De nieuwe manier van samen leven op school

Transcriptie

1 NX vs2 (2-2) :40 Pagina 26 Coachen Peer support De nieuwe manier van samen leven op school ANJA VAN ANDEL Leerlingen die elkaar aanspreken op pestgedrag, elkaar helpen met het wegwijs maken in de school en elkaar bijles geven. Het gebeurt allemaal op een aantal scholen onder de naam peer support : het helpen van gelijken. Hierbij begeleiden leerlingen uit de derde, vierde en vijfde klas brugklassers in de rol van gastheer/vrouw, vertrouwenspersoon, supervisor of conflictbemiddelaar. De locatie Marnix van het Wartburg College en het Insulacollege, beide te Dordrecht, werken sinds twee jaar met peer leaders en peer tutoren op zowel vmbo, havo en vwo. 1 Het Insulacollege kent twee peer leaders voor elke brugklas, op het Marnix zijn dit er twee of drie per klas. Peer leaders hebben één keer in de twee weken gesprekjes met de leerlingen over hoe het gaat op school. Verder worden ze ingezet bij het begeleiden van activiteiten van de brugklasleerlingen, zoals introductiedagen, sportdagen of klassenfeesten. Nineke Smit, docent lichamelijke opvoeding op het Janty Arends en Nineke Smit en de leerlingen Danita en Kirsten FOTO:ANJA VAN ANDEL Insulacollege, merkt dat leerlingen makkelijker hun problemen uiten tegenover leeftijdgenoten. Geweldig dat dit zo werkt, vinden zij en haar collega Janty Arends, eveneens docent lichamelijke opvoeding. Petra Seluma, coördinator van peer support en docent Frans en CKV op het Marnix College, heeft precies dezelfde ervaring. 1 Grote stimulator van deze nieuwe vorm van samenwerken in de school is Erik Luigies (verbonden aan het Da Vinci College in Dordrecht). Het ministerie van OCW nomineerde hem als een van de onderwijstalenten. Zie Zie ook zijn bijdrage in dit nummer. 26 NartheX februari 2008

2 NX vs2 (2-2) :40 Pagina 27 Doeltreffende oplossing Danita uit havo-4 en Kirsten uit vwo-4 zijn peer leaders op het Insulacollege. Zij vertellen dat ze brugklassers helpen wegwijs te maken in de school. Brugklassers vragen of je je tas zomaar ergens neer kunt zetten en hoe het nu precies zit met het rooster. We merken dat de brugklasleerlingen veel eerder zaken van ons aannemen dan van hun mentor, vertelt Danita. Als wij het zeggen, is het volgens hen ook echt zo. Leerlingen spreken elkaar aan wanneer iemand troep maakt. Peer tutoren geven brugklassers en leerlingen uit de tweede klas bijles. Op havo en vwo wordt ook bijles gegeven aan hogere leerjaren, soms zelfs aan leerlingen van hetzelfde jaar. De brugklassers en tweedeklassers hebben veel aan de bijles, omdat medeleerlingen vaak beter kunnen uitleggen dan een docent. En de peer tutoren zelf worden er vaak ook slimmer door. Ze krijgen meer inzicht in hun eigen leerproces en gaan meer in stapjes denken. Vakdocenten scheelt het tijd, omdat zij minder of geen bijles meer hoeven te geven. Pesten Het Insulacollege is met peer support begonnen om de contacten tussen jongere en oudere leerlingen te bevorderen, dat wil zeggen: om de sociale cohesie in de school te verbeteren. Leerlingen moeten leren elkaar te helpen. Het Marnix College is ermee begonnen in het kader van burgerschapsvorming. Leerlingen moeten leren om samen te werken, naar elkaar om te zien en elkaar te helpen, vertelt Petra Seluma. Peer support past heel goed binnen de reformatorische identiteit van deze school. Het geloof staat hier centraal. Dit komt onder andere tot uiting in het vanzelfsprekend helpen van elkaar. Petra: Door leerlingen op deze manier op te leiden, hoopt de school dat leerlingen later in de maatschappij ook zo functioneren. De doelen die worden genoemd, lijken rechtstreeks uit een reclamebrochure te komen. Maar de scholen ervaren de positieve effecten ook echt. Zo spreken leerlingen elkaar aan wanneer iemand troep maakt. Petra Seluma merkt op dat peer leaders alert zijn op pesten, waardoor pesten minder voor komt. Appelleiders Danita en Kirsten vinden het een eer om peer leader te zijn en vinden het leuk dat ze zo n goede band met hun brugklassers krijgen. De meiden stralen veel betrokkenheid uit. Danita: Ze roepen: Hé, appelleiders! als ik ze in de stad tegenkom. Ze dachten namelijk eerst dat een peer leader iets met fruit te maken had. februari 2008 NartheX 27

