Naut. Natuur en techniek LESBOEK THEMA 4 LES 5

Transcriptie

1 Naut Natuur en techniek LESBOEK THEMA 4 LES 5 5

2 Naut het verhaal 4 Uitvindersbloed De moeder en vader van Naut waren een week in Nederland om opa s verjaardag te vieren. Opa werd zeventig. Bigi jari, een groot jaar - zo noemen ze dat in Suriname. Zijn ouders brachten duizenden verhalen mee: ze hadden geleerd hoe je een krabita moet melken, dat is een geit. Ze hadden zelf kaas gemaakt. Ze hadden kousenband met pom gegeten en krontrowatra gedronken, dat is kokosmelk. Ze sliepen in een hangmat, een amaka, en ze hadden bijna een vis gevangen. Die was zo groot en sterk, die had hun hengel gebroken, dus die zwom nog ergens rond in een Surinaamse rivier. Met een haak in zijn bek en een halve hengel achter zich aan. Toen ze uitverteld waren, stapten ze weer in het vliegtuig. Terug naar de regenwouden. Daar hadden ze een plek ontdekt waar het krioelde van de onbekende kikkers, padden en salamanders. Die wilden ze onderzoeken en fotograferen en namen geven. Noem ze maar Naut en opa, zei Naut toen ze afscheid namen op Schiphol, dan denken jullie nog eens aan ons. Dat doen we toch wel, zei zijn vader. Iedere dag, ieder uur van iedere dag. De dag na hun vertrek schrijft Naut zijn ouders een mail. Hij hoopt maar dat ze op een plek zijn waar ze die kunnen lezen, want hij heeft een vraag. En er is haast bij het antwoord. Hij schrijft: Lieve mams en paps, ik heb een probleem. Vandaag hoorde ik dat we over drie weken op schoolreisje gaan. Met de fiets. En over een week komt de politie onze fietsen keuren. Om te zien of ze wel in orde zijn. Kennen jullie mijn fiets nog? Hij rammelt aan alle kanten. Er zit geen bagagedrager op, de banden zijn gaar, de bel is er afgeroest, het licht doet het niet. En hij is paars! Laatst riep een man op straat dat mijn spatbord rammelde, maar ik kon hem niet verstaan, omdat mijn spatbord rammelde. Ha ha. Zo n fiets heb ik. Het ergste is: hij is veel te klein. Alles wat ik heb is te klein. Of word ik te groot? Zelfs opa wordt steeds kleiner. Mag ik een nieuwe fiets? Zoen van jullie enorme zoon Naut. Veertien dagen later is de politie op school. Alle kinderen staan naast hun fiets op het schoolplein en twee agenten kijken of de fietsen in orde zijn. Naut zit op een bankje en kijkt toe. Zijn fiets hoeft niet gekeurd, want hij heeft geen fiets. Zijn oude heeft hij gisteren bij het grofvuil gezet, toen er ook nog eens een trapper was afgebroken. Morgen krijgt hij pas een nieuwe. Mirjam zit naast hem, in haar rolstoel. De rolstoel hoeft ook niet gekeurd, want 90 lesboek, pagina 90 Naut groep 5 Proeflessensyllabus lesboek 65

