Europese Veranderlijke Sterren Bijeenkomst oktober 2010 in Groningen Variabilia 100:1

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Europese Veranderlijke Sterren Bijeenkomst oktober 2010 in Groningen Variabilia 100:1"

Transcriptie

1 Uitgave van de Werkgroep Veranderlijke Sterren Nummer 102 Juli 2010 Stofschijf trekt voor ε Aurigae langs Europese Veranderlijke Sterren Bijeenkomst oktober 2010 in Groningen Variabilia 100:1

2 Colofon Variabilia is een uitgave van de Werkgroep Veranderlijke Sterren van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde Variabilia verschijnt in principe 4x per jaar Contributie: 10,00 Euro per jaar te voldoen op Postbanknummer t.n.v. Penningmeester Werkgroep Veranderlijke Sterren, Israelsstraat 5, 9801 EH Zuidhorn Bestuur Voorzitter: T.A. Jurriens Johan Ellenbergerstraat AK Groningen tel: Penningmeester: G. Kuipers Israelsstraat 5, 9801 EH Zuidhorn tel: Secretaris a.i.: G. Kuipers Israelsstraat 5, 9801 EH Zuidhorn tel: Waarnemingsleider / Redactie: E. van Ballegoij De Rogge XD Heesch tel: aavso.id.bve@home.nl Website Websitebeheerder: H. Pleijsier hp58@me.com Discussiegroep groups.yahoo.com/group/wvs-forum/ Inhoudsopgave ededelingen... 3 Totalen 2 e kwartaal Observaria... 4 PEP fotometrie: een nieuwe uitdaging... 9 axima ira sterren 3 e kwartaal Schattingen 2 e kwartaal Variabilia 102:2

3 ededelingen Jubileumactiviteit Over een paar maanden is het zover. Van vrijdag 22 tot en met zondag 24 oktober vieren we ons 50-jarig jubileum met een Europese Veranderlijke Sterren Bijeenkomst in Groningen. Naast een boeiend programma, met interessante lezingen van bekende professionele- en amateurastronomen, een bezoek aan de Blaauw Sterrenwacht en een excursie naar een leuke astronomische bestemming in Noord-Nederland, is deze bijeenkomst een uitgelezen mogelijkheid om kennis te maken met variabilisten uit binnenen buitenland. U mag deze bijeenkomst dus niet missen. De deelname aan dit weekend kost 50. In dit bedrag is de koffie en thee tijdens het programma, de receptie op vrijdagmiddag, de lunches op zaterdag en zondag en het diner op zaterdagavond inbegrepen. De deelnamegelden zijn exclusief overnachtingen. U kunt echter voor een aantrekkelijk bedrag in het University Guesthouse overnachten. Alle informatie over de Europese Veranderlijke Sterren Bijeenkomst is op onze website ( te vinden. Tot dusver hebben zich een handjevol leden aangemeld. Een veel groter aantal heeft aangegeven dat ze willen komen, maar zij hebben zich nog niet via het digitale formulier op onze website aangemeld. Als u tot de laatste groep behoort, wilt u dat zo snel mogelijk alsnog doen? U kunt zich ook schriftelijk of telefonisch bij ondergetekende aanmelden. We willen uw aanmelding graag voor 1 oktober ontvangen. Bij aanmelding na deze datum kan het voorkomen dat we nee moeten verkopen. We verzoeken u na aanmelding ook zo snel mogelijk de deelnamegelden te voldoen. Dit doet u door 50 over te maken op postbanknummer t.n.v. Penningmeester Werkgroep Veranderlijke Sterren, Israelsstraat 5, 9801 EH Zuidhorn o.v.v. Europese Veranderlijke Sterren Bijeenkomst. Ik hoop u allemaal te zien van 22 tot en met 24 oktober! Erwin van Ballegoij Website vernieuwd! Kort na het verschijnen van de vorige Variabilia is de geheel vernieuwde website van de werkgroep de lucht in gegaan. Na jaren met een kwijnend bestaan, is er door de nieuwe websitebeheerder Hans Pleijsier een frisse start gemaakt. Bekijk het resultaat eens op Vanaf de startpagina zijn er nu links naar de recentste nieuwsberichten en de belangrijkste updates. Veel rubrieken waren ook al op de oude website aanwezig, maar er zijn een paar nieuwe bijgekomen. Het is nu bijvoorbeeld mogelijk om de oude publicaties van de werkgroep als pdf-bestanden te downloaden. Dit betreft de Reports (de laatste kwam in 1986 uit) en alle Variabilia s die minstens een jaar oud zijn. De website wordt nu goed bijgehouden, dus het is de moeite waard om deze regelmatig te bezoeken. De website is voor leden én geïnteresseerden in ons werk. Suggesties voor verbeteringen en aanvullingen zijn dan ook van harte welkom. Het bestuur wil onze websitebeheerder Hans Pleijsier via deze weg hartelijk bedanken voor het opnieuw opzetten en onderhouden van onze website. Bedankt Hans! Erwin van Ballegoij Variabilia 102:3

4 Totalen 2 e kwartaal 2010 In het afgelopen kwartaal zijn door 7 waarnemers 1617 schattingen aan 333 veranderlijken verricht. In april barstte een vulkaan uit onder de gletsjer Eyjafjallajökull, die het vliegverkeer boven Nederland en een groot deel van Europa lam legde. Omdat we onder de invloed waren van een standvastig hogedrukgebied, werden we getrakteerd op een aantal heel heldere nachten zonder vliegtuigsporen. Onze waarnemers hebben goed gebruik gemaakt van deze nachten, met als gevolg dat we in april bijna net zoveel waarnemingen hebben verricht als in het gehele eerste kwartaal. Aan het eind van april sloeg het weer om. Desondanks telde mei over de maand verspreid een flink aantal heldere nachten. In de tweede helft van juni kwamen we wederom langdurig onder de invloed van een hogedrukgebied, maar dit leverde niet zoveel heldere nachten op als in april. De waarneemtotalen van mei en juni zijn beduidend lager dan in april. In deze twee maanden kunnen we pas laat beginnen met waarnemen, en zelfs dan wordt het niet helemaal donker. Erwin van Ballegoij, waarnemingsleider Code Apr 10 ei 10 Jun 10 Totaal Erwin van Ballegoij BVE Georg Comello CG Edwin van Dijk VDE 6 6 Guus Gilein GGU Robert Schippers SRBR Glynis van Uden VUG Eltjo Wubbena WUB Observaria Novae In het tweede kwartaal van 2010 werden er twee nieuwe novae ontdekt, waarvan er één net vanuit Nederland waarneembaar was. V5586 Sagittarii = Nova Sagittarii 2010#2 Op 23,782 april ontdekten de Japanners Koichi Nishiyama en Fujio Kabashima een object van magnitude 11,2 (ongefilterd) in het sterrenbeeld Boogschutter. Ze deden deze ontdekking met een SBIG STL6303E camera gekoppeld aan een 105mm f/4 telelens. Zij bepaalden de volgende positie: R.K.: 17 h 53 m 02,99 s (2000,0) Decl: ' 19,4" (2000,0) Erwin van Ballegoij 25,4 april een spectrum op van het nieuwe object. Daarvoor gebruikten ze de 2,29 meter Bok telescoop van Steward Observatory. Uit dat spectrum volgt dat V5586 Sgr een klassieke nova voorbij het maximum is. Verder konden ze uit het spectrum afleiden dat de nova last had van een extreem hoge interstellaire extinctie. V5586 Sgr was een snelle nova. Vier dagen na de ontdekking was het al een object van de zestiende grootte. Bronnen: AAVSO Alert Notice 420, Nova in Sagittarius (V5586 Sgr = Nova Sgr 2010 No. 2), 26 april 2010 De Amerikanen L. A. Helton, T. Vonderharr en C. E. Woodward van de University of innesota en van G. J. Schwarz van de American Astronomical Society namen op Variabilia 101:4

5 V1311 Scorpii = Nova Scorpii 2010#2 Op 25,788 april ontdekten de Japanners Koichi Nishiyama en Fujio Kabashima een nova in het sterrenbeeld Schorpioen. Dat is slechts twee dagen na hun ontdekking van V5586 Sgr. Bij ontdekking had de nieuwe nova een helderheid van magnitude 8,6 (ongefilterd). Zij bepaalden de volgende positie: R.K.: 16 h 55 m 13,16 s (2000,0) Decl: ,9 (2000,0) De Japanners Hideo Nishimura (25,763 april, magnitude 8,3 ongefilterd) en Tadashi Kojima (25,738 april, magnitude 8,8) konden de ontdekking bevestigen. De Japanners K. Kinugasa, H. Takahashi, en O.Hashimoto van Gunma Astronomical Observatory hebben op 29,745 april een spectrum opgenomen; hieruit blijkt dat V1311 Sco een He/N nova is na het maximum. Begin juni is de laatste positieve waarneming aan V1311 Sco verricht. Toen was de helderheid al afgenomen tot de achttiende grootte. Bronnen: AAVSO Special Notice #207, Possible Nova in Scorpius - N Sco 2010 No. 2, 26 april [vsnet-alert-11961], NOVA SCORPII 2010 No.2, 1 mei 2010 Oude novae KT Eridani De Coriolis satelliet draait op 840 kilometer hoogte in een zonsynchrone baan rond de terminator van de aarde. Eén van de instrumenten aan boord van deze satelliet is de USAF/NASA Solar ass Ejection Imager (SEI). Dit instrument bestaat uit 3 CCD camera s. Elke camera heeft een beeldveld van 60 bij 3. De beeldvelden overlappen elkaar gedeeltelijk waardoor een totaal beeldveld van 160 ontstaat. In één omloop (102 minuten) wordt zo de gehele hemel in kaart gebracht. Het doel van dit instrument is om variaties in de elektronendichtheid van de zonnewind in kaart te brengen. De SEI werkt als een nauwkeurige fotometer die helderheden tot magnitude 8 kan meten. Onlangs is bekend geworden dat de SEI de lichtkromme van KT Eri gedetailleerd in kaart heeft gebracht: de stijging tot het maximum, het maximum zelf en de helderheidsafname tot magnitude 8. Uit de lichtkromme volgt dat KT Eri in 2,7 dagen het maximum heeft bereikt. De helderheid stijgt met 4,1 magnituden in deze periode. Vanaf 13,90 ± 0,04 november 2009 lijkt de helderheidstoename gedurende een paar uur te stagneren rond magnitude 6. Het maximum wordt op 14,67 ± 0,04 november 2009 bereikt met een helderheid van magnitude 5,42 ± 0,02 (ongefilterd). Daarna neemt de helderheid van KT Eri in 6,6 dagen met 2 magnituden af, waarmee wordt bevestigd dat KT Eri een snelle nova is. De SEI kon KT Eri voor het laatst op 27,23 ± 0,04 november 2009 detecteren als een object van magnitude 8,3 ± 0,1 (ongefilterd). Bronnen: ATEL #2558, The outburst light curve of Nova KT Eridani from Solar ass Ejection Imager (SEI) observations, Hounsell R. et al, 14 april 2010 V458 Vulpeculae Op 8 augustus 2007 ontdekte de Japanner Hiroshi Abe een nova in het sterrenbeeld Vosje. V458 Vul bereikte een maximale helderheid van magnitude 8,1V. Nu (bijna drie jaar later) is de nova een object van magnitude 17. Dit is nog altijd een magnitude boven haar rusthelderheid van 18,3V. De Swift satelliet heeft V458 Vul als een zachte röntgenbron gedetecteerd. De nova is interessant omdat tijdens de uitbarsting de novaclassificatie is veranderd van een Fe II nova naar een He/N nova. Op 9 juni 2010 is met de Russische 6m BTA telescoop een nieuw spectrum van V458 Vul opgenomen. De spleet van de Variabilia 102:5

6 spectroscoop was in een positiehoek van 135 over de ster gelegd. Naast het spectrum van de ster werd ook het spectrum van heldere plekken in de nevel rond de ster gedetecteerd. De plekken 4,3 ten zuidoosten waren in alle spectraallijnen helderder dan die 3,6 ten noordwesten van deze ster. Het nevelgebied had een diameter van 27,5. Op 10 juni 2010 zijn er CCD opnamen gemaakt met de SAO 1m Zeiss reflector. In de R-band werden er twee jets in de positiehoeken 125 en 305 gefotografeerd. Toevalligerwijs komt de positie van de jets vrijwel overeen met de positie van de spleet van de spectroscoop een dag eerder. Bron: ATEL #2670, Bipolar gas outflow from the nova V458 Vul, Goranskij V.P. et al, 11 juni 2010 Dwergnovae Nieuwe dwergnova in Pegasus De Zuid-Koreaan Dae-Am Yi ontdekte op 6,77 mei een object van magnitude 10,8 op een foto gemaakt met een Canon 5D camera met een 93 mm telelens. De volgende nacht (7,76 mei) maakte hij een nieuwe opname van het object met een 400 mm telelens. De helderheid was ondertussen behoorlijk toegenomen tot magnitude 8,4. De Japanner H. aehara maakt op 8,685 mei fotometrische opnamen van dit object. De helderheid was toen iets afgenomen tot magnitude 8,74V. Uit zijn BVI-fotometrie concludeerde hij dat het nieuwe object in Pegasus een dwergnova in uitbarsting moest zijn. Op basis van zijn opnamen bepaalde hij de volgende positie van het nieuwe object: R.K.: 21 h 38 m 06,65 s (2000.0) Decl: ' 57.1" (2000.0) De positie van het nieuwe object komt overeen met die van de ster GSC 2197:886, een ster van magnitude 13,84V. Waarschijnlijk heeft het heldere object niets met GSC 2197:886 te maken. De Japanner H. Yamaoka (Kyushu University) onderzocht de Digital Sky Survey (DSS) opname van het sterveld, en zag dat de afbeelding van het sterretje in de noord-zuid richting was uitgerekt. Daarmee zou GSC 2197:886 een (schijnbare) dubbelster zijn. Arne Henden, directeur van de AAVSO, heeft de POSS-I en de POSS-II opnamen van dit sterveld bestudeerd. Uit zijn studie blijkt dat de twee componenten nu 3" uit elkaar staan. Het moet een schijnbare dubbelster betreffen, omdat één van de twee sterren een hoge eigenbeweging vertoont (tussen POSS-I en POSS-II zit ruim dertig jaar tijdsverschil). Verder merkte H. Yamaoka op dat op 7" van GSC 2197:886 een heldere ROSAT röntgenbron staat (1RXS J ). Als het nieuwe object en de ROSAT bron hetzelfde object betreffen, dan is dat een verdere aanwijzing dat het nieuwe object een cataclysmische veranderlijke is. De Japanner A. Arai (Kyoto Sangyo University) heeft op 8,66 mei met de 1,3 m ARAKI telescoop een spectrum van het nieuwe object opgenomen. Het spectrum toont een blauw continuüm en een zwakke H-alfa emissie lijn. Ook dit suggereert dat het om een dwergnova in uitbarsting gaat. Deze bevindingen worden echter tegengesproken door. L. Graham et al. In zijn spectrum zijn sterke emissielijnen van H- alfa, H-beta and He II te zien. Verder zijn er spectraallijnen te zien van N III, C III en C IV. Deze resultaten lijken te wijzen op een nova-uibarsting, niet op een dwergnovauitbarsting. aar deze laatste lijnen zijn ook te zien bij uitbarstingen van UGWZ sterren. De Italiaan Gianluca asi heeft een CCDtijdserie opgenomen. In zijn lichtkromme ziet hij superhumps met een amplitude van 0,05 magnituden en een periode van 0,0553 dagen. De Britse astronoom B. Gaensicke rapporteert dat de GALEX All-Sky Survey het nieuwe object in Pegasus in rust heeft gedetecteerd (in 2006). Hij denkt dat het object een UGWZ ster (= WZ Sge ster) is. Het ultraviolette spectrum van dit type sterren wordt gedomineerd door de fotosfeer emissie van de witte dwerg. Het door GALEX opgenomen spectrum wijst erop dat de witte dwerg in het nieuwe object een temperatuur heeft van ~15000K, vergelijkbaar met die van WZ Sge zelf. Als de witte dwerg een massa heeft van 0,6 zonsmassa, dan volgt uit de GALEX waarnemingen een afstand van ~70 pc (~230 lj). et deze kleine afstand is de hoge eigenbeweging goed te verklaren. De Tsjech R. Hudec heeft ruim 3000 historische Sonneberg Observarory Archival Sky Patrol Plates onderzocht om een eer- Variabilia 102:6

