10.2 Rassenproef biologische aardappelen

Transcriptie

1 10.2 Rassenproef biologische aardappelen L. Delanote (PCBT), K. Demeulemeester (PCA) Samenvatting Door de droge weersomstandigheden in mei tot juli 2010 werd in deze proef geen plaag vastgesteld. Dit is hoogst uitzonderlijk. Anderzijds had een aantal rassen duidelijk last van droogtestress. De standaardrassen Agila (segment vastkokend) en Agria (polyvalent) bevestigden met zowel een goede opbrengst als een goede culinaire kwaliteit. De gekende rassen met een goede plaag weerstand kwamen onder de gegeven proefomstandigheden niet tot een meerwaarde. Inleiding In de biologische teelt van aardappelen kunnen geen chemische fungiciden worden ingezet voor de bestrijding van de aardappelplaag (Phytophthora infestans). Het gebruik van middelen met koper brengt enig soelaas, maar wordt in vraag gesteld. Op korte termijn bieden er zich geen werkzame alternatieve middelen aan. De voorbije jaren is gebleken dat de keuze voor rassen met een goede plaagtolerantie een uitweg kan bieden. Dit rassenaanbod is in ontwikkeling. Anderzijds maakt de snelle evolutie van de plaagschimmel dat een intensieve monitoring van de aangeboden rassen noodzakelijk is om gericht en tijdig de markt te kunnen aansturen. In deze context situeert zich deze rassenproef. Om de raseigen plaagtolerantie goed in beeld te hebben, wordt er expliciet voor geopteerd om geen plaagbestrijding uit te voeren. Naast de plaagtolerantie van de rassen in zowel het loof als de knol, worden ook de opbrengst en de kwalitatieve eigenschappen (onderwatergewicht, kook- en bakkwaliteit, ) geëvalueerd. Proefomstandigheden PCBT plantte in 2010 in samenwerking met PCA 17 rassen uit in haar jaarlijkse rassenproef biologische aardappelen. De belangrijkste referentierassen en een aantal veelbelovende nieuwe rassen werden in 4 parallellen aangelegd. Dit betrof negen rassen. De overige acht rassen, nieuwe rassen of rassen die al voldoende gekend waren, werden ter observatie in 1 parallel uitgeplant (collectie). De plantafstand bedroeg 75 cm tussen de rijen en 41 cm in de rij. Het perceel werd bemest met 667 kg Haspargit (15% kali) en 30 ton biologische runderstalmest. Om een juist beeld te krijgen van de plaaggevoeligheid van de verschillende rassen werden er geen bespuitingen met koperformuleringen of alternatieve middelen uitgevoerd. Teeltomstandigheden De meeste rassen werden begin maart aangeleverd en konden vanaf half maart voorgekiemd worden. Dit gebeurde in kisten beschut voor de regen. Er werd op 22 april geplant in optimale omstandigheden. De meeste rassen hadden stevige en korte kiemen. Uitzondering waren Agila en Frieslander die reeds lange kiemen hadden. Agria, Hunter, Bionica en Cmk waren het minst gekiemd. Het pootgoed van Raja vertoonde behoorlijk wat zilverschurft.