3 die gaat niet mee op reis. Mirjam kan er af en toe behoorlijk hard mee rijden, maar dat houdt ze niet lang vol. Zij wordt over twee weken in een auto naar de kampeerboerderij gereden. Vind je het niet jammer, vraagt Naut, dat je niet mee kunt met de fietstocht? Alles went, zegt Mirjam. Weet je, eigenlijk ben ik een prinses. Ik word overal naartoe gebracht en overal leggen ze kussentjes onder mijn luie gat. Ja, denkt Naut, zo kun je het ook zien. De volgende dag staat Naut met opa in de fietsenwinkel. Het ruikt er naar rubber en olie en alles glimt. Er staan honderden fietsen, de ene nog mooier dan de andere. Mountainbikes, racefietsen, ATB s. Naut kan niet kiezen. Maar dat komt ook, omdat er aan iedere fiets een kaartje hangt waarop je kunt lezen hoeveel de fiets kost. Ze zijn allemaal zo duur, fluistert Naut. Hebben ze geen tweedehandsfietsen? Je hoeft niet per se de duurste te nemen, zegt opa, als je maar een goede kiest. Eén waarvan je jaren plezier hebt. Hier, dit is een mooie sportieve. Hoe heet zoiets? Citybike. Nou, die spreekt nog Engels ook. Maar Naut hoort niet wat opa zegt. In een hoek van de winkel ziet hij de fiets die hij hebben wil. Hij weet 91 lesboek, pagina 91 Naut groep 5 Proeflessensyllabus lesboek 66

4 het zeker. Deze zal het zijn en geen andere. Maar dat is een tandem! zegt opa. Wat moet je met een tandem? Eh... zegt Naut. Eh... dan kunnen we ook eens samen gaan fietsen. Jij en ik. Ik heb anders zelf een heel goede fiets, zegt opa, en ik kan nog best alleen fietsen - zelfs zonder zijwieltjes. Eh, zegt Naut, dan kan ik af en toe met de buurman fietsen. Kijk, zegt opa, dat is een mooi idee. Maar dan moet de bagagedrager wat langer, zegt Naut. Waarom dat? Dan kan Sahara in zijn mand achterop. Wat een flauwekul! Als jij met de buurman gaat fietsen, hoeft Sahara helemaal niet mee. Ik doe het eigenlijk, zegt Naut zacht, voor Mirjam. Waarom zeg je dat niet meteen? Ben je verliefd op haar? Dáárom zei ik het niet meteen, zegt Naut. Omdat ik wist dat je dat zou vragen. Nee, ik ben niet verliefd op haar, maar haar rolstoel moet achterop. Opa rost Naut even door z n haar. We nemen de tandem, zegt hij. Naut loopt naar de man van de fietsenwinkel. Kunt u die bagagedrager wat langer maken? vraagt hij. Dat wordt lastig, zegt de man. Volgens mij niet, zegt Naut. Zie u, de bagagedrager rust op een driehoek. Als u nou die twee zijden verlengt. Kijk zo... Uitvindersbloed, mompelt opa. Die jongen heeft uitvindersbloed. Op de dag van het schoolreisje fietsen de kinderen van groep zeven schreeuwend en gillend het schoolplein af. Ze maken zo n lawaai, dat ze niet horen wat hun ouders roepen. Neem je elke dag je allergiepil? Verkeer van rechts heeft voorrang! Heb je het konijnenhok nog verschoond? Ze verstaan er niets van en het maakt ze niet uit, ze gaan op reis! Ze rijden de stad uit, tussen weilanden door, langs sloten en kanalen. Ze zingen. In het midden van de stoet rijdt Naut, op zijn nieuwe tandem. Mirjam zit op het zadel achter hem en op de lange bagagedrager rust haar rolstoel, aan iedere kant hangt een wiel. Mirjam schilt appeltjes en snijdt ze in stukken, stukje voor Mirjam, stukje voor Naut. Ze voert hem alsof hij een peuter is en Naut vindt alles best. Hij zingt met volle mond de liedjes mee. Ze rusten op een open plek in het bos. Nou ja, rusten? Ze proppen hun brood naar binnen en slurpen hun pakjes drinken leeg en springen op om verstoppertje te spelen. Ze rennen de longen uit hun lijf. Mirjam doet ook mee. Ze wordt altijd als eerste gevonden, maar dat vindt ze niet erg. Prinsesjes kunnen zich niet goed verstoppen, zegt ze. 92 lesboek, pagina 92 Naut groep 5 Proeflessensyllabus lesboek 67

