Transitie jeugdzorg en aanpalende beleidsterreinen

Transcriptie

1 Transitie jeugdzorg en aanpalende beleidsterreinen Probleemstelling De transitie van de jeugdzorg raakt aan een behoorlijk aantal andere beleidsterreinen en domeinen (veiligheid, gezondheidszorg, onderwijs etc.). Het is daarmee complex te bepalen hoe en waar welke besluitvorming plaatsvindt. Ook de relatie wat regionaal, wat subregionaal en wat lokaal wordt besloten en uitgevoerd speelt daarbij een rol. Deze korte notitie wil een aantal concrete voorstellen en uitgangspunten meegeven, hoe portefeuillehouders in dit krachtenveld het beste kunnen opereren. Transitie Jeugdzorg algemeen Gemeenten zijn nu al verantwoordelijk voor het preventieve jeugdbeleid. Belangrijke pijlers daarbij zijn de jeugdgezondheidszorg 0-19 jaar (JGZ door de GGD) via de Wet Publieke Gezondheidszorg en de WMO, prestatieveld 2, dat informatie en advies, opvoedingsondersteuning, vroegsignalering, toeleiding naar zorg en coördinatie van zorg omvat Zoals bekend gaat alle jeugdzorg per naar de gemeenten. De transitie omvat de volgende onderdelen: Jeugdhulpverlening (na indicatie van Bureau Jeugdzorg door instellingen als Cardea, Horizon. Huidige regisseur en financier: de provincie) Jeugdbescherming en jeugdreclassering: het zogenaamde gedwongen kader op uitspraak van de kinderrechter. Bij de jeugdbescherming gaat het om onder toezicht stellingen (van een voogd) en om uit huis plaatsingen. Bureau Jeugdzorg voert deze taken momenteel uit. JB en JR vallen nu onder verantwoordelijkheid van ministerie van V & J, bekostiging en sturing loopt via de provincies. Jeugdzorg plus (gesloten jeugdzorg) in deze regio De Vaart van Horizon (bekostiging loopt momenteel via de ;provincie GGZ jeugd (nu via de zorgverzekeraar en de AWBZ) Uitvoering door vrijgevestigde eerste- en tweede lijns psychologen, Rivierduinen en Curium Zorg voor jeugd met een licht verstandelijke beperking (nu via AWBZ). Uitvoering door oa. Ipse de Bruggen, MEE, Haardstee, Gemiva, Philadelphia etc. Pleegzorg. Dit is feitelijke een bepaalde vorm van zorg. Uitvoering door Horizon. Bekostiging en regie: provincie Het huidige systeem van indicatiestellingen vervalt. De huidige versnipperde financiering wordt vervangen door 1 budget bij gemeenten. De op handen zijnde wet verplicht gemeenten regionaal samen te werken bij de jeugdbescherming en de jeugdreclassering. Transformatie Het huidige jeugdzorgsysteem moet op de schop. Versnippering en stijgende aantallen kinderen en gezinnen die een beroep doen op (zware) jeugdzorg en daarmee voortdurende kostenstijgingen zijn mede oorzaken van de noodzaak tot verandering. Te snel etiketten opplakken, een aanbod gericht systeem en te weinig beroep op en betrokkenheid van eigen kracht, regie en inzet van sociale netwerken zijn andere motieven voor verandering en vernieuwing. Tot slot moet de jeugdzorg