2 Door de koude en droge meimaand verliep de opkomst iets trager dan normaal. Een effectieve opkomsttelling vond plaats op 25 mei, 5 weken na planten. Het gemiddelde opkomstpercentage bedroeg slechts 70%. Vr gw, Inova, Frieslander, Spirit, Cmk kenden toen reeds een nagenoeg volledige opkomst. Bij Toluca, Hunter, Agila en Valor was minder dan de helft opgekomen. Twee dagen later, op 27 mei, was de opkomst voor alle rassen nagenoeg volledig. Enkel Agila, Toluca en Valor bleven achter. Bij Agila was een duidelijke aantasting door Rhizoctonia solani zichtbaar op de kiemen. Ook Harana had hiermee te kampen. Toluca daarentegen is een trage groeier. Op 11 juni werd er een laatste opkomsttelling gedaan met als gemiddeld opkomstpercentage 94%. April en mei waren droog en koud. Hierdoor was de jeugdgroei van alle rassen traag. Juni en de eerste helft van juli waren warm en nog steeds droog. Positief gevolg was dat de plaagdruk onbestaand bleef. Negatief gevolg was dat verschillende rassen droogtestress hebben gekend. Op 23 juli werd tussentijds geoogst over één herhaling. Ondanks de hoge temperaturen en een nog niet volledig dichtgegroeid gewas, werd geen doorwas vastgesteld (temperatuur in de rug >25 C induceert doorwas). Bij de proefoogst was Frieslander als vroegste ras al voor meer dan 60% afgerijpt. Gemiddeld werd 19,7 ton / ha in de maat + 35 mm geoogst. De meeste rassen situeren zich in een range van 2,5 ton meer of minder. Agria en Toluca neigen naar 25 ton per ha. Vr gw en vooral Valor blijven achter in opbrengst. Valor heeft duidelijk een tragere knolaanleg. In het nummer Vr gw werd Erwinia vastgesteld. Één week later, op 28 juli, wordt de droogte duidelijk zichtbaar in het gewas en kennen onder andere Biogold, Bionica, Cmk en Vr gw een versnelde afrijping. De afrijping zet zich de week nadien door in het perceel met uitzondering van de rassen Agria, Raja, Valor, El mundo en Spirit. Vooral deze rassen halen voordeel uit de regelmatige regen in de tweede helft van juli en augustus en verdubbelen hun opbrengst in deze periode. Gemiddeld neemt de opbrengst met ruim de helft toe tot 32,4 ton / ha. Op 24 augustus werd gebrand. Gedurende het gehele seizoen werd geen enkele aantasting door plaag vastgesteld. Dit is hoogst uitzonderlijk. Deze proef is bijgevolg geenszins representatief voor een gemiddelde biologische aardappelteelt. Bij de afrijping werd bij een aantal rassen Alternaria vastgesteld. De aardappelen werden handmatige gerooid op 14 september en 15 september. De opbrengsten waren hoog. Er werden zo goed als geen rotte knollen waargenomen. Het % uitval was algemeen heel beperkt. Resultaten per ras Het voorbije proefjaar werd gekenmerkt door extremen in het weer. Door de droge weersomstandigheden van mei tot juli kon er in de proef geen plaag worden vastgesteld. Dit is hoogst uitzonderlijk. Dit had als gevolg dat we de rassen in dat opzicht niet konden beoordelen. Anderzijds had een aantal rassen duidelijk last van droogtestress, waardoor ze hun opbrengstpotentieel niet volledig konden benutten. Agila De opkomst van Agila verliep traag en onregelmatig als gevolg van Rhizoctonia solani. Bij de tussentijdse oogst op 23 juli was de opbrengst met 19,1 ton ongeveer gemiddeld met een vrij heterogene sortering. Bij de oogst in september bleek dat Agila zich goed had hersteld. Er werd 35,5 ton in de maat + 35 mm geoogst. Drie vierden kon geklasseerd worden onder de sortering 50/70. Het onderwatergewicht was voldoende (355g/5kg). Er waren iets minder dan 5% drijvers aanwezig (d= 1,06). Dit kan wijzen op doorwas. In de tijdelijke bewaring, in afwachting tot de beoordeling van de kookkwaliteit, werd wel opvallend veel rot vastgesteld.

