding in België: een algemene aanpak lijkt er te komen.
Auteur: Steven Sarrazin BVD-bestrijding in België: een algemene aanpak lijkt er te komen. Nu IBR een verplichte nationale aanpak kent bij rundvee, komt ook een bestrijding van BVD (Boviene Virale Diarree)
Een toeristisch ontwikkelingsplan, gebaseerd op een landschapsvisie van de Kempense Heuvelrug tussen Kasterlee en Lichtaart
Slapende Reus Een toeristisch ontwikkelingsplan, gebaseerd op een landschapsvisie van de Kempense Heuvelrug tussen Kasterlee en Lichtaart WAAROM LANDSCHAPSVISIE De Kempense Heuvelrug in Kasterlee heeft
Telemetrieonderzoek naar de ecologie van de gladde slang in het Grenspark De Zoom-Kalmthoutse Heide. Christoffel Bonte Loïc van Doorn
Telemetrieonderzoek naar de ecologie van de gladde slang in het Grenspark De Zoom-Kalmthoutse Heide Christoffel Bonte Loïc van Doorn Presentatie 20 ste editie ANKONA 11/02/2017 Presentatie Inhoudsopgave
RAPPORTAGE VONDSTMELDING Lier, Kardinaal Mercierplein
RAPPORTAGE VONDSTMELDING Lier, Kardinaal Mercierplein I. Verslaggever: Sofie Debruyne Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed Koning Albert II-laan 19 bus 5 1210 Brussel 02-481 80 41 / 0473-96 70 71
Toegankelijkheid huurdersbonden volgens verenigingen waar armen het woord nemen mei 2015
Netwerk tegen Armoede Vooruitgangstraat 323 bus 6-1030 Brussel / tel. 02-204 06 50 / fax : 02-204 06 59 info@netwerktegenarmoede.be / www.netwerktegenarmoede.be Toegankelijkheid huurdersbonden volgens
nr. 631 van GUY D'HAESELEER datum: 24 januari 2017
SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 631 van GUY D'HAESELEER datum: 24 januari 2017 aan BEN WEYTS VLAAMS MINISTER VAN MOBILITEIT, OPENBARE WERKEN, VLAAMSE RAND, TOERISME EN DIERENWELZIJN De Lijn - Geweldplegingen tegen
Bestrijding van de. muskusrat
Bestrijding van de muskusrat SIGNALEMENTEN plat Onbehaard Zwart 25 cm Staart Stompe kop waar oren nauwelijks zichtbaar zijn Zwemt met zijn hele rug naar boven Water Donkerbruine bontvacht Actief 60 Zwemborstels
Lokaal Multidisciplinair Netwerk NOORDERKEMPEN
Lokaal Multidisciplinair Netwerk NOORDERKEMPEN Inhoud LMN? Functie? Website Wat is een LMN? Opgestart in 2009 Opgericht ter ondersteuning van zorgverleners bij het aangaan van zorgtrajecten Initiatief
Aanaarden in één of twee werkgangen
9.1 Aanaarden in één of twee werkgangen V. De Blauwer (Inagro) Samenvatting Bij een definitieve rugopbouw direct na het planten wordt de opkomst vertraagd. Dit vergroot de kans op aantasting van de kiemen
Waarnemingen van een halfblinde steenmarter in de Hobokense Polder - Eénoog Bert Mertens
16 Natuurstudie Waarnemingen van een halfblinde steenmarter in de Hobokense Polder - Eénoog Bert Mertens Sinds mei 2012 wordt in de Hobokense Polder een onderzoek verricht naar de aanwezige zoogdieren.
De vrouwen hebben dan ook een grotere kans op werkloosheid (0,39) dan de mannen uit de onderzoekspopulatie (0,29).
In het kader van het onderzoek kreeg de RVA de vraag om op basis van de door het VFSIPH opgestelde lijst van Rijksregisternummers na te gaan welke personen op 30 juni 1997 als werkloze ingeschreven waren.
Resultaten voor Vlaamse Gemeenschap Sociale Gezondheid Gezondheidsenquête, België, 1997
5.8.1. Inleiding De WHO heeft in haar omschrijving het begrip gezondheid uitgebreid met de dimensie sociale gezondheid en deze op één lijn gesteld met de lichamelijke en psychische gezondheid. Zowel de
4.2. Evaluatie van de respons op de postenquêtes. In dit deel gaan we in op de respons op instellingsniveau en op respondentenniveau.
4.2. Evaluatie van de respons op de postenquêtes 4.2.1. Algemeen In dit deel gaan we in op de respons op instellingsniveau en op respondentenniveau. Instellingsniveau (vragenlijst coördinator) provincie,
Aandeel Natura 2000-habitat in Vogel- en Habitatrichtlijngebieden beheerd in functie van het behalen van de instandhoudingsdoelen
Aandeel Natura 2000-habitat in Vogel- en Habitatrichtlijngebieden beheerd in functie van het behalen van de instandhoudingsdoelen Adviesnummer: INBO.A.3428 Datum advisering: 10 mei 2016 Auteur(s): Contact:
ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS IN HET GEWOON VOLTIJDS SECUNDAIR ONDERWIJS
ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS IN HET GEWOON VOLTIJDS SECUNDAIR ONDERWIJS Stand van zaken: juni 2017 Agentschap voor Onderwijsdiensten METHODOLOGIE In het gewoon voltijds secundair onderwijs worden de anderstalige
toerisme in cijfers tourism in figures 2010 13 aantal inrichtingen en capaciteit 2010 number of accommodations and capacity 2010
in cijfers tourism in figures 2010 XL 13 aantal inrichtingen en capaciteit 2010 number of accommodations and capacity 2010 planning & onderzoek Juni 2011 (coverfoto: Carl Pendle) 2 AANTAL INRICHTINGEN