N R /U R. De reflexfase

Transcriptie

1 De reflexfase Wanneer een noodsituatie in een Belgische nucleaire installatie zich zeer snel ontwikkelt (= vlugge kinetiek), kan de beschadiging van de installatie en van de barrières tegen radioactieve verspreiding leiden tot radioactieve lozingen waardoor beschermingsacties snel ondernomen moeten worden voordat de verschillende crisiscellen worden gemobiliseerd en/of opgericht, zoals voorzien in het Nucleair en Radiologisch Noodplan voor het Belgisch grondgebied (KB BS ) (hierna genoemd het Nucleair Noodplan ). Om het hoofd te bieden aan dit soort specifieke situaties heeft het Nucleair Noodplan bijzondere bepalingen voorzien, "reflexfase (N R /U R )" genoemd. De reflexfase strekt ertoe dadelijk bepaalde vooraf gedefinieerde onmiddellijke beschermingsacties voor de bevolking in een vooraf gedefinieerde zone uit te voeren, in afwachting van de oprichting van de crisiscellen en -comités op federaal en lokaal niveau. Deze reflexbepalingen onderscheiden zich enkel van de bepalingen die worden uitgevoerd indien het Nucleair Noodplan wordt geactiveerd, door een koude besluitvorming, dit wil zeggen voordat een noodsituatie zich effectief voordoet. Het proces dat wordt voorzien in het Nucleair Noodplan, namelijk de verzameling en analyse van technische en radiologische gegevens, gevolgd door de opstelling van adviezen en aanbevelingen inzake beschermingsacties en de omvang ervan en door de besluitvorming, werd immers gevolgd: de toepasbare scenario s en de overeenstemmende brontermen 1 werden geïdentificeerd, de gevolgen werden geanalyseerd en een zonevoorstel waarin een schuilactie wordt gerechtvaardigd, werd uitgewerkt en vervolgens ter goedkeuring/beslissing voorgelegd aan de administratieve overheid die verantwoordelijk is in geval van een nucleaire of radiologische noodsituatie (FOD Binnenlandse Zaken, Algemene Directie Crisiscentrum) (zie hierna). De bepalingen van de reflexfase blijven verbonden aan een federale noodfase (evaluatie en beslissing op federaal niveau en uitvoering op het terrein door de provinciale en gemeentelijke niveaus). De reflexfase moet worden beschouwd als een voorlopige bewarende overgangsactie (in afwachting van een meer volledige evaluatie van de situatie door de expertteams). De reflexzone omvat in geen geval 1 Bronterm : Volume en isotopensamenstelling van de lozingen (of van de vermoedelijke lozingen) van stoffen vanuit een installatie. Uitdrukking die wordt gebruikt voor de modelisatie van de lozingen van radionucleïden in het leefmilieu, in het bijzonder wanneer het gaat om ongevallen in kerninstallaties of lozingen afkomstig van radioactief afval in opslagplaatsen. Definitie uit de GLOSSAIRE DE SÛRETÉ DE L AIEA - TERMINOLOGIE EMPLOYÉE EN SÛRETÉ NUCLÉAIRE ET RADIOPROTECTION [EDITIE 2007] 1