3 NX vs2 (2-2) :40 Pagina 28 Danita en Kirsten merken dat brugklassers het fijn vinden bij een medeleerling terecht te kunnen. Ook zij zien dat brugklassers iets vaak eerder aan een medeleerling durven te vertellen dan aan een docent. Petra Seluma vertelt dat een peer leader een brugklasser die huilend op de gang stond omdat hij eruit was gestuurd, goed kon opvangen, onder andere door samen met hem naar de coördinator te gaan. Petra Seluma FOTO:ANJA VAN ANDEL Soms is het peer leader-schap een hele verantwoordelijkheid. Danita en Kirsten moesten met tien peer leaders - en maar twee leerkrachten als begeleiding - zes brugklassen veilig per fiets naar het sportveld zien te krijgen. Het was nog nieuw voor ons. Het was snertweer. Er waren bruggers zonder jas. Iemand z n veter zat om de trapper en iemand kreeg een lekke band, vat Kirsten de tocht samen. Voor vmbo ers en havisten kan peer support volgend jaar als maatschappelijke stage gelden. Bijzonder is dat peer support ook eigen initiatieven van leerlingen tot gevolg heeft. Danita en Kirsten zijn op het idee gekomen om tijdens een mentorles een les te geven over faalangst. Ze hebben er zelf evaring mee en merkten dat brugklassers daar af en toe ook last van hebben. Andere peer leaders zagen dat er in hun brugklas gepest werd. Ze hebben toen bedacht om een mentorles bij te wonen en zijn zelf leerlingen aan hun haren gaan trekken. Aan het eind van de les vroegen ze de brugklassers of ze dit gedrag herkenden en wat ze er bij ervaarden. De brugklassers waren zich meteen een stuk bewuster van hun gedrag. Maatschappelijke stage Janty Arends en Nineke Smit geven aan dat het belangrijk is om de relatie tussen de peer leaders en de brugklasleerlingen te bewaken, omdat de verhoudingen niet té close moeten worden. Soms gaan de brugklassers de peer leaders als een vriend of vriendin beschouwen en dat is niet helemaal de bedoeling. Zo mogen de peer leaders geen telefoonnummers aan hun brugklassers geven. Petra Seluma vertelt dat er vorig jaar een peer leader verliefd was geworden op een meisje uit de brugklas. Ook heeft 28 NartheX februari 2008

4 NX vs2 (2-2) :40 Pagina 29 zij meegemaakt dat een brugklasser wel erg veel aandacht vroeg van haar peer leader. Het zijn zaken om als begeleiders goed op te letten, zegt Petra. Leerlingen krijgen geen studiepunten voor het peer leader-schap of peer tutor-schap. Wel krijgen ze een certificaat. Voor vmbo ers en havisten kan peer support volgend jaar als maatschappelijke stage gelden. Het Insulacollege gaat hiermee aan de slag. Er moet dan ook een logboek bijgehouden worden van alle activiteiten. Het enige echte nadeel dat de docenten ervaren, is de organisatie die peer support vergt. Op het Insulacollege speelt het praktische probleem dat de peer leaders en de brugklasleerlingen niet in één gebouw zitten. Peer leaders fietsen nu naar de brugklassers toe. Op beide scholen wordt er geworsteld met een goede planning wanneer bijvoorbeeld de gesprekjes tussen de peer leaders en de brugklassers gehouden moeten worden of wanneer de peer tutoren bijles kunnen geven. Soms mag dit onder schooltijd, wat betekent dat peer leaders of peer tutoren hun lessen missen. Dit mag echter niet als een leerling voor een vak er slecht voor staat. Selectie Op beide scholen mogen leerlingen zich - met motivering - aanmelden en worden er per jaar rond de twintig leerlingen voor peer leader geselecteerd en rond de vijftien voor peer tutor (dit is groeiende; de scholen zijn er pas mee begonnen). Er zijn altijd veel meer aanmeldingen. Vervolgens worden de leerlingen geselecteerd. Petra Seluma vertelt dat ze kijkt of de leerling sociaal goed functioneert en of hij of zij er cijfermatig goed voor staat. Een peer tutor moet ook goed zijn in het vak waarin hij of zij bijles gaat geven. Vervolgens krijgen de toekomstige peer leaders en peer tutoren een training. Ze krijgen een stukje theorie en verschillende casussen en praktische oefeningen voorgeschoteld. Ze moeten onder andere leren hoe je iets moet uitleggen, bijvoorbeeld door een oefening te doen waarbij iemand anders de tekening die alleen jij voor je hebt, op basis van jouw aanwijzingen moet natekenen. Eén keer in de vier weken houden de peer leaders onder leiding van een docent (de peercoach) een intervisiebijeenkomst, waarin gepraat wordt over de ervaringen. Je ziet de peer leaders en de peer tutoren groeien. Gele kaart Tijdens het interview stralen zowel docenten als leerlingen van beide scholen heel veel enthousiasme uit over de effecten die peer support op leerlingen en op de school heeft. Als het eens wat minder goed gaat, ervaren zij dit als een leerproces voor alle betrokkenen. Leerlingen krijgen veel verantwoordelijkheid wanneer zij februari 2008 NartheX 29

