Handboek Onwijs Fit! Fit op school presteert beter! November Onwijs Fit! is ontwikkeld door Sportformule Eindhoven en GGD Brabant Zuidoost.

Transcriptie

1 Handboek Onwijs Fit! Fit op school presteert beter! November 2015 Onwijs Fit! is ontwikkeld door Sportformule Eindhoven en GGD Brabant Zuidoost.

2 Inhoudsopgave Inleiding 3 1. Beschrijving Onwijs Fit! 4 2. Doel- en kaderstelling Onwijs Fit! 4 Doelstelling Onwijs Fit! 5 Doelgroepbeschrijving 6 Effecten betrokken partijen 7 3. Projectorganisatie 7 Stuurgroep & coördinatorenoverleg 7 Rolverdeling 7 Sportbedrijf/servicepunt 8 GGD: Jeugdgezondheidszorg 8 GGD: Gezondheidsbevordering 8 Scholen 8 4. Producten 9 Beweeg ABC 9 Certificaat 10 Lijst met contactgegevens 10 Brief ouders en flyer 10 USB-stick 10 Gezonde School Methode 10 Triage Stappenplan Onwijs Fit!/ Beweeg ABC 12 BIJLAGEN 15 Gespreksleidraad collectief voor GB Onwijs Fit!/Beweeg ABC 15 Motivational interviewing bij Onwijs Fit! 17 Brief aan de ouders voor Eindhoven 21 Brief aan ouders in Helmond 22 Materialen Beweeg ABC 23 Scoreformulier Beweeg A 24 Scoreformulier Beweeg B,C 26 Oefenmiddag Onwijs Fit! voor stagiaires en JIBB collega s 28 Certificaat Onwijs Fit! 29 Aangepast stappenplan Onwijs Fit! van Stichting Jibb 32

3 Inleiding Kinderen en jongeren (en hun ouders en leerkrachten) hebben vragen over gezondheidsgerelateerde onderwerpen zoals sport/bewegen, voeding en alcohol. Deze vragen komen niet altijd binnen het reguliere onderwijs aan bod. Alhoewel scholen het weliswaar als hun taak zien om leerlingen op een verantwoorde manier les te geven en niet onnodig voor risico s te plaatsen, zijn zij meestal niet in het bezit van alle relevante informatie over verantwoord sporten, spelen en de gezondheid van het kind. Eveneens zijn groepsleerkrachten en bestuurders van scholen niet altijd geschoold/geïnformeerd op het gebied van bewegen, leefstijl en gezondheid. Tevens is er niet altijd een gezondheidsbeleid op scholen. Tijdens de kinderjaren wordt de basis gelegd voor een gezonde en sportieve toekomst en is educatie, informatie en goede zorg van essentieel belang. Scholen kunnen hieraan een significante bijdrage leveren door hun leerlingen (en hun ouders) tijdig te informeren over het belang van bewegen, gezondheid en een gezonde leefstijl. Ook het in beeld brengen van de gezondheid en fitheid van de leerlingen is hierbij van belang. Een sport- en beweegbeleid is uitstekend te combineren met het gezondheidsbeleid en preventie. Deze beleidsterreinen liggen immers in elkaars verlengde; sporten en bewegen is leuk om te doen en het heeft tegelijkertijd positieve effecten op bijvoorbeeld de gezondheid en leerprestaties. Zowel in de beleidsbrief Sport Sport en bewegen in Olympisch perspectief en de landelijke nota gezondheidsbeleid Gezondheid dichtbij wordt aangegeven te willen bijdragen aan een vraaggericht lokaal sport- en beweegaanbod en het stimuleren van meer lokaal maatwerk. Gezien bovenstaande lijkt het opportuun om in de regio (in samenwerking met een sportstimulering organisatie en de GGD) vanuit bestaande kanalen ten behoeve van leerlingen, Onwijs Fit! aan te bieden.

4 1. Beschrijving Onwijs Fit! Onwijs Fit! stimuleert een gezonde leefstijl bij de schoolgaande jeugd en is een samenwerking tussen Sportformule Eindhoven, Stichting JIBB en de GGD Brabant- Zuidoost. Combinatiefunctionarissen kijken jaarlijks naar de leefstijl van de leerlingen door een motoriek- en fittest uit te voeren in groep 2 t/m groep 8 van de basisschool. De individuele resultaten van de motoriek- en fittest bespreekt de jeugdarts of jeugdverpleegkundige van de GGD met de leerling (en de ouder) tijdens het preventief gezondheidsonderzoek dat op school plaatsvindt in groep 2 en groep 7. Alle leerlingen krijgen dan indien nodig een advies op maat. In de groepen 3 tot en met 6 en 8 worden de motoriektest en fitheidsmetingen niet teruggekoppeld aan de kinderen en ouders tijdens een preventief gezondheidsonderzoek (PGO). Mochten er zich tussentijds problemen voordoen dan kan er op verzoek van school, combinatiefunctionaris of ouders een extra onderzoek door JGZ plaatsvinden. De groepsresultaten van de testen worden met de school besproken. De school, GGD en de combinatiefunctionaris bekijken dan samen of de resultaten aanleiding geven tot het opzetten en uitvoeren van gezondheid- en sportactiviteiten. Uiteindelijk is het streven om zich te richten op het formuleren van een schoolgezondheidsbeleid op school. De GGD, afdeling Gezondheidsbevordering kan de school daarbij ondersteunen. De combinatiefunctionaris besteedt in de gymlessen aandacht aan de resultaten en stimuleert de kinderen positief in deze lessen en in de lessen na schooltijd. Dit alles geschiedt zowel op individueel en collectief niveau.