3 Agila geeft een mooie, langwerpige lichtgele knol. Ondanks het vrij hoge onderwatergewicht bleef Agila vast in de kook. Het uitzicht en smaak waren zeer goed. Agila is minder geschikt voor friet omwille van een heterogene kleuring. Agila bevestigt in deze proef als vastkokende aardappel met een hoog opbrengstpotentieel en een zeer goede culinaire kwaliteit. Agila vraagt evenwel de nodige zorg bij de bewaring. Uit voorgaande jaren onthouden we ook een matige gevoeligheid voor aardappelplaag. Agria De opkomst van Agria was zeer goed. Bij de tussentijdse oogst had Agria de hoogste opbrengst (25 ton). Ook in september haalde Agria met 43,7 ton / ha + 35 mm een topopbrengst met een zeer grove sortering: 90% +50 mm, waarvan 14 % +70 mm. Desondanks werd geen hol vastgesteld. Doordat het gewas traag afrijpte (slechts 16% van het loof was op 3 augustus afgerijpt), haalde Agria een zeer hoog OWG (405g/5kg). De knollen zijn mooi lang-ovaal met een zeer goede smaakscore. Doordat Agria volgroeid was, kookte hij licht bloemig in deze proef. Door de grove sortering, hoog OWG, lage frietkleurindex en vrijwel geen heterogene friet was Agria uitermate geschikt als frietaardappel. Het uitblijven van plaag zorgde dat Agria zijn volledig opbrengstpotentieel kon waarmaken met een topopbrengst en zeer goede culinaire eigenschappen tot gevolg. Zonder de bescherming van koper en in jaren met intense en vroege plaagdruk blijft de teelt van Agria echter risicovol. Ar AR heeft een gemiddeld aantal stengels per struik, een zeer goede knolzetting en fijne sortering. Eind juli bedroeg de marktbare opbrengst 18,6 ton / ha. De droogte in juli gaf aanleiding tot een versnelde afrijping. In september werd 27 ton / ha + 35 mm gerooid. De sortering was zeer fijn met 52 % in de maat mm. Het OWG was met 400 g/5kg hoog. AR kookt vast en heeft een goede smaak. De bakindex voor friet is goed. Biogold De opkomst verliep traag net zoals de gewasontwikkeling nadien. De vroege knolzetting van Biogold bleek bij de proefoogst op 23 juli. Biogold was toen met 23 ton /ha + 35 mm een van de betere rassen. Biogold toonde vanaf half juli duidelijke tekenen van droogtestress. Begin augustus was Biogold nagenoeg volledig afgestorven. Hierdoor bleef de opbrengst in september steken op slechts 27 ton / ha + 35 mm. De sortering was goed met ruim 70% in de 50/70 klasse. Het OWG was hoog (403 g/5kg). De aardappelen zijn rond-ovaal en zien er heel aantrekkelijk uit. Biogold kookt licht bloemig en kreeg een goede score voor zowel uitzicht als smaak. De frietkleur is zeer goed. Biogold bevestigt als vroegrijpe aardappel met goede culinaire eigenschappen. Anderzijds is Biogold zeer droogtegevoelig. Hierdoor was de productiviteit dit jaar te laag. Frieslander Frieslander wordt geteeld als vroege aardappel. Op 25 mei was de opkomst reeds 93%. Bij de tussentijdse oogst was de opbrengst met 23 ton vrij hoog. Half juli begon Frieslander evenwel af te rijpen waardoor de eindproductie bleef steken op 26 ton/ha (+ 35 mm). Ondanks het grote aantal stengels behoort 70% van de oogst tot de 50/70 klasse wat wijst op een laag knoltal. Het OWG voor de twee oogstperiodes bleef zo goed als gelijk en was met 375g/5kg goed. Frieslander kookte in deze proef vast en had goede culinaire eigenschappen. De frietbakking was net voldoende. In de korte periode tussen oogst en beoordeling van de kwaliteit werd reeds een aanzienlijke hoeveelheid rot vastgesteld. Frieslander haalt bij de vroege oogst goede resultaten. Deze zijn echter niet opmerkelijk beter dan de standaardrassen Agria en Biogold. Er is meer ervaring nodig om dit ras naar waarde te schatten voor de biologische teelt. Hunter Door de latere levering waren de poters nauwelijks voorgekiemd. De opkomst op 25 mei was dan ook laag. Niettemin had dit ras op 11 juni de beste opkomst (98%). Hunter was weinig productief door het