2 «de volledige reikwijdte van het gevaar» van de betrokken kerninstallatie, aangezien de reflexzone als voornaamste doel heeft om de bevolking zo goed mogelijk te beschermen, rekening houdend met de onzekerheden betreffende het precieze verloop van de aan de gang zijnde situatie. In geval van een notificatie N R /U R vloeien de «reflexacties» die onmiddellijk en zonder evaluatie op het moment zelf werden uitgevoerd, voort uit een compromis tussen het beschermingsniveau van de bevolking (zo hoog mogelijk), de snelheid van uitvoering (efficiëntie van de actie) en de bijzonderheden van de desbetreffende gevolgen, namelijk in het huidige geval van de niet-onmiddellijke, de zogenaamd stochastische gevolgen. Daarom worden de acties inzake evacuatie en blokkering van de schildklier (effectieve inname van stabiel jodium) niet geïntegreerd in de acties die zijn verbonden aan de reflexfase. Zodra zij geïnstalleerd zijn, evalueren de crisiscellen de reële situatie op basis van o.a. de elementen die werden overgemaakt door de exploitant van de betrokken site en beslissen zij over de acties die genomen dienen te worden (handhaving, opheffing of uitbreiding van de reeds ingevoerde acties, in werking stelling van andere beschermingsacties, ). Vanaf dat ogenblik wordt het «reflexniveau» (N R /U R ) vervangen door een alarmniveau U i (met i = 1, 2 of 3) overeenstemmend met de situatie. De effectieve duur van de «reflexfase» is dus afhankelijk van de tijd die nodig is om: de cellen en comités te mobiliseren de informatie te verzamelen de situatie te evalueren beslissingen te nemen (handhaving, opheffing, aanpassing van de «reflexacties», andere acties ) De effectieve duur van de «reflexfase» is niet noodzakelijk gelijk aan 4 uur, aangezien deze termijn van 4 uur werd gekozen om een onderscheid mogelijk te maken tussen de situaties die in deze context in aanmerking genomen moeten worden en niet als vooropgestelde duur van de «reflexfase». in de praktijk Zodra het Nucleair Noodplan wordt afgekondigd in de N R /U R fase, volgens de vooraf bepaalde criteria (zie verder), worden de «reflexbeschermingsacties» onmiddellijk uitgevoerd door de gouverneur van de provincie die rechtstreeks betrokken is bij de situatie in de reflexzone die werd vastgesteld voor de desbetreffende site of situatie. Tegelijkertijd worden alle cellen voorzien door het Nucleair Noodplan gemobiliseerd en zodra deze cellen operationeel zijn, bepaalt de Emergency Director van de overheden (minister van Binnenlandse Zaken of diens vertegenwoordiger) een passend alarmniveau U i op basis van de conclusies van de evaluatie van de situatie. Een aanpassing van de «reflexacties» (handhaving, opheffing, uitbreiding ) en/of de in werking stelling van andere acties, zoals de blokkering van de schildklier (effectieve inname van stabiel jodium), de evacuatie of nog beschermingsacties van de voedselketen worden eveneens vastgelegd. 1. N R /U R genotificeerd door de exploitant 2. Onmiddellijke uitvoering van de «reflexacties» in de reflexzone 3. Mobiliseren van de cellen en comités op federaal en lokaal niveau 4. Alarmniveau U i bepaald door het EDA (= einde reflexfase) 2

3 welke beschermingsacties De beschermingsacties die zijn verbonden aan de afkondiging van de reflexfase N R /U R beperken zich tot het waarschuwen, laten schuilen en het laten luisteren van de bevolking (en de collectiviteiten) naar de mededelingen in de vooraf bepaalde reflexzone. Het waarschuwen bestaat in het zo vroeg mogelijk waarschuwen/alarmeren van de bevolking in de in aanmerking genomen zone (sirenes van de Civiele Veiligheid, mededelingen verspreid via radio en televisie, boodschappen verspreid door voertuigen die zijn uitgerust met luidsprekers en die in de zone rondrijden ). Het laten schuilen bestaat erin de bevolking te verzoeken om te schuilen in het dichtstbijzijnde gebouw, de ramen en deuren te sluiten en bij voorkeur ver van de ramen te blijven. Deze actie heeft tot doel om de rechtstreekse blootstelling (beperking van de rechtstreekse straling van de wolk, de straling van de grond en het inademen) te beperken. Algemeen bieden woningen (huizen, gebouwen, ) een goede bescherming tegen ioniserende stralingen. Het laten luisteren bestaat erin de bevolking te verzoeken om te luisteren naar de overheden via officiële boodschappen die worden verspreid via radio en televisie. zones en criteria. De zones en criteria die zijn verbonden aan het notificatieniveau N R werden coherent opgesteld, ongeacht de situatie die aan de basis ligt van de afkondiging van het Nucleair Noodplan in de fase N R /U R. Hiervoor werd een methodologie uitgewerkt en toegepast op de Belgische kerninstallaties die rechtstreeks betrokken zijn bij het Nucleair Noodplan (kerncentrales van Doel en Tihange, het Instituut voor Radioelementen (Fleurus), de installaties van het gebied Mol-Dessel van Belgonucléaire, Belgoprocess en het SCK CEN). Dit is opgebouwd rondom de volgende 4 opeenvolgende stappen: (1) Identificatie van de scenario s die overeenstemmen met de definitie van de reflexfase (snelle evolutie met mogelijk aanzienlijke lozingen binnen een termijn die gelijk is aan of korter is dan 4 uur); (2) Evaluatie van de radiologische gevolgen voor elk van de geïdentificeerde scenario s; (3) Op basis van deze resultaten, opstellen van een reflexzone; (4) Opstelling van de criteria inzake het afkondigen van de reflexfase. Voor alle reflexzones die op die manier werden opgesteld, wordt de omvang van de reflexzone bepaald door de dosis in de schildklier bij kinderen (kritieke doelgroep). Bijgevolg is de reflexzone die werd bepaald in toepassing van de hierboven vermelde methodologie omhullend (conservatief) ten opzichte van andere doelgroepen (volwassenen bijvoorbeeld) of andere blootstellingswegen 2 (totale effectieve dosis). Met andere woorden, op de grens van de zone, zal de dosis in de schildklier bij een volwassene (politieagent bijvoorbeeld) ongeveer 2 tot 3 keer minder zijn. Bovendien is het dosisniveau in de schildklier waarbij voor 2 Blootstelling: Blootstellen of blootgesteld worden aan straling.!!! De term blootstelling moet niet worden gebruikt als synoniem voor dosis. De dosis is een meting van de gevolgen van de blootstelling.!!! De blootstelling kan worden verdeeld in categorieën volgens de aard en de duur ervan (zie blootstellingssituaties) of volgens de bron van de blootstelling, de blootgestelde personen en/of de omstandigheden waarin zij worden blootgesteld (zie types blootstelling). Externe blootstelling: blootstelling aan stralingen van een bron die zich buiten het lichaam bevindt. Interne blootstelling: blootstelling aan stralingen van een bron die zich in het lichaam bevindt. Definities uit de GLOSSAIRE DE SÛRETÉ DE L AIEA - TERMINOLOGIE EMPLOYÉE EN SÛRETÉ NUCLÉAIRE ET RADIOPROTECTION [EDITIE 2007] 3