5 2. Doel- en kaderstelling Onwijs Fit! Doelstelling Onwijs Fit! Het doel van Onwijs Fit! is ervoor te zorgen dat schoolgaande jeugd van groep 2 t/m 8 van de basisschool, hun ouders en het schoolteam meer inzicht krijgen in het beweeggedrag van het kind en het belang (gaan) inzien van gezond bewegen en een gezonde leefstijl. Op deze manier wordt bewustwording gestimuleerd. Het uiteindelijke doel is het realiseren van gedragsveranderingen, zowel op individueel als op collectief niveau. Deze gedragsveranderingen zijn geformuleerd als specifieke subdoelen per doelgroep (voor het kind en de ouder, het schoolteam en de uitvoerders) Door deelname aan Onwijs Fit!: - worden de kinderen fitter en/of krijgen een betere motoriek, - hebben de kinderen en hun ouders meer inzicht in het beweeggedrag (van het kind) en zijn/haar leefstijl, - kunnen leerlingen en ouders bij klachten/beperkingen/vragen beter de weg vinden binnen de (gezondheids)zorg, - zijn de zorgbehoefte, prioriteiten en activiteiten bepaald en gebundeld in een schoolplan, - is er (meer) gerichte structurele aandacht op school voor sport, bewegen, gezondheid en leefstijl, - wordt (indien gewenst) schoolgezondheidsbeleid opgesteld. - worden er meer kinderen doorverwezen door de uitvoerders naar zorg (diëtist, fysiotherapeut, kinderarts) of sport (sportvereniging, sportschool, naschoolse sportactiviteiten), dan voor de interventie. Hoe wordt beoordeeld of de gedragsveranderingen zijn gerealiseerd? - Wijzigingen in de resultaten van de fitheid en motoriek aan de hand van de digitale tool Beweeg ABC, jaarlijks. - Aanwezigheid van een plan m.b.t. zorgbehoefte, prioriteiten en activiteiten c.q. de invoering van schoolgezondheidsbeleid wordt bekeken na afloop van elk schooljaar.

6 - Onder structurele aandacht verstaan we bijvoorbeeld lessen over gezond bewegen, voeding en leefstijl, meer aanbod van beweegactiviteiten tijdens de naschoolse opvang, meer aanbod van gezonde producten. Of hiervan sprake is wordt beoordeeld na afloop van elk schooljaar. - Het aantal doorverwezen kinderen wordt continu geregistreerd. Specifiek voor kinderen uit groep 2 en groep 7: - Inzicht in eigen beweeggedrag en leefstijl wordt beoordeeld aan de hand van een vragenlijst voorafgaand aan het PGO. Doelgroepbeschrijving De primaire doelgroepen zijn: kinderen van het basisonderwijs uit groep 2 t/m 8. In principe komen alle leerlingen in dit project aan bod maar specifieke aandacht gaat uit naar de leerlingen op het basisonderwijs met beweegachterstand/bewegingsarmoede/een slechte motoriek of ongezonde leefstijl/overgewicht. Bij deze doelgroepen is het de bedoeling dat er een gedragsverandering optreedt en dat er een positief effect bereikt wordt. Belangrijk om tot dit effect te komen en een verandering te bewerkstelligen is de intermediaire doelgroep. Binnen Onwijs Fit! hebben de intermediaire doelgroepen eigen taken en doelstellingen die gekoppeld zijn om dit effect te bereiken. De intermediaire doelgroepen zijn: - Bestuur/directie scholen - Groepsleerkrachten - Ouders/verzorgers Deze intermediaire doelgroepen zijn van groot belang voor het welslagen van Onwijs Fit! en verdienen ieder een eigen aanpak/benadering. Hoe beter de samenwerking, hoe groter de kans op het behalen van de doelstelling van Onwijs Fit! Op deze manier wordt de doelgroep uiteindelijk het beste bereikt. De uitvoerders van Onwijs Fit! zijn: - GGD Brabant-Zuidoost waaronder jeugdartsen, jeugdverpleegkundigen, - GGD Brabant-Zuidoost, gezondheidsbevorderaars, - Combinatiefunctionarissen/buurtsportcoaches - Stagiaires

7 Effecten betrokken partijen Onwijs Fit! biedt voordelen voor alle betrokken uitvoerders van het project. - Voor de combinatiefunctionarissen/buurtcoaches vormen de uitslagen van de fittesten de basis voor vervolgactiviteiten in de gymlessen, bij naschoolse activiteiten en in de wijk. - Voor de jeugdarts en jeugdverpleegkundige maakt de testuitslag het (eventuele) overgewicht en/of de motorische achterstand makkelijker bespreekbaar. Ook vindt er aan de hand van de gegevens uit de motoriek- en fittesten de triage plaats. - Voor de gezondheidsbevorderaar zijn de testuitslagen de basis om schoolgezondheidsbeleid ter sprake te brengen tijdens het gesprek met de school. Aan de hand van de resultaten is het makkelijker om de school te motiveren om schoolgezondheidsbeleid in te voeren en om, indien gewenst, ervoor te zorgen dat er activiteiten worden uitgezet. 3. Projectorganisatie Stuurgroep & coördinatorenoverleg De stuurgroep bestaat uit de volgende partijen: - Sportformule Eindhoven, Stichting JIBB - GGD Brabant Zuidoost (2 afdelingen: Jeugdgezondheidszorg en Gezondheidsbevordering) De Onwijs Fit! stuurgroep zorgt voor het verder ontwikkelen en uitrollen van het project. Het coördinatorenoverleg bestaat uit de volgende partijen: - Per gemeente 1 coördinator sport - Per gemeente de gezondheidsbevorderaar - Vertegenwoordiger namens JGZ Het coördinatorenoverleg zorgt onder andere voor de implementatie en borging van Onwijs Fit! Rolverdeling Onwijs Fit! is gericht om, vanuit een samenwerkingsovereenkomst, tussen het sportbedrijf/servicepunt en (de regionale) GGD, ondersteuning te bieden aan scholen op