4 lage aantal knollen met opbrengsten van 20 ton/ha (juli) en 30,5 ton/ha (september). Mogelijks leed Hunter ook onder de droogte. Het ras had een homogene en zeer grove sortering (80% 50/70 klasse) en het hoogste OWG-waarde van de rassenproef (431g/5kg). De rond-ovale bruine knollen hadden een goed uitzicht. Hunter kookte bloemig en smaakte goed. De frietkwaliteit was ongunstig met een bakindex van 3,3 en 51% heterogene frieten. Het is onzeker of Hunter voldoende meerwaarde biedt ten aanzien van de huidige standaardrassen. Raja Raja is een oude getrouwe binnen de biologische teelt in het segment van de rode tafelaardappel. Zijn weerstand tegen de aardappelplaag bleek de voorbije jaren zeer wisselend. Dit jaar zonder plaag manifesteert Raja zich als een vroeg productieve aardappel die weinig gevoelig is voor droogte (fors gewas, veel loof). Zowel bij de oogst op 23 juli als bij de oogst in september was er een mooie opbrengst met respectievelijk 22 en 38 ton/ha. Het loof bleef dan ook in vergelijking met de andere rassen redelijk lang groen. Het OWG (421g/5kg) was zeer hoog, waardoor Raja het meest gevoelige ras was voor stootblauw. Deze rode aardappel is licht melig en ziet er iets minder smakelijk uit. De smaak is voldoende en het ras is bij een hoog OWG geschikt voor friet. Toluca Toluca is een trage kiemer. Op 11 juni stond 95% van de planten boven. Die trage kieming stond een vroege knolzetting niet in de weg want op 23 juli had dit ras reeds een hoge opbrengst (23 ton/ha). Begin augustus was het gewas zo goed als afgerijpt. Dit is vrij vroeg voor Toluca. In september werd alsnog 34 ton/ha geoogst. Ondanks het groot aantal stengels per struik (4,8) was de knolzetting beperkt en werden er veel grote aardappelen geoogst (80% behoort tot de +50 mm sortering). In vergelijking met de andere rassen blijft het OWG (365 g/5 kg) van Toluca vrij laag. Het hogere % drijvers (5,3%) duidt mogelijks op doorwas. De zeer mooie rond-ovale en gele knollen vertoonden wat lakschurft. De aardappel is vastkokend en mooi van uitzicht. De smaak was aanvaardbaar. Minpunt was het wat plakkerige mondgevoel. Toluca was niet frietgeschikt. Toluca bevestigt in deze proef de culinaire eigenschappen zoals we deze ook voorgaande jaren zagen. Door de lage plaagdruk kwam de meerwaarde van Toluca dit jaar evenwel niet tot uiting. Valor Valor is een trage kiemer en een laat ras. Bij de tussentijdse oogst was de opbrengst dan ook bijzonder laag, net geen 10 ton. De opbrengsttoename in de natte maand augustus was spectaculair. In augustus werd een quasi groen gewas afgebrand. Valor haalde toen reeds een opbrengst van 39 ton/ha en had nog groeipotentieel. De sortering was zeer grof door het lage aantal knollen (74% in de sortering 50/70mm en 17% in de +70mm). Het OWG was gemiddeld (366 g/5kg) en er waren 2% drijvers. Het mindere uitzicht van de knol, de slechtere smaak en de witte kleur maken dat dit ras geen potentieel heeft op de Belgische markt voor tafelaardappelen. Valor was ook niet frietgeschikt. Van volgende rassen werd maar één parallel uitgeplant. Deze resultaten zijn dus indicatief. Bionica Bionica is tolerant voor plaag, maar kon hier dit jaar geen voordeel uit halen. De droogte bleek daarentegen des te meer beperkend. De opbrengst was bij de tussentijdse oogst gemidddeld (21,5 ton/ha). De opbrengst in september was laag (29,5 ton/ha). De sortering was heterogeen met 32% in de sortering 35/50mm en 62% in de sortering 50/70mm. De aardappel oogde niet zo aantrekkelijk. Het is een vastkokende aardappel die redelijk goed scoort op uitzicht. De smaak was aanvaardbaar maar de kleur is wit. Dit ras is uitermate geschikt als frietaardappel. Bionica kon dit jaar geen meerwaarde halen uit zijn goede plaagtolerantie. De culinaire eigenschappen zijn niet afgestemd op de Belgische markt.