4 een volwassene zal worden aanbevolen om effectief stabiel jodium in te nemen 5 keer hoger dan voor kinderen. We krijgen dus een globale marge van 10 tot 15 tussen een kind en een volwassene (voor de dosis in de schildklier). 4

5 FAQ over de reflexfase N R /U R 1. Wat verstaat men onder reflexperimeter/-zone? De reflexperimeter (de reflexzone), vermeld in de tekst van het KB van , is per definitie een cirkelvormige zone rondom de betrokken site binnen welke de acties inzake waarschuwen, schuilen en luisteren onmiddellijk worden toegepast zodra de reflexfase N R /U R wordt afgekondigd. Hoewel «perimeter» de officiële term is die wordt vermeld in de tekst van het KB van , dient men hier een «cirkelvormige» zone rondom de betrokken site te verstaan. Anderzijds heeft de benaming «perimeter» een specifieke betekenis in het kader van de noodplanning, in het bijzonder voor de diensten van discipline 3. Daarom zal men voortaan «reflexzone» gebruiken in plaats van «reflexperimeter». De omvang van deze «reflexzone» wordt vooraf bepaald, geval per geval naargelang de specificiteiten van de betrokken site. 2. Hoe wordt de reflexzone geoperationaliseerd? De operationalisering van de reflexzone werd geïntegreerd in de globale aanpak inzake de operationalisering van de noodplanningszones (in het kader van het project "ZIN"). In toepassing van de in dit project opgestelde principes, vormt de reflexzone de eerste kring ("X"-blokken) buiten de cirkelvormige zone van het "sleutelgat". 3. Start het Nucleair Noodplan niet systematisch een reflexfase op? Waarom? NEE. De reflexfase dekt per definitie slechts een deel van de situaties die zich kunnen voordoen in de betrokken installaties. De desbetreffende situaties, ook reflexscenario s genoemd, worden immers gekenmerkt door een verwachte snelle evolutie en aanzienlijke lozingen die de snelle uitvoering van beschermingsacties kunnen vereisen. Daarom werden criteria inzake de afkondiging van deze reflexfase opgesteld voor elk van de betrokken installaties. 4. Is het niveau NR/UR van toepassing in het geval waarin geen enkel notificatieniveau is verbonden aan een activering van het Nucleair Noodplan? NEE, het niveau NR/UR vormt geen standaardniveau. Het betreft daarentegen een zeer bijzonder niveau aangezien dit is verbonden met situaties die ook bijzonder zijn en die worden gekenmerkt door een verwachte snelle evolutie en aanzienlijke lozingen die de snelle uitvoering van beschermingsacties kunnen vereisen. 5. Waarom beperkt men zich tot het schuilen? Waarom niet onmiddellijk de zone evacueren of vragen om de stabiele jodiumtabletten in te nemen? De «reflexacties» (waarschuwen, schuilen en luisteren) die automatisch worden toegepast in geval van een N R /U R notificatie, vloeien voort uit een compromis tussen het beschermingsniveau van de bevolking (zo hoog mogelijk), de snelheid van uitvoering (efficiëntie van de actie) en de bijzonderheden van de betrokken gevolgen (de hier beoogde gevolgen zijn voornamelijk niet-onmiddellijke, zogenaamd stochastische gevolgen). Daarom werden de acties inzake evacuatie en blokkering van de schildklier (effectieve inname van stabiel jodium) niet geïntegreerd in de acties die zijn verbonden aan de reflexfase. Zodra de cellen en comités operationeel zijn en de aan de gang zijnde situatie geëvalueerd is, zullen de acties inzake het evacueren en het innemen van stabiel jodium natuurlijk kunnen worden toegepast indien de situatie dit vereist. 6. Hoe kondigt de exploitant de reflexfase af? Zodra de exploitant wordt geconfronteerd met een gebeurtenis die voldoet aan een reeks vooropgestelde criteria voor het afkondigen van niveau N R (situatie met snelle evolutie met mogelijk voldoende zware 5