8 het gebied van leefstijl, gezondheid en sport/bewegen. De rolverdeling tussen deze partijen is als volgt: Sportbedrijf/servicepunt Een belangrijke rol wordt vervuld door de combinatiefunctionaris/buurtsportcoach. Zij leggen het eerste contact met de jeugdarts, jeugdverpleegkundige, gezondheidsbevorderaar en de scholen. Zij voeren de testen uit en leggen de gegevens vast. Deze gegevens worden gedeeld met de GGD. De combinatiefunctionaris/buurtsportcoach heeft ook een belangrijke rol bij het eventuele vervolg, bijvoorbeeld bij het opzetten van (extra) beweegactiviteiten. GGD: Jeugdgezondheidszorg De jeugdarts en jeugdverpleegkundige van de afdeling Jeugdgezondheidszorg (JGZ) van de GGD, werken aan preventie op individueel niveau. Op basis van de gegevens van de uitgevoerde fitheidstesten die worden teruggekoppeld aan JGZ en de uitkomst van het gezondheidsonderzoek van de GGD, geven JGZ- verpleegkundigen of de jeugdartsen zo nodig advies op maat aan de leerlingen van groep 2 en 7. Advies op maat aan kinderen in de overige groepen is ook mogelijk, wanneer dit wordt aangegeven. GGD: Gezondheidsbevordering De medewerkers gezondheidsbevordering worden op de hoogte gehouden van de ingeplande fittesten/onderzoeken. Zij maken daarna een afspraak met de school om de resultaten op collectief niveau te bespreken. Deze medewerker richt zich op gezondheidspreventie op collectief niveau. De scholen kunnen indien zij dit wensen, naar aanleiding van de resultaten, een traject ingaan met projecten/activiteiten ter bevordering van de fitheid van leerlingen. Daarnaast kan de school met ondersteuning van de GB-er aan de slag gaan met de Gezonde School Methode. Scholen Scholen stemmen bij deelname aan het project in dat de testen en onderzoeken in de reguliere tijden van de school plaatsvinden. Vanuit school dient er dan ook een contactpersoon (bij voorkeur de directeur) aangesteld te worden. Deze contactpersoon is aanwezig bij het bespreken van de resultaten en onderzoeken, draagt bij aan het creëren van draagvlak om hierop acties uit te zetten en stimuleert tot nadenken over het formuleren van het gezondheidsbeleid op school. De school zorgt voor de verspreiding van de communicatiemiddelen.

9 4. Producten Beweeg ABC Onwijs Fit! werkt sinds het schooljaar 2015/2016 samen met de tool Beweeg ABC, een leerlingvolgsysteem voor basisbeweegvaardigheid. Door deze samenwerking gebruikt Onwijs Fit! nu een online database waar alle testresultaten in verwerkt worden. Kinderen kunnen hierdoor gevolgd worden door de jaren heen en zelfs het groepsgemiddelde kan overzichtelijk worden weergegeven. Daarnaast zijn de testen kritisch onder de loep genomen en zijn hier ook een aantal wijzigingen uit voort gekomen. Hieronder in de tabel staan de testen die we nu handteren binnen Onwijs Fit! weergegeven. Het wegen en meten van het gewicht en de lengte wordt door de jeugdverpleegkundige of de combinatiefunctionaris uitgevoerd. Uit privacy oogpunt gebeurt dit per persoon in een afzonderlijke ruimte. De oefeningen van Beweeg A worden gebruikt voor groepen 1,2 en 3, Beweeg B voor de groepen 4,5,6, en C voor de groepen 7 en 8. De testen van Beweeg B en C zijn hetzelfde. Beweeg A is meer gericht op motoriek, Beweeg B en C zijn voornameijk op fitheid gericht. Specifieke oefeningen voor niveau A, B & C: Beweeg A Beweeg B & C - Balanceren over een smal vlak - Balanceren op één been - Hinkelen - Bal stuiten - Vinger/duim oppositie - Rennen vanuit buiklig - Klauteren - Shuttle-run - 10 x 5 m sprint - Bal vangen - Bal stuiten - Sit-ups - Sit-and-reach - Verspringen uit stand - Vinger/duim oppositie De resultaten van de testen worden gescoord in drie categorieën; namelijk 5 punten (voldoende), 3 punten (matig) en 1 punt (onvoldoende). Voor de uitleg, beschrijving van deze testen zie bijlage 6.5 t/m 6.7.

10 Certificaat Afhankelijk van de gemeente krijgen alle kinderen, dan wel de kinderen uit groep 2 en 7, die de testen hebben gedaan een certificaat. Dit certificaat wordt uitgereikt door de combinatiefunctionaris (zie bijlage). Lijst met contactgegevens Aan het begin van het schooljaar wordt een lijst opgesteld door de gezondheidsbevorderaar van de betreffende gemeente met de gegevens van de deelnemende basisscholen met bijbehorende combinatiefunctionarissen/buurtsportcoaches, jeugdartsen, JGZ-verpleegkundigen, assistenten en gezondheidsbevorderaars. Zo kunnen de betreffende personen makkelijk contact met elkaar opnemen en het Onwijs Fit! project samen vorm geven. Brief ouders en flyer Voorafgaand aan de testen worden de ouders door middel van een brief op de hoogte gesteld van deelname van de kinderen aan Onwijs Fit! Mochten ouders hier bezwaar tegen hebben dan kunnen zij dit vooraf aangeven bij de contactpersoon van school. Doen zij dat niet dan geven zij toestemming voor de uitvoering van de test en het verzamelen en doorgeven van deze gegevens aan de GGD. USB-stick Bij de GGD is een usb-stick voor nieuwe en al deelnemende gemeenten beschikbaar met alle documenten en handleidingen. De bestanden worden steeds geüpdated. Gezonde School Methode Deze methode is gericht op gezondheidsbevordering binnen scholen. De Gezonde School Methode is een vraaggerichte manier van werken die scholen helpt om structureel aan de slag te gaan met gezondheid en veiligheid. De bedoeling is om toe te werken naar een integrale aanpak van de gezondheid door samenwerking van de verschillende partners van het preventieaanbod. Een aanbod dat aansluit bij wat de school wil en belangrijk vindt. Een ander belangrijk kenmerk van deze methode is de planmatige ontwikkeling, waarbij gebruik gemaakt wordt van: 1. Het Gezonde School Model, dat bestaat uit alle componenten die een bijdrage leveren aan de gezondheid en veiligheid van de leerlingen en het schoolpersoneel. 2. Een stappenplan aan de hand waarvan de school een gezondheidsbeleid voor meerdere jaren kan formuleren.