2 sterker verbonden worden met alle domeinen in het leven van kinderen en gezinnen (onderwijs, werk en inkomen, huisvesting, etc.) Van denken in domeinen naar denken vanuit mensen In het huidige systeem zien we dat de zorg veelal georganiseerd is vanuit domeinen. Daarbij valt te denken aan onderwijs, veiligheid en de gezondheidszorg. Soms is de wijk invalshoek. We zien dan ook dat er vanuit deze domeinen tal van plekken zijn waar gezinnen, kinderen en jongeren besproken worden (op school, in een veiligheidsoverleg, in een wijk), terwijl er lang niet altijd verbinding bestaat tussen deze overleggen Belangrijk is dan ook bij het nadenken over een jeugdzorgsysteem uit te gaan van het individu: het kind, de jongere, het gezin en niet vanuit domeinen als onderwijs, veiligheid etc. Dat zijn en blijven wel plekken waar signalering plaatsvindt, maar dat wil niet zeggen dat de zorg ook vanuit dat domein moet worden georganiseerd. Centraal staat het denken en werken vanuit integrale hulplannen: 1 gezin/kind/jongere, 1 plan, 1 contactpersoon Dilemma: de transitie jeugd gaat uit van cliënt en integrale zorg, terwijl die nu vaak vanuit domeinen en branches is georganiseerd, hoe maken we deze omslag zo snel en efficiënt mogelijk en welke rol spelen de huidige domeinen daarbij? Onderwijs als vindplaats en tweede milieu Heel belangrijk in het leven van de jeugd is het onderwijs; de school waarop ze een groot deel van de dag doorbrengen. De school is het tweede milieu en het is niet verwonderlijk dat problemen vaak daar gesignaleerd worden. Snelle en adequate inzet van hulp is dan nodig. Kinderen kunnen ook problemen thuis en op school hebben. In die gevallen moet de hulp en zorg op school en thuis hand in hand gaan. In het kader van passend onderwijs moeten gemeenten en onderwijs hierover afspraken maken met elkaar via een integraal zorgplan voor een leerling. Dat moet gebeuren in op overeenstemming gericht overleg. Dit OOGO is vooral en uitsluitend lokaal georganiseerd! Het voert te ver aan te geven wat er allemaal onder deze afspraken valt. Voor deze notitie is van belang te bepalen op welk niveau deze afspraken gemaakt worden. Het herontwerp van het hele jeugdzorgsysteem zal vooral regionaal op Holland Rijnland niveau worden uitgewerkt. Het gaat dan vooral om visie, kaders, waar mogelijk en nodig gezamenlijke inkoop en financiering etc. Voor het onderwijs zal de regionale visie vertaald moeten worden naar subregionale afspraken op het niveau van de samenwerkingsverbanden voor PO en VO (Leidse regio, Duin en Bollenstreek en Rijnstreek). Hiervoor is de Regionale Educatieve Agenda (REA) het platform. Niet alle regio s hebben echter al een REA. Momenteel zien we deze regionale overleggen ook in die subregio s van de grond komen. Tot slot kennen veel gemeenten een Lokale Educatieve Agenda (bijvoorbeeld over VVE) Deze 3 niveaus zijn complementair, maar het begint met een regionale visie. Die regionale visie moet ervoor zorgen dat zorg lokaal, dichtbij, en integraal wordt opgepakt en uitgevoerd. In de wg passend onderwijs/jeugdzorg zal worden uitgewerkt wat waar en op welk niveau moet worden afgestemd en besloten. Er zijn landelijke modellen die hierbij gebruikt zullen worden.

3 Dilemma: Hoe verhouden regionale, sub regionale en lokale afspraken zich tot elkaar in de samenwerking en afstemming met het onderwijs? Hoe verhouden ambtelijk en bestuurlijk onderwijs en jeugdzorg zich tot elkaar? Advies: Ontwikkel de visie op de aansluiting tussen onderwijs en zorg regionaal en vertaal dit naar subregionale en lokale afspraken Laat de transitie leidend zijn, zowel bestuurlijk als ambtelijk. Veiligheid Jongeren die in aanraking komen met politie en justitie hebben vaak ook problemen thuis en op school. We zien dan ook dat bijvoorbeeld justitiële casusoverleggen steeds meer zorgpartijen betrekken. De jeugdzorginstellingen die straks door de gemeente worden aangestuurd, zullen niet aangestuurd worden vanuit het veiligheidshuisgremium. De gemeente heeft hierdoor de mogelijkheid een eenduidige werkwijze te verzekeren. Deelname van zorginstellingen op verzoek van politie en justitiële casusoverleggen worden geregisseerd vanuit het CJG. Soortgelijke regie kent het CJG naar het onderwijsveld. Anderzijds zien we ook dat de invalshoek van veiligheid te beperkt is om problemen in een heel gezin (broertjes en zusjes die bijvoorbeeld nog geen misstappen hebben begaan) aan te pakken. Afstemming met zorg in de breedte, onderwijs, werk etc. is vaak nodig. Wanneer er sprake is van jeugdbescherming of jeugdreclassering (op uitspraak van de rechter) komt men vaak in een vanuit veiligheid georganiseerde zorgketen terecht. Ook hier weer met beperkingen. In onze toekomstvisie moeten we toe naar integrale hulpplannen (1 gezin 1 plan altijd en vanaf het begin), die gericht zijn op perspectief en die integraal van aard zijn. Dergelijke jongeren en gezinnen hebben vaak al een verleden in de jeugdzorg. Een maatregel wordt dan onderdeel van het integrale zorgplan en er wordt toezicht gehouden door de voogd, maar er ontstaat geen apart zorgcircuit. Deze werkwijze en visie moeten ook vanuit veiligheid worden erkend en toegepast. Het mag duidelijk zijn dat het opzetten en uitvoeren van zorgplannen dichtbij mensen plaatsvindt. Daarom is het niet logisch deze taak bij bijvoorbeeld het Veiligheidshuis te beleggen, maar zoveel mogelijk lokaal en subregionaal te werken vanuit de CJG s. Veiligheidspartners worden actief betrokken op basis van hun specifieke rol (bijvoorbeeld OM, reclassering, Raad voor de Kinderbescherming etc.). De afstemming met de huidige en verplichte justitiële casusoverleggen wordt verder uitgewerkt. Tot slot ligt er een relatie met HALT en het Jeugdpreventieteam. Het JPT wordt bemand door Bureau Jeugdzorg en werkt zeer nauw samen met de politie en is daar ook gehuisvest. Het is de vraag is uitvoering door Bureau Jeugdzorg blijft, gezien de nog onduidelijke plaats van het huidige Bureau Jeugdzorg. Wat wel moet blijven is de korte lijn met de politie. Dus JPT voorlopig voortzetten, met de vraag onder welke vlag. Relatie HALT en jeugdzorg moet nog worden uitgewerkt. Voor de Duin en Bollenstreek geldt het vraagstuk van de plek van JPP (door Kwadraad)