5 En dan gaan ze weer verder, door het bos, door de duinen, naar de zee. Soms trapt Mirjam mee en dan schiet de tandem vooruit. Opzij, opzij, opzij, zingen Naut en Mirjam en ze trappen door tot ze helemaal vooraan fietsen. Naast Eva-Maria. 93 lesboek, pagina 93 Naut groep 5 Proeflessensyllabus lesboek 68

6 Naut Natuur en techniek TOETS THEMA 4 LES 5 5

7 Toets 4 Techniek om je heen naam: Kruis bij de volgende vragen steeds het goede antwoord aan. 1 Wat is allemaal techniek? bloem tomaat stoel een televisie een vork een hond 2 Lees de volgende zinnen over techniek. Zijn ze waar of niet waar? waar niet waar a Techniek zie je overal om je heen. b Techniek is het antwoord op een probleem. c Honderd jaar geleden was er nog geen techniek. d Er is nu meer techniek dan vroeger. 3 Op de plaatjes zie je twee bouwwerken. Een driehoek en een vierkant. Welk bouwwerk beweegt niet als je erop duwt? de driehoek het vierkant 4 Een fietswiel is erg stevig. Het kan heel veel kilo s dragen. Wat zorgt voor de stevigheid van het wiel? het frame de remblokjes de vering de spaken Naut 5 toetsen Malmberg 's-hertogenbosch 10 toetsblad, pagina 10 Naut groep 5 Proeflessensyllabus toetsblad 104

8 Toets 4 Techniek om je heen naam: Bij deze vraag schrijf je de goede antwoorden op. 5 Je kunt op verschillende manieren dingen met elkaar verbinden. Bekijk de plaatjes en vul de nummers van de plaatjes op de goede plekken in. a Een spijker zie je op plaatje... b Een knoop zie je op plaatje... c Een klem zie je op plaatje Kruis bij de volgende vragen steeds het goede antwoord aan. 6 Bekijk de twee fietsen. Met welke fiets ga je sneller vooruit? fiets 1 fiets Welk deel van de fiets zorgt voor vering? de trapper de tandwielen de fietsband de spaken Naut 5 toetsen Malmberg 's-hertogenbosch 11 toetsblad, pagina 11 Naut groep 5 Proeflessensyllabus toetsblad 105

9 Toets 4 Techniek om je heen naam: Bij deze vraag schrijf je de goede antwoorden op. 8 Bekijk het plaatje van de fiets. Hoe heten de onderdelen van de fiets? Kies uit: een spaak een wiel een trapper het frame een tandwiel onderdeel 1 is... onderdeel 2 is... onderdeel 3 is... onderdeel 4 is... onderdeel 5 is Kruis bij de volgende vragen steeds het goede antwoord aan. 9 Bekijk de tandwielen op het plaatje. Tandwiel a is twee keer zo groot als tandwiel b. Wat gebeurt er als tandwiel a één keer ronddraait? Dan draait tandwiel b ook één keer rond. Dan draait tandwiel b maar een halve keer rond. Dan draait tandwiel b twee keer rond. a b Naut 5 toetsen Malmberg 's-hertogenbosch 12 toetsblad, pagina 12 Naut groep 5 Proeflessensyllabus toetsblad 106

10 Toets 4 Techniek om je heen naam: 10 Achter op een skeeler zit een vierkant blokje. Wat gebeurt er als dit blokje de grond raakt? Dan gaan de wielen van de skeeler sneller draaien. Dan gaan de wielen van de skeeler langzamer draaien. 11 Iemand heeft eens goed naar de telefoon van vroeger gekeken en dacht: dat kan beter. Welke verbeteringen zie je bij de telefoon van nu? Noem minstens twee verbeteringen. 12 Veel fietsen hebben versnellingen. Wat gebeurt er met de ketting van je fiets als je de fiets in een andere versnelling zet? Naut 5 toetsen Malmberg 's-hertogenbosch 13 toetsblad, pagina 13 Naut groep 5 Proeflessensyllabus toetsblad 107