11 De Gezonde School Methode wordt in een periode van 3-5 jaar uitgevoerd. Werkzame onderdelen worden opgenomen in het schoolplan. Zo wordt gewerkt aan borging van gezondheid en veiligheid. De Gezonde School Methode wordt onder leiding van GGD uitgevoerd. De Gezonde School Methode bestaat uit vier pijlers: 1. Signaleren en doorverwijzen 2. Gezondheidseducatie 3. Schoolomgeving inclusief ouderbetrokkenheid 4. Beleid en regelgeving Triage De verpleegkundige neemt de resultaten van de motoriek- en fittesten mee (als een aanvullende bron van informatie) bij de triage: - Kinderen met een te hoge BMI en kinderen met een (te) lage BMI met een verminderde conditie komen voor onderzoek bij de verpleegkundige (motivatie: deze kinderen worden anders na het onderzoek door de assistente voor een onderzoek op indicatie (OOI) bij de verpleegkundige ingepland; dit kan nu direct). - De assistente bespreekt het sport/beweeggedrag met alle leerlingen (zit je op een sportclub, fiets je naar school etc) en kan refereren naar de fittest bij onvoldoende beweging. Indien er een sportadvies volgt n.a.v. de onvoldoende score op de fittest kan dit op de bevindingenbrief vermeld worden. - Docenten/stagiaires kunnen kinderen die echt uitvallen bij de fittest (bv. bij signaleren kortademigheid, bijzondere manier van uitvoeren van een onderdeel) aanmelden bij de verpleegkundige/arts. - Obese kinderen: naar de jeugdarts verwijzen.

12 5. Stappenplan Onwijs Fit!/ Beweeg ABC CF heeft eerste contact met een nieuwe school. CF neemt contact op met GB-er die de eerste afspraak met school maakt, waarbij aanwezig: CF en GB en liefst JGZ. In dit gesprek wordt duidelijk gemaakt dat OF! uit twee trajecten bestaat, nl. collectief en individueel. In eerste gesprek aandacht vragen voor collectieve gedeelte en ouderbetrokkenheid. Als het kan meteen, of anders in een vervolggesprek, samenwerkingsafspraken maken. In de mail na afloop van het eerste (of het vervolg) gesprek komt o.a. te staan dat de school aan schoolgezondheidsbeleid (op terrein voeding en beweging, binnen en buiten school) gaat werken, incl. ouderbetrokkenheid, en dat ze zich zowel voor het individuele- als het collectieve traject zal inzetten. individueel documenten collectief documenten In het vervolggesprek individueel, met CF en JGZ en school, worden afspraken gemaakt voor de planning voor de afname van de fittesten, waarin staat vermeld: - De informatie aan het schoolteam Handboek Onwijs Fit!/ Beweeg ABC In het vervolggesprek collectief, met GB en school, wordt gekeken wat de school al doet aan schoolgezondheidsbeleid en ouderbetrokkenheid en wat de wensen/behoeften zijn. Handleiding Gezonde School Methode Toolkit ouderbetrokken heid overgewicht - De informatie aan ouders - De weken waarin de tests worden uitgevoerd. Handboek Onwijs Fit!/Beweeg ABC - Wanneer de testgegevens uiterlijk aan de jeugdverpleegkundi ge overgedragen moeten zijn, in verband met de triage en planning van JGZ. Gespreksleidraa d collectief Onwijs Fit!/Beweeg ABC - De weken waarin de gezondheidsonderzo eken worden uitgevoerd - De inzet van stagiaires - De overlegmomenten van de werkgroep - Afspraken over Onwijs Fit! is ontwikkeld door Sportformule Eindhoven en GGD Brabant Zuidoost.

13 monitoring - In dit contact wordt gecheckt of de benodigde materialen en ruimten beschikbaar zijn. - Per school wordt afgesproken of de JGZ-er of CF lengte en gewicht meet. - De coördinatie voor de jaarplanning ligt bij de CF en JGZ. De motoriek-/fittesten worden uitgevoerd in een gymles door de CF, de vakleerkracht of stagiaires. De shuttle run vindt op een andere dag plaats tijdens de gymles. De groepen 2 t/m 8 worden in het algemeen getest, dit kan per gemeente verschillen. De JGZ-er of de CF meet lengte en gewicht. Hij/zij houdt de privacy in de gaten. Informeren van schoolteam en ouders. Denk bijv. aan een schoolteamvergadering, ouderavond, nieuwsbrief. Toevoegen dat er een vragenlijst voor de ouders vanuit de JGZ aan komt. Triage vindt snel daarna plaats. Voorbeeldbrief ouders De CF/stagiaire verwerkt de testresultaten in het BeweegABC. De sportdocent of combinatiefunctionaris geeft een certificaat zonder cijfers direct na afloop van de testen. Handleiding testen BeweegABC Materialenpak ket De CF bespreekt opvallende kinderen met de JGZ-er. De betreffende JGZ-er

14 (jeugdarts, jeugdverpleegkundige of assistente) voert het gezondheidsonderzoek uit. Als het onderzoek en de Onwijs Fitscores daar aanleiding toe geven wordt een advies-op-maat gegeven over leefstijl en gezond bewegen/sporten aan ouder en kind. De JGZ-er bespreekt de opvallende kinderen in het ZAT-team, danwel CF plant een gesprek met school en JGZ. CF en/of JGZ bespreekt de algemene indruk met de GB-er. Certificaten Resultaten- overzicht uit BeweegABC De GB-er plant een gesprek met school, indien mogelijk met JGZ en CF erbij. Agendapunten: - Wat is het collectieve beeld uit de testen en de gezondheidsonderzo eken? Hoe kan de school hierop inspelen? Bespreken wensen en uitvoeringsmogelijk heden voor schoolgezondheidsb eleid en ouderbetrokkenheid? - Bespreek welke andere geledingen binnen de school betrokken kunnen worden (M.R., ouderraad) - Hoe is het Gespreksleidraa d Handleiding Gezonde Schoolmethode Toolkit ouderbetrokken heid Overgewicht, denk aan ouderraad, buurtinitiatieve n, watertappunten, BSO, supermarkt, schoolplein, enz.