4 Dilemma: Hoe verhoudt de ontwikkeling in het veiligheidsomein (Veiligheidshuis, veiligheidsregio) zich tot de transitie van de jeugdzorg? Advies: Laat de transitie leidend zijn en kijk hoe veiligheid hierop aangehaakt wordt. Gezondheidszorg Belangrijkste spelers hier zijn de huisarts en de jeugdgezondheidszorg en dan vooral die van 0-4 jaar. De huisarts houdt bij de transitie het recht op doorverwijzen naar de GGZ. Enerzijds een goede zaak omdat de huisarts voor veel mensen een vertrouwenspersoon is, anderzijds risicovol omdat de huisarts geen brede integrale zorg kan inzetten, het voor een financieel risico zorgt (de gemeente moet de jeugd GGZ wel betalen en het een tweede toegang vormt die ook als bypass gebruikt kan worden. De huisartsen zijn betrokken bij de pilots van indiceren naar arrangeren die nu in de regio plaatsvinden. Op basis van de ervaringen kan gewerkt worden aan duidelijke afspraken met huisartsen hoe dit samenspel met de gemeente eruit moet komen te zien. Dat zal op regionaal niveau worden ingezet, maar moet lokaal ook tot duidelijke en werkbare afspraken leiden. De GGD/RDOG is uitvoerder van de jeugdgezondheidszorg, een belangrijke signaleerder. Vooral het consultatiebureau heeft een groot en breed bereik en ziet veel opgroei en opvoedproblemen, vooral in de leeftijd van 0-2 jaar. Daarna worden de contactmomenten mindere en zijn kinderopvang en peuterspeelzaal belangrijke plekken voor signalering. Bij de JGZ 4-19 is het contact met ouders en kinderen beduidend minder frequent en is de school belangrijk. De JGZ is via de CJG s nauw betrokken bij de zorg in en om de school. Momenteel wordt, op basis van besluiten van de bestuurscommissie, gewerkt aan flexibilisering van het takenpakket en aan fusie met de RDOG Midden Holland. Flexibilisering betekent dat gekeken wordt hoe het contact met kinderen waar het goed mee gaat minder frequent en intensief kan, waarmee meer tijd vrijkomt voor kinderen die meer aandacht en ondersteuning nodig hebben. Er moet daarbij onderscheid worden gemaakt in een wettelijk verplicht uniform deel (verplichte controles, inentingen etc.) en een maatwerkdeel, dat gemeenten vrij kunnen invullen. Er is sprake van dat het maatwerkdeel uit de WPG gaat, waarmee gemeenten vrij zijn deze vormen van dienstverlening ook elders te beleggen. Overigens is landelijk nog niet bekend en bepaald hoe de relatie WPG en jeugdwet eruit zal komen te zien. Wel zien we bij de GGD een neiging om in het licht van flexibilisering en integratie delen van het maatwerk onder te brengen in het uniforme deel en het bedrag per inwoner (BPI). Hoewel flexibilisering en integratie zijn besloten binnen de RDOG moeten we deze ontwikkelingen steeds in het licht van de transitie bezien. Dat maakt dat we terughoudend moeten zijn met al te grote wijzigingen binnen het takenpakket van de JGZ zolang de contouren van het jeugdzorgstelsel nog in ontwikkeling zijn. Het is overigens ook de vraag of het besluit tot integratie van werkzaamheden verstandig si als beide regio s andere modellen zullen kiezen en ontwikkelen voor het jeugdzorgstelsel.

