Tijdvakken eenvoudig overzicht brugklas t/m klas 3. Prehistorie v.c. Oudheid 3000 v.c. 500 n.c. De tijd van jagers en boeren

Transcriptie

1 Tijdvakken eenvoudig overzicht brugklas t/m klas 3 Meest gebruikte indeling Tijdvakken Kenmerken(de aspecten) Waarover gaat het? Prehistorie v.c. Oudheid 3000 v.c. 500 n.c. De tijd van jagers en boeren De tijd van Grieken en Romeinen 1. De leefwijze van jagersverzamelaars 2. Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen 3. Het ontstaan van de eerste steden 4. De ontwikkeling van het wetenschappelijk denken 5. De ontwikkeling van het denken over politiek in de Griekse stadstaten 6. De ontwikkeling van de Grieks-Romeinse cultuur Jagen en verzamelen, nomaden, natuurgodsdienst, kleine sociale verschillen, steentijd, bronstijd, ijzertijd Overgang van jagenverzamelen naar landbouw, vaste woonplaats, Mesopotamië en Nijldelta, toename sociale verschillen Toename voedselproductie, opkomst handel en ambacht, verhuizen naar de stad, ontstaan van het schrift Dat komt door de goden als verklaring voor onbekende verschijnselen neemt af, filosofen, sofisten, onderwijs (Gymnasium) Verschillende vormen van bestuur ontstaan: monarchie, aristocratie, tirannie, democratie, kritiek hierop van filosofen Polytheïsme, mythen en sagen, bouwkunst, schilderkunst, toneelkunst, contrapost in beeldhouwkunst Romeinen kopiëren dit en verbeteren wanneer ze denken dat ze het beter kunnen 1

2 7. De groei van het Romeinse Rijk, waardoor de Grieks- Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde 8. De botsing tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur in Noordwest-Europa 9. De ontwikkeling van het jodendom en christendom als eerste monotheïstische godsdiensten 750 v.c. stichting Rome, veel veroveringen door legioenen en hulptroepen, natuurgrenzen in 117 n.c., Pax Romana, polytheïsme, monarchie, republiek, keizertijd Verdeel en heers, Bataafse opstand, Germanen romaniseren, Romeinen germaniseren, volksverhuizingen, splitsing Romeins Rijk, ondergang West-Romeins Rijk (476 n.c.) Christendom, jodendom, monotheïsme, onderdrukking, toch groei aanhang, later staatsgodsdienst Middeleeuwen De tijd van ridders en monniken ( / Vroege Middeleeuwen) 10. De verspreiding van het christendom in heel Europa 11. Het ontstaan en verspreiding van de islam Val West-Romeins Rijk, aanhang christendom neemt af, missionarissen: Willibrord/Bonifatius, kerstening door: christendom koppelen aan Germaanse feestdagen, hemel/hel Islam, Mohammed, Koran, 5 zuilen, hadj, via Noord-Afrika naar Spanje en Frankrijk, 732 slag bij Poitiers, Reconquista 2

3 De tijd van steden en staten ( / Late Middeleeuwen) 12. Hofstelsel en horigheid vervangen in West-Europa de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur 13. Het ontstaan feodale verhoudingen in het bestuur 14. De opkomst van handel en ambacht 15. Opkomst van de steden en de grotere zelfstandigheid van steden 16. Conflict in de christelijke wereld of de wereldlijke macht of de geestelijke macht de baas is 17. De uitbreiding van de christelijke wereld, onder andere in de vorm van kruistochten 18. Het begin van staatsvorming en centralisatie oorlogen, epidemieën, hongersnoden, verdwijnen geldeconomie, opkomst hofstelsel (domein, heer, rentmeester, horigen, vrije boeren, herendiensten), streven naar autarkie Feodalisme (leenheer, leenman, vazal), standenmaatschappij (adel, geestelijkheid, boeren) 3-slagstelsel, ijzeren ploeg, waterbeheer, daardoor toename voedselproductie, opkomst handel (Hanze) en ambacht (gilden), geldeconomie komt terug Stadsrecht, stadslucht maakt vrij, toename rijkdom, opkomst giro en banken, poorter, burgemeester en vroedschap, schout en schepenen, bouwkunst: romaans/gotiek Investituurstrijd Kruistochten, Palestina, Jeruzalem, vier kruisvaarders staatjes Staten-Generaal, standenvergadering 3

