Dynamische Twente Index 2014 Onderdeel Mens, inkomen en bedrijvigheid, thema krimp. Analyse van status en dynamiek met behulp van SCODEK

Transcriptie

1 Dynamische Twente Index 2014 Onderdeel Mens, inkomen en bedrijvigheid, thema krimp Analyse van status en dynamiek met behulp van SCODEK Samenvatting, conclusies en aanbevelingen ONDERDEEL VAN ORTAGEO GROEP Invisor B.V. Postbus AA UTRECHT IBAN NL64 RABO Tel. +31(0) Mobiel +31(0) K.v.K. nr BTW-nr. NL B.01

2 Dynamische Twente Index 2014 Onderdeel Mens, inkomen en bedrijvigheid, thema krimp Analyse van status en dynamiek met behulp van SCODEK Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Opdrachtgever: Envita Almelo BV Einsteinstraat 12A 7601 PR ALMELO Rapportnummer: Status rapport: B1006/2014/R02 Definitief Datum : 12 januari 2016 Invisor Omgevingsmanagement Postbus AA UTRECHT Tel: info@invisor.nl ONDERDEEL VAN ORTAGEO GROEP Invisor B.V. info@invisor.nl Postbus AA UTRECHT IBAN NL64 RABO Tel. +31(0) Mobiel +31(0) K.v.K. nr BTW-nr. NL B.01

3 Samenvatting en conclusies De Dynamische Twente Index (DTI) is de op verzoek van IKT Twente ontwikkelde dynamische versie van de Twente Index. De Dynamische Twente Index (DTI) beschrijft de status en dynamiek van een geografische regio. De DTI is gebaseerd op intrinsieke identiteit. De statische identiteitsdrager definiëren de leefomgeving en omvatten pull- en pushfactoren die mensen bewegen om een regio te verlaten of zich er juist te vestigen. De dynamische identeitbepalers geven vervolgens vorm aan de intrinsieke identiteit. Het rapport Dynamische Twente Index, onderdeel mens, inkomen en bedrijvigheid zoomt in op de intrinsieke indentiteitsbepalers aan de hand van het fenomeen krimp. Demografische krimp is fenomeen dat met name in de perifere regio s in Nederland een rol speelt en impact heeft op alle sectoren in de leefomgeving. Ook in Twente zal krimp in de nabije toekomst van belang worden en in die zin is het dus belangrijk kennis te nemen van de stand van zaken met betrekking tot demografische krimp. De status en dynamiek van krimp is in beeld gebracht met het Scoremodel demografische Krimp (SCODEK) Binnen het model zijn een aantal tools ontwikkeld om de oorzaken en effecten van demografische krimp kwalitatief en kwantitatief in beeld te brengen. Door middel van indeling van oorzaken en effecten in verschillende thema s en door voor elk van deze thema s representatieve indicatoren te selecteren en te beoordelen via een (thema resp. totaal) score voor oorzaken en effecten, zijn de ontwikkelingen in het (krimp)systeem te karakteriseren en te volgen. Als aanvulling op SCODEK zijn diagnostische tools als Dynamo) en SENSUB (met de module MARKDEMOD) ingezet. In 2011, 2012 en 2013 zijn reeds onderzoeken naar de aard en mate van krimp in Twente uitgevoerd. Voorliggend onderzoek is dan ook een vervolg op deze eerdere analyses en is derhalve mede samengesteld via cyclisch modellering. In onderstaande figuur is aan de hand van het % van de maximaal te behalen score voor oorzaken en effecten de status en dynamiek van de krimp in Twente inzichtelijk gemaakt. % van de maximale Scodekscore % max SCODEK 2014 % max SCODEK 2013 Enschede Borne Tubbergen Oldenzaal Haaksbergen Hellendoorn Hof van Twente Dinkelland Almelo Wierden Rijssen-Holten Losser Hengelo Twenterand rapportnummer B1006/2014/R02 d.d. 2 februari /4