6 gevolgen), kondigt de betrokken exploitant de reflexfase af door, in overeenstemming met zijn Intern Noodplan, de notificatie-instructies van de overheden die verbonden zijn aan een notificatieniveau N R (gouverneur van de betrokken provincie en CGCCR, ) toe te passen. Vanaf dat ogenblik worden de «reflexbeschermingsacties» onmiddellijk toegepast onder de verantwoordelijkheid van de gouverneur van de provincie die rechtstreeks betrokken is bij de situatie in de opgestelde reflexzone voor de betrokken site. 7. Kan een reflexfase worden afgekondigd buiten de Belgische kerninstallaties die rechtstreeks betrokken zijn bij het Nucleair Noodplan, bijvoorbeeld bij een ongeval met het vervoer van radioactieve stoffen? JA, het Nucleair Noodplan voorziet dit uitdrukkelijk (zie van het KB van 17/10/2003), ook al moet per definitie voldaan zijn aan expliciete afkondigingscriteria voor dergelijke situaties. In het specifieke geval van ongevallen met het vervoer van radioactieve stoffen, zal de onderliggende filosofie, namelijk het nemen van onmiddellijke acties, toegepast en uitgevoerd kunnen worden. Deze acties onderscheiden zich evenwel van de onmiddellijke beschermingsacties van de reflexfase NR/UR (waarschuwen, schuilen en luisteren). De lezer kan de verklarende nota "Initiële respons op een ongeval bij vervoer van radioactieve stoffen (VRS) raadplegen, die beschikbaar is op de website van het FANC (zie voor meer informatie betreffende dit onderwerp. Voor het bijzondere geval van een reflexfase voor de CNPE (nucleaire centrale voor de productie van elektriciteit) van Chooz, zie FAQ # Wat verwacht men van Discipline 3 in de reflexfase? Het monodisciplinair plan van discipline 3 moet de bepalingen bevatten die noodzakelijk zijn voor de bezetting van de schuilperimeter, met inbegrip van de specifieke voorwaarden van de reflexfase. We herinneren er hier aan dat de omvang van de reflexzone vastgelegd werd op basis van de dosis in de schildklier bij kinderen (kritieke doelgroep in dit kader) en er is een globale factor van 10 à 15 ten opzichte van de dosis in de schildklier voor een volwassene, en dus voor een politieagent, op basis waarvan aangeraden zal worden om effectief stabiele jodiumtabletten in te nemen. 9. Wat doet men eens de termijn van 4 uur is verstreken? De effectieve duur van de reflexfase is niet noodzakelijk gelijk aan de termijn van 4 uur die in deze vraag wordt vermeld! Deze termijn van 4 uur werd immers uitsluitend gekozen om de situaties die in aanmerking moeten worden genomen te onderscheiden bij de bepaling van de criteria voor het afkondigen van de reflexfase en niet als vooropgestelde duur van de reflexfase. Deze vraag is dus zonder voorwerp De effectieve duur van de reflexfase zal worden bepaald door de tijd die de crisiscellen en -comités nodig hebben om zich te mobiliseren en om de situatie te evalueren alvorens het overeenstemmende alarmniveau U i te bepalen. 10. Wat gebeurt er indien een reflexfase wordt afgekondigd voor de CNPE van Chooz (Frankrijk)? Aangezien het concept van de CNPE van Chooz gelijkaardig is aan die van de kerncentrales van Doel en Tihange, werd besloten dat de reflexzone die gekoppeld is aan de CNPE van Chooz een identieke afmeting heeft als die van de Belgische centrales, namelijk 3,5 km (diameter). Dus als de Belgische overheden op de hoogte gebracht zouden worden van de afkondiging door Frankrijk (Prefect van de Ardennes) van het Bijzonder Interventieplan (BIP) voor de CNPE van Chooz in de reflexfase, dan zouden de «reflexbeschermingsacties» (waarschuwen, schuilen, luisteren) van toepassing zijn. Gelet op de omvang van de reflexzone (zie hierboven) en de locatie van de CNPE van Chooz, zou enkel een klein (onbewoond) deel van het Belgisch grondgebied betrokken zijn. 6