Educatief pakket Natuurlijke rijkdommen in Vlaanderen 2 e graad secundair onderwijs

Transcriptie

1 Educatief pakket Natuurlijke rijkdommen in Vlaanderen 2 e graad secundair onderwijs

2 Inhoud Inleiding Werking van het educatief pakket Mogelijke onderzoeksvragen 3.1 Economie 3.2 Aardrijkskunde Lijst van mogelijke bedrijven 4.1 op basis van delfstof 4.2 op basis van eindproduct Bijlage Lijst van vakgebonden en vakoverschrijdende eindtermen waarbij dit pakket aansluit.

3 1. Inleiding Natuurlijke rijkdommen in Vlaanderen meer dan steenkool alleen! Vlaanderen staat voor een grote uitdaging met betrekking tot zijn natuurlijke rijkdommen. In Vlaanderen moeten voldoende oppervlaktedelfstoffen (klei, leem, grind en diverse zandsoorten) ontginbaar gemaakt worden opdat de grondstoffenvoorziening niet in gevaar komt. Tegelijk mag de ontginning van oppervlaktedelfstoffen geen aanslag vormen op mens en milieu. Een maatschappelijk verantwoorde ontginning van oppervlaktedelfstoffen enerzijds en de kennisopbouw en -verspreiding over de Vlaamse ondergrond anderzijds zijn twee belangrijke elementen die de Afdeling Land en Bodembescherming, Ondergrond en Natuurlijke Rijkdommen (ALBON) van het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie hanteert om deze doelstellingen te bereiken. Om jongeren beter vertrouwd te maken met de natuurlijke rijkdommen in Vlaanderen en met de toepassingen van de Vlaamse ondergrond, stelt ALBON een educatieve en interactieve tool ter beschikking van alle leerlingen uit het secundair onderwijs. Zo kunnen leerlingen uit de drie graden op een rijkelijk geïllustreerde manier kennismaken met de minerale grondstoffen van de ondiepe ondergrond in Vlaanderen (zand, leem, klei, grind, natuursteen...) en hun toepassingen (bakstenen, dakpannen, glas, beton...) Bovendien krijgen ze een kijk op het onderzoek naar de valorisatie van de diepe ondergrond. Een pedagogische en op de praktijk afgestemde interactieve tool biedt mooie kansen om de boodschap over te brengen.

4 2. Werking van het educatief pakket 2.1 opzet Doelstelling Dit pakket wil de leerlingen op een aantrekkelijke en didactisch verantwoorde wijze onderdompelen in de natuurlijke rijkdommen van Vlaanderen. De interactieve tool waarop elk pakket geënt is, heeft als instap een kaart van Vlaanderen. Op deze kaart worden de verschillende delfstoffenregio s zichtbaar via mouse-over. Elke delfstoffenregio in Vlaanderen biedt de leerlingen degelijk onderbouwde informatie rond geologie, ontginning, verwerking, nabestemming en het debat dat naar aanleiding van een ontginningslocatie wordt gevoerd. Het ruime aanbod aan foto- en filmmateriaal maakt het geheel visueel tastbaar. In een aparte sectie op de website krijgen de leerlingen info aangeboden over de diepe ondergrond van Vlaanderen en over het onderzoek dat vandaag gevoerd wordt om die ondergrond te valoriseren (van gasopslag tot geothermie). Dit pakket is bedoeld als introductie en is dus zeker niet exhaustief. Wel wil dit pakket een handig instrument zijn om aanvullend of ondersteunend te kunnen inpikken op bepaalde lesonderwerpen. De raakpunten met de eindtermen vindt u alvast in de bijlage.

5 2.2 Gebruik Socio-economische invalshoek op wereldvlak In de tweede graad kijken de verschillende vakken verder dan de eigen gemeente of stad, de eigen provincie, Vlaanderen of België en wordt de wijde wereld geëxploreerd. Het onderzoeksterrein vergroot hierdoor aanzienlijk. Voor de tweede graad kiezen we dan ook voor een socio-economische invalshoek op wereldvlak. De ontginning van delfstoffen en de productie van eindproducten passen perfect binnen deze benaderingswijze. Aan de slag Voor de vakgebieden economie en aardrijkskunde, vakgebieden die een groot raakvlak vertonen met het thema van de natuurlijke rijkdommen, reiken we een aantal mogelijke onderzoeksopdrachten aan. Het spreekt voor zich dat deze lijst niet volledig is: onderzoeksvragen zijn, in tegenstelling tot de natuurlijke rijkdommen, onuitputtelijk. Om de onderzoeksopdracht vlot van start te laten gaan, bevat dit educatief pakket een overzicht van een aantal mogelijke bedrijven, zowel op nationaal als op internationaal vlak. Deze bedrijven zijn gerangschikt per delfstof en per eindproduct. De leerlingen voeren deze onderzoeksopdracht in de klas of thuis uit. Uiteraard kunt u de items die in de eerste graad werden behandeld (geologie, verwerking, ontginning ) nog even opfrissen aan de hand van de website Tip: neem vooraf met de jongeren het document Overzicht website door. Zo weten ze waar ze de informatie kunnen vinden.