4 De tijd van ontdekkers en hervormers (16 e eeuw / Renaissance) 19. Het begin van de Europese uitbreiding 20. Het veranderende wereldbeeld en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling Ontdekkingsreizen, factorijen, conquistadores, plantages, slavenhandel meer kennis der natuur en cultuur, veranderend wereldbeeld, interesse door kleine groep mensen Vroegmoderne Tijd Nieuwe belangstelling voor de klassieke oudheid 22. De protestantse reformatie die de splitsing van de christelijke kerk in West- Europa tot gevolg had Renaissance, Homo Universalis, Leonardo da Vinci, bouwkunst, schilderkunst Humanisme, Erasmus, Calvijn, Luther, kritiek op aflaathandel, opkomst protestantisme, kettervervolgingen, inquisitie 23. Het conflict in de Nederlanden dat leidde tot het ontstaan van de Nederlandse staat Centralisatiepolitiek botst met privileges van gewesten, Filips II, landvoogd, opstand, beeldenstorm, smeekschrift, Alva, Den Briel, watergeuzen, Unie van Utrecht, Acte van Verlatinghe, Willem van Oranje vermoord, Republiek der Verenigde Nederlanden 4

5 De tijd van regenten en vorsten (17 e eeuw / Gouden Eeuw) 24. Het streven van vorsten naar absolute macht 25. De bijzondere plaats van de Nederlandse Republiek in; - - staatkundig opzicht - economisch opzicht - cultureel opzicht 26. wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie Absolutisme, goddelijk recht, standenmaatschappij, centralisatiepolitiek Staatkundig: Statenbond, Republiek, stadhouder, raadpensionaris, Staten- Generaal, regenten, huwelijkspolitiek Economisch: moedernegotie, VOC, WIC, Noordse Compagnie, Beurs, Wisselbank, aandelenhandel Cultureel: schilderkunst, boekdrukkunst, dichtkunst, mode, godsdienstvrijheid moedernegotie, VOC, WIC, Noordse Compagnie, Beurs, Wisselbank, aandelenhandel, driehoekshandel 27. De wetenschappelijk revolutie Rationalisme, interesse door grote groep mensen, vaste benaderwijze: observeren, beschrijven, verklaren, doen van experimenten 5

6 De tijd van pruiken en revoluties (18 e eeuw / Verlichting) 28. Rationeel optimisme en verlicht denken dat werd toegepast op alle delen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen Verlichting, Montesquieu, Rousseau, Voltaire, natuurlijke rechten, protest tegen privileges, tegen absolutisme en tegen standenmaatschappij, encyclopedie 29. Het voortbestaan van het ancien régime en de opkomst van het verlicht absolutisme 30. De uitbouw van de Europese overheersing, vooral in de vorm van plantagkoloniën en de daarmee verbonden transatlantische slavenhandel en de opkomst van het abolitionisme 31. De democratische revoluties in westerse landen als gevolg van discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap Standenmaatschappij blijft bestaan, opkomst verlicht absolutisme ( alles voor het volk, niets door het volk ) Europa als wereldmacht, kolonie als wingewest, slavenhandel, opkomst abolitionisme door de Verlichting (gelijkheid) Amerikaanse revolutie: federatie, scheiding der machten Franse revolutie: vrijheid, gelijkheid, broederschap, einde absolutisme van Lodewijk XVI, Rechten van de Mens en de Burger, nieuwe grondwet, Code Napoleon Bataafse revolutie: Patriotten, stadhouder Willem V afgezet, 6