7 dere uitbarsting van deze dwergnova te vinden. Deze platen zijn tussen 1928 en 2004 opgenomen. In deze set heeft hij nog één uitbarsting kunnen vinden. Die bereikte een piek van magnitude 9,8B op 30 november De plateaufase duurde tot 11 december Voor 10 november 1942 en na 28 december 1942 is dit object nooit meer gezien (grensmagnitude 13 à 14). Hieruit volgt dat de vorige superuitbarsting van deze dwergnova tussen de 12 en de 46 dagen heeft geduurd. Uit de studie van R. Hudec volgt dat uitbarstingen van deze ster zelden voorkomen, hoewel er door slecht weer en door conjuncties van Pegasus met de zon uitbarstingen gemist kunnen zijn. Alle waarnemingen zijn consistent met de classificatie van UGWZ veranderlijke. De componenten van een UGWZ ster hebben een korte omloopperiode, een geringe accretie, uitbarstingen met een hoge amplitude (6 tot 9 magnituden) en het systeem ondergaat zelden een uitbarsting. Tijdens de lange uitbarsting zijn superhumps te zien en tijdens de afname tot rusthelderheid zijn echo-uitbarstingen te zien (kortdurende uitbarstingen die om de paar dagen plaatsvinden. De laatste uitbarsting duurde in totaal 23 dagen. Op 30 mei nam de helderheid snel met 3 magnituden af tot magnitude 14. Daarna nam de helderheid van deze ster langzaam maar zeker af. omenteel (half juli) is het een object van de vijftiende grootte, en de helderheidsafname is nog steeds niet afgelopen. Opvallend genoeg heeft deze UGWZ ster geen echouitbarstingen laten zien. Bronnen: AAVSO Special Notice #208, Optical transient in Pegasus, 8 mei 2010 [vsnet-alert 11968], 8 mei 2010 [vsnet-alert 11970], 8 mei 2010 [vsnet-alert 11971], 8 mei 2010 [vsnet-alert 11974], 9 mei 2010 [vsnet-alert 11977], 9 mei 2010 [vsnet-alert 11978], 9 mei 2010 [vsnet-alert 11979], 9 mei 2010 ATEL #2619, 1942 superoutburst of OT J , Hudec, R., 13 mei 2010 RCB sterren ES Aquilae ES Aql begon in de tweede helft van maart in helderheid af te nemen. Helaas is deze ster in de afgelopen maanden slechts sporadisch waargenomen. Het is in ieder geval duidelijk dat deze RCB ster momenteel een diep minimum ondergaat. Eind juni was de ster zwakker dan magnitude 17,1V. R Coronae Borealis In het eerste kwartaal leek R CrB tekenen van herstel te vertonen. In die periode nam de helderheid van deze ster een halve magnitude toe. R CrB is in het tweede kwartaal rond magnitude 14,5 blijven hangen. Het diepe minimum blijft dus voortduren. Bedekkingsveranderlijken ε Aurigae De laatste maanden zijn er veel nieuwe gegevens over ε Aurigae bekend geworden. De zichtbare component is een F0 ster met een temperatuur van 7750K. Als de aannames voor de afstand (2000 lichtjaar), de inclinatie van de baan (89 graden) en de onderlinge afstand tussen de twee componenten (18-10 AE) klopt, dan bedraagt de massa van de F ster slechts 2,2 tot 3,3 zonsmassa. De diameter van de ster bedraagt 270 zonsdiameters. Hieruit volgt dat de F ster waarschijnlijk een Post- AGB ster is. Om het gemeenschappelijke zwaartepunt draait een stofschijf, die waarschijnlijk een ster van spectraaltype B5V verbergt. Dit is afgeleid uit de ultraviolette straling die het systeem uitzendt en de temperatuur van de stofschijf. De B ster heeft een temperatuur van 15000K en een massa van 5,9 zonsmassa. De stofschijf blijkt een diameter van 8 AE, een dikte van 0,5 AE te hebben en een temperatuur van 550K. De totale massa van de schijf bedraagt minder dan één zonsmassa, waarschijnlijk slechts 0,07 zonsmassa. De stofschijf is interferometrisch in het infrarood gedetecteerd. Op de volgende pagina zijn de foto s te zien van de stofschijf die voor de F ter langstrekt. Variabilia 102:7

8 Lichtkromme van ε Aurigae gebaseerd op de 72 visuele helderheidsschattingen (16 door Erwin van Ballegoij, 4 door Georg Comello, 31 door Robert Schippers en 21 door Glynis van Uden) en de 21 foto-elektrische metingen (door Erwin van Ballegoij) die tot eind juni 2010 aan ε Aurigae zijn verricht. De ster heeft het minimum bereikt. Visuele schattingen zijn met een rondje aangegeven, foto-elektrische metingen in visueel licht (V-band) met een ruit en foto-elektrische metingen in blauw licht (B-band) met een driehoek. Variabilia 102:8

9 PEP fotometrie: een nieuwe uitdaging Erwin van Ballegoij Enige tijd geleden verscheen er op de AAVSO discussiegroep het bericht dat de AAVSO een aantal PEP fotometers van leden had gekregen die er niets meer mee deden. Deze fotometers wilden ze geïnteresseerde leden in bruikleen geven. Omdat het mij wel leuk leek om aan heldere veranderlijken betrouwbare fotometrische waarnemingen te kunnen verrichten, heb ik aan de AAVSO gevraagd of ik er één in bruikleen kon ontvangen. Dat was geen probleem. Na een grondige revisie ontving ik afgelopen december de fotometer van de AAVSO. Wat is een PEP fotometer? Een PEP fotometer is een foto-elektrische fotometer. Ik heb de beschikking gekregen over een Optec SSP-3 fotometer. In deze fotometer zit een fotodiode als detector. Een fotodiode zet invallend licht om in een elektrisch signaal. De ontvangen signalen worden in een vooraf ingestelde periode verzameld (1 of 10 seconden), versterkt (niet, 10x of 100x) en daarna naar een display doorgestuurd. Daarnaast is de fotometer voorzien van twee fotometrische filters, een B- en V-filter (blauw en visueel filter). Transformaties Om de metingen die door verschillende waarnemers met verschillende instrumenten en fotometers zijn gemaakt onderling te kunnen vergelijken, moeten deze worden gecorrigeerd voor kleurverschillen tussen de veranderlijke en de vergelijkingsster en voor verschillen in hoogte boven de horizon. De kleurverschillen zijn bekend, en uit de locatie van de waarnemer en de tijd is de hoogte van de sterren boven de horizon te berekenen. Voor instrumentele effecten moet de epsilon-v waarde worden bepaald. Deze waarde is afhankelijk van het gehele optische systeem: telescoop EN fotometer. Als je van telescoop of fotometer verandert, dan moet je de epsilon-v waarde opnieuw bepalen. Als je de waarnemingen corrigeert voor de kleurverschillen, hoogteverschillen en instrumentele effecten, dan heb je jouw metingen getransformeerd, en zijn ze in principe vergelijkbaar met die van andere waarnemers. De epsilon-v waarde hoeft niet voor de eerste meting te worden bepaald, zolang je jouw metingen pas rapporteert nadat je deze waarde hebt bepaald en jouw metingen hebt getransformeerd. Zo heb ik mijn eerste PEP-metingen al op 23 december 2009 verricht, maar de epsilon-v waarde pas op 4 maart 2010 bepaald. Overigens moet je voor iedere fotometrische band een aparte epsilon-v waarde vaststellen, en moet je deze regelmatig controleren om te zien of er geen verloop in het optische systeem zit. Foto-elektrische metingen Tot dusver heb ik alleen maar metingen verricht aan ε Aurigae. Bij deze ster gebruik ik een integratietijd van 10 seconden en een gain van 10. Om één sterhelderheid te bepalen moet je veel afzonderlijke metingen verrichten. Je moet namelijk metingen verrichten aan zowel veranderlijke, vergelijkingsster, referentiester en hun achtergronden. Dit behelst 18 series van drie metingen. Aan één sterhelderheid besteed je ongeveer 20 minuten. Dat is best lang, en daarom wil ik dat alleen gaan doen aan interessante sterren met een amplitude kleiner dan één magnitude. Bij PEP-metingen moet je een nauwkeurigheid van enkele duizendsten van een magnitude kunnen halen. In het begin was de nauwkeurigheid iets beter dan 0,01 magnitude, nu haal ik nauwkeurigheden beter dan 0,005 magnitude. Daarbij is het wel van belang dat ik het licht van de sterren zo veel mogelijk op het midden van de detector laat vallen. Soms merk ik dat de ster van het detectievlak afloopt door onnauwkeurigheden in het volgen. Dan lopen de counts snel terug en breek ik de meetserie af. Ik centreer de ster dan opnieuw en begin de meetserie opnieuw. Dan gaat het meestal wel goed. Zoals gezegd, neem ik momenteel alleen ε Aurigae waar. Ik wil binnenkort meer sterren PEP fotometrisch gaan volgen. Ik overweeg om ρ Cassiopeiae en P Cygni zo te gaan waarnemen. Beide sterren hebben een kleine amplitude en zijn helder genoeg voor de fotometer. Houd de Variabilia maar in de gaten voor mijn laatste resultaten! eer informatie over PEP-fotometrie is op te vinden. Variabilia 102:9

10 axima ira sterren 3 e kwartaal 2010 Erwin van Ballegoij Deze lijst bevat de verwachte maxima van ira sterren in het derde kwartaal van De kaarten van de ira sterren zijn te downloaden vanaf de website van de AAVSO ( Als de waarden van de maximale en de minimale helderheid tussen < > staan, dan betreft het de gemiddelde maximale en de gemiddelde minimale helderheid. Zonder < > staan de getallen voor het helderste maximum en het zwakste minimum. Een # geeft aan dat de AAVSO waarnemingen van deze ster goed kan gebruiken. Een & geeft aan dat de AAVSO dringend S Cet <8,2-14,2> Jul S Psc %& <9,6-15,0> Jul U Psc %& <11,0-14,4> Jul RZ Per %# <9,4-13,7> Jul X Cas <10,1-12,5> Jul Z Cep # <10,8-15,4> Jul 9 * AX And %& 9,7-14,7 Jul 27? * AI Per %& 11,0-15,5 Jul 19? R Aur <7,7-13,3> Jul U Aur %# <8,5-14,0> Jul 9 * Y Ori %# 9,3-(15,5 Jul 12? * AY Aur %# 10,0-(15,0 Jul 4? * SU Cam %# 9,2-15,0 Jul 3? X Gem <8,2-13,2> Jul X on <7,4-9,1> Jul T Ci %@ <10,5-14,0> Jul B Z Pup %# <8,1-14,5> Jul 27 * ST Gem %@ 8,8-14,5 Jul 14? * BP Gem & 9,8-15,9 Jul 28? * RS Leo 9,7-(15,5 Jul 6? R Leo <5,8-10,0> Jul S Sex <9,1-13,4> Jul SS Vir <6,8-8,9> Jul RS Ua <9,0-14,3> Jul V Vir <8,9-14,3> Jul T Ui <9,2-14,0> Jul Z Boo <9,3-14,8> Jul U Ui <8,2-12,0> Jul V Boo <7,0-11,3> Jul U Boo 9,9-12,8 Jul RZ Sco %# <8,8-12,2> Jul 9 * DN Her 9,9-14,5 Jul 2? T Oph <9,8-(14,0> Jul W Her <8,3-13,5> Jul 20 * SY Her 7,8-13,2 Jul 9? * A V759 Oph %& 9,8-13,6 Jul 9? * UZ Her 8,3-15,5 Jul 8? * A FU Her %@ 11,1-15,8 Jul 23? RY Her <9,0-13,8> Jul 1 * VX Sgr 6,7-13,3 Jul 21? W Dra <9,6-14,4> Jul 25 * AY Oph & 10,4-(15,5 Jul 14? SV Her %& <9,8-14,4> Jul 11 * TU Aql 8,9-(15,4 Jul 14? * V369 Cyg 9,7-14,2 Jul 19? * BU Cyg 9,6-(16,0 Jul 17? RU Aql <9,4-14,0> Jul 12 * DR Cyg %# 8,3-(15,5 Jul 14? U <11,1-14,8> Jul X Del <9,0-14,1> Jul 2 * DG Peg 10,2-15,2 Jul 10? A RS Lac <10,4-11,9> Jul R Lac <9,1-14,4> Jul 11 waarnemingen van deze ster nodig heeft geeft aan dat de AAVSO zeer dringend waarnemingen van deze ster nodig heeft. Een % geeft aan dat de AAVSO CCD data van deze ster heeft, maar dat er weinig visuele schattingen aan deze ster verricht zijn. Van een aantal sterren is het voorspelde maximumtijdstip dusdanig onzeker, dat achter het voorspelde tijdstip een vraagteken staat. Deze lijst is samengesteld met behulp van Bulletin 73 van de AAVSO. De veranderlijken met een zuidelijker declinatie dan 25 zijn uit deze lijst verwijderd. * RY And %# 9,5-(15,0 Jul 13? ST And <8,2-11,8> Jul SV And <8,7-13,7> Jul U Cas <8,4-14,8> Aug V And <9,5-14,4> Aug A W And <7,4-13,7> Aug R Cet <8,1-13,0> Aug Y Per <8,4-10,3> Aug S Tau %@ <10,2-15,3> Aug T Cam <8,0-13,8> Aug X Cam <8,1-12,6> Aug A V Ori & <9,4-14,1> Aug 11 * BK Ori & 9,0-14,0 Aug 11? V Aur <9,2-12,1> Aug 31 * WX Ci %@ 10,5-(15,5 Aug 23? * A SY Ca %& 8,8-14,2 Aug 23? * VX Aur %@ 8,6-12,9 Aug 13? * RU Lyn %@ 9,5-(15,5 Aug 26? * RR Cnc %@ 8,9-(15,0 Aug 15? X Ua <9,7-14,4> Aug 4 * ST Hya %& 9,0-14,5 Aug 24? U Li <10,8-12,7> Aug 22 * RR Ua 8,7-14,8 Aug 14? R CVn <7,7-11,9> Aug 9 * RT Boo 8,9-14,0 Aug 1? S Lib <8,4-12,0> Aug X Lib %@ <11,0-13,5> Aug W CrB <8,5-13,5> Aug A R Sco %# <10,4-15,0> Aug R Ui <9,1-10,4> Aug 17 * VY Her # 9,3-15,5 Aug 13? A T Dra <9,6-12,3> Aug RY Oph <8,2-13,2> Aug 13 * AZ Her & 10,4-16,0 Aug 24? T Ser <9,7-15,0> Aug A ST Sgr <9,0-15,2> Aug T Sgr <8,0-12,6> Aug RT Aql <8,4-14,0> Aug RT Cyg <7,3-11,8> Aug Z Cyg <8,7-13,3> Aug 13 * HI Aql 10,4-(16,0 Aug 7? S Cyg <10,3-16,0> Aug Z Aql <9,0-13,9> Aug 4 * SZ Cep 9,1-15,5 Aug 27? Y Del <9,9-14,0> Aug A R Vul <8,1-12,6> Aug RR Aqr <9,5-13,9> Aug S Cep <8,3-11,2> Aug 4 * AB Cep # 10,5-(15,0 Aug 18? X Aqr <8,3-14,4> Aug S Aqr %& <8,3-14,1> Aug Y Cep <9,6-15,1> Sep U And <9,9-14,3> Sep 7 Variabilia 102:10