5 De GGD is een gemeenschappelijke regeling en daarmee een publiekrechtelijke instelling onder regie van gemeenten. De RDOG (als uitvoeringsorganisatie) zelf wil graag met gemeenten in gesprek over haar mogelijke rol bij de transitie. Het wordt afgeraden hier op in te gaan voordat er een basisvisie en herontwerp ligt. Het zijn de gemeenten die (op beleidsniveau) nu aan zet zijn om strategische keuzes te maken en te sturen op een jeugdzorg die hen voor ogen staat. Uiteraard is de inbreng van uitvoerders belangrijk. Anderzijds zijn zij ook onderdeel van het probleem en hebben zij organisatiebelangen. Advies is ook hier uit te gaan van het belang van de cliënt. Dilemma s: Hoe verhoudt de bestuursopdracht over integratie en flexibilisering van de JGZ zich tot het toekomstige jeugdzorgsysteem? Advies: Laat de transitie hierin leidend zijn. Durf deels af te wijken van eerder genomen besluiten in RDOG verband of bezie die in het licht van de transitie en draag dit uit. OGGZ/Huiselijk Geweld/Advies- en Meldpunt Kindermishandeling Ook de OGGZ is betrokken bijvoorbeeld waar het gaat om verslavingszorg en zwerfjongeren. Leiden is hier centrum gemeente. Het is aan te bevelen met OGGZ ambtenaren te kijken of, waarover en hoe afgestemd kan/moet worden. Volgens de wet moeten het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK, nu bij Bureau Jeugdzorg) en het Steunpunt Huiselijke Geweld (nu bij de GGD), integreren en 1 front office krijgen. Hier zal een werkgroep zich over buigen, waarin ook de verantwoordelijke ambtenaar van de centrumgemeente in participeert. Wonen Huisvesting speelt vanuit jeugdzorg een rol bij bijvoorbeeld jongeren die uit residentiële zorg of uit detentie komen. Er is verder vraag naar begeleid/beschut wonen met een mentorgezin nabij en pleeggezinnen hebben vaak specifieke wooneisen. Goede samenwerking met het domein wonen is daarbij van groot belang. Dit is vooral een lokale zaak. WMO en Werk De samenhang met Wmo en Werk vindt plaats in het 3D trajecten is daarnaast ook een lokale aangelegenheid! Advies Het huidige systeem gaat uit van organisatie in domeinen: veiligheid, onderwijs, gezondheidszorg, wijken, GGZ etc. De visie op een toekomstig jeugdzorgstelsel gaat uit van de cliënt en wat die nodig heeft. We gaan van indiceren naar arrangeren, waarbij de focus ligt op het versterken van de eigen kracht, met behulp van het eigen sociale netwerk. Indien nodig halen we specifieke deskundigheid erbij, we verwijzen niet door. We gaan uit van integrale zorg en ondersteuningsplannen zoveel mogelijk onder regie van de cliënt zelf, die dichtbij en snel ingezet wordt. Dat is een wezenlijke en fundamenteel andere manier van denken en werken. Daarom is het advies dan ook om gezamenlijke bestuurlijke ontwikkeling en

6 besluitvorming uitsluitend plaats te laten vinden vanuit het regionale traject, zowel ambtelijk als bestuurlijk. Vanuit dat traject zal op initiatief van het transitieproces waar nodig overleg worden geïnitieerd met domeinen, instellingen, branches, cliënten etc. Opereer vanuit de visie die uitgaat van de cliënt Organiseer en praat niet vanuit domeinen Besluitvorming en coördinatie altijd via PHO Sociale Agenda Marion Goedhart, 16 januari 2013