EMafwr. dhetbe.t"rlui. Caesar toch in. Studiekring Eerste Millennium. KeI Vroe. IhuIe. egen. erculis. Cas Proco. trodeotr. EETItrÍ!ETItr.

Transcriptie

1 EMafwr februari aargr1g1,7 nummer 1 Cas Proco trodeotr EtEOOOOtr EETItrÍ!ETItr cc erculis IhuIe KeI Vroe dhetbe.t"rlui egen Caesar toch in

2 SEMafoor ISSN Kwartaalblad van SEM De studiekring beoogt met zijn werk een hernieuwd onderzoek naar de geschiedenis van het eerste millennium van de Lage Landen globaal tussen de rivieren Somme en Elbe in de periode 100 v.chr. tot 1200 n.chr. Inhoud 1 Van de redactie 2 Kessel, een vreemd verhaal Rinus Boidin 7 NIFTERLACA: Julius Caesar dus toch in Nederland? Jeff van Hout 12 SEMafoortjes: Prof. Em. Thoen over Kessel, Romeinensymposium 2015; Erfgoedwet; Amfitheater Nijmegen 13 Keltisch cultureel erfgoed: vergeten, maar niet verdwenen eeuwen geschiedenis vragen om een nadere invulling (John de Vries) 17 Friese invloed in Antwerpen? Ja! In Oost-Vlaanderen? Neen! Albert J. Mantingh 19 Procopius beschrijft Thule Ruud van Veen 22 De burcht van Brunhilde 23 Castra Herculis / Valkhof omstreeks 359 AD Leen Hoogerwerf 25 SEMafoortje: De naam Meinerswijk; Porta Westfalica in Römischer Zeit; Zeitensprünge Augustus 2015; Geschiedenis Zonder Plan; Oudenaarde; 27 Trajectum is Utrecht Rob Voogel 31 Historische disciplines: discussie in BMGN 33 De wankele pijlers van het Romeinse Rijk Henk Feikema 36 SEMafoortje: Egmond tussen kerk en wereld 37 Vroegmiddeleeuws Nijmegen? 39 Bericht van Karel (alias Carolus Fiktivus?) Ad Maas 41 SEMafoortjes: Middeleeuws kasteel bouwen; Catastrofes en hun gevolgen 42 De 55 kerken van Dorestadum Ruud van Veen 47 Hoe groot was het Romeinse Rijk eigenlijk? Yeb Boersma 49 Onbekende logistiek: legers in het eerste millennium 50 SEMafoortje: De Mithrascultus 51 Museum Vlaardingen: een leerzaam bezoek Ad Maas SEMafoor jaargang 17 nr. 1, feb. 2016