11 S Ari %& <10,9-15,2> Sep 20 * RV And 9,0-11,5 Sep 26? X Cet <8,8-12,3> Sep R Per %# <8,7-14,0> Sep U Eri <9,4-14,8> Sep T Eri <8,0-12,8> Sep 22 * TZ Tau %& 11,5-14,5 Sep 28? * AQ Aur %& 10,7-(15,5 Sep 16? W Aur %# <9,2-14,6> Sep C RU Tau <10,4-15,1> Sep 5 * RR Aur <9,4-13,7> Sep 6? R Cnc <6,8-11,2> Sep 1 * T Lyn 9,0-13,0 Sep 10? V Cnc <7,9-12,8> Sep 28 * RU Ua 8,3-15,1 Sep 18? R Com <8,5-14,2> Sep SU Vir %& <9,4-13,6> Sep 16 * RV Dra <9,2-13,7> Sep 5? * RT CVn 9,9-(15,0 Sep 30? S CrB <7,3-12,9> Sep S Ser <8,7-13,5> Sep RS Lib <7,5-12,0> Sep RU Lib %# <8,1-14,0> Sep R Ser <6,9-13,4> Sep A X Sco %& <11,0-14,3> Sep A SS Her <9,2-12,4> Sep S Her <7,6-12,6> Sep RV Her <10,1-14,8> Sep RS Her <7,9-12,5> Sep RT Oph <9,6-15,1> Sep 13 * B DF Her %& 10,1-14,3 Sep 1? * V450 Oph %# 10,6-(15,0 Sep 19? * DS Her %# 10,4-(15,4 Sep 7? RY Lyr <9,8-14,7> Sep 15 * EU Aql %& 11,4-15,1 Sep 9? RX Sgr <9,7-13,8> Sep RU Lyr <10,6-15,1> Sep 26 * EL Lyr %# 11,1-(15,0 Sep 11? R Sgr <7,3-12,5> Sep 2 * ZZ Dra 9,2-15,5 Sep 1? SY Aql <9,5-14,4> Sep 18 * A ST Sge 9,9-14,4 Sep 23? A S Aql <8,9-12,4> Sep 11 * TV 9,5-(15,0 Sep 22? * RX Del 10,2-(15,5 Sep 16? Z Del <8,8-14,5> Sep S Del <8,8-12,0> Sep T Aqr <7,7-13,1> Sep RZ Cyg <10,5-13,0> Sep Z Cap # <9,5-14,0> Sep R Equ & <9,3-14,5> Sep 24 * SW Peg 8,7-15,5 Sep 30? * TU Peg 8,2-13,8 Sep 30? RT Peg %# <9,9-14,5> Sep Y Peg <10,5-14,9> Sep 27 * DL Peg %# 10,0-15,0 Sep 25? RR Cas %# <10,5-14,0> Sep V <9,4-14,3> Sep 23 Schattingen 2 e kwartaal 2010 Erwin van Ballegoij De volgende tabel bevat de waarnemingen uit de periode april juni Elke reeks waarnemingen aan een ster begint met de naam en het type van de ster, met daaronder de helderheidsschattingen. In de kolommen staan vermeld de Juliaanse Datum, de helderheid en de waarnemer. Voor de helderheid kan < staan. Dit betreft een zwakker dan waarneming. Voor de helderheid kan ook een : staan. Dit betreft een onzekere waarneming. Verder kan er na de helderheid ook nog een V, een B of een U staan. Dit betreft respectievelijk CCDV, CCDB of ongefilterde CCD waarnemingen. Voor de JD geldt: JD = JD Z And ZAND 339,513 9,3 BVE 350,456 9,2 BVE 375,489 9,5 BVE RX And UGZ 375,493 12,1 BVE R Aql 301,6 9,2 CG 311,5 8,3 BVE 321,5 8,2 BVE 339,4 6,8 BVE 348,4 6,6 BVE 364,4 7,1 BVE 377,4 7,3 BVE S Aql SRA 304,6 9,9 CG W Aql 304,6 13,3 CG X Aql 301,6 9,5 CG 311,5 9,5 BVE 321,5 10,2 BVE 339,4 11,3 BVE 348,4 11,4 BVE 364,4 12,1 BVE 377,4 12,8 BVE RR Aql 304,6 10,6 CG RT Aql 301,6 13,2 CG ES Aql RCB 335,476 14,46V BVE EU Aql 335,4 14,91V BVE V345 Aql 335,4 12,69V BVE V553 Aql 335,4 12,63V BVE R Aur 293,4 9,7 BVE 297,3 9,4 CG 301,3 9,3 BVE 301,4 9,3 WUB 303,3 9,6 CG 309,3 9,3 CG 310,3 9,3 GGU 311,3 9,4 BVE 322,3 9,6 BVE S Aur SR 303,3 11,2 CG U Aur 297,4 14,0 CG 303,3 14,3 CG V Aur 293,4 11,4 BVE 297,3 11,6 CG 301,3 11,4 BVE 303,3 11,5 CG 309,3 11,1 CG 310,3 11,3 GGU 311,3 11,0 BVE 322,3 11,3 BVE 336,3 10,9 BVE 350,3 10,4 BVE W Aur 297,3 13,1 CG 303,3 13,4 CG X Aur 293,4 11,0 BVE 297,3 10,2 CG 301,3 10,6 BVE 301,4 9,9 WUB 303,3 9,9 CG 309,3 9,4 CG 310,3 9,9 GGU 311,3 9,8 BVE 322,3 9,4 BVE 336,3 9,3 BVE 350,3 8,7 BVE Z Aur SRD 293,4 9,8 BVE 297,3 10,0 CG 301,3 9,8 BVE 303,3 10,2 CG 309,3 10,4 CG 310,3 10,2 GGU 311,3 10,5 BVE 322,3 10,8 BVE 339,4 11,1 BVE RU Aur 297,3 10,8 CG 303,3 11,0 CG 309,3 10,9 CG SS Aur UGSS 288,427<13,9 WUB 295,408 15,54V BVE 298,343 14,87V BVE 301,358<13,3 WUB 302,358<13,3 WUB 304,424 11,8 WUB 304,447 11,56V BVE 306,348 10,8 BVE 308,363 10,8 BVE 309,347 10,9 CG 309,364 10,9 WUB 309,388 10,8 WUB 310,377 11,1 GGU 311,384 10,9 BVE 313,346 11,2 CG 313,375 11,0 BVE ST Aur 295,4 11,99V BVE 297,4 12,2 CG 303,3 12,5 CG 304,4 12,18V BVE 309,3 12,6 CG 313,3 12,50V BVE UV Aur 297,4 9,5 CG 309,3 9,6 CG VX Aur 297,4 11,2 CG 303,3 11,0 CG 309,3 10,9 CG VY Aur 293,4 12,6 BVE 297,4 12,2 CG 301,3 12,4 BVE 303,3 12,4 CG 311,3 13,0 BVE AA Aur 297,3 12,2 CG 303,3 12,6 CG 309,3 12,6 CG AC Aur 295,4 12,61V BVE 297,4 12,5 CG 303,3 12,0 CG 304,4 11,92V BVE 311,3 11,4 BVE 322,3 10,4 BVE AG Aur SRD 293,4 9,7 BVE 301,3 9,7 BVE 310,3 9,5 GGU 311,3 9,8 BVE 322,3 9,9 BVE 336,3 10,4 BVE 350,4 10,9 BVE AQ Aur 299,3 12,8 CG AU Aur 297,4 10,7 CG 303,3 10,5 CG AY Aur 298,3 11,8 CG 303,3 11,8 CG AZ Aur 297,4 10,0 CG 303,3 9,5 CG 309,3 9,5 CG GO Aur 293,4 9,9 BVE 301,3 9,9 BVE 303,3 10,0 CG Variabilia 101:11

12 309,3 10,2 CG 311,3 10,2 BVE 322,3 10,7 BVE 336,3 10,9 BVE 350,4 12,5 BVE GQ Aur 295,4 13,53V BVE 304,4 13,93V BVE epsilon Aur EA/GS 288,315 3,8 SRBR 293,431 3,729V BVE 293,444 4,241B BVE 295,362 3,754V BVE 295,375 4,301B BVE 298,370 3,764V BVE 298,375 4,301B BVE 299,3 3,7 CG 299,318 3,8 SRBR 304,350 3,783V BVE 304,364 4,304B BVE 308,348 3,793V BVE 311,438 3,8 SRBR 313,363 3,768V BVE 321,358 3,8 SRBR 335,375 3,8 SRBR 335,381 3,707V BVE 337,404 3,8 VUG R Boo 288,4 7,8 BVE 297,4 8,5 CG 298,4 8,5 BVE 302,4 8,8 WUB 303,4 8,8 CG 308,4 8,9 BVE 309,4 9,0 CG 321,4 9,8 BVE 336,4 10,8 BVE 338,5 10,9 WUB 348,4 11,5 BVE 364,4 11,7 BVE 377,4 11,8 BVE S Boo 288,4 8,9 BVE 297,4 8,5 CG 298,4 8,6 BVE 303,4 8,5 CG 308,3 8,8 BVE 321,4 9,4 BVE 336,4 10,0 BVE 348,4 10,5 BVE 364,4 11,3 BVE 377,4 11,7 BVE U Boo SRB 288,4 12,4 BVE 298,4 12,0 BVE 308,4 11,8 BVE 321,4 11,6 BVE 336,4 10,9 BVE 348,4 10,8 BVE 364,4 10,9 BVE 377,4 11,0 BVE V Boo SRA 288,4 8,6 BVE 297,4 8,9 CG 298,4 8,8 BVE 303,4 9,0 CG 308,3 9,1 BVE 309,4 9,1 CG 321,4 9,0 BVE 336,4 9,0 BVE 338,5 8,9 WUB 348,4 9,0 BVE 364,4 8,9 BVE 377,4 9,0 BVE Z Boo 304,4 15,28V BVE 313,4 14,25V BVE 336,4 13,6 BVE 348,4 13,3 BVE 364,4 11,7 BVE RR Boo 288,4 9,6 BVE 297,4 9,5 CG 298,4 9,4 BVE 303,4 9,6 CG 308,4 9,5 BVE 309,4 9,6 CG 321,4 9,6 BVE 336,4 10,3 BVE 348,4 10,3 BVE 364,4 11,5 BVE 377,4 12,9 BVE RT Boo 297,4 13,3 CG 303,4 13,3 CG 309,4 13,4 CG RX Boo SRB 288,4 8,0 BVE 298,4 7,9 BVE 308,4 8,1 BVE 321,4 8,1 BVE 336,4 8,4 BVE 348,4 8,3 BVE 364,4 8,1 BVE 377,4 8,0 BVE R Cam 288,4 9,1 BVE 297,4 8,3 CG 298,4 8,9 BVE 303,4 8,3 CG 304,3 8,8 GGU 308,3 9,0 BVE 309,4 8,3 CG 321,5 8,9 BVE 339,5 9,0 BVE 350,4 9,4 BVE 352,4 9,1 BVE 364,4 9,5 BVE 375,4 9,5 BVE S Cam SRA 297,4 10,2 CG 303,4 10,1 CG 309,4 10,0 CG 310,4 9,8 GGU T Cam 295,4 10,44V BVE 297,4 10,7 CG 301,3 10,4 BVE 303,4 10,1 CG 309,4 9,7 CG 310,3 9,7 GGU 322,3 9,5 BVE 339,4 9,5 BVE 350,3 9,6 BVE 375,4 8,7 BVE V Cam 310,4 14,0 GGU W Cam 297,4 10,1 CG 303,4 10,4 CG 309,4 10,4 CG 310,4 10,3 GGU X Cam 293,4 8,2 BVE 297,4 8,5 CG 301,3 8,3 WUB 301,3 8,2 BVE 303,4 8,4 CG 309,4 8,5 CG 310,4 8,1 GGU 311,3 8,2 BVE 322,3 8,9 BVE 336,3 10,4 BVE 364,4 12,6 BVE 375,4 12,7 BVE Z Cam UGZ 288,438 10,8 WUB 293,460 12,9 BVE 299,339 13,5 CG 301,333 12,8 WUB 301,350 12,9 BVE 302,344 13,5 WUB 303,416 13,3 CG 304,438 13,6 WUB 309,396 13,8 WUB 310,420 13,6 GGU 311,364 13,3 BVE 313,367 13,3 CG 321,544 10,7 BVE 322,378 10,6 BVE 336,393 13,4 BVE 338,392 13,0 WUB 348,404 11,1 BVE 350,394 11,7 BVE 350,417 11,8 WUB 360,431 13,5 WUB 375,431 12,9 BVE RT Cam 298,4 14,1 CG SU Cam 310,4 13,0 GGU TX Cam 298,4 12,2 CG R Cnc 293,4 11,6 BVE 297,4 11,2 CG 301,3 11,4 BVE 301,4 11,5 WUB 303,4 10,9 CG 311,3 10,6 BVE 313,4 10,6 CG 321,4 10,4 BVE U Cnc 297,4 9,8 CG 303,4 9,9 CG 313,4 9,9 CG V Cnc 293,4 10,9 BVE 297,4 11,1 CG 301,3 11,4 BVE 303,4 11,5 CG 313,4 11,8 CG 313,4 11,72V BVE W Cnc 297,4 8,8 CG 301,4 8,4 WUB 303,4 8,4 CG 309,5 9,1 CG SU Cnc 297,4 11,3 CG 303,4 11,1 CG 313,4 10,9 CG SY Cnc UGZ 293,488 12,9 BVE 295,429 12,91V BVE 297,394 12,1 CG 298,340 12,7 CG 298,351 12,60V BVE 299,342 12,3 CG 301,381 11,8 BVE 303,404 11,7 CG 304,457 11,97V BVE 313,416 14,14V BVE UY Cnc 299,3 10,6 CG 303,4 10,4 CG 313,4 10,3 CG VW Cnc 293,4 11,9 BVE 297,4 12,0 CG 301,3 12,2 BVE 303,4 12,0 CG 313,4 12,11V BVE YZ Cnc UGSU 297,394 11,9 CG 298,338 12,5 CG 298,352 12,22V BVE 299,342 13,4 CG 303,404:14,5 CG 304,455 12,79V BVE 313,413 13,29V BVE DE Cnc UG 304,458<14,08V BVE R CVn 288,4 11,2 BVE 297,4 11,4 CG 298,4 11,2 BVE 302,4 10,6 WUB 303,3 11,4 CG 308,3 10,9 BVE 309,4 11,0 CG 321,4 10,7 BVE 336,4 10,0 BVE 338,4 9,7 WUB 348,4 9,7 BVE 364,4 9,0 BVE 377,4 8,8 BVE T CVn : 297,4 10,6 CG 302,4 10,3 WUB 303,3 10,6 CG 309,4 10,5 CG 338,4 10,6 WUB U CVn 297,4 11,5 CG 303,3 11,6 CG 309,4 11,7 CG R Ci 295,3 10,4 BVE 297,4 10,6 CG 301,3 10,7 BVE 303,4 10,8 CG 309,3 10,9 CG 311,3 10,8 BVE 322,3 11,0 BVE S Ci 295,3 11,2 BVE 297,4 11,1 CG 301,3 11,4 BVE 303,4 11,3 CG 309,3 11,4 CG 311,3 11,7 BVE 322,3 11,8 BVE T Ci 297,4 13,3 CG 298,3 13,20V BVE 303,4 13,1 CG U Ci 297,4 13,6 CG 303,4 13,5 CG V Ci 295,3 11,3 BVE 297,4 11,5 CG 301,3 11,7 BVE 303,4 11,7 CG 309,3 12,2 CG WX Ci 298,3 <13,57V BVE R Cas 288,3 5,8 SRBR 295,3 5,6 SRBR 301,6 6,7 CG 304,5 6,7 BVE 311,4 6,5 SRBR 311,5 6,9 BVE 321,5 7,1 BVE 339,4 7,6 BVE 350,4 7,7 BVE 375,4 8,5 BVE S Cas 335,4 12,85V BVE 345,4 12,30V BVE 350,4 11,8 BVE 375,4 12,0 BVE T Cas 297,3 9,6 CG 303,3 9,9 CG 304,5 10,1 BVE 311,5 10,1 BVE 321,5 10,3 BVE 339,4 10,6 BVE 350,4 10,6 BVE 375,4 10,9 BVE U Cas 345,4 13,65V BVE V Cas 297,3 11,2 CG 303,3 10,9 CG 304,5 10,9 BVE 309,4 10,6 CG 311,5 10,3 BVE 321,5 9,4 BVE 339,4 7,9 BVE 350,4 8,0 BVE 375,4 8,8 BVE W Cas 297,3 11,2 CG 303,3 11,4 CG 304,5 11,9 BVE 309,4 11,5 CG 311,5 11,5 BVE 321,5 12,0 BVE 339,4 12,2 BVE 350,4 12,3 BVE 375,4 12,3 BVE X Cas 297,3 10,3 CG 303,3 10,1 CG 309,4 10,1 CG Y Cas 297,3 10,7 CG 304,6 10,5 CG 309,4 10,7 CG Z Cas 301,6 11,2 CG 309,4 10,5 CG RV Cas 311,5 9,5 BVE 321,5 9,9 BVE 339,4 10,4 BVE 350,4 11,0 BVE 375,4 12,2 BVE SS Cas 304,5 12,6 BVE 311,5 12,3 BVE 321,5 11,2 BVE 339,4 9,8 BVE 350,4 9,8 BVE 375,4 11,2 BVE UV Cas RCB 304,545 10,9 BVE 311,554 11,0 BVE 321,528 11,0 BVE 339,477 11,0 BVE 350,448 11,0 BVE 375,472 11,0 BVE WY Cas 297,3 11,9 CG 304,6 11,4 CG BB Cas 335,4 13,81V BVE 345,4 13,48V BVE V666 Cas 297,3 11,6 CG 303,3 11,2 CG V667 Cas 297,3 11,1 CG 303,3 11,2 CG 309,4 11,3 CG rho Cas SRD 337,4 4,7 VUG S Cep 297,4 10,1 CG 298,4 10,2 BVE 303,4 10,2 CG 308,3 9,8 BVE 309,4 9,7 CG 321,4 9,6 BVE 339,4 9,1 BVE 350,4 9,0 BVE 375,4 8,5 BVE T Cep 297,4 8,2 CG 298,4 8,3 BVE 303,4 8,4 CG 308,3 8,7 BVE 309,4 8,6 CG 321,4 8,8 BVE 339,4 9,3 BVE 350,4 9,8 BVE 375,4 10,1 BVE U Cep EA/SD 288,318 6,8 SRBR 289,371 8,1 SRBR 289,374 7,9 SRBR 289,378 7,8 SRBR 289,394 7,7 SRBR 299,313 9,2 SRBR 299,323 9,0 SRBR 299,326 8,8 SRBR Variabilia 101:12