4 Enschede en Borne hebben beiden geen oorzaak score in zowel 2014 als 2013, vandaar dat zij beide 0% scoren op de totaal score. Demografische krimp is nu in meerdere gemeenten zichtbaar. De figuur geeft te zien dat in de meeste gemeenten in Twente de situatie verslechterd. De situatie lijkt in Oldenzaal, Rijssen-Holten, Tubbergen en Twenterand min of meer stabiel. De effecten van demografische krimp zijn in toenemende mate voelbaar in Haaksbergen, Hellendoorn, Dinkelland en Hof van Twente en Almelo. Enkele opvallende feiten: In Almelo, Dinkelland, Haaksbergen, Hellendoorn, Hof van Twente, Oldenzaal en Tubbergen is er in 2014 sprake van bevolkingsafname; Groene druk speelt in (2013 en) 2014 geen rol van betekenis en zal dat (behoudens Losser en Twenterand) de komende jaren ook niet doen; In 2014 was grijze druk aan de orde in Hof van Twente, Haaksbergen en Losser. Naar verwachting zullen de gemeenten Borne, Dinkelland en Oldenzaal de komende vijf jaar met grijze druk te maken krijgen; In 2014 zijn tien gemeenten met een negatief migratiesaldo geïdentificeerd. Over een periode van 10 jaar bezien is het migratiesaldo het meest negatief in de gemeenten Almelo, Hellendoorn, Hengelo en Twenterand. De spreiding van de migratiegegevens is zeer hoog. Er is in de meeste gemeenten geen sprake van trends, wel zijn er meerdere gemeenten die verschillende jaren op rij een negatief migratiesaldo kennen. De effecten van geschetste ontwikkelingen zijn (nog) relatief bescheiden. De effecten variëren tussen 19 en 40% van het maximaal haalbare effect. Opgemerkt wordt dat dit percentage een verslechtering ten opzichte van de vorige opname betekend. De hoogste score behaalt Haaksbergen, gevolgd door Hof van Twente, Dinkelland en Losser. Om de oorzaken voor de uitwaartse migratie bij betreffende Twentse gemeenten te achterhalen, om vast te stellen welke gemeenten de meeste risico s lopen om in een negatieve spiraal terecht te komen en om de mogelijke effecten te bepalen indien de economie naar een crisis terugveert en/of de bevolking daadwerkelijk gaat dalen zijn de resultaten zijn getoetst op basis van geografische functionaliteit. Op basis van de functionaliteit blijken de urbane gemeenten Almelo en Enschede het meest aan het urbane profiel te voldoen. Oldenzaal en Hengelo zijn hybriden die het midden houden tussen urbane en suburbane functionaliteit. Enschede, Hengelo, Almelo en Oldenzaal hebben een afnemende werkgelegenheid. Behoudens Almelo is deze afname in de overige steden al langere tijd te zien. Almelo en Hengelo hebben tevens uitwaartse migratie. De uitwaartse migratie bij Hengelo lijkt (voor een deel) samen te hangen met het woningbouwprogramma dat op grondgebied van Borne wordt uitgevoerd (Borne/Hengelo kan beschouwd als één woningmarkt) Van de suburbane gemeenten lijkt Wierden op het oog de meest ideale woonomstandigheden te bieden. Er is sprake van een hoog welzijnsniveau, maar ook met een relatief goed toegankelijke woningmarkt met betaalbare woningen die echter wel in prijs stijgen. Bij de (sub)rurale gemeenten zijn een aantal zwakke gemeenten en een aantal gemeenten waar de woningmarkt voor 2008 oververhit is geraakt. Beide soorten gemeenten lopen risico s bij voortduring van economische kentering of demografische krimp. De gemeenten Losser en Twenterand hebben een verminderde functionaliteit. De werkgelegenheid is laag, het aantal werklozen relatief hoog. De gemeenten bieden naar verhouding een lage welstand voor dit type functionaliteit. Een negatief migratiesaldo speelt in rol in Dinkelland, Haaksbergen, Hellendoorn, Rijssen-Holten, Tubbergen en Twenterand. rapportnummer B1006/2014/R02 d.d. 2 februari /4