5 NX vs2 (2-2) :40 Pagina 30 jongere leerlingen begeleiden. Ze hebben een voorbeeldfunctie. Soms kunnen peer leaders en peer tutoren het naast hun gewone schoolwerk niet bolwerken en moeten zij stoppen. Soms lijken leerlingen ongemotiveerd en worden ze hierop aangesproken. Nineke Smit van het Insulacollege vertelt over twee peer leaders die tijdens de scholierenstakingen van afgelopen december niet het gedrag hebben getoond dat van een peer leader verwacht mag worden. Deze leerlingen hebben een gele kaart gekregen. Dit houdt in dat zij hun taak als peer leader even niet meer mogen vervullen. Ze mochten terugkomen als ze dachten zich weer aan de regels te kunnen houden. Eén leerling kwam al na een week terug met de mededeling veel spijt te hebben. Deze leerling is inmiddels weer peer leader. De andere leerling heeft Nineke nog niet terug gezien. Iemand die voor de tweede keer een gele kaart krijgt mag geen peer leader meer zijn. Het is van belang dat een leerling wel een nieuwe kans krijgt, vertelt Janty Arends. Het peer leader-schap is een leerproces: je moet de kans krijgen het met elkaar te leren. Valkuil Op beide scholen stonden sommige docenten in het begin sceptisch tegenover peer support. Maar dit veranderde al snel. De brugklasmentoren waren als eerste om. Hun wordt dan ook veel werk uit handen genomen. Pesten wordt vaak door peer leaders opgelost, dus daar heeft de mentor profijt van. Petra Seluma merkt op dat het voor mentoren wel een valkuil is om te veel zaken door te schuiven naar de peer leaders. Peer tutoren zijn een verlichting voor de vakdocenten en het is voor hen heel plezierig om te merken dat de bijlessen resultaat hebben. De docenten op beide scholen geven aan dat peer support de sfeer in de school ten goede komt. Peer support lijkt nog het meeste op te leveren voor de peer leaders en peer tutoren zelf: ze worden er verantwoordelijke mensen van. Peer leader Danita vertelt dat zij door het peer leader-schap meer zelfvertrouwen heeft gekregen. Ze heeft geoefend in gewoon voor de klas te gaan staan en voor zichzelf op te komen. Ook de docenten geven het aan: Je ziet de peer leaders en de peer tutoren groeien. Peer support is een nieuw concept van leerlingbegeleiding waarbij (ouderejaars) leerlingen worden ingezet bij de begeleiding van medeleerlingen. Dit gebeurt in de volgende rollen: peer leader: treedt op als begeleider van brugklasleerlingen; ze geven ondersteuning bij activiteiten en brugklassers kunnen bij hen terecht met vragen en problemen; peer mentor: is een hulpmentor; treedt op als raadgever, rolmodel of buddy; peer tutor: geeft begeleiding bij studietaken; peer coach: ondersteunt docenten bij schoolactiviteiten. 30 NartheX februari 2008