5 Celine Celine lijkt eerder een laat ras. Ondanks de geleidelijke afrijping van het loof bleef de opbrengst (30 ton/ha) onder het gemiddelde. De sortering was goed en het OWG zeer hoog. Celine is een roodschillige aardappel die iets melig kookt. De smaak en het uitzicht scoorden onvoldoende, de frietkleur was goed. In deze proef kon Celine niet overtuigen qua opbrengst en culinaire kwaliteit. Cmk Cmk ras dat zeer snel opkomt en ook zeer veel stengels vormt. Onder de droge omstandigheden in juni en juli rijpte het gewas versneld af tengevolge van duidelijke droogtestress (liet het loof hangen). Het ras vormde zeer veel knollen met een zeer fijne sortering waardoor de uiteindelijke opbrengst onder het gemiddelde bleef. Zowel de knollen als de gekookte aardappelen zagen er aantrekkelijk uit maar de smaak was slecht (week) bij een OWG dat verrassend van 355 naar 327 g/5kg was gezakt. De frietkleur was goed. De droogtegevoeligheid van Cmk fnuikte de resultaten van dit nieuwe ras. Een herkansing is nodig. El mundo El mundo was het meest productieve ras in proef. Het is een laat ras met een zeer grove sortering en een opbrengst van 45,5 ton/ha. Het OWG was met 343 g/5kg net voldoende. El mundo scoorde niet goed op zowel de kookwaarde als de frietbakking. Harana Harana is een Spaanse selectie. Het haalde een opbrengst die hoger lag dan het gemiddelde maar had 7% uitval (popperige knollen). Nog meer dan El mundo is Harana wat gevoelig voor lakschurft en viel het uitzicht en de kook tegen. Harana haalde een zeer hoog OWG en was wel frietgeschikt. Harana zou resistent zijn tegen plaag. Inova Inova is een vroeg tot zeer vroeg ras dat begin augustus afgerijpt was. Door de droogte voordien kon het ras niet zijn kilo s produceren waardoor de opbrengst (25 ton/ha) ver onder de gemiddelde opbrengst bleef. Het OWG was hoog en de mooie lange knollen waren vastkokend met een aanvaardbare smaak. Het ras was eveneens frietgeschikt. Voor het tweede jaar op rij zonder vroege plaagdruk kunnen we besluiten dat Inova geen hoogproductief ras is dat het in plaagjaren vooral zal moeten hebben van zijn vroegheid. De kook en frieteigenschappen zijn aanvaardbaar tot goed. Spirit Spirit draait nu al een aantal jaren mee met wisselende resultaten. Doordat Spirit een laat type is kon het een zeer hoge opbrengst realiseren (42 ton/ha). Zelfs in dit droge jaar haalde Spirit maar moeizaam een OWG van 374 g/5kg. Op het moment van de proefoogst was dit slechts 324 g/5kg. De mooie rond-ovale knollen kookten iets melig en waren goed van smaak. Spirit was minder frietgeschikt. Vr gw Eind juni vielen er een aanzienlijk aantal planten weg door een besmetting met Erwinia. Hierdoor vielen de opbrengstresultaten op 23 juli erg tegen ondanks de snelste opkomst en het hoog aantal stengels. Door het vroeg afrijpen van het gewas behaalde dit ras slechts een opbrengst van 23 ton/ha met een zeer fijne sortering. Het hoge OWG was een afspiegeling van de vroegheid van het gewas. De ronde knollen waren iets melig en de smaak was net niet aanvaardbaar door de grote verschillen in smaak. De bakkleur was zeer goed en er waren geen heterogene frieten. Net zoals in 2009 blijft er geen al te al te positieve indruk na van dit ras.