13 299,331 8,5 SRBR 299,335 8,3 SRBR 299,338 8,0 SRBR 299,342 7,9 SRBR 304,367 7,5 SRBR 304,383 7,3 SRBR 304,397 7,2 SRBR 345,545 6,8 SRBR 360,425 6,8 SRBR 374,460 6,8 SRBR X Cep 297,4 13,3 CG 303,4 13,4 CG Z Cep 297,4 12,6 CG 303,4 12,3 CG 309,4 12,9 CG RY Cep 297,4 11,7 CG 298,4 11,1 BVE 303,4 11,6 CG 308,3 11,1 BVE 309,4 11,5 CG 321,4 11,1 BVE 339,4 10,4 BVE 350,4 10,4 BVE 375,4 10,9 BVE SZ Cep 304,5 15,54V BVE AE Cep 297,4 12,9 CG 303,4 13,9 CG AX Cep 297,4 9,9 CG 303,4 9,9 CG 309,4 9,8 CG BF Cep 303,4 12,8 CG 309,4 12,6 CG EE Cep EA 321,488 11,1 BVE 339,474 11,0 BVE 350,446 10,9 BVE 375,469 11,0 BVE PQ Cep 297,4 11,5 CG 303,4 11,7 CG 309,4 12,0 CG delta Cep DCEP 304,544 4,0 BVE 313,468 3,7 BVE 321,486 4,0 BVE 338,407 4,0 VUG 339,475 4,1 BVE 348,479 4,0 BVE 350,447 4,0 BVE 364,500 4,1 BVE 375,422 4,0 BVE 377,488 3,9 BVE R Com 302,4 13,0 WUB R CrB RCB 301,590 14,6 CG 304,444<13,5 WUB 304,491 14,29V BVE 313,430 14,46V BVE 335,435 14,29V BVE 360,438<13,5 WUB S CrB 288,4 12,8 BVE 297,4 13,0 CG 298,4 13,1 BVE 303,4 13,0 CG 308,4 13,3 BVE 313,4 13,3 CG 321,4 13,2 BVE 336,4 13,2 BVE 338,4 13,0 WUB 348,4 13,2 BVE 364,4 13,1 BVE 377,4 13,1 BVE T CrB NR 288,422 10,4 BVE 297,448 10,1 CG 298,447 10,5 BVE 303,436 10,1 CG 308,409 10,5 BVE 309,408 10,1 CG 321,456 10,3 BVE 336,438 10,5 BVE 348,435 10,5 BVE 364,453 10,5 BVE 377,449 10,5 BVE V CrB 288,4 9,1 BVE 297,4 9,4 CG 298,4 9,7 BVE 303,4 9,5 CG 308,4 9,8 BVE 309,4 9,6 CG 321,4 10,5 BVE 336,4 10,6 BVE 338,4 10,5 WUB 348,4 10,7 BVE 364,4 10,7 BVE 377,4 11,0 BVE W CrB 297,4 13,3 CG 303,4 13,5 CG 309,4 13,6 CG X CrB 288,4 9,7 BVE 297,4 9,6 CG 298,4 10,0 BVE 303,4 10,0 CG 308,4 10,7 BVE 309,4 10,5 CG 321,4 11,8 BVE 336,4 12,7 BVE 348,4 13,0 BVE 364,4 13,6 BVE Z CrB 297,4 9,7 CG 298,4 9,5 BVE 303,4 9,6 CG 308,4 9,7 BVE 309,4 9,6 CG 321,4 10,1 BVE 336,4 10,5 BVE 348,4 11,2 BVE 364,4 12,3 BVE 377,4 13,1 BVE R Crv 288,4 12,0 BVE 297,4 12,2 CG 303,4 12,4 CG 309,4 12,5 CG U Crt 297,4 11,1 CG 303,4 11,0 CG 309,4 10,6 CG R Cyg 297,5 9,3 CG 301,4 9,3 BVE 303,5 9,5 CG 311,5 9,4 BVE 321,4 9,4 BVE 335,4 9,8 WUB 338,4 10,0 WUB 339,4 9,8 BVE 350,4 10,1 BVE 375,4 10,8 BVE U Cyg 297,5 8,2 CG 301,4 8,1 BVE 303,5 8,1 CG 309,4 8,2 CG 311,5 8,5 BVE 321,4 9,3 BVE 339,4 10,0 BVE 350,4 10,0 BVE 375,4 10,2 BVE V Cyg 301,4 8,6 BVE 301,6 8,5 CG 309,4 8,7 CG 311,5 8,6 BVE 321,4 8,5 BVE 339,4 8,7 BVE 350,4 9,3 BVE 375,4 8,9 BVE Z Cyg 297,5 13,4 CG 304,5 13,62V BVE 309,5 13,7 CG 345,4 12,88V BVE 352,4 12,61V BVE 375,4 10,4 BVE RT Cyg 297,5 10,9 CG 301,4 11,0 BVE 303,5 11,1 CG 309,4 11,2 CG 311,5 11,6 BVE 321,4 11,9 BVE 339,4 12,1 BVE 350,4 11,7 BVE 375,4 10,6 BVE RZ Cyg SRA 301,6 12,4 CG SS Cyg UGSS 301,576 12,3 CG 304,543 12,1 BVE 304,606 12,3 CG 308,453 8,4 BVE 309,476 8,4 CG 311,519 8,4 BVE 313,466 8,4 BVE 321,501 10,0 BVE 338,472 12,3 WUB 339,453 12,2 BVE 350,429 11,9 BVE 350,431 12,2 WUB 360,438 12,0 WUB 375,447 11,3 BVE 377,488 12,2 BVE ST Cyg 301,6 13,0 CG 309,5 13,1 CG TU Cyg 297,5 9,7 CG 301,4 9,8 BVE 303,5 9,8 CG 309,4 9,9 CG 311,5 9,8 BVE 321,4 9,9 BVE 339,4 10,9 BVE 350,4 11,6 BVE TW Cyg 304,6 11,7 CG TY Cyg 301,4 10,9 BVE 301,6 10,5 CG 311,5 10,7 BVE 321,5 10,3 BVE 339,4 9,6 BVE 350,4 9,6 BVE 375,4 10,3 BVE UX Cyg 304,6 11,7 CG WX Cyg 301,6 11,2 CG 309,5 11,2 CG WY Cyg 304,5 12,90V BVE 304,6 13,4 CG 345,4 14,19V BVE AU Cyg 304,6 13,3 CG BF Cyg ZAND 301,472 10,4 BVE 311,529 9,7 BVE 321,509 9,8 BVE 339,463 9,6 BVE 350,436 9,7 BVE 375,459 9,6 BVE BG Cyg 301,4 10,1 BVE 301,6 10,2 CG 311,5 10,8 BVE 321,5 11,2 BVE 339,4 11,8 BVE 350,4 11,9 BVE 375,4 12,5 BVE BU Cyg 335,4 13,32V BVE 345,4 12,35V BVE 350,4 12,0 BVE 375,4 11,0 BVE BV Cyg 335,4 <14,37V BVE 345,4 14,88V BVE CH Cyg ZAND 297,462 9,2 CG 301,450 9,5 BVE 303,472 9,2 CG 311,511 9,9 BVE 321,492 9,9 BVE 339,446 9,9 BVE 350,420 10,0 BVE 375,441 9,8 BVE CI Cyg ZAND 301,463 11,5 BVE 311,523 11,4 BVE 321,504 11,3 BVE 339,457 11,4 BVE 350,432 11,3 BVE 375,453 10,7 BVE C Cyg 301,6 9,9 CG CN Cyg 301,6 11,2 CG 309,5 11,0 CG DD Cyg 301,6 13,5 CG DU Cyg 301,6 11,2 CG EH Cyg 313,4 11,81V BVE 335,4 12,91V BVE 352,4 14,78V BVE FF Cyg 301,6 12,2 CG FL Cyg 304,6 12,6 CG 313,4 12,92V BVE 335,4 14,12V BVE 345,4 14,51V BVE 352,4 14,19V BVE IZ Cyg 304,6 11,4 CG LX Cyg 304,6 13,2 CG V369 Cyg 297,5 10,5 CG 303,5 10,5 CG 309,4 10,4 CG V407 Cyg +NB 301,457 10,5 BVE 304,542 10,6 BVE 308,430 10,7 BVE 311,518 10,9 BVE 313,468 11,3 BVE 321,498 12,4 BVE 339,451 12,9 BVE 350,427 13,0 BVE V482 Cyg RCB 301,466 10,9 BVE 311,525 10,8 BVE 321,505 10,8 BVE 339,458 11,0 BVE 350,433 10,8 BVE 375,454 11,1 BVE V1426 Cyg 301,6 11,6 CG P Cyg SD 338,4 4,8 VUG 374,4 4,9 VUG chi Cyg 301,4 10,0 BVE 301,6 10,1 CG 311,5 10,0 BVE 321,5 10,5 BVE 339,4 11,3 BVE 350,4 12,0 BVE 360,4 12,2 WUB 375,4 12,8 BVE R Del 304,6 12,1 CG S Del 304,6 11,2 CG T Del 304,6 13,1 CG 335,4 13,80V BVE 352,4 14,05V BVE X Del 335,4 13,26V BVE 352,4 12,09V BVE 364,4 10,6 BVE 377,4 9,8 BVE Z Del 335,4 15,07V BVE 352,4 14,29V BVE RX Del 335,4 13,85V BVE RZ Del 335,4 <14,06V BVE XZ Del 335,4 13,71V BVE R Dra 297,4 12,1 CG 298,4 11,7 BVE 302,4 11,3 WUB 303,4 11,5 CG 308,3 11,2 BVE 309,4 11,0 CG 321,4 10,0 BVE 338,4 9,5 WUB 339,4 9,3 BVE 350,4 8,0 BVE 352,4 8,3 GGU 375,4 8,1 BVE T Dra 297,4 12,1 CG 303,4 11,8 CG 309,4 11,6 CG U Dra 288,4 9,8 BVE 297,4 9,5 CG 298,4 9,8 BVE 303,4 9,6 CG 308,3 10,1 BVE 309,4 9,7 CG 321,4 10,5 BVE 339,4 11,6 BVE 350,4 11,8 BVE 352,4 11,6 GGU 375,4 12,9 BVE V Dra 297,4 11,4 CG 303,4 11,7 CG 309,4 10,8 CG X Dra 297,4 12,5 CG 303,4 12,7 CG Y Dra 297,4 10,5 CG 303,4 10,5 CG 309,4 11,0 CG RT Dra 297,4 11,8 CG 303,4 11,9 CG 309,4 12,0 CG 352,4 13,7 GGU RV Dra 297,4 13,6 CG 303,4 13,6 CG SV Dra 297,4 10,7 CG 303,4 11,1 CG 309,4 10,8 CG WZ Dra 297,4 11,9 CG 303,4 11,5 CG 309,4 11,5 CG AB Dra UGZ 304,514 15,04V BVE 321,482 13,0 BVE AG Dra ZAND 288,418 10,0 BVE Variabilia 101:13