7 Moderne Tijd nu De tijd van burgers en stoommachines (19 e eeuw / industrialisatietijd) 32. De industriële revolutie leidt in de westerse wereld tot een industriële samenleving 33. Discussies over de sociale kwestie 34. Industrialisatie leidt tot modern imperialisme 35. De opkomst van de politiek-maatschappelijke stromingen: socialisme, nationalisme, liberalisme, confessionalisme en feminisme Huisnijverheid, uitvindingen in spinnen en weven (schietspoel, Spinning Jenny, stoommachine) produceren in fabrieken, boeren verhuizen naar de stad, arbeiderswijken, milieuvervuiling Slechte woon- en arbeidsomstandigheden van de arbeiders, moet de overheid hier iets aan doen? Liberalisme staat tegenover socialisme/communisme Kolonie als wingewest, beschavingsdrift, bekeringsijver, modern imperialisme Nationalisme, socialisme, liberalisme, confessionalisme, feminisme 36. De opkomst van emancipatiebewegingen 37. Meer democratisering met deelname van mannen en vrouwen aan de politiek Socialisme: arbeiders, vakbonden, stakingsrecht Confessionalisme: schoolstrijd Feminisme: vrouwenkiesrecht Versoepeling censuskiesrecht, passief kiesrecht, actief kiesrecht, vrouwenkiesrecht 7

8 Tijd van de wereldoorlogen ( / 1 e helft 20 e eeuw) 38. De rol van de propaganda en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie 39. Het uitvoeren van de totalitaire ideologieën: communisme en fascisme/nationaal-socialisme 40. De crisis van het wereldkapitalisme Propaganda door radio, film, posters, dient ook als communicatiemiddel, jeugdorganisaties, massabijeenkomsten Communisme: 1917 Russische revolutie, planeconomie, totale controle burgers, Fascisme/nationaalsocialisme: anti-leer, discriminatie, Hitler, Mussolini, totale controle 1929 Beurskrach New York, crisis in Europa, hyperinflatie in Duitsland 41. Het voeren van twee wereldoorlogen 42. Racisme en discriminatie leidden tot genocide, vooral op de joden 43. De bezetting van Nederland WO-I: Von Schlieffenplan, loopgraven, Triple Entente, Triple Alliantie, Vrede van Versailles WO-II: Derde Rijk, Battle of Britain,, Japan, Hawaii, Azië, atoombommen Rassenleer, joden Neurenbergerwetten, Concentratiekampen, Vernietigingskampen Vesting Holland, regering vlucht naar Engeland, bombardement Rotterdam, verzet, onderduikers, Westerbork, hongerwinter 8

9 44. Verwoestingen op zeer grote schaal door het gebruik van massavernietigingswapens en de burgerbevolking raakt bij de oorlog betrokken Moderne wapens, bombardementen, gevechten in de steden Tijd van televisie en computer (vanaf 1950 / 2 e helft 20 e eeuw) 45. Vormen van verzet tegen het West-Europese imperialisme 46. De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken, met een wapenwedloop en het dreigen met een atoomoorlog 47. De dekolonisatie maakt een einde aan de westerse macht in de wereld 48. De eenwording van Europa Dekolonisatie, nationalisme, Europa niet onoverwinnelijk, VS is tegen kolonialisme, chantage met Marshallhulp Koude Oorlog, wapenwedloop, BRD, DDR, blokkade Berlijn, Hongaarse opstand, Cubacrisis, Berlijnse muur, Praagse Lente, Vietnam, atoomproeven Koloniale rijken vallen uiteen, supermachten EGKS, EEG, EG, EU, uitbreiding aantal leden, politieke samenwerking, economische samenwerking, militaire samenwerking 9

10 49. Toename van de welvaart leidt vanaf de jaren 60 tot grote sociale en culturele veranderingen 50. De ontwikkeling van een pluriforme en multiculturele samenleving Jaren 50: hard werken, zuinig zijn, gezagsgetrouw, verzuiling, begin ontwikkeling van een jongerencultuur Vanaf jaren 60: jongerencultuur tot bloei, Provo, Dolle Mina, ludieke acties, stakingen, loonsverhogingen, vrouwenemancipatie, studeren Komst van buitenlanders: Molukkers, gastarbeiders, gezinshereniging, politieke vluchtelingen, invloed multimedia 10