5 De gemeenten Tubbergen, Hof van Twente en Hellendoorn hebben een minder goed toegankelijke woningmarkt. Woningen zijn relatief duur in vergelijking tot andere Twentse gemeenten. De woningwaarden lijken te stijgen ten opzichte van de lokale en landelijke verwachtingswaarden. Aanbevelingen Ondanks het feit dat er slechts sprake is van de beginstadia van demografische krimp in Twente, zijn er toch een aantal gemeenten te identificeren, die risico lopen om in een negatieve spiraal te raken wanneer demografische krimp echt doorzet. In Twente is de situatie ten opzichte van 2013 verslechterd. Er zijn meer gemeenten met een dalende bevolking en de scores liggen over het algemeen hoger dan in Het is nog mogelijk relatief eenvoudig inpasbaar preventieve maatregelen te nemen. Curatieve maatregelen die op termijn nodig zouden zijn als er nu niets gedaan wordt zijn immers relatief kostbaar, zo leert de praktijk in de krimpgebieden Parkstad Limburg en oost-groningen (zie artikel Beter met Minder, Invisor 2015) De volgende maatregelen kunnen worden genomen om dit proces bij te sturen: Nader duiding oorzaken: Met name van belang is dat gemeenten een onderscheidende leefomgeving zouden moeten bieden die aantrekkelijk is voor de inwoners die daar al leven en/of dat in de toekomst willen gaan doen. Een leefbaarheidsonderzoek gericht op bepaling van behoeften is hierbij een eerste stap. Hierbij dient ook te worden opgenomen of de geënquêteerden verhuizing naar elders overwegen en, indien bevestigend wordt geantwoord, om welke redenen. Dit onderzoek kan worden uitgevoerd als een telefonisch leefbaarheidsonderzoek; Interventie: Het nemen van acties welke de oorzaken van (dreigende) krimp wegnemen. Ad nadere duiding oorzaken Onduidelijk is in hoeverre voor de (sub)urbane gemeenten informatie beschikbaar over hoe de inwoners hun stad waarderen en op welke punten verbetering nodig is. Aan de hand van de resultaten van een leefbaarheidsonderzoek kan worden bepaald wat nodig is om tot een optimale functionaliteit te komen. rapportnummer B1006/2014/R02 d.d. 2 februari /4

6 Ad interventie Voor Tubbergen, Hof van Twente en Hellendoorn (potentiele type 2 krimpgemeenten) is een belangrijk vraagstuk hoe om te gaan met de relatief dure en slecht verkoopbare woningen. Inmiddels lopen hiervoor een aantal projecten, zoals het project knooperven in Langeveen. Overigens is een bijkomend probleem van de knooperven dat de woningvoorraad toeneemt en deze ingevuld wordt met woon-zorg, dus senioren. Hierdoor treedt geen verjonging van de bevolking op en wordt het krimpproces juist verder versneld. Voor Losser en Twenterand is het van belang om economische impulsen te initiëren, waardoor (uiteindelijke) de woningmarkt in balans kan worden gebracht. Hiertoe is het van belang om voor deze gemeenten een profiel op te maken waarbij haar substraat (ruimtelijke karakteristieken zoals de bruine, blauwe, groene en rode elementen), de mens (demografie, sociale omgeving, opleidingsprofiel), de (bedrijfs)activiteiten (wonen, werken, economie, innovatieve kracht, toerisme) en de omgevingskwaliteiten (leefbaarheid, relatie met mens en activiteiten en omgeving, duurzaamheid, identiteit) wordt vastgesteld en waaruit vervolgens de kracht en zwakten en derhalve de kansen kunnen worden gedestilleerd. Aan de hand daarvan kan dan gericht gezocht worden naar economische motoren die qua profiel en qua schaal passen. rapportnummer B1006/2014/R02 d.d. 2 februari /4