3 Van de redactie Welkom bij de zeventiende jaargang van SEMafoor. We beginnen met de uitspraak van Nico Roymans van de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij stelt bewezen te hebben dat bij het Brabantse Kessel een massaslachting plaatsvond door troepen van Julius Caesar. Rinus Boidin vindt het een vreemd verhaal. Wat zou Julius Caesar daar in Nederland doen? Rinus citeert de belangrijkste teksten rond dit verhaal en kan alleen maar concluderen dat dit verhaal zich afspeelde tussen Amiens en de oceaan... Ook op het Nifterlaca forum was behoorlijk wat scepsis over de uitspraken van Roymans. Jeff van Hout vat de belangrijkste kritiek samen en antwoord 'nee' op de vraag of Roymans zijn stelling bewezen heeft. Ook prof. dr. John de Vries kruipt in de pen naar aanleiding van de beweringen van Nico Roymans. Hij stuurde mails naar Jona Lendering en naar Archeologie Magazine met kritische vragen over artefacten die hij eerder als onderdeel van de Hallstatt- en de La Tène-culuur ziet. Albert-Jan Mantingh stelde in SEMafoor 14.3 op basis van een vergelijking van ing-namen al aangetoond te hebben dat de provincie Friesland een relatief grote overeenkomst heeft met de provincie Antwerpen. Hij had geen verzameling van oude voornamen in de provincie Antwerpen om die te kunnen vergelijken met de Friese voornamen van voor 1100 maar heeft een set van voornamen in Oost- Vlaanderen gecontroleerd. Deze bevestigen alvast dat op basis van de voornamen er een grote relatie was tussen Oost-Vlaanderen en Friesland. Ruud van Veen heeft in de werken Procopius van Caesarea (zesde eeuw) interessante uitspraken over Thule gevonden. Ruud stelt: "Het raadsel Thule is nu opgelost. Waarom negeert men Procopius?" De relatie tussen Thüringen en Doornik is een punt van debat in SEMafoor. Een artikel van Reinhard Schmoeckel over Brunhildes paard en Brunhildes burcht werd samengevat. We verwelkomen in dit nummer een nieuwe auteur. Leen Hoogerwerf heeft zijn sporen al verdiend als auteur in menige discussie op Nifterlaca. In dit nummer geeft hij zijn visie over Castra Herculis. Leen stelt dat het strategisch belang van de locatie Nijmegen-Valkhof militair gezien niet te negeren valt. Rob heeft al meermaal gereageerd op de stelling van Joep Rozemeyer dat Trajectum Antwerpen was. Tot nog toe gaf Rob vooral argumenten waarom het niet Antwerpen kon zijn. In dit nummer somt hij een aantal argumenten op die de traditionele stellig ondersteunen dat Trajectum Utrecht is De ongelukkige démarche van Roymans heeft de geloofwaardigheid van een vroeg-romeinse aanwezigheid in Nederland geen goed gedaan. Voor Henk Feikema mag het hele Romeinse Rijk zelfs op de schop en hij haalt drie pijlers van de Romeinse geschiedschrijving onderuit: De klassieke schrijvers, de Peutinger-kaart en de archeologie. Verder zijn er nog een aantal artikelen rond de BMGN, rond vroegmiddeleeuws Nijmegen en over militaire verplaatsingen. Ad Maas weet iets te vertellen over Karel de Grote en over Vlaardingen. Ruud brengt ook nog een hypothese over Dorestad die direct die 55 kerken van Dorestad in een ander daglicht plaatst. Yeb Boersma ten slotte geeft voorbeelden hoe latere schrijvers steden toevoegen bij oude kaarten en hoe interpretaties van bepaalde kaarten toch wel zeer vreemd zijn alsof men hier een andere locatie in gedachten had. Er zijn natuurlijk ook weer aardig wat SEMafoortjes. Kopij voor SEMafoor 17.2 insturen voor 1 mei Het bestuur van SEM is ook de redactie van SEMafoor en wordt gevormd door Jeff van Hout, Janus Jochems, Alex Laenen, Ad Maas en Kurt Wayenberg. Gewoonlijk worden bestuur en redactie gescheiden maar bij SEM is daar bewust niet voor gekozen. Leden van bestuur en redactie hebben tot taak een eerlijke publieke discussie te organiseren op het werkterrein van SEM. Ze vertegenwoordigen niet een richting, hebben geen achterban noch te maken met last- en ruggespraak ten aanzien van welke groep of persoon ook. De taak van elk bestuurslid en redactielid staat los van een rol als onderzoeker/auteur. In die hoedanigheid is er ruimte voor eigen interpretaties en visies. Dergelijke stukken worden onder eigen naam gepubliceerd. Informatieve teksten zonder auteursnaam, zoals SEMafoortjes, zijn van de redactie, tenzij anders aangegeven. SEMafoor jaargang 17 nr. 1, feb

4 Elk nummer van SEMafoor wordt online geplaatst één jaar na de verschijningsdatum. Tot het zover is proberen we van de recentere nummers de inhoudsopgave en het Van de redactie beschikbaar te stellen. U bekijkt hier zo n voorlopige online-versie.

5 & Hof AZ Bavel COLOFON SBMafoor Tijdschrift van de SEM De studiekring SEM beoogt met zijn werk een hernieuwd onderzoek naar de geschiedenis oan het eerste millennium aan de Lage Landen globaal tussen Somme en Elbe in de periode 100 a.chr. tot L200 n.chr. SBMafoor verschijnt 4x per jaar. Abonnementsprijs De kosten voor een jaarabonnement bedragen 35,00. Het bedrag dient overgemaakt te worden op de rekening van: Stichting SEM, Bavel IBAN NL 44 INGB OOO BIC: INGBNL2A o.v.v. ab. SEMafoor 2015 Redactieadres IHoÍ 6,4854 AZ Bavel info@semafoor.net Website SEM Contactadres in België: Kurt Wayenberg Mechelsebaan D111tel kurt.wayenberg@eds.com Het jaarabonnement wordt automatisch oerlengd tenzíj men uiterlíjk 1 noztember 2015 schríftelijk heeft opgezegd.