6 Tabel 1 Opkomst, stengels pers struik en afrijping rassenproef biologische aardappelen (Beitem, 2010) Opkomst (%) Stengels per struik Afrijping (% ) Ras (1) 27/mei 11/jun 11/jun 28/jul 3/aug Agila , Agria , Ar , Biogold , Frieslander , Hunter , Raja , Toluca , Valor , Bionica , Celine , Cmk , El mundo , Harana , Inova , Spirit , Vr gw , Gemiddelde , (1) Rassen 1-9 werden aangelegd in 4 parallellen, rassen in 1 parallel LCA 2010 Tabel 2 Opbrengst en kwaliteit rassenproef biologische aardappelen (Beitem, 2010) Ras (1) Opbrengst Onderwatergewicht Blauwindex (2) Smaak (3) Frietkwaliteit (4) (ton/ha) (g/5kg) (0-400) (1-9) (0-6) Totaal +35 mm +50 mm Agila 37,5 35,5 28, ,5 2,5 Agria 44,8 43,7 40, ,0 1,6 Ar ,8 27,3 12, ,5 1,6 Biogold 26,7 25,6 20, ,5 1,5 Frieslander 27,1 26,0 18, ,5 2,2 Hunter 30,6 29,7 24, ,5 3,3 Raja 39,1 38,0 27, ,5 1,6 Toluca 35,2 34,2 28, ,0 3,1 Valor 39,5 38,9 35, ,5 3,5 Bionica 29,6 28,3 18, ,0 1,3 Celine 31,1 30,2 21, ,5 1,7 Cmk ,5 28,8 14, ,5 1,7 El mundo 45,6 45,0 40, ,0 3,5 Harana 35,3 32,4 22, ,5 1,9 Inova 27,7 25,4 17, ,5 1,8 Spirit 42,2 40,9 29, ,0 2,3 Vr gw 22,9 21,3 8, ,5 1,5 Gemiddelde 33,8 32,4 24, ,4 2,2 (1) Rassen 1-9 werden aangelegd in 4 parallellen, rassen in 1 parallel LCA 2010 (2) Schaal: 0 tot 400 met 0 = niet blauwgevoelig tot 400 = zeer blauwgevoelig (3) Schaal 1-9 met 1 = zeer slecht, 5 = aanv aardbaar, 9 = zeer goed (4) Frietkleur bepaald v olgens de CKA-methode: schaal 0-6, waarbij 0 = zeer goed en 6 = zeer slecht

7 Bespreking per segment De standaardrassen Agila (segment vastkokend) en Agria (polyvalent) bevestigden in deze proef met zowel een goede opbrengst als een goede culinaire kwaliteit. Beide rassen zijn eerder gevoelig voor plaag, waardoor de opbrengst in jaren met een hoge plaagdruk kunnen tegenvallen. De gekende rassen met een goede plaagweerstand kwamen onder de gegeven proefomstandigheden niet tot een meerwaarde. Biogold is zeer droogtegevoelig en werd hierop afgestraft. De opbrengst en kwaliteit waren evenwel constant ten opzichte van voorgaande jaren. Ook Toluca bleef als gevolg van de droogte onder zijn opbrengstpotentieel. Bionica tenslotte ging ook onderuit als gevolg van de droogte. De witte vleeskleur en de matige kookkwaliteit staan een doorbraak in de biologische teelt in de weg. In het vroege segment wordt door de biologische handel Frieslander naar voor geschoven als vervanger van Junior. De opbrengstcijfers waren onder deze droge omstandigheden weinig overtuigend. In het rode segment blijft Raja een vaste waarde met een fors gewas, een goede opbrengst en een voldoende kwaliteit. Celine heeft een onvoldoende productiviteit en kookkwaliteit om vernieuwing te brengen. Spirit en Inova zijn twee rassen die eerder wisselende resultaten gaven in onze rassenproef. Spirit deed het dit jaar zowel qua opbrengst als qua kwaliteit goed. De droogte kostte opbrengst bij Inova. Ar bevestigde de resultaten van voorgaand jaar. Het is een ras met een hoge knolzetting en bijgevolg een fijne sortering. De kwaliteit als tafelaardappel was goed. Hunter bevestigde zijn hoge opbrengstpotentieel, maar was als lichtbloemige aardappel eerder matig van kookkwaliteit en niet frietgeschikt. Een doorbraak is dan ook weinig waarschijnlijk. Valor en El Mundo haalden in deze proef hoge opbrengstcijfers, maar voldeden culinair niet wegens onvoldoende smaak. Valor is bovendien witvlezig. Ook de nieuwe rassen Harana, Cmk en Vr gw scoorden onvoldoende om ze als beloftevol te kunnen benoemen. Cmk kon wellicht onvoldoende uitgroeien als gevolg van de droogte. Hierdoor was het OWG zeer laag en de smaak onvoldoende. Harana haalde een gemiddelde opbrengst maar voldeed niet qua smaak. Vr gw haalde onvoldoende opbrengst en smaakte onvoldoende goed.