6 3. Mogelijke onderzoeksvragen Hieronder vindt u enkele mogelijke onderzoeksvragen voor de vakken economie en aardrijkskunde. Deze kunnen door de leerlingen alleen of in groepjes van twee worden opgelost. Dit kan als opdracht in de klas of als (korte of uitgebreidere) huistaak. Uiteraard is het ook mogelijk een vraag veel diepgaander te beantwoorden en er een eindwerk aan te wijden. Om een vlotte start van de onderzoeksopdracht te garanderen, is er een lijst van mogelijke bedrijven (een per delfstof en een per eindproduct). Dit bespaart de leerlingen alvast heel wat opzoekwerk. Deze lijsten vindt u onder punt Economie Ga van een aantal bedrijven de historiek na. Check of ze al dan niet zijn opgeslorpt door een groter bedrijf. Welke redenen lagen aan de basis van deze schaalvergroting? Voer hiervoor eventueel een gesprek met de bedrijfsleider. Zoek een aantal bedrijven met een grote impact op internationaal vlak. Hoe zijn deze bedrijven uitgegroeid? In welke landen zijn ze actief? Gebeurt de productie van de eindproducten er met ingevoerde of lokale grondstoffen? Waarom wordt er al dan niet ter plaatse ontgonnen? Selecteer een aantal bedrijven die een schaalvergroting ondergingen. Zoek uit of dit een impact had op het bedrijf. Was het een goede zet of werkte de schaalvergroting nefast? Had het een invloed op de tewerkstelling? Vergelijk een aantal bedrijven met elkaar die gespecialiseerd zijn in dezelfde soort ontginning/eindproducten. Zoek verschillen en gelijkenissen in aanpak. Ook hier kan een interview met de bedrijfsleider je al een stuk op weg helpen. Kies een delfstof en achterhaal of de ontginning ervan leidt tot economische bloei in de regio.

7 3.2 Aardrijkskunde Ga aan de hand van de Ferraris- en GIS-kaarten de evolutie na van de omgeving van een ontginningsgebied. Is er veel veranderd? Zijn er opvallende verschillen? Had de ontginning een uitgesproken impact op het landschap? Illustreer aan de hand van fotomateriaal dat je op de website vindt de landschapsevolutie tijdens en na de ontginning. Bekijk de verschillende nabestemmingen en beschrijf hoe die nabestemmingen gerealiseerd werden (bvb werd de groeve opgevuld of niet, werd ze volledig opgevuld of slechts gedeeltelijk zodat er ondiepe plassen ontstonden?) Met de delfstoffen die in de Vlaamse bodem zitten, kan je een huis bouwen. Als je het spel Bouw nu op de website speelt, kom je tien producten tegen die nodig zijn bij de bouw van een huis en die je met Vlaamse grondstoffen kan maken. Stel een lijst van die producten op en vermeld bij elk product: de benodigde delfstof een gemeente waar de benodigde delfstof ontgonnen wordt Kies vervolgens één product uit de lijst en omschrijf: de voor- en nadelen van ontginning voor de omwonenden hoe jij de omwonenden tevreden zou stemmen als jij de Vlaamse overheid was de voor- en nadelen van een compleet verbod op ontginning in Vlaanderen een concreet voorbeeld van een nabestemming van het ontginningsterrein.

8 4. Lijst van mogelijke bedrijven 4.1 op basis van delfstof ZAND: N.&W. Verlee BVBA Groep Verhelst Velbo nv (Boskantstraat 42, 3920 Lommel, , geen website) Zandgroeven Roelants nv Alzagri- algemene zand- en grinthandelmaatschappij n.v. KWARTSZAND: S.C.R.-Sibelco GRIND: Belbag Hanson lid van Heidelbergcement Group Alzagri- algemene zand- en grinthandelmaatschappij n.v.

9 KLEI: Nelissen Steenfabrieken NV Vandersanden Steenfabrieken NV N= De Keignaert Vande Moortel Briqueterie op basis van eindproduct ASFALT: BENELUX BITUMEN Firma ASWEBO andere firma s: Firma Bruda, Van Broekhoven, Van Wellen, Van Gorp BETON: Marlux Klaps maakt deel uit van CRH (

10 DAKPANNEN: Wienerberger - Koramic &cid= &c=page&sl=wb_nl_home_nl Cembrit Pro-Tile (interessant artikel over recente joint-venture: SVK BAKSTENEN: Wienerberger - Terca Start05&sl=wb_be_home_nl Desta Gevelstenen NV Steenbakkerijen Van Membruggen BVBA Desimpel SVK Steenbakkerij Floren Nelissen Steenfabrieken NV Vandersanden Steenfabrieken NV N= De Keignaert Vande Moortel Briqueterie

11 KLINKERS: Desta Vande Moortel Briqueterie Cembrit Pro-Tile KLEIKORRELS: Argex NV - SA Hanson lid van Heidelbergcement Group

12 5. Bijlage Lijst van de vakgebonden en vakoverschrijdende eindtermen en cesuurdoelen waarbij deze onderzoeksopdracht aansluit. Dit pakket sluit aan bij: 1) op basis van vakgebonden eindtermen aardrijkskunde (ASO/TSO/KSO): 2, 4, 5, 6, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 23 project algemene vakken (BSO): 1, 2, 4, 6, 14, 17, 18, 19, 21, 22, 23, 29, 30, 31, 32 natuurwetenschappen (ASO): 1, 2, 4, 6, 11, 12, 15, 16, 17, 18, 20, B2, B6, B25, B26 natuurwetenschappen (TSO/KSO): 1, 2, 4, 6, 11, 12, 15, 16, 17, 18 2) op basis van vakoverschrijdende eindtermen (alle onderwijstypes, tenzij anders aangegeven) gemeenschappelijke stam: 1, 2, 4, 5, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 18, 19, 20, 21, 24, 25, 26 context 4: 2, 3, 4, 5 context 5: 5, 6 context 7: 2, 7 leren leren: 1, 3, 5, 6, 7, 9, 10, 11 technisch-technologische vorming (enkel ASO): 1, 3, 4 3) op basis van cesuurdoelen (ASO) economie: 1, 2, 3, 11, 21, 22, 23, 26, 27, 28, 29, 30, 31 wetenschappen: 25, 26, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36