14 298,340 9,9 CG 298,436 10,2 BVE 304,404 9,8 GGU 308,393 10,1 BVE 321,475 10,1 BVE 339,466 9,8 BVE 350,440 10,1 BVE 352,431 9,8 GGU 375,422 10,0 BVE R Equ 304,6 13,6 CG KT Eri N 205,357 9,9 VDE 209,258 9,9 VDE R Gem 295,3 10,2 BVE 297,4 10,4 CG 301,3 10,2 BVE 301,4 9,9 WUB 303,4 10,5 CG 309,4 10,6 CG 311,3 10,5 BVE 322,3 10,9 BVE S Gem 293,4 9,9 BVE 297,4 10,3 CG 301,3 10,1 BVE 303,4 10,5 CG 309,4 10,7 CG 311,3 10,9 BVE 322,3 11,4 BVE T Gem 293,4 10,3 BVE 297,4 10,0 CG 301,3 9,8 BVE 303,4 9,8 CG 309,4 9,5 CG 311,3 9,8 BVE 322,3 8,9 BVE U Gem UGSS+E 288,431 13,6 WUB 295,422 14,24V BVE 297,370 13,7 CG 301,375<12,5 WUB 302,358<13,1 WUB 303,389 14,1 CG 304,431<13,9 WUB 304,454 13,89V BVE 306,345 9,1 BVE 308,365 9,4 BVE 309,354 10,0 CG 310,397 10,7 SRBR 311,391 10,7 BVE 313,350 12,4 CG V Gem 295,4 9,92V BVE 297,4 10,2 CG 301,3 9,9 BVE 303,4 9,7 CG 309,4 9,5 CG 311,3 9,1 BVE 322,3 8,5 BVE X Gem 295,3 10,8 BVE 297,4 11,1 CG 301,3 10,8 BVE 303,4 10,6 CG 309,4 10,1 CG 311,3 10,4 BVE 322,3 9,9 BVE RT Gem 297,4 13,3 CG 303,4 13,5 CG SU Gem RVB 297,363 11,3 CG 299,339 11,4 CG 303,382 11,7 CG 313,348 10,3 CG VV Gem 297,4 13,3 CG 303,4 13,4 CG VX Gem 297,4 8,6 CG 303,4 8,5 CG 309,4 8,5 CG WZ Gem 295,4 12,81V BVE 313,3 12,44V BVE XY Gem 295,4 <14,18V BVE ZZ Gem 297,4 10,9 CG 303,4 11,2 CG 309,4 11,1 CG BC Gem 295,4 13,33V BVE BE Gem 295,3 10,6 BVE 298,4 10,4 CG 301,3 10,6 BVE 311,3 10,6 BVE 322,3 11,2 BVE BP Gem 295,4 <14,35V BVE R Her 297,4 9,4 CG 303,4 9,8 CG 309,4 10,1 CG S Her 293,4 12,2 BVE 297,4 12,5 CG 301,4 12,7 BVE 303,5 12,7 CG 309,4 12,5 CG 311,4 13,2 BVE 321,4 12,3 BVE 336,4 11,6 BVE 348,4 11,2 BVE 364,4 10,2 BVE 377,4 9,7 BVE T Her 293,5 11,1 BVE 297,4 10,8 CG 301,4 10,2 BVE 303,4 10,1 CG 309,4 9,4 CG 311,5 9,1 BVE 321,4 8,6 BVE 336,4 8,4 BVE 338,4 7,4 WUB 348,4 8,5 BVE 364,4 9,1 BVE 377,4 9,6 BVE U Her 293,5 11,6 BVE 297,4 11,5 CG 301,4 11,7 BVE 303,4 11,6 CG 309,4 11,9 CG 311,4 12,0 BVE 321,4 12,1 BVE 336,4 12,2 BVE 348,4 12,9 BVE 364,4 13,1 BVE 377,4 13,4 BVE W Her 293,5 12,3 BVE 297,4 12,1 CG 301,4 12,2 BVE 303,4 11,8 CG 309,4 11,7 CG 311,4 11,7 BVE 321,4 11,4 BVE 336,4 11,2 BVE 348,4 10,5 BVE 364,4 9,5 BVE 377,4 8,1 BVE RS Her 293,5 10,7 BVE 297,4 11,1 CG 301,4 10,9 BVE 303,4 11,2 CG 309,4 11,4 CG 311,4 11,4 BVE 321,4 11,9 BVE 336,4 12,2 BVE 338,4 12,0 WUB 348,4 12,0 BVE 364,4 11,9 BVE 377,4 11,1 BVE RT Her 297,4 12,3 CG 303,4 12,4 CG 309,4 12,7 CG RU Her 297,4 10,7 CG 303,4 11,0 CG 309,4 11,4 CG 338,4 12,5 WUB RV Her 297,4 12,3 CG 303,4 12,6 CG 309,4 13,0 CG RY Her 295,4 13,63V BVE 301,6 13,9 CG 304,4 13,65V BVE 313,4 13,24V BVE 335,4 11,65V BVE 348,4 10,9 BVE 364,4 10,5 BVE 377,4 9,8 BVE RZ Her 303,4 9,9 CG SS Her 297,5 12,5 CG 303,5 12,7 CG 309,4 12,7 CG SU Her 297,4 11,1 CG 303,5 11,2 CG 309,4 11,0 CG SY Her 293,5 9,5 BVE 297,4 9,5 CG 301,4 9,6 BVE 303,4 9,8 CG 309,4 10,2 CG 311,5 10,6 BVE 321,4 11,8 BVE 336,4 11,9 BVE 348,4 11,0 BVE 364,4 10,1 BVE 377,4 9,0 BVE TV Her 293,5 10,1 BVE 301,4 9,7 BVE 301,6 10,0 CG 309,4 10,2 CG 311,5 10,5 BVE 321,4 11,0 BVE 336,4 11,8 BVE 338,4 12,0 WUB 348,4 12,6 BVE 364,4 13,0 BVE UV Her 301,6 12,9 CG 303,5 12,4 CG VV Her 293,5 13,1 BVE 304,4 12,97V BVE WZ Her 301,6 11,7 CG XZ Her 301,6 12,2 CG YY Her ZAND 301,569 13,0 CG AS Her 301,6 11,9 CG 303,5 11,8 CG 309,4 12,0 CG CF Her 293,5 13,0 BVE 304,4 13,04V BVE 313,4 13,62V BVE 335,4 14,41V BVE DE Her SRD 301,6 10,9 CG V844 Her UG 304,493<15,01V BVE 345,436<13,93V BVE S Hya 297,4 8,1 CG 303,4 8,3 CG 309,4 8,2 CG T Hya 297,4 9,7 CG 303,4 10,4 CG 309,4 10,4 CG X Hya 297,4 11,3 CG 303,4 11,6 CG TU Hya 297,4 10,5 CG 303,4 10,4 CG UZ Hya 297,4 11,6 CG 303,4 12,4 CG WW Hya 298,4 :13,9 CG R Lac 321,5 13,5 BVE 339,4 12,4 BVE 350,4 11,4 BVE 375,4 9,8 BVE S Lac 304,6 10,2 CG 321,5 8,9 BVE 339,4 8,5 BVE 350,4 7,9 BVE 375,4 8,8 BVE R Leo 288,3 10,7 SRBR 288,3 11,0 BVE 295,3 10,6 SRBR 297,4 10,0 CG 298,4 10,9 BVE 302,4 9,8 WUB 303,3 10,5 SRBR 303,4 9,8 CG 308,3 10,4 BVE 309,4 9,9 CG 311,4 10,3 SRBR 321,4 10,0 BVE 336,4 9,7 BVE 338,3 9,4 SRBR 348,3 8,9 BVE S Leo 297,4 13,3 CG 303,4 12,7 CG 309,4 12,3 CG V Leo 297,4 8,9 CG 302,4 9,4 WUB 303,4 9,4 CG 309,4 9,7 CG W Leo 297,4 11,4 CG 303,4 11,6 CG 309,4 12,2 CG X Leo UGSS 321,422 12,3 BVE 335,410<14,26V BVE RY Leo SRB 297,4 10,4 CG 303,4 10,8 CG 309,4 10,7 CG TZ Leo 297,4 10,7 CG 303,4 10,5 CG 309,4 10,7 CG R Li 288,4 9,4 BVE 297,4 10,0 CG 298,4 9,4 BVE 303,4 10,2 CG 308,3 9,7 BVE 309,4 10,3 CG 321,4 9,8 BVE 336,4 10,2 BVE 348,4 11,2 BVE 364,4 11,8 BVE S Li 293,4 11,8 BVE 297,4 11,8 CG 301,3 10,8 BVE 302,4 10,7 WUB 303,4 10,9 CG 308,3 10,5 BVE 309,4 10,1 CG 321,4 10,0 BVE 336,4 9,1 BVE 348,4 8,4 BVE 364,4 8,8 BVE U Li SRA 297,4 11,4 CG 303,4 11,3 CG 309,4 11,2 CG Y Lib 303,5 14,0 CG R Lyn 293,4 9,4 BVE 297,4 9,7 CG 301,3 9,5 BVE 303,4 9,7 CG 309,4 9,6 CG 311,3 9,2 BVE 321,4 9,1 BVE 336,3 8,4 BVE 348,4 7,5 BVE S Lyn 297,4 12,4 CG 301,4 12,5 WUB 303,4 12,1 CG 309,4 12,1 CG T Lyn 297,4 12,6 CG 303,4 12,5 CG 309,4 12,3 CG U Lyn 297,4 13,5 CG 303,4 13,8 CG W Lyn 297,4 10,9 CG 303,4 10,8 CG 309,4 11,0 CG RU Lyn 295,4 14,89V BVE 304,4 14,66V BVE U Lyr 301,6 10,1 CG 309,4 10,2 CG W Lyr 293,5 8,9 BVE 297,5 8,9 CG 301,4 8,6 BVE 303,5 8,4 CG 309,4 8,0 CG 311,5 8,3 BVE 321,4 7,9 BVE 335,4 8,2 WUB 338,4 8,7 WUB 339,4 8,3 BVE 348,4 8,4 BVE 364,5 9,4 BVE 377,4 9,8 BVE Z Lyr 301,6 10,7 CG 309,4 10,5 CG RS Lyr 301,6 12,0 CG 309,4 11,8 CG RT Lyr 297,5 12,3 CG 303,5 13,0 CG RX Lyr 297,5 12,5 CG 303,5 12,4 CG RY Lyr 295,4 <15,20V BVE 304,5 14,92V BVE 313,4 <14,76V BVE 335,4 14,97V BVE 345,4 14,22V BVE 352,4 14,59V BVE 360,4 13,9 WUB SS Lyr 301,6 10,5 CG AB Lyr 303,5 12,5 CG Variabilia 101:14

15 AN Lyr 303,5 10,6 CG AO Lyr 304,5 15,23V BVE 345,4 <14,14V BVE V Lyr NL 301,562 12,4 CG beta Lyr EB 334,396 3,6 VUG 337,399 3,7 VUG 338,403 3,7 VUG 374,427 3,7 VUG 378,400 3,5 VUG V on 299,3 6,4 CG X on SRA 295,3 9,1 BVE 304,3 9,3 BVE Y on 297,3 9,1 CG 303,3 9,3 CG 309,3 9,3 CG RR on 295,3 10,4 BVE 297,3 10,1 CG 303,3 10,3 CG 304,3 10,4 BVE 309,3 10,6 CG TT on 297,3 8,9 CG 303,3 9,3 CG BI on 298,3 <13,83V BVE R Oph 301,6 9,4 CG 352,4 11,96V BVE S Oph 352,4 9,99V BVE T Oph 352,4 11,64V BVE V Oph 311,5 10,2 BVE 321,5 10,5 BVE 336,4 10,6 BVE 348,4 10,5 BVE W Oph 301,6 10,4 CG 304,5 10,50V BVE 311,5 11,0 BVE 321,5 11,5 BVE 336,4 12,0 BVE 348,4 12,3 BVE 364,4 12,5 BVE X Oph 301,5 8,2 CG 304,5 8,5 BVE 311,5 8,6 BVE 321,5 8,4 BVE 336,4 8,4 BVE 348,4 8,6 BVE 364,4 8,5 BVE 377,4 8,6 BVE Z Oph 309,5 10,5 CG 321,5 10,9 BVE 336,4 11,6 BVE 348,4 12,3 BVE 364,4 12,9 BVE 377,4 12,9 BVE RS Oph NR 301,550 11,0 CG 304,527 10,79V BVE 311,538 11,1 BVE 321,515 10,7 BVE 336,463 10,7 BVE 348,463 10,8 BVE 364,468 10,8 BVE 377,457 11,3 BVE RT Oph 304,5 <14,28V BVE 313,4 <13,79V BVE 335,4 14,35V BVE RU Oph 301,5 13,9 CG RY Oph 301,5 10,5 CG 311,5 11,7 BVE 321,5 12,1 BVE 336,4 12,8 BVE SS Oph 301,6 9,5 CG 311,5 9,1 BVE 321,5 9,0 BVE 336,4 9,2 BVE 348,4 10,2 BVE 364,4 12,1 BVE SV Oph 301,6 11,3 CG UX Oph 301,6 11,2 CG UZ Oph RVA 301,546 12,0 CG 309,477 12,4 CG VV Oph 304,5 12,54V BVE 309,5 12,8 CG 313,4 12,36V BVE BC Oph 304,6 12,3 CG V759 Oph SR 304,6 12,3 CG U Ori 295,3 7,2 BVE 297,3 6,9 CG 303,3 7,5 CG 304,3 7,6 BVE 309,3 7,6 CG 311,3 8,1 BVE RR Ori 295,3 11,5 BVE 297,3 11,5 CG 303,3 11,1 CG 304,3 10,4 BVE 311,3 10,4 BVE BK Ori 297,3 12,9 CG CZ Ori UGSS 298,333<15,63V BVE GT Ori SRD 295,3 11,0 BVE V431 Ori SRB 295,3 10,2 BVE 304,3 10,2 BVE RZ Peg 304,6 9,4 CG R Per 297,3 12,0 CG S Per SRC 295,3 10,9 BVE 297,3 10,6 CG 302,3 10,2 WUB 303,3 10,5 CG 304,3 10,7 BVE 304,3 10,6 GGU 309,4 10,6 CG 375,4 10,4 BVE T Per SRC 304,3 9,0 GGU U Per 297,3 8,2 CG 302,3 8,8 WUB 309,4 8,4 CG 375,4 10,1 BVE Y Per 295,3 9,8 BVE 304,3 9,7 BVE 304,3 9,8 GGU 309,4 9,9 CG 375,4 9,2 BVE TZ Per UGZ 304,376 13,9 GGU DY Per RCB 295,345 11,3 BVE 297,319 11,3 CG 303,340 11,5 CG 304,328 11,2 BVE 304,372 10,9 GGU 309,363 11,4 CG 375,497 11,0 BVE GK Per NA+XP 295,347 10,6 BVE 304,331 9,9 BVE 304,363 10,1 GGU 309,363 9,9 CG 309,382 9,9 CG 310,362 9,9 GGU V Sge NL+E 301,590 11,3 CG 304,597 11,5 CG 311,546 10,5 BVE 321,525 10,8 BVE 339,496 10,8 BVE 348,474 12,2 BVE 364,491 12,1 BVE 377,480 11,9 BVE W Sge 301,6 10,0 CG ST Sge 304,6 11,7 CG SV Sge RCB 304,590 10,8 CG 311,545 10,6 BVE 321,524 10,6 BVE 339,495 10,6 BVE 348,472 10,6 BVE 364,489 10,7 BVE 377,479 10,6 BVE R Sct RVA 304,588 6,0 CG 349,500 5,0 VDE 362,455 5,8 VDE R Ser 293,4 13,1 BVE 297,5 13,7 CG 301,4 13,1 BVE 303,4 13,7 CG 309,4 13,8 CG 345,4 14,05V BVE S Ser 297,5 13,5 CG 303,4 13,5 CG 309,4 13,5 CG T Ser 301,6 13,2 CG U Ser 293,4 12,5 BVE 297,5 12,4 CG 301,4 11,9 BVE 303,4 12,3 CG 309,4 12,2 CG 311,4 11,6 BVE 321,4 10,4 BVE 336,4 8,8 BVE 348,4 8,8 BVE 364,4 8,8 BVE 377,4 9,4 BVE WW Ser 297,5 10,7 CG 309,4 11,0 CG S Sex 297,4 12,1 CG 303,4 11,6 CG 309,4 11,3 CG T Tau INT 295,336 10,1 BVE Z Tau 298,4 10,7 CG RR Tau INSA 295,338 13,4 BVE 297,322 13,5 CG 304,338 11,8 BVE 309,337 12,0 CG HU Tau EA/SD: 295,337 5,9 SRBR R Ua 288,4 8,6 BVE 297,3 9,8 CG 298,4 8,7 BVE 301,3 9,9 WUB 303,3 9,9 CG 308,3 10,2 BVE 309,4 10,3 CG 321,4 10,9 BVE 336,4 10,9 BVE 338,4 11,3 WUB 348,4 11,8 BVE 364,4 12,1 BVE 377,4 12,4 BVE S Ua 260,4 7,8 VDE 288,3 8,6 SRBR 288,4 8,7 BVE 295,3 9,0 SRBR 297,3 9,3 CG 298,4 9,0 BVE 303,3 9,6 CG 303,4 9,4 SRBR 308,3 9,5 BVE 309,4 9,9 CG 310,3 10,0 SRBR 321,4 10,3 BVE 336,4 10,9 BVE 348,4 11,2 BVE 360,4 11,6 SRBR 364,4 11,8 BVE 377,4 11,9 BVE T Ua 297,3 11,6 CG 298,4 11,8 BVE 301,3 11,6 WUB 303,3 11,4 CG 308,3 10,8 BVE 309,4 10,8 CG 321,4 9,1 BVE 336,4 8,2 BVE 338,4 8,1 WUB 348,4 8,1 BVE 364,4 8,2 BVE 377,4 8,5 BVE Z Ua SRB 288,4 7,5 BVE 297,3 7,2 CG 298,4 7,5 BVE 303,3 7,4 CG 308,3 7,5 BVE 309,4 7,5 CG 321,4 7,5 BVE 336,4 7,5 BVE 348,4 7,4 BVE 364,4 7,8 BVE 377,4 8,3 BVE RS Ua 298,3 14,5 CG 298,3 14,88V BVE 302,4 13,6 WUB 303,3 14,5 CG 304,4 14,4 GGU 336,4 13,1 BVE 338,4 12,6 WUB 348,4 11,5 BVE 364,4 10,3 BVE 377,4 9,2 BVE RU Ua 297,3 13,3 CG 303,3 12,8 CG VX Ua 297,3 12,3 CG 303,3 12,1 CG 309,4 12,2 CG BZ Ua UG 298,358<14,28V BVE R Ui SRB 352,4 9,9 GGU S Ui 288,3 8,7 SRBR 288,4 8,8 BVE 297,4 8,9 CG 298,4 8,8 BVE 299,3 8,6 SRBR 302,4 8,6 WUB 303,4 8,8 CG 304,3 8,9 GGU 308,3 8,8 BVE 309,4 8,9 CG 311,4 8,2 SRBR 321,5 8,6 BVE 338,3 8,2 SRBR 338,4 8,6 WUB 339,5 8,8 BVE 345,5 8,1 SRBR 350,4 8,7 BVE 352,4 8,6 GGU 360,4 8,2 SRBR 364,4 8,8 BVE 377,4 9,1 BVE T Ui 288,4 11,6 BVE 297,4 11,5 CG 298,4 11,3 BVE 303,4 11,5 CG 304,4 11,1 GGU 308,3 11,2 BVE 309,4 11,5 CG 321,5 11,3 BVE 339,5 10,4 BVE 350,4 10,4 BVE 352,4 10,2 GGU 364,4 10,6 BVE 377,4 11,2 BVE U Ui 288,4 11,6 BVE 297,4 11,2 CG 298,4 11,1 BVE 302,4 10,8 WUB 303,4 11,2 CG 304,4 10,8 GGU 308,3 10,9 BVE 309,4 10,9 CG 321,5 10,7 BVE 338,4 9,5 WUB 339,5 9,9 BVE 350,4 9,8 BVE 352,4 9,3 GGU 364,4 9,3 BVE 377,4 9,1 BVE V Ui SRB 288,3 8,1 SRBR 303,3 8,3 SRBR 311,4 8,3 SRBR 345,5 8,2 SRBR 360,4 8,2 SRBR X Ui 297,4 12,9 CG 303,4 13,5 CG 304,3 13,6 GGU 352,4 15,4 GGU Z Ui RCB 262,438 11,4 VDE 288,413 11,0 BVE 297,413 11,0 CG 298,428 11,0 BVE 303,419 11,0 CG 304,393 11,1 GGU 308,384 11,1 BVE 309,385 11,0 CG 321,550 11,1 BVE 339,506 11,2 BVE 350,469 11,1 BVE 352,409 11,1 GGU 364,422 11,0 BVE 377,427 11,0 BVE R Vir 288,4 9,6 BVE 297,4 9,2 CG 298,4 8,8 BVE 303,4 8,5 CG 308,4 7,8 BVE 309,4 7,9 CG 321,4 7,2 BVE 336,4 7,2 BVE 348,4 7,5 BVE 364,4 8,4 BVE S Vir 288,4 8,6 BVE 297,4 8,8 CG 298,4 9,2 BVE 303,4 9,0 CG 308,4 9,8 BVE 309,4 9,3 CG 321,4 10,4 BVE Variabilia 101:15

Helderheidsafname DY Persei

Helderheidsafname DY Persei Uitgave van de Werkgroep Veranderlijke Sterren Nummer 96 Januari 2009 SN 2008hy in IC334 Helderheidsafname DY Persei Variabilia 94:1 Colofon Variabilia is een uitgave van de Werkgroep Veranderlijke Sterren

Nadere informatie

Teken uw eigen kaarten met VSP

Teken uw eigen kaarten met VSP Uitgave van de Werkgroep Veranderlijke Sterren Nummer 95 Oktober 2008 Uitbarsting GK Persei Teken uw eigen kaarten met VSP Variabilia 94:1 Colofon Variabilia is een uitgave van de Werkgroep Veranderlijke

Nadere informatie

Uitgave van de Werkgroep Veranderlijke Sterren Nummer 99 Oktober Nieuwe uitbarsting Z Andromedae. Variabilia 99:1

Uitgave van de Werkgroep Veranderlijke Sterren Nummer 99 Oktober Nieuwe uitbarsting Z Andromedae. Variabilia 99:1 Uitgave van de Werkgroep Veranderlijke Sterren Nummer 99 Oktober 2009 Voor u gelezen Onderzoek aan SY Herculis Nieuwe uitbarsting Z Andromedae Variabilia 99:1 Colofon Variabilia is een uitgave van de Werkgroep

Nadere informatie

SN 2011fe in M101 De Helderste Supernova sinds SN 1993J

SN 2011fe in M101 De Helderste Supernova sinds SN 1993J Colofon Variabilia is een uitgave van de Werkgroep Veranderlijke Sterren van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde Variabilia verschijnt in principe 4x per jaar Uitgave van de

Nadere informatie

Uitgave van de Werkgroep Veranderlijke Sterren

Uitgave van de Werkgroep Veranderlijke Sterren Uitgave van de Werkgroep Veranderlijke Sterren Nummer 108 April 2012 28 april : Veranderlijke in Heesch VariabiliaSterrendag 108:1 Colofon Variabilia is een uitgave van de Werkgroep Veranderlijke Sterren

Nadere informatie

28 april : Veranderlijke Sterrendag in Heesch Variabilia 109:1

28 april : Veranderlijke Sterrendag in Heesch Variabilia 109:1 Uitgave van de Werkgroep Veranderlijke Sterren Nummer 109 Juli 2012 iddelbare scholieren onderzoeken veranderlijke sterren Exoplaneten Verslag Veranderlijke Sterrendag 28 april : Veranderlijke Sterrendag

Nadere informatie

Uitgave van de Werkgroep Veranderlijke Sterren Nummer 101 April 2010. Planeetovergang HAT-P-3. Variabilia 100:1

Uitgave van de Werkgroep Veranderlijke Sterren Nummer 101 April 2010. Planeetovergang HAT-P-3. Variabilia 100:1 Uitgave van de Werkgroep Veranderlijke Sterren Nummer 101 April 2010 Symbiotische ster V407 Cygni ondergaat een nova-uitbarsting Planeetovergang HAT-P-3 Variabilia 100:1 Colofon Variabilia is een uitgave

Nadere informatie

Uitgave van de Werkgroep Veranderlijke Sterren Nummer 103 Oktober 2010

Uitgave van de Werkgroep Veranderlijke Sterren Nummer 103 Oktober 2010 Uitgave van de Werkgroep Veranderlijke Sterren Nummer 103 Oktober 2010 3.0 JD 2436500 2437000 2437500 2438000 2438500 2439000 2439500 2440000 2440500 2441000 2441500 5.0 7.0 v 9.0 11.0 13.0 15.0 3.0 JD

Nadere informatie

Het HADS-project. Patrick Wils. Animatie: R.J. Buchler. 28 april 2012 Veranderlijke Sterrendag - Sterrenwacht Halley

Het HADS-project. Patrick Wils. Animatie: R.J. Buchler. 28 april 2012 Veranderlijke Sterrendag - Sterrenwacht Halley Het HADS-project Animatie: R.J. Buchler Patrick Wils 1 Het HADS-project Vanaf 2005 Waarnemingen van HADS door een klein aantal waarnemers (België, Spanje, Griekenland, USA) «Officieel» gestart in 2008

Nadere informatie

Geslaagde European Variable Star Meeting

Geslaagde European Variable Star Meeting Uitgave van de Werkgroep Veranderlijke Sterren Nummer 104 April 2011 Geslaagde European Variable Star eeting Interview met Georg Comello Variabilia 104:1 Supernova 2011B in NGC 2655 Colofon Variabilia

Nadere informatie

Verklaring kolommen Tape Lite

Verklaring kolommen Tape Lite Verklaring kolommen Tape Lite kolom naam inhoud mogelijke waarden grootte verplicht? A ACTION_CODE Deze code geeft aan wat er met de aangifte dient te gebeuren A= add M= modify 1 nee, doch wel aan te raden;

Nadere informatie

De hobby van Guus Gilein: het visueel waarnemen van veranderlijke sterren en andere deep sky objecten Door Guus Gilein, november 2006

De hobby van Guus Gilein: het visueel waarnemen van veranderlijke sterren en andere deep sky objecten Door Guus Gilein, november 2006 De hobby van Guus Gilein: het visueel waarnemen van veranderlijke sterren en andere deep sky objecten Door Guus Gilein, november 2006 Laat ik mij eerst maar eens voorstellen: ik ben 47 jaar oud, hoofd

Nadere informatie

V339 DEL: Waarnemingen van een nova vanuit de lage landen

V339 DEL: Waarnemingen van een nova vanuit de lage landen V339 DEL: Waarnemingen van een nova vanuit de lage landen André van der Hoeven, Martijn Dekker, Hubert Hautecler en Paul Gerlach Figuur 1: Artist impression door Paul Gerlach van een dubbelsterpaar waaruit

Nadere informatie

L i mb u r g s e L a n d m a r k s

L i mb u r g s e L a n d m a r k s L i mb u r g s e L a n d m a r k s P r o g r a m m a I n v e s t e r e n i n S t ed e n e n D o r p e n, l i j n 2 ; D e L i m b u r g s e I d e n t i t e i t v e r s i e 1. 0 D o c u m e n t h i s t o

Nadere informatie

Eindpunt van een ster Project voor: middelbare scholieren (profielwerkstuk) Moeilijkheidsgraad: Categorie: Het verre heelal Tijdsinvestering: 80 uur

Eindpunt van een ster Project voor: middelbare scholieren (profielwerkstuk) Moeilijkheidsgraad: Categorie: Het verre heelal Tijdsinvestering: 80 uur Eindpunt van een ster Project voor: middelbare scholieren (profielwerkstuk) Moeilijkheidsgraad: Categorie: Het verre heelal Tijdsinvestering: 80 uur Inleiding Dit is een korte inleiding. Als je meer wilt

Nadere informatie

Stereigenschappen uit waarnemingen van eclipsveranderlijken. Hendrik Vandenbruaene Volkssterrenwacht Beisbroek Feb 2011

Stereigenschappen uit waarnemingen van eclipsveranderlijken. Hendrik Vandenbruaene Volkssterrenwacht Beisbroek Feb 2011 Stereigenschappen uit waarnemingen van eclipsveranderlijken Hendrik Vandenbruaene Volkssterrenwacht Beisbroek Feb 2011 Situering bedekkingsveranderlijken Bedekkingsveranderlijken principe Dubbelstersystemen

Nadere informatie

Bepaling toezichtvorm gemeente Simpelveld

Bepaling toezichtvorm gemeente Simpelveld Bepaling toezichtvorm 2008-2011 gemeente Simpelveld F i n a n c i e e l v e r d i e p i n g s o n d e r z o e k P r o v i n c i e L i m b u r g, j u n i 2 0 0 8 V e r d i e p i n g s o n d e r z o e k

Nadere informatie

Met de Kijker op Jacht, Universum 4, 2004 Door Wouter Verheul

Met de Kijker op Jacht, Universum 4, 2004 Door Wouter Verheul Met de Kijker op Jacht, Universum 4, 2004 Door Wouter Verheul Nu de vakantie weer voorbij is, en de zomer op z'n einde loopt, zijn de Boogschutter en de Schorpioen met het centrum van de Melkweg onder

Nadere informatie

Hendrik Vandenbruaene Volkssterrenwacht Beisbroek 16 dec 2009

Hendrik Vandenbruaene Volkssterrenwacht Beisbroek 16 dec 2009 Hendrik Vandenbruaene Volkssterrenwacht Beisbroek 16 dec 2009 Overzicht Inleiding Klassen variabelen Pulserende Cataclysmische Bedekkingsveranderlijken Waarnemen Visueel CCD Organisaties Inleiding Variabele

Nadere informatie

H O E D U U R I S L I M B U R G?

H O E D U U R I S L I M B U R G? H O E D U U R I S L I M B U R G? N AD E R E I N F O R M A T I E S T A T E N C O M M I S S I E S OV E R O N D E R AN D E R E A F V A L S T O F F E N H E F F I N G E N I N L I M B U R G 1 6 a u g u s t u

Nadere informatie

Ranglijst woongebied land van matena 1 januari 2019

Ranglijst woongebied land van matena 1 januari 2019 Toelichting Ranglijst woongebied land van matena 1 januari 2019 Hieronder treft u de geanonimiseerde ranglijst per 1 januari 2019 aan voor het woongebied van Land van Matena. Het betreft een momentopname.

Nadere informatie

Het waarnemen van de Eskimonevel vanuit GENT VISUEEL - FOTOGRAFISCH - SPECTROSCOPISCH

Het waarnemen van de Eskimonevel vanuit GENT VISUEEL - FOTOGRAFISCH - SPECTROSCOPISCH Het waarnemen van de Eskimonevel vanuit GENT VISUEEL - FOTOGRAFISCH - SPECTROSCOPISCH VISUEEL Gedurende de sterrenkijkdagen van 3 en 4 maart 2017 waren de weersomstandigheden niet denderend om het talrijk

Nadere informatie

Bepaling toezichtvorm gemeente Stein

Bepaling toezichtvorm gemeente Stein Bepaling toezichtvorm 2008-2011 gemeente Stein F i n a n c i e e l v e r d i e p i n g s o n d e r z o e k P r o v i n c i e L i m b u r g, juni 2 0 0 8 V e r d i e p i n g s o n d e r z o e k S t e i

Nadere informatie

Hoofdstuk 8. Samenvatting. 8.1 Sterren en sterrenhopen

Hoofdstuk 8. Samenvatting. 8.1 Sterren en sterrenhopen Hoofdstuk 8 Samenvatting Een verlaten strand en een onbewolkte lucht, zoals op de voorkant van dit proefschrift, zijn ideaal om te genieten van de sterren: overdag van de Zon de dichtstbijzijnde ster en

Nadere informatie

Q u i c k -s c a n W M O i n L i m b u r g De e e r s t e e r v a r i n g e n v a n g e m e e n t e n e n c l i ë n t e n

Q u i c k -s c a n W M O i n L i m b u r g De e e r s t e e r v a r i n g e n v a n g e m e e n t e n e n c l i ë n t e n Q u i c k -s c a n W M O i n L i m b u r g De e e r s t e e r v a r i n g e n v a n g e m e e n t e n e n c l i ë n t e n M w. d r s. E. L. J. E n g e l s ( P r o v i n c i e L i m b u r g ) M w. d r s.

Nadere informatie

Het Seyfert sterrenstelsel NGC Hugo Van den Broeck

Het Seyfert sterrenstelsel NGC Hugo Van den Broeck Het Seyfert sterrenstelsel NGC 1068. Hugo Van den Broeck De Amerikaanse astronoom Carl Keenan Seyfert onderzocht in 1943 de kern van een aantal speciale sterrenstelsels. Hij vond dat de kern van een zeer

Nadere informatie

Astronomische Technieken Hovo Cursus Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU)

Astronomische Technieken Hovo Cursus Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU) Astronomische Technieken Hovo Cursus 2010 Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU) Opbouw van de cursus 15/3: 22/3: 12/4: 19/4: 26/4: 3/5: - Berichten uit de ruimte - Ontvangers op Aarde Paul Groot

Nadere informatie

Bepaling toezichtvorm gemeente Venray

Bepaling toezichtvorm gemeente Venray Bepaling toezichtvorm 2007-2010 gemeente Venray F i n a n c i e e l v e r d i e p i n g s o n d e r z o e k P r o v i n c i e L i m b u r g, april 2 0 0 7 V e r d i e p i n g s o n d e r z o e k V e n

Nadere informatie

H a n d l e i d i n g d o e l m a t i g h e i d s t o e t s M W W +

H a n d l e i d i n g d o e l m a t i g h e i d s t o e t s M W W + H a n d l e i d i n g d o e l m a t i g h e i d s t o e t s M W W + D o e l m a t i g h e i d s t o e t s v o o r g e b i e d e n w a a r v o o r g e e n b o d e m b e h e e r p l a n i s v a s t g e s

Nadere informatie

Supernova SN2014J in M82 gefotografeerd door VSRUG leden.

Supernova SN2014J in M82 gefotografeerd door VSRUG leden. Supernova SN2014J in M82 gefotografeerd door VSRUG leden. Hugo Van den Broeck Supernovae oefenen een aantrekkingskracht uit op de astrofotografen van de VSRUG. Vorig jaar werd supernova SN2013am in M65

Nadere informatie

Sterrenkundig Practicum 2 3 maart Proef 3, deel1: De massa van het zwarte gat in M87

Sterrenkundig Practicum 2 3 maart Proef 3, deel1: De massa van het zwarte gat in M87 Proef 3, deel1: De massa van het zwarte gat in M87 Sterrenkundig Practicum 2 3 maart 2005 Vele sterrenstelsels vertonen zogenaamde nucleaire activiteit: grote hoeveelheden straling komen uit het centrum.

Nadere informatie

Bepaling toezichtvorm gemeente Meerlo-Wanssum

Bepaling toezichtvorm gemeente Meerlo-Wanssum Bepaling toezichtvorm 2007-2010 gemeente Meerlo-Wanssum F i n a n c i e e l v e r d i e p i n g s o n d e r z o e k Provincie L i m b u r g, april 2 0 0 7 V e r d i e p i n g s o n d e r z o e k M e e

Nadere informatie

Sterren en sterevolutie Edwin Mathlener

Sterren en sterevolutie Edwin Mathlener Sterren en sterevolutie Edwin Mathlener Kosmische raadselen? Breng ze in voor de laatste les! Mail uw vragen naar info@edwinmathlener.nl, o.v.v. Sonnenborghcursus. Uw vragen komen dan terug in de laatste

Nadere informatie

Coderingen variabelen WAI database

Coderingen variabelen WAI database Coderingen variabelen WAI database Introductie In de WAI beheer applicatie is het mogelijk om een excel-sheet te uploaden. Dit excel-sheet wordt uitgelezen, geïnterpreteerd en geïmporteerd in de database.

Nadere informatie

Waarneming van de secundaire transit van WASP-103 b. 31 Maart Ewout Beukers, Frouke Kruijssen, Lennert Prins, Queeny van der Spek, Elger Vlieg

Waarneming van de secundaire transit van WASP-103 b. 31 Maart Ewout Beukers, Frouke Kruijssen, Lennert Prins, Queeny van der Spek, Elger Vlieg Waarneming van de secundaire transit van WASP-103 b 31 Maart 2014 Ewout Beukers, Frouke Kruijssen, Lennert Prins, Queeny van der Spek, Elger Vlieg Abstract Very Hot Jupiters spelen een belangrijke rol

Nadere informatie

Be sterren. Hugo Van den Broeck

Be sterren. Hugo Van den Broeck Be sterren Hugo Van den Broeck Op 23 augustus 1866 kondigde Angelo Secchi, de toenmalige directeur van de Vaticaanse sterrenwacht, aan dat hij de ster Gamma Cassiopeiae, ook gekend onder de naam Tsih of

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Op een heldere avond kunnen we aan de hemel een witte, op sommige plekken onderbroken band van licht tegenkomen. Wat we zien zijn miljoenen sterren die samen de schijf van ons eigen sterrenstelsel, de

Nadere informatie

Met de Kijker op Jacht, Universum 1, 2006 Door: Jeffrey Bout

Met de Kijker op Jacht, Universum 1, 2006 Door: Jeffrey Bout Met de Kijker op Jacht, Universum 1, 2006 Door: Jeffrey Bout Dag allemaal! Ook zo genoten van Mars eind vorig jaar? Wij wel! Mooie structuren waren er zichtbaar en sommigen hebben zelfs een heuse zandstorm

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 9.1 De hemel Wanneer s nachts naar een onbewolkte hemel wordt gekeken is het eerste wat opvalt de vele fonkelende sterren. Met wat geluk kan ook de melkweg worden gezien als een

Nadere informatie

Het relatieblad van Severinus. Aanbod afdeling Vrije Tijd

Het relatieblad van Severinus. Aanbod afdeling Vrije Tijd H b v Svu FEBRUAR 2015 TEBERDE Ab fg V T E u vug v v g bg D f bf D b fg V T v cb H v b g, bby (g) v SEVERNUS BJZONDER N SAMENLEVEN V 2015 bb ugb b v cub,, cuu, vu cv v D b v u g V T b cub & cv 2015 Dz

Nadere informatie

H 0 5 R R -F 5 x 1, 5 m m

H 0 5 R R -F 5 x 1, 5 m m I b u w k k p l t H I C 6 4 4 0 3 X G l v r s t d z h d l d g t l z! B s t k l t, D k u v r h t k p v -p r d Bu c kt W h p d t u d b s t r s u l t t v r k r p r d u c t, d t v r v r d g d s m t d l l r

Nadere informatie

naarmate de afstand groter wordt zijn objecten met of grotere afmeting of grotere helderheid nodig als standard rod of standard candle

naarmate de afstand groter wordt zijn objecten met of grotere afmeting of grotere helderheid nodig als standard rod of standard candle Melkwegstelsels Ruimtelijke verdeling en afstandsbepaling Afstands-ladder: verschillende technieken nodig voor verschillend afstandsbereik naarmate de afstand groter wordt zijn objecten met of grotere

Nadere informatie

MargaBode. Winter 2018/19. Huifkartocht buurtschappen Winterswijk Verslag bezoek Museum More in Ruurlo De Pelkwijk heeft zijn eigen Nachtwacht

MargaBode. Winter 2018/19. Huifkartocht buurtschappen Winterswijk Verslag bezoek Museum More in Ruurlo De Pelkwijk heeft zijn eigen Nachtwacht Bw v v Mg Ké g Ww MgB W 2018/19 Hu uu Ww Vg z Muu M Ruu D Pw z g Nw MgB 1 VOORWOORD REDACTIE MARGABODE uw Z u z z gv z MgB uw g. E g z. D g u v Mg Ké v vuw. Du v v 2018 uw v uw w, w vuw u. O u, uw wg,

Nadere informatie

Unidentified Aerospace Phenomena Waarneming Rapport Formulier

Unidentified Aerospace Phenomena Waarneming Rapport Formulier Unidentified Aerospace Phenomena Waarneming Rapport Formulier Wees zo nauwkeurig en compleet mogelijk, des te meer informatie over de waarneming we kunnen verzamelen des te beter zal onze analyse kunnen

Nadere informatie

Op zoek naar de zwaarste ster II: Bovenaan in het HR-diagram

Op zoek naar de zwaarste ster II: Bovenaan in het HR-diagram Op zoek naar de zwaarste ster II: Bovenaan in het HR-diagram Claude Doom MOETEN WE ONS ECHT BEPERKEN TOT dubbelsterren om de zwaarste ster te vinden (zie deel I: Sterren wegen, Heelal juli 2015, blz.216)?

Nadere informatie

Astronomische Technieken Hovo Cursus Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU)

Astronomische Technieken Hovo Cursus Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU) Astronomische Technieken Hovo Cursus 2010 Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU) Opbouw van de cursus 15/3: 22/3: 12/4: 19/4: 26/4: 3/5: - Berichten uit de ruimte - Ontvangers op Aarde Paul Groot

Nadere informatie

Ruud Visser Postdoc, Sterrewacht Leiden

Ruud Visser Postdoc, Sterrewacht Leiden Ruud Visser Postdoc, Sterrewacht Leiden 22 oktober 2010 STERREWACHT LEIDEN ASTROCHEMIEGROEP Prof. Ewine van Dishoeck Prof. Xander Tielens Prof. Harold Linnartz Dr. Michiel Hogerheijde 10 postdocs 12 promovendi

Nadere informatie

Astronomische hulpmiddelen

Astronomische hulpmiddelen Inhoudsopgave Hulpmiddelen Magnitudes... blz. 2 Schijnbare magnitude... blz. 2 Absolute magnitude... blz. 3 Andere kleuren, andere magnitudes... blz. 3 Van B-V kleurindex tot temperatuur... blz. 4 De afstandsvergelijking...

Nadere informatie

Basiscursus Sterrenkunde. Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 8 Mei 2019

Basiscursus Sterrenkunde. Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 8 Mei 2019 Basiscursus Sterrenkunde Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 8 Mei 2019 Deze les Zijn er nog vragen n.a.v. de vorige les? Deze les: Ontstaan zonnestelsel De Zon Ons zonnestelsel binnen het sterrenstelsel

Nadere informatie

B e l e i d s k a d e r K e r k e n, K l o o s t e r s e n a n d e r e r e l i g i e u z e g e b o u w e n

B e l e i d s k a d e r K e r k e n, K l o o s t e r s e n a n d e r e r e l i g i e u z e g e b o u w e n B e l e i d s k a d e r K e r k e n, K l o o s t e r s e n a n d e r e r e l i g i e u z e g e b o u w e n I n é é n d a g k a n r e l i g i e u s e r f g o e d v a n m e e r d e r e g e n e r a t i e

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse Samenvatting 155 Nederlandse samenvatting De kernen van actieve sterrenstelsels (AGN) vormen ongetwijfeld één van de interessantste onderzoeksgebieden binnen de sterrenkunde (zie Figuur 8.1).

Nadere informatie

Noordhoff Uitgevers bv

Noordhoff Uitgevers bv V-1a c d e 1 Voorkennis D C B N A K L Vierhoek ABCD is een vierkant. Vierhoek KLMN is een rechthoek en vierhoek PQRS is een parallellogram. De oppervlakte van vierhoek KLMN is 7 3 4 = 8 roostervierkantjes.

Nadere informatie

PLANETENSTELSELS IN ONZE MELKWEG. Opgaven

PLANETENSTELSELS IN ONZE MELKWEG. Opgaven VOLKSSTERRENWACHT BEISBROEK VZW Zeeweg 96, 8200 Brugge - Tel. 050 39 05 66 www.beisbroek.be - E-mail: info@beisbroek.be PLANETENSTELSELS IN ONZE MELKWEG Opgaven Frank Tamsin en Jelle Dhaene De ster HR

Nadere informatie

De Melkweg. - Sterverdeling - Structuur - Gas verdeling - Kinematica

De Melkweg. - Sterverdeling - Structuur - Gas verdeling - Kinematica De Melkweg - Sterverdeling - Structuur - Gas verdeling - Kinematica Groothoek opname van de zuidelijke hemel met daarin de Melkweg Omdat de melkweg een afgeplatte sterverdeling is waar we midden in zitten

Nadere informatie

In voor een uitdaging voor de zomervakantie? Zoek de Palomars! Jan van Gastel

In voor een uitdaging voor de zomervakantie? Zoek de Palomars! Jan van Gastel In voor een uitdaging voor de zomervakantie? Zoek de Palomars! Jan van Gastel Bij de SSA zijn de afgelopen paar jaar flinke telescopen gebouwd. En met flink bedoel ik dan met spiegels van 30 centimeter

Nadere informatie

Spectroscopie op StarNights Opnamen Een boeiende uitdaging voor amateurastronomen

Spectroscopie op StarNights Opnamen Een boeiende uitdaging voor amateurastronomen Spectroscopie op StarNights Opnamen 2016-2017 Een boeiende uitdaging voor amateurastronomen Hugo Van den Broeck WEGA Hugo Van den Broeck Bladzijde 2 O B A F G K M Hugo Van den Broeck Bladzijde 3 Spectroscoop:

Nadere informatie

Avontuurlijke ruimtestages. 6 dagen / 5 nachten (van dag 1 om 17 u. tot en met dag 6 om 15 u.)

Avontuurlijke ruimtestages. 6 dagen / 5 nachten (van dag 1 om 17 u. tot en met dag 6 om 15 u.) Euro Space Center 15/12/2013 1/5 ACTIVITEITENPROGRAMMA Astronomiestage 6 dagen - 5 nachten Duur 6 dagen / 5 nachten (van dag 1 om 17 u. tot en met dag 6 om 15 u.) Timing n Dag 1 17.00 u : Aankomst / onthaal

Nadere informatie

5 Lijnen en vlakken. Verkennen. Uitleg

5 Lijnen en vlakken. Verkennen. Uitleg 5 Lijnen en vlakken Verkennen Lijnen en vlakken Inleiding Verkennen Bekijk de applet. Je ziet hoe een vlak kan worden beschreven met behulp van een vergelijking in x, en z. In de applet kun je de drie

Nadere informatie

Sterrenstelsels: een aaneenschakeling van superlatieven

Sterrenstelsels: een aaneenschakeling van superlatieven : een aaneenschakeling van superlatieven Wist u dat! Onze melkweg is een sterrenstelsel! Het bevat zo n 200000000000 sterren! Toch staat de dichtstbijzijnde ster op 4 lichtjaar! Dit komt overeen met 30.000.000

Nadere informatie

Hoe meten we STERAFSTANDEN?

Hoe meten we STERAFSTANDEN? Hoe meten we STERAFSTANDEN? Frits de Mul voor Cosmos Sterrenwacht nov 2013 Na start loopt presentatie automatisch door 1 Hoe meten we STERAFSTANDEN? 1. Afstandsmaten in het heelal 2. Soorten sterren 3.

Nadere informatie

Naar een CX-fundament voor de digitale overheid

Naar een CX-fundament voor de digitale overheid CX- B G C S M M Sy & y 5 2015 I 2 1 I 2 U 3 CX- CX- 4 CX- 3 I I 4 5 :? G & x S S & B- y C P & K 6 1 W ()? 7 2 H? 8 3 H ë? K 9 B G W Z M L R G B B H P W? CX- 10 C K O CX- 11 S 2-5 T 1-2 O 0-1 P & I & K

Nadere informatie

Stuur binnen een week na ontvangst van dit schrijven een bevestiging van dit Bericht inzake de veiligheid in het veld (Bijlage 1).

Stuur binnen een week na ontvangst van dit schrijven een bevestiging van dit Bericht inzake de veiligheid in het veld (Bijlage 1). 63-07 Delicot 9 mm x 50 mm 2015/12 CP 5 63-07 Delicot 9 mm x 50 mm 2015/12 DC 2 63-08 Delicot 13 mm x 60 mm 2015/10 AY 3 63-08 Delicot 13 mm x 60 mm 2015/10 BO 2 63-08 Delicot 13 mm x 60 mm 2015/12 CI

Nadere informatie

FRED'S 200 PLANETAIRE NEVELS. Deepskydag 2018 Almere Jef De Wit - Tom Corstjens

FRED'S 200 PLANETAIRE NEVELS. Deepskydag 2018 Almere Jef De Wit - Tom Corstjens FRED'S 200 PLANETAIRE NEVELS Deepskydag 2018 Almere Jef De Wit - Tom Corstjens WIE IS FRED? Fred Hissink 1979: start met astronomie 2006-2008: PR-functionaris Benelux voor William Optics (Polaris) 2008-2013:

Nadere informatie

Het visueel. waarnemen. van. faint fuzzies. Jan van Gastel 14 maart 2013

Het visueel. waarnemen. van. faint fuzzies. Jan van Gastel 14 maart 2013 Het visueel waarnemen van faint fuzzies Jan van Gastel 14 maart 2013 Wat bepaalt de zichtbaarheid van faint fuzzies? Kenmerken object (helderheid, grootte) Telescoop (aperture, vergroting) Contrast met

Nadere informatie

FRED'S 200 PLANETAIRE NEVELS. WGAS donderdag 18 oktober 2018 Jef De Wit - Tom Corstjens

FRED'S 200 PLANETAIRE NEVELS. WGAS donderdag 18 oktober 2018 Jef De Wit - Tom Corstjens FRED'S 200 PLANETAIRE NEVELS WGAS donderdag 18 oktober 2018 Jef De Wit - Tom Corstjens WIE IS FRED? Fred Hissink 1979: start met astronomie 2006-2008: PR-functionaris Benelux voor William Optics (Polaris)

Nadere informatie

Overzicht van de kentekenletters uitgegeven van januari 1951 tot en met april 1974, gerangschikt per maand waarin met de uitgifte werd begonnen:

Overzicht van de kentekenletters uitgegeven van januari 1951 tot en met april 1974, gerangschikt per maand waarin met de uitgifte werd begonnen: Overzicht van de kentekenletters uitgegeven van januari 1951 tot en met april 1974, gerangschikt per maand waarin met de uitgifte werd begonnen: Personenauto s Serie 1 2 letters vooraf, gevolgd door 4

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Spiraalstelsels Het heelal wordt bevolkt door sterrenstelsels die elk uit miljarden sterren bestaan. Er zijn verschillende soorten sterrenstelsels. In het huidige heelal zien we

Nadere informatie

Noordhoff Uitgevers bv

Noordhoff Uitgevers bv 70 Voorkennis V-a Driehoek is een rechthoekige driehoek. Driehoek 2 is een gelijkenige driehoek. De oppervlakte van driehoek is 7 3 : 2 = 38,5 cm 2. De oppervlakte van driehoek 2 is 8 3 7,5 : 2 = 30 cm

Nadere informatie

TEKENLIJST SPIJKERSCHRIFT

TEKENLIJST SPIJKERSCHRIFT TEKENLIJST SPIJKERSCHRIFT Dit is een vereenvoudigde lijst met spijkerschrifttekens uit Mesopotamië. Deze lijst maakt het mogelijk de tijdens de workshop Graven om te Weten bestudeerde tablet te vertalen.

Nadere informatie

Het Bode sterrenstelsel, een LINER

Het Bode sterrenstelsel, een LINER Het Bode sterrenstelsel, een LINER Hugo Van den Broeck Gedurende de wekelijkse kijkavond op woensdag 24 mei 2017 op de volkssterrenwacht Armand Pien mochten wij een talrijk opgekomen publiek verwelkomen.

Nadere informatie

PLANNING PLANMATIG ONDERHOUD 2017

PLANNING PLANMATIG ONDERHOUD 2017 0101 7601AA oneven Kwartaal 2-3-4 7601XR even 7601XS even 7601VZ oneven 7601VX even 7601XZ oneven 7601XV even 7601XT even 0102 7601VZ oneven Kwartaal 2-3-4 7601XV even 7601XH oneven 0501 7601XE oneven

Nadere informatie

Visueel waarnemen. De rol van achtergrondhelderheid, contrast, vergroting en aperture. Jan van Gastel. december, 2006

Visueel waarnemen. De rol van achtergrondhelderheid, contrast, vergroting en aperture. Jan van Gastel. december, 2006 Visueel waarnemen De rol van achtergrondhelderheid, contrast, vergroting en aperture Jan van Gastel december, 2006 Deepsky objecten Puntbronnen: sterren Uitgebreide objecten: galaxies, planetaire nevels

Nadere informatie

Interstellair Medium. Wat en Waar? - Gas (neutraal en geioniseerd) - Stof - Magneetvelden - Kosmische stralingsdeeltjes

Interstellair Medium. Wat en Waar? - Gas (neutraal en geioniseerd) - Stof - Magneetvelden - Kosmische stralingsdeeltjes Interstellair Medium Wat en Waar? - Gas (neutraal en geioniseerd) - Stof - Magneetvelden - Kosmische stralingsdeeltjes Neutraal Waterstof 21-cm lijn-overgang van HI Waarneembaarheid voorspeld door Henk

Nadere informatie

STERREN EN MELKWEGSTELSELS

STERREN EN MELKWEGSTELSELS STERREN EN MELKWEGSTELSELS 5. Piet van der Kruit Kapteyn Astronomical Institute University of Groningen the Netherlands Voorjaar 2007 Outline Differentiële rotatie Massavedeling Ons Melkwegstelsel ontleent

Nadere informatie

HOVO cursus Kosmologie

HOVO cursus Kosmologie HOVO cursus Kosmologie Voorjaar 2011 prof.dr. Paul Groot dr. Gijs Nelemans Afdeling Sterrenkunde, Radboud Universiteit Nijmegen HOVO cursus Kosmologie Overzicht van de cursus: 17/1 Groot Historische inleiding

Nadere informatie

T I P S I N V U L L I N G E N H O O G T E T E G E N P R E S T A T I E S B O M +

T I P S I N V U L L I N G E N H O O G T E T E G E N P R E S T A T I E S B O M + T I P S I N V U L L I N G E N H O O G T E T E G E N P R E S T A T I E S B O M + A a n l e i d i n g I n d e St a t e nc o m m i s si e v o or R ui m t e e n G r o e n ( n u g e n o em d d e St at e n c

Nadere informatie

VIER JAAR HEMELHELDERHEID METINGEN IN UTRECHT

VIER JAAR HEMELHELDERHEID METINGEN IN UTRECHT VIER JAAR HEMELHELDERHEID METINGEN IN UTRECHT Er staat sinds augustus 2009 een meter om de nachtelijke hoeveelheid licht te meten op het dak van een woonboot in Utrecht. het is een SQM_EL van de firma

Nadere informatie

1. INLEIDING: DE KOERS VAN EEN BOOT

1. INLEIDING: DE KOERS VAN EEN BOOT KLAS 4N VECTOREN . INLEIDING: DE KOERS VAN EEN BOOT. Boot vaart van Roe naar Tui via Rul. De koersgegevens zijn: van Roe naar Rul: 0, 5 km van Rul naar Tui: 40, 5 km a. Wat zijn de koersgegevens als de

Nadere informatie

De bouwstenen van het heelal Aart Heijboer

De bouwstenen van het heelal Aart Heijboer De bouwstenen van het heelal Aart Heijboer 13 Jan 2011, Andijk slides bekijken: www.nikhef.nl/~t61/outreach.shtml verdere vragen: aart.heijboer@nikhef.nl Het grootste foto toestel ter wereld Magneten

Nadere informatie

; #$%, % -" % " % /* 0( 1 +!0 #$% % %!"#! "## $ %&& "'"!! "#$% " &' ()* + #$%#, # - % &'./0! :; % '$ DE ; FGHIJKLGMNO & EGI; 2 NPQR

; #$%, % - %  % /* 0( 1 +!0 #$% % %!#! ## $ %&& '!! #$%  &' ()* + #$%#, # - % &'./0! :; % '$ DE ; FGHIJKLGMNO & EGI; 2 NPQR !"#! "## $ %&& "'"!! "#$% " &' ()* + #$%#, # - % &'./0!1 23456.789:; % ?@ABC '$ DE ; FGHIJKLGMNO & EGI; 2 NPQR STU VWXY S Z [\]^_56`a &C '$ DE! Ebc ] ) 3 2 7! PK E 3 1! #$%#, V7Q)*GHV ( )*! N56`a! E

Nadere informatie

Koning van Katoren 9+

Koning van Katoren 9+ A A USV 3 201 RO E NTI O 9 B B 6 D 5 Ty 10 6 T B T 7 L 7 V 8 M 9 V S C M 9 C S B 9 I 9 D 9 T S 10 x T T 2,5 S V 3 L P Cé- 4 S Sy 4 A 4 D b 4 V 5 H2O! E 6 I 9 I D 8 N, H Zz 9 I W 9 J II 9 S b 10 T C J 12

Nadere informatie

2^1-kap en vrijstaande woningen Leydeckers Stad, water en groen binnen handbereik

2^1-kap en vrijstaande woningen Leydeckers Stad, water en groen binnen handbereik 2^1- v w Ly S, w uv 4 6 9 10 12 16 24 26 28 30 36 D Bu V Ruyu. B, u! W u w W, uu vz w E v x v w V w w: 2^1- v w P, Gv y Ly W uwuw Ku, u H S W A / T v O : v v Dz uv u u v D Bu V Ruyu. Dz u u u v z u u w.

Nadere informatie

Stappen: A Windows to the Universe Citizen Science Event. windows2universe.org/starcount. 29 Oktober 12 November, 2010

Stappen: A Windows to the Universe Citizen Science Event. windows2universe.org/starcount. 29 Oktober 12 November, 2010 Stappen: WAT heb ik nodig? Pen of potlood Rood licht of een nachtzicht zaklamp GPS, toegang tot het internet of een topografische kaart Uitgeprinte Activiteitengids met het antwoordformulier HOE maak ik

Nadere informatie

HC-7i Exo-planeten. Wat houdt ons tegen om te geloven dat, net als onze zon, elke ster omringd is door planeten? Chr.

HC-7i Exo-planeten. Wat houdt ons tegen om te geloven dat, net als onze zon, elke ster omringd is door planeten? Chr. HC-7i Exo-planeten Wat houdt ons tegen om te geloven dat, net als onze zon, elke ster omringd is door planeten? Chr. Huygens, 1698 CE 1 NU EEN MAKKIE, MAAR OOIT BIJZONDER LASTIG Realiseer je wat je waarneemtechnisch

Nadere informatie

Oktober Maandelijks tijdschrift 48 ste jaargang Nr 8

Oktober Maandelijks tijdschrift 48 ste jaargang Nr 8 O 2016 M cf 48 N 8 Gzz M 11.11.11 w p w cp c c. V pp 40.000 c c ww. D 11.11.11 p zz. Gz c, 1946 p Wz 1948 U Rc M. Gz z w é c c c. 1,3 Tc f zz. V 1,3 w zz. W zz, c. I 100. Oc D z z. 90% z, w c 12% z. D

Nadere informatie

HOE VIND JE EXOPLANETEN?

HOE VIND JE EXOPLANETEN? LESBRIEF GEEF STERRENKUNDE DE RUIMTE! ZOEKTOCHT EXOPLANETEN Deze NOVAlab-oefening gaat over een van de manieren om planeten buiten ons zonnestelsel op te sporen. De oefening is geschikt voor de bovenbouw

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 34 247 Voorstel van wet van het lid Klein tot wijziging van de Kieswet en de Wet raadgevend referendum houdende afschaffing van de kieskringen

Nadere informatie

BESLUIT OPSCHRIFT AANHEF MOTIVERING. Vergadering van 9 december 2014 bestemd voor de gemeenteraad

BESLUIT OPSCHRIFT AANHEF MOTIVERING. Vergadering van 9 december 2014 bestemd voor de gemeenteraad BESLUIT OPSCRIFT V B : _B_ O z - B B O. O zjz. j z. -/ j. B : K Vz B : K Vz B : C R ET COLLEE VAN BUREEESTER EN ETOUERS AANEF Bj j(): N S V OTIVERIN V : C,,. E,. z :. jz zj I, z -. E j ;. V z. N, j.. O

Nadere informatie

Markarians ketting in de sterrenbeelden De Maagd en Het Hoofdhaar van Berenice gefotografeerd door VSRUG leden.

Markarians ketting in de sterrenbeelden De Maagd en Het Hoofdhaar van Berenice gefotografeerd door VSRUG leden. Markarians ketting in de sterrenbeelden De Maagd en Het Hoofdhaar van Berenice gefotografeerd door VSRUG leden. Hugo Van den Broeck De catalogus van de beroemde Franse kometenjager Charles Messier bevat

Nadere informatie

Vlaamse Sterrenkunde Olympiade 2010

Vlaamse Sterrenkunde Olympiade 2010 Vlaamse Sterrenkunde Olympiade 2010 15 januari 2010 Welkom bij de Vlaamse Sterrenkunde Olympiade 2010! Zoals uitgelegd in het reglement op de website mag je deze Olympiade thuis oplossen, met al het opzoekwerk

Nadere informatie

Hoe meten we STERAFSTANDEN?

Hoe meten we STERAFSTANDEN? Hoe meten we STERAFSTANDEN? (soorten sterren en afstanden) Frits de Mul Jan. 2017 www.demul.net/frits 1 Hoe meten we STERAFSTANDEN? (soorten sterren en afstanden) 1. Afstandsmaten in het heelal 2. Soorten

Nadere informatie

Sterren en sterevolutie Edwin Mathlener

Sterren en sterevolutie Edwin Mathlener Sterren en sterevolutie Edwin Mathlener 100 000 lichtjaar convectiezone stralingszone kern 15 miljoen graden fotosfeer 6000 graden Kernfusie protonprotoncyclus E=mc 2 Kernfusie CNO-cyclus Zichtbare

Nadere informatie

Tentamen Inleiding Astrofysica 19 December 2016,

Tentamen Inleiding Astrofysica 19 December 2016, Tentamen Inleiding Astrofysica 19 December 2016, 14.00-17.00 Let op lees onderstaande goed door! *) Dit tentamen omvat 4 opdrachten. De eerste opdracht bestaat uit tien individuele kennisvragen. Deze vragen

Nadere informatie

Onze Zon is een doodgewone gele ster. Inleiding sterren. Energiebron: hydrostatisch evenwicht. De atmosfeer van de Zon

Onze Zon is een doodgewone gele ster. Inleiding sterren. Energiebron: hydrostatisch evenwicht. De atmosfeer van de Zon De Zon Inleiding sterr Onze Zon is e doodgewone gele ster. 109 x diameter aarde (maanbaan past erin!) 333.000 x zwaarder dan aarde dichtheid 1.4 gr/cm 3 (vergelijkbaar met Jupiter) rotatieperiode 25(+)

Nadere informatie

WELKOM! Inleiding Astrofysica College 1 7 september Ignas Snellen

WELKOM! Inleiding Astrofysica College 1 7 september Ignas Snellen WELKOM! Inleiding Astrofysica College 1 7 september 2015 13.45 15.30 Ignas Snellen Docent: Ignas Snellen Assistenten: Joris Witstok, Charlotte Brand, Niels Ligterink, Mieke Paalvast Doel, Inleiding Astrofysica:

Nadere informatie

V OORWOOR... 1 MEEELNGEN VAN E B ESUUR... 2 V c A L N MEMORAM... 2 VERSLAG VAN E 14 EN AUGUSUS ERENK NGEN N uuu c Pqu K...

V OORWOOR... 1 MEEELNGEN VAN E B ESUUR... 2 V c A L N MEMORAM... 2 VERSLAG VAN E 14 EN AUGUSUS ERENK NGEN N uuu c Pqu K... G E P E Y S E N K L O E K E A E N. 3, V Ou-L Cj Lycu B... u : M.. -B M f 42 2251 Vc N V OORWOOR... 1 MEEELNGEN VAN E B ESUUR... 2 V c.... 2 A L 2 2016.... 2 N MEMORAM... 2 VERSLAG VAN E 14 EN AUGUSUS ERENK

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Hoewel sterren op het eerste gezicht willekeurig verdeeld lijken, zijn ze in werkelijkheid gegroepeerd in collecties van miljarden sterren. Dergelijke eilanden van sterren, in

Nadere informatie

(c) Alle rechten voo. Cursus Praktische Sterrenkunde 2015 Deel 2

(c) Alle rechten voo. Cursus Praktische Sterrenkunde 2015 Deel 2 (c) Alle rechten voo Cursus Praktische Sterrenkunde 2015 Deel 2 Cursus Praktische Sterrenkunde LES 1: 18 November (Jan Vanautgaerden) Wat is er aan de (sterren)hemel te zien? Sterrenbeelden, Welke ster

Nadere informatie

Donderdag 28-jan 6:30 8:27 11:54 12:54 15:34 17:23 19:20

Donderdag 28-jan 6:30 8:27 11:54 12:54 15:34 17:23 19:20 Januari 2016 Vrijdag 1-jan 6:44 8:50 11:41 12:44 14:55 16:41 18:45 Zaterdag 2-jan 6:44 8:50 11:41 12:45 14:56 16:42 18:46 Zondag 3-jan 6:44 8:50 11:42 12:45 14:57 16:43 18:47 Maandag 4-jan 6:44 8:49 11:42

Nadere informatie

De Hemel. N.G. Schultheiss

De Hemel. N.G. Schultheiss 1 De Hemel N.G. Schultheiss 1 Inleiding Deze module is direct te volgen vanaf de derde klas. Deze module wordt vervolgd met de module Het heelal. Uiteindelijk kun je met de opgedane kennis een telescoop

Nadere informatie