Pesten als groepsproces: Over pestkoppen, verdedigers en slachtoffers

Transcriptie

1 Pesten als groepsproces: Over pestkoppen, verdedigers en slachtoffers René Veenstra Vakgroep Sociologie Rijksuniversiteit Groningen 1

2 Rocky: De enige reden waarom George aardig tegen ons doet is omdat hij iets wil bereiken. Sam (Rocky s broertje): Vrienden maken. Dat is iets wat iedereen wil. Rocky: Oké, maar wat als je zijn vriend zou zijn, Sam? Dan zou hij nog steeds op school rondlopen en overal klappen uitdelen. Mean Creek, van Jacob Aaron Estes (2004) 2

3 Informatie over relaties Onderzoek naar relatie tussen pestkoppen en slachtoffers Onderdeel van TRAILS (TRacking Adolescents Individual Lives Survey) Informatie van duizend elfjarigen, afkomstig van 50 basisscholen. Aan leerlingen werd gevraagd: 'Wie pest jij?' 'Door wie word jij gepest?' Ongeveer 5 procent van alle relaties tussen kinderen een pestrelatie 3

4 Dominant agressief Pestkoppen machtiger dan slachtoffers NIET machtiger doordat ze meer geliefd zijn wel doordat ze eigenschappen hebben om anderen te domineren sterke behoefte om nadrukkelijk aanwezig te zijn Gebruik van alle middelen: fysiek, verbaal, relationeel, digitaal 4

5 Pesten als strategie Agressie als een middel om iets te bereiken strategie wordt gehanteerd omdat het lijkt te werken voorkeur voor slachtoffers die eruit liggen in de klas jongens vaker daders Slachtoffers kwetsbaar: bovengemiddeld angstig, geïsoleerd en afgewezen jongens en meisjes even vaak slachtoffer 5

6 Gebaseerd op korte-termijn denken Pestkoppen nadrukkelijk aanwezig: sommige kinderen helpen of jutten de pestkoppