Natuursporten in het onderwijs: hoe veilig?

Transcriptie

1 Studiedag Provinciaal Veiligheidscomité Limburg februari 2006 Natuursporten in het onderwijs: hoe veilig? Johan Hovelynck K.U.L. auditcoördinator BFNO

2 Agenda znatuursporten: bepalende kenmerken zveiligheidsgegevens: stand van zaken zvoorbeeld: langlaufen in de Hoge Venen zvanuit veiligheidsperspectief bekeken y ongevallenpreventie y opvang van een ongeval zprogrammaveiligheid inschatten y het BFNO-begeleidingssysteem

3 A. Natuursporten: een rekbaar begrip znatuur: y settings humans do not control (..) elements of nature, such as the climate or environmental factors (Miles, 1990) Πy a diversity of venues, ranging from wilderness explorations to artificial climbing walls and ropes courses (Goldenberg, 2001) znatuursport: y risk and adventure sports (EC, 2003)

4 Natuursporten: type activiteiten zrivierafvaarten / watersporten zklimmen / rappèl zspeleologie zlanglauf / skiën / snowboarding ztouwenparcours zfietsen ztrekking zkamperen zandere: y boogschieten y challenge parcours Bepalende kenmerken: risico, geïsoleerde locaties

5 Natuursporten: aard van beoefening zprivé: partners y gefedereerd z Instutioneel : organisatoren, begeleiders, deelnemers y niet opgeleid y occasioneel y vaak in groep Kenmerkend: mate van verantwoordelijkheid m.b.t. risico s

6 B. Veiligheid: een enge definitie zveiligheidsbegrip: fysieke integriteit : de afwezigheid van (ernstige) ongevallen (EC, 2003) zonderzoek: y de medische hulpverlening als bron (EHLASS) y de activiteit als bron zactieonderzoek van de BFNO i.s.m. COPP & FABER (K.U.L.): y het aantal en de ernst van ongevallen beperken y de stand van zaken documenteren

7 Veiligheid van sport en vrije tijd in Europa (van der Sman et al, 2003, p17) Jaarlijks z behandelingen in spoedgevallen z ziekenhuisopnamen z overlijdens t.g.v. ongevallen tijdens sport en vrije tijd in Europa Daaronder: z 75% geen of zwak verband met consumentendiensten z 50% van de ziekenhuisopnamen t.g.v. een val z overlijdens vooral t.g.v. (1) verdrinking en (2) val

8 Veiligheid van buitensporten in Europa (van der Sman et al, 2003, p17) In Europa jaarlijks behandelingen in spoedgevallen t.g.v. gevaarlijke recreatieve activiteiten, namelijk: z buitensporten zoals paardrijden, skiën, zwemmen, duiken, andere watersporten, klimmen... z activiteiten in pretparken Voor de buitensporten: z verband met consumentendiensten ongekend z letsels niet ernstiger dan bij andere sporten

9 Veiligheid van buitensporten in Europa: stand van zaken (EC, 2003, p17) zgebrek aan systematische gegevens zrisico is beperkt, maar hoger dan risico van verkeersongeval zhet hoge risiconiveau lijkt vooral verbonden met privé-, niet met institutionele sportbeoefening

10 Veiligheid van buitensport in Vlaanderen: actieonderzoek zdubbele doelstelling: y verhogen van de programmaveiligheid o.b.v. x kennis uit de literatuur COPP & FABER x ervaring uit de praktijk BFNO-werkgroep x directieven van de wetgever KB y documenteren van de stand van zaken en van verandering

11 C. Een langlauf-tocht in de Hoge Venen z voorbeeld van een externe schoolmanifestatie als kader voor de toelichting van veiligheid in buitensportactiviteiten

12 D. Programmaveiligheid: inputfactoren zbegeleiding: opgeleid? y veiligheidscoördinator y communicatieprotocol: intern, extern zmateriaal: zterrein: zvervoer: zvoeding: z... ski s, EHBO, evacuatie, communicatie...? toegankelijk, gekend...? beschikbaar, situatieschets...? reserve voor noodgevallen...?

13 1. Begeleiding / staf zop het terrein: y sporttechnische beveiliging y eerste opvang van een ongeval z Back office : management & administratie: y zetten de toon m.b.t. de algemene normprincipes y beheren de inputfactoren y volgen een eventueel ongeval mee op

14 Begeleiding: wie en wat? zduidelijke verantwoordelijkheden en bevoegdheden zvertrouwd met activiteit en locatie zadequate instructie en toezicht zvoorbereid op eerste opvang van eventueel ongeval: deelnemersinfo, EHBO, taal,.. znoodplan en situatieschets beschikbaar zandere:...

15 Begeleiding: wie en wat? INTRODUCTIE RECRUTERING TRAINING UITRUSTING STAF AUTHORI- SATIE LEGAL SCREENING PROTECTION OPVOLGEN (Bob Barton, 2002)

16 2. Materiaal zstaat zcorrect gebruik zaantallen ~ persoonlijke beschermingsmiddelen zlogboek ~ persoonlijke beschermingsmiddelen! Het gepaste herstellingsmateriaal kan het verschil maken tussen iemand die met enige moeite verder langlauft en iemand die uren door de sneeuw ploetert.! Een hypothermie-kit kan het verschil maken tussen een licht gewonde en een ernstig ongeval

17 3. Terrein z Toegankelijkheid? z GSM-dekking? z Wachtcondities? Πzevacuatieplan zcommunicatieplan zopleiding & materiaal

18 4. Vervoer zstaat zbeschikbaarheid y eigen y in te roepen Beschikbaarheid betekent mogelijk ook: is de locatie voor normale hulpdiensten bereikbaar? is ze door deze diensten gekend?

19 5. Voeding zniet alleen voor de voorziene activiteitsduur, ook voor onvoorziene omstandigheden zkookstelletje zwater: de meeste medische condities in buitensportsituaties zijn gekenmerkt door dehydratatie!

20 => Vaststellingen zde veiligheid van natuursporten wordt sterk bepaald door: y het inherente risico van activiteit én locatie y de wijze waarop dit risico ingedekt wordt: beveiliging en back-up y de mate waarin de opvang van een (dreigend) ongeval voor-zien is in de wijze waarop de activiteit georganiseerd wordt zdeze factoren zijn slechts beperkt gerelateerd aan individuele technische opleiding: ze vergen een organisatorische aanpak

21 E. Programmaveiligheid inschatten Aandachtsvelden: (Hovelynck e.a., 2001) zmanagementsystemen! zrisicobeheersing: voorkomingsbeleid znoodplan: accident response zsituatieschets Zelf inschatten Laten inschatten

22 BFNO-accreditatie als indicatie Actief en professioneel veiligheidsbeleid aangetoond gedurende meerdaagse audit door expert op het terrein

23 Managementsystemen zmanagementsystemen y bedrijfsgegevens ~ met wie werk ik? y gegevens begeleiding, installaties,... y opvolging (bijna-)ongevallen ~ leren! y verzekering znormprincipes y volledige informatie vooraf y vrijwillige deelname zandere:,ø,...

24 Preventie & opvang op het terrein zbegeleiding/staf zmateriaal zterrein zinstallaties zvervoer zverblijf zvoeding ~ opleiding ~ bereikbaarheid ~ bouwstandaards kern marge

25 Fasen in het BFNO-begeleidingssysteem Interne audit Aanvraag bij BFNO; Documenten & info-vergadering; Assessment van eigen programma s volgens systeem; Bijsturen en documenteren van programmapraktijk. Netwerken Contact met andere organisatoren; Realiteitstoets van interne audit door vergelijking met praktijk van concullega s. BFNO-audit Aanvraag en rapport van interne audit; Check door auditor tijdens programma s; Rapport aan organisator; Advies aan BFNO: Accreditatie?

26 => Aanzet tot besluit... zbesteed voldoende aandacht aan de veiligheid van een natuursport als externe schoolmanifestatie y intern versus uitbesteden y budget voor uitbesteding zveiligheid is een kwestie van sporttechniek, organisatie én attitude y management heeft meer invloed op sporttechnische begeleiding dan omgekeerd

27 Aanzet tot besluit... zveiligheid wordt in natuursportactiviteiten mee bepaald door de mate waarin de opvang van een ongeval geanticipeerd is y aard van de activiteit y aard van de locatie zer zijn alternatieven: ga liever niet dan onveilig!

28 Literatuur z Barton, B. (2002). Presentation for the Outward Bound International Safety Review training. z De Ruytter, D. (2005). Veiligheid bij de Organisatie van Avontuurlijke Bewegingsvormen, Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer (3). z Commission of the European Communities, (2003). Report to the European Parliament and the Council on the Safety of Services for Consumers. z Council of the European Union, (2003). Council Resolution of 1 December on Safety of Services for Consumers. z Goldenberg, M.A. (2001). Outdoor and Risk Educational Practices. In A.J. Fedler (Ed.), Recreation Boating and Fishing Foundations. z Hovelynck, J. (1997). Outdoor-projecten met vormingsdoeleinden: een veiligheidsperspectief, Agora (5). z Hovelynck J. (Red), De Ruytter D., De Rijck L., Nold J. & Smulders H. (2001). BFNO-begeleidingssysteem veiligheid en milieuzorg. z Miles, J. (1990). Wilderness, in Miles, J. & Priest, S. (Eds). Adventure education. z van der Sman C., van Marle A., Eckhardt J. & van Aken D., (2003). Risks of certain sports and recreational activities in the EU: the Role of Services.