15 uitvoeringsproces verlopen? Wat kan het volgende jaar nog verbeterd worden? Het stappenplan kan naar eigen inzicht per gemeente aangepast worden. Voor een voorbeeld van een aangepast stappenplan, zie bijlage. Bijlagen Gespreksleidraad collectief voor GB Onwijs Fit!/Beweeg ABC Houding van de GB-er: Gelijkwaardigheid: Ga uit van een coöperatief gesprek en een gezamenlijk proces van besluitvorming. Ga uit van de vraag en de eigen verantwoordelijkheid van de school. GB-er zet eigen kennis, kunde en ervaring in om de school te ondersteunen in het eigen proces. Empathie: door reflectief te luisteren, doelen en wensen en behoeften van de school begrijpen, zonder een oordeel te vellen. Uitdagen: discrepantie ontwikkelen tussen de tegenwoordige stand van zaken en de toestand die de school wenst. Het vertrouwen van school dat de gestelde doelen en wensen haalbaar zijn, versterk je door de gewenste veranderingen in haalbare en uitvoerbare tussenstappen te formuleren. Meeveren met weerstand: geef reflecties, vermijd discussie, bestrijd weerstand niet, lok nieuwe perspectieven uit, leg deze niet op. Maak een inschatting in welke fase van het model van Prochaska en DiClemente de school zit en pas daar je gesprek op aan. De invoering van start tot integraal schoolgezondheidsbeleid kan 5 tot 9 jaar duren. Algemene aandachtspunten: Durf met lege handen een school binnen te gaan; richt je allereerst op luisteren. Richt je volle aandacht op het verkennen van de vraag van de school. Maak bewust een inschatting van de motivatie van de school en wees tevreden met een klein begin; waak echter voor de valkuil om het hierbij te laten. Bouw een relatie op; zorg dat ze je aardig en nuttig vinden. Straal uit: ik weet niet alles, maar samen komen we verder. Vergeet niet om je waardering te uiten voor wat de school al doet!

16 Leef je in de situatie van school in. Lees bijvoorbeeld hun meest recente nieuwsbrief voordat je op bezoek gaat. Wees je bewust van het imago dat je zelf voor de school hebt als GGDmedewerker; waarom schakelen ze jou (niet) in? Wat betekent dit imago voor je aanpak? Waar begin je mee? Hoe en wanneer maak je de stap van activiteit naar verdieping en van deelbeleid naar integraal gezondheidsbeleid? En ook omgekeerd van strategisch scholenbeleid in een gemeente, naar concrete activiteiten op een school? Welke aanpak/welk beleid past bij de identiteit van de school? Wat voor een school willen zij zijn? Wees bedacht op tactieken van scholen/gemeenten om jou tevreden te houden/onschadelijk te maken door je met een klus het bos in te sturen. Maak een afbakening: wat doe je wel en wat niet, waar ga je op in, wat kun je waar maken?

17 Motivational interviewing bij Onwijs Fit! 1. Presenteer de collectieve resultaten Vraag wat de school er van vindt Terugval Voorbeschouwi ng Vraag of ze dit beeld herkennen Vraag of ze al beleid of activiteiten op dit terrein ondernemen of dat ze dat willen gaan doen Volhouden Actie Overpeinzing Voorbereiding 2. Maak een inschatting van de veranderingsfase (motivational interviewing: voorbeschouwing, overpeinzing, voorbereiding, actie, volhouden, terugval) waarin men zich bevindt. 3. Voorbeschouwing Vraag wat school al weet over en doet aan schoolgezondheidsbeleid (beleid tussendoortjes, trakteren en lunch) Vraag naar de wensen en verlangens van school, hun doelen en waarden Vraag naar successen in het verleden Vraag of je meer informatie mag geven over schoolgezondheidsbeleid Vraag wat school van deze informatie vindt Kenmerken voorbeschouwing - Er is geen probleembesef - Ontkenning, apathie, afwachten - Geen bezorgdheid of vage onvrede - Probleem ligt bij anderen - Slachtoffergedrag Lok verandertaal uit en versterk deze Als school niets wil met de gezonde school en er is geen ingang om verder te motiveren, dan kan je niet overgaan naar de volgende stap omdat hier geen draagvlak voor is. Bekijk of er een andere ingang is, bijv. docent of ouder, dan de persoon met wie je aan tafel zit. Lukt dat ook niet, beperk je tot het doorgeven van de website van de gezonde school en de GGD en je visitekaartje.

18 4. Overpeinzing Stilstaan bij wat school al weet en doet. Indien gewenst informatie geven Doelen en waarden verkennen Toekomst verkennen op grond van doelen en waarden. Discrepantie tussen wat wil je en wat doe je zichtbaar maken en/of ontwikkelen Ambivalentie-onderzoek doen: wat zijn de voor- en nadelen van veranderingen Discrepantie vergroten door de ambivalentierichting naar wel verandering (zie schema) te beïnvloeden Staat het team op één lijn Hoe staan ouders hier in. Kenmerken Overpeinzing - Probleem wordt erkend - Afwegen voor- en nadelen van veranderen - Nog geen actie Ambivalentie: ik wil wel.ik wil niet Kenmerken Voorbereiding - Cliënt neemt het besluit om wel of niet te veranderen - Richting van de verandering wordt gekozen - Er komt een praktische invulling: een veranderplan - Cliënt staat achter de gekozen weg en wil er voor gaan

19 5. Voorbereiding: Agenda maken: met welke thema s wil de school aan de slag School stelt vast aan welk thema het eerst gewerkt gaat worden. De doelen voor dit thema vaststellen. Hierover in gesprek gaan, de keuze ligt bij de school Samen met school een plan maken hoe het thema aan te pakken Aandacht voor de omgeving: wat is nodig om het plan van aanpak uit te voeren In hoeverre is het team bereid om met het thema aan de slag te gaan Ouders, indien al gewenst, in het proces betrekken. Kenmerken Actie - De eerste stappen worden gezet - Er wordt concreet gedrag veranderd - Het probleem wordt actief aangepakt - Veel energie - Enige spanning of het gaat lukken Kenmerken Volhouden - Energie kan verminderen, aandacht kan verslappen. Het kan moeilijker blijken dan het leek 6. Actie: Zijn er andere problemen die veranderingen rond het thema in de weg staan. Formuleer tussenstappen en maak het resultaat zichtbaar Leg de focus op wat goed gaat - Weten hoe te handelen bij tegenslagen - Omgaan met moeilijke momenten - Realiseren van kiezen is verliezen, rouwen om wat je verloren hebt - Steun zoeken bij belangrijke andere(n) in de omgeving Bespreek hoe knelpunten opgelost kunnen worden Vergroot de vaardigheden en het vertrouwen Blijf motiveren en ondersteunen Wees voorbereid op stagnatie of tegenvallers Kenmerken Terugval - Terugvallen in oud gedrag bij gebeurtenissen of problemen - Gebrek aan vertrouwen - Focus niet meer kunnen leggen Blijf anderen in de omgeving betrekken 7. Volhouden - Verlangen naar oude situatie - (Definitief) afhaken Bespreek wat goed is gegaan Bespreek wat de knelpunten zijn

20 Wat is de oorzaak is van de knelpunten Ambivalentie t.a.v. de aanpassing Kunnen knelpunten aangepakt worden Concreet bespreken hoe de knelpunten aangepakt worden Eventueel het doel herformuleren naar een meer haalbare variant Doel weer helder maken: wat wilde je ook weer bereiken Blijf motiverende ondersteuning bieden Fouten maken mag, van fouten kun je leren en je kan altijd weer opnieuw beginnen 8. Terugval Terugval is onderdeel van het proces Cyclus opnieuw starten, indien je relatie met school hiervoor goed genoeg is. Hoe is het huidige beleid, waar zit de ambivalentie; wat zijn de oorzaken van de terugval, wat is de veranderbereidheid en concrete afspraken maken. Terug naar een eerdere fase Blijf motiveren en ondersteunen Vergroot vaardigheden en vertrouwen. Bespreek wanneer en hoe het eerder wél gelukt is. Leg daar de focus Het doel weer helder voor ogen krijgen Meer haalbare (sub)doelen vaststellen Wat kun je anders doen om het resultaat te bereiken.

21 Brief aan de ouders voor Eindhoven < logo school > Beste ouders/verzorgers, datum Op school maken leerlingen belangrijke keuzes voor de toekomst, veelal worden ze hierbij geholpen. Door de jongeren op tijd te helpen, te informeren en te leren over gezondheid, bewegen en een actieve leefstijl, hopen we dat de leerlingen kiezen voor een gezond leven en een sport die bij ze past. Daarom doet. mee aan het project Onwijs Fit!. De school voert het programma samen met de GGD Brabant-Zuidoost en Sportformule Eindhoven uit. Het doel van het project is het stimuleren van de bewustwording van gezond bewegen en een gezonde leefstijl bij de schoolgaande jeugd. Het project Onwijs Fit! start met fitheidtesten bij de leerlingen van klas 2 t/m klas 7 of 8. De fittesten vinden plaats op... Ze worden uitgevoerd door (combinatiefunctionaris Sportformule Eindhoven) en 2 e jaars studenten van Fontys sporthogeschool. De individuele resultaten van de fitheidtesten bespreekt de jeugdverpleegkundige van de GGD tijdens het preventief gezondheidsonderzoek met de leerlingen en ouders. Indien nodig krijgen zij een advies op maat. De gezondheidsbevorderaar van de GGD en de combinatiefunctionaris bespreken daarna de groepsresultaten met de school. Er wordt dan gekeken of het mogelijk is om regels en afspraken op te stellen over gezondheid op school en over sportactiviteiten onder en na schooltijd. De GGD en de combinatiefunctionaris kunnen hierbij ondersteuning geven. Daarnaast werkt de combinatiefunctionaris in de gymlessen aan de resultaten van de fittest en stimuleert de kinderen positief hierin. Als u bezwaren heeft dat de informatie over uw kind wordt doorgegeven aan de jeugdverpleegkundige, neem dan zo spoedig mogelijk (binnen een week) contact op met XX, via XX. Als u geen bezwaren heeft, hoeft u niet te reageren. Met vriendelijke groet, Directeur school (Naam directeur school) Naam JGZ-verpleegkundige (Verpleegkundige jeugdgezondheidszorg GGD) Naam Combinatiefunctionaris (Combinatiefunctionaris, Sportformule Eindhoven) Naam Gezondheidsbevorderaar (Gezondheidsbevorderaar GGD)

22 Brief aan ouders in Helmond Beste ouders/verzorgers, Op school maken veel leerlingen belangrijke keuzes voor de toekomst, veelal worden ze hierbij geholpen. Door de kinderen op tijd te helpen, te informeren en te leren over gezondheid, bewegen en een actieve leefstijl hopen we dat de leerlingen kiezen voor een gezond leven en een sport die bij ze past. Daarom doet (school) mee aan het project Onwijs Fit!. De school voert het programma samen met GGD Brabant-Zuidoost en Stichting JIBB uit. Het project is er op gericht leerlingen bewustwording van gezond bewegen en gezonde leefstijl te geven en dit ook te stimuleren. De JIBB er van de school voert in de groepen 2 en 3 motorische testen uit om te kijken of leerlingen extra gestimuleerd moeten worden in hun beweging. In de groepen 4 t/m 8 wordt een fitheidstest uitgevoerd. De uitkomst van de test kan aantonen welke leerling extra aandacht nodig heeft voor een gezonde leefstijl. Ook is het meten en wegen een onderdeel van de test, in groep 2 en 7 wordt dit door de assistente van de GGD uitgevoerd. De testen vinden plaats in week. en worden door JIBB er en studenten uitgevoerd. De individuele resultaten van de leerlingen uit groep 2 en 7 worden door de jeugdverpleegkundige van de GGD Brabant-Zuidoost besproken met de ouder(s) en het kind tijdens het preventief gezondheidsonderzoek. Indien nodig kunnen leerlingen uit groep 3 t/m 6 en 8 extra worden opgeroepen voor een gesprek met de jeugdverpleegkundige wanneer de testresultaten hier aanleiding toe geven. De groepsresultaten worden door de GGD Brabant-Zuidoost en Stichting JIBB besproken met de school. Er wordt gekeken of het nodig is om gezondheid- en sportactiviteiten te organiseren onder en na schooltijd en is er uiteindelijk op gericht om het gezondheidsbeleid op school te formuleren. De GGD Brabant-Zuidoost en Stichting JIBB kunnen hierbij ondersteuning geven en stimuleren de kinderen positief hierin. Alle gegevens zullen strikt vertrouwelijk worden behandeld. Om een beeld te krijgen van de uitvoering van de Onwijs Fit! testen kunt u het volgende filmpje bekijken op het youtubekanaal van JIBB. ( filmpje Onwijs Fit! info). Als u bezwaren heeft dat de informatie van de motoriek/fittest van uw kind wordt doorgegeven aan de jeugdverpleegkundige, neem dan zo spoedig mogelijk (uiterlijk in week.) contact op met. (CF). Als u geen bezwaren heeft, hoeft u niet te reageren. Met sportieve groet, Naam Combinatiefunctionaris Wijk mail telefoon Naam JGZ Mail telefoon logo school

23 Materialen Beweeg ABC Oefening Algemeen Materialen - Tape - Scoreformulieren - Certificaten - Mediakaarten - Pennen - Stopwatches - Meetlinten Meten en wegen Digitale weegschaal en een meetlint. Balanceren over een smal vlak Balanceren op één been Een kleuterbalk (2,5 meter lang en 10 cm breed) en een matje. Indien er geen kleuterbalk aanwezig is: - blokjes gebruiken (let op het verschuiven) - omgekeerde bank met banklat (2,5 meter lang en 10 cm breed). Leg een mat onder de bank neer. - Met tape een lijn trekken op de bank van 10 cm breed/ 2 Blokjes afmeting: 5x10x20cm stopwatch Hinkelen Bij deze opdracht is geen materiaal nodig. (Evt. 2 pylonen om de 9 meter uit te zetten) Bal stuiten 10 Ballonnen (groot & rond) Goed stuitende, ronde ballen (dodge ball) Pylonen stopwatch Vinger duim oppositie Bij deze opdracht is geen materiaal nodig. Rennen vanuit buiklig Matje 2 pylonen of tape stopwatch Klauteren Een kleuterwandrek: minimaal 2,5 meter hoog met een gat vanaf ongeveer 1,25 meter hoogte.

24 lintje matje 10m sprint 2 pylonen stopwatch Bal vangen 6 tennisballen Hoepel Sit and reach Sit-ups Meet kist Matje Tape stopwatch Verspringen uit stand Lange mat Meet lint Tape stok Scoreformulier Beweeg A (groep 1,2,3) Voor- en achternaam:.. School en klas:.. Leeftijd:.. Datum:... Lengte CM Gewicht KG 1.Balanceren over een smal vlak Loopt, zonder te vallen, over de balk heen. Ja/nee Maakt corrigerende (omcirkel wat van

25 (arm)bewegingen ja/nee toepassing is) 2. Balanceren op één been Kan.. sec op 1 been staan (rechts) Kan.. sec op 1 been staan (links) Wiebelt ja/nee 3. Hinkelen Hinkelt. keer (rechts) Hinkelt. keer (links) Platvoeten ja/nee Wiebelt ja/nee 4. Bal stuiten (zie de mediakaart op leeftijd) Leeftijd: Aantal herhalingen: Onafgebroken ja/nee Slaat te hard/te zacht ja/nee Vinger duim oppositie Kan met alle vingers opponeren ja/nee (rechts) Kan met alle vingers opponeren ja/nee (links) Beweegt de andere hand ja / nee 6. Rennen vanuit buiklig. Sec 1 3 5

26 Staat soepel op en valt of struikelt niet onderweg ja/nee 7. Klauteren Gaat door het gat ja/nee Angst ja/nee Opmerkingen: Scoreformulier Beweeg B,C (groep 4 t/m 8) Voor- en achternaam:.. School en klas:.. Leeftijd:.. Datum:... Lengte CM Gewicht KG 1.Shuttle-run Trap: x 5 meter sprint SEC Bal stuiten Aantal keer: (om de pylon in 30 sec) 1 3 5

27 4. Bal vangen Aantal keer gevangen: (van de 6 ballen) Volgt de bal ja/nee 5. Sit-ups Aantal sit ups: Sit and Reach 1. CM CM 7. Verspringen uit stand 1. CM CM 8. Vinger duim oppositie Aantal sec rechts: Aantal sec links: Beweegt de andere hand ja/nee Opmerkingen:

28 Oefenmiddag Onwijs Fit! voor stagiaires en JIBB collega s Doel: Het doel van de oefenmiddag Onwijs Fit! is ervaring op doen met de verschillende oefeningen van het Beweeg ABC. Hierbij is aandacht voor het uitzetten en zelf uitvoeren van de oefeningen, oefenen met beoordelen en er worden tips gegeven hoe er kan worden omgegaan met knelpunten. Werkwijze: Stap 1. Prik een gunstige datum, tijd en locatie. Bij ons was dit een dag waarop veel stagiaires al stage lopen, de woensdag. Daarnaast wat later op de middag en natuurlijk in een gymzaal. Stap 2. Alle stagiaires en collega s uitnodigen voor de kick off. IEDEREEN, zodat iedereen ook Onwijs Fit! kan geven op scholen. Stap 3. Iemand bereidt de kick off voor. Bij JIBB was Anke dit. Die persoon zorgt ook voor de benodigde materialen en informatie. Stap 4. De kick off begint met een kort verhaal over Onwijs Fit! Wat is Onwijs Fit!? Waar doen we het? Waarom doen we het? Wat gebeurt er met de gegevens? Hoe werken de mediakaarten en de scoreformulieren? En tot slot wat voor rol hebben jullie? Stap 5. Er worden groepjes gemaakt en per groepje krijgen ze 2 mediakaarten. Zonder verder iets uit te leggen moeten de groepjes de oefeningen van de mediakaarten neerzetten. Daarnaast moeten ze hem zelf een keer doen en kijken hoe de beoordeling moet gebeuren. Tot slot moeten ze bedenken wat echt belangrijk is bij de oefening. Stap 6. We gaan met alle groepen tegelijk de oefeningen langs. De groep die de oefening heeft voorbereid legt hem uit, doet hem voor en vertelt waar je in het bijzonder goed op moet letten. Daarna kunnen de andere groepen vragen stellen. Ook stelt de organisator kritische vragen om er zeker van te zijn dat iedereen het begrijpt. Stap 7. Afsluiting: de vraag wordt gesteld of alles duidelijk is voor iedereen. Daarna wordt alles opgeruimd. Stap 8. De mediakaarten worden na afloop naar de studenten en collega s toe g d zodat ze het nogmaals door kunnen lezen.

29 Certificaat Onwijs Fit! Aan het certificaat dient op de achterkant de betreffende gemeente toegevoegd te worden.

30

31

32 Aangepast stappenplan Onwijs Fit! van Stichting Jibb Deadline Activiteit ɸ 5 weken voor uitvoering Eerste keer Onwijs Fit: De CF er plant een eerste contact met directeur of andere contactpersoon van school, JGZ-er (jeugdarts, jeugdverpleegkundige of assistente) en GB-medewerker (gezondheidsbevordering). (Meestal is dit al gebeurd, navragen bij Anke). Eerder met Onwijs Fit gewerkt: Als de school al met Onwijs Fit heeft gewerkt, regelt de CF er een gesprek met de school zonder JGZ en GB. (overleg welke dagen/weken de school niet kan in de aangegeven periode, hoe de informatievoorziening naar de kinderen gaat, presentatie datum plannen etc). Contact opnemen met de JGZ er van jouw school. Afspraken maken over de planning van de testen. (plannen op woe, do, vrij ivm inzet stagiaires!) Evt een afspraak maken samen om een aantal zaken door te spreken (wanneer precies de uitvoering van de testen, wie is daarbij aanwezig vanuit ggd, etc). Presentatie plannen en geven op de basisschool: uitleg Onwijs Fit, met name database. De CF er en contactpersoon en/of diegene van de school die over Onwijs Fit gaat moet hierbij aanwezig zijn. Anke geeft de presentatie. IEDERE SCHOOL. 4 weken voor uitvoering Samen met de basisschool en de JGZ er plannen wanneer de testen plaats zullen vinden en of de JGZ er groep 2 en 7 meet/weegt. (tijdens testen of apart moment). Gehele planning compleet (per klas, dus groep 2 t/m 8!). Anke de definitieve planning sturen. Shuttle run inplannen (week voor de testen is ideaal) voor groep 4 t/m 8. Hier moet een CF er of stagiaire bij aanwezig zijn om de scores op te schrijven. Toestemming vragen aan de basisschool of Heidi Veldwijk (fysiotherapeute) bij groep 5 aanwezig mag zijn. Vertellen wat haar waarde is en wat van de school wordt verwacht. Met JGZ er afspreken wanneer testdata uiterlijk ingevuld moeten worden.(ivm triage JGZ). Deadline afspreken. Doorgeven aan Anke. Bestaande brieven voor ouders aanpassen aan eigen school en uitdelen groep 2 t/m 8 Stukje voor de nieuwsbrief/ schoolkrant aanpassen en plaatsen Klassenlijsten (incl. voor- en achternaam, geboortedatum, geslacht, postcode) opvragen school (als deze nog niet in bezit van Jibb zijn).

33 Deze doorsturen naar Anke. 3 weken voor uitvoering Heidi Veldwijk (info@kfhv.nl) laten weten wanneer de groep(en) 5 zijn ingepland. Personeelsplanning maken voor de shuttle run (1 persoon) en testdagen (minimaal 4 personen per les). Ook 1 reserve persoon (Cf er) indelen en deze hiervan op de hoogte brengen. Stagiaires inplannen (max 2 CF ers per keer). Laten goedkeuren door Anke. Stagiaires en cf ers op de hoogte brengen van de personeelsplanning en om een bevestiging vragen. 1 week voor uitvoering Diploma s Onwijs Fit schrijven adhv de klassenlijsten (stagiaires vragen) Scoreformulieren voldoende kopiëren (let op: zijn vernieuwd!) Materiaal koffertje controleren en evt. materiaal bijkopen als dit nodig is. (in overleg met Anke). Ook checken of de mediakaarten compleet zijn. Denk ook aan pennen. Checken of alles geregeld is (JGZ aanwezig meten/wegen, gymzaal beschikbaar, alle klassen op de hoogte, personeel geregeld etc). Shuttle run uitvoering Shuttle run afnemen op school (laten afnemen door stagiaire of zelf). CD in postvak Anke. Per leerling opschrijven welke trap hij/zij heeft behaald. (op een klassenlijst) Bij de leerkracht navragen of er zieke leerlingen zijn. (zo ja, opschrijven wie dat is/zijn) en erbij schrijven of het nodig is dat het kind wordt opgeroepen. Opmerkingen van leerlingen (blessure oid) altijd op het formulier erbij schrijven Testen uitvoering Testen afnemen per klas Alle scoreformulieren verzamelen per klas apart Bij de leerkracht navragen of er zieke leerlingen zijn. (zo ja, opschrijven wie dat is/zijn). en erbij schrijven of het nodig is dat het kind wordt opgeroepen. Opmerkingen van leerlingen (blessure oid) altijd op het formulier erbij schrijven

34 1 / 2 weken na uitvoering Gegevens meten/wegen groep 2 en 7 opvragen bij JGZ en sturen naar Anke. Alle scoreformulieren, shuttle run scores en klassenlijsten verzamelen en geven als totaalpakket aan Anke Gegevens worden verwerkt in de database. 2/3 weken na uitvoering CF er kijkt naar gegevens in database en selecteert de kinderen waarvan hij/zij denkt dat ze doorverwezen moeten worden (aandacht). Gebruik advies vanuit beweeg abc en eigen inzicht. Cf er afspraak met contactpersoon school en neemt de lijst met aandachtskinderen door. School bepaald wie wel, wie niet. De school neemt contact op met de ouders van de aandachtskinderen en vraagt of ze doorverwezen mogen worden naar de GGD. (gaat om de kinderen buiten de groep 2 en 7 om). De CF er houdt er zicht op wanneer de ouders zijn geïnformeerd. Wanneer dit is gebeurd, drukt de CF er op de knop doorverwijzen. 4/6 weken na uitvoering Evaluatie (max 4 weken na uitvoering) Eigen inzicht 8/10 weken na uitvoering CF er checkt of de GGD reacties heeft geplaatst bij de aandachtskinderen. Als dit nog niet is gebeurd, neemt de CF er contact op met de contactpersoon van JGZ wat de status is. Evt. contact met Anke mocht dit nodig zijn. Gesprek met JGZ bijwonen (JGZ plant deze) en samen de scores analyseren + evaluatie voorbereiden Gesprek met GB, JGZ, basisschool en Anke (GGD plant deze) bijwonen en acties formuleren (gezonde school, MRT etc). Vervolgacties opzetten in overleg met Anke en de basisschool Status checken database, vervolgacties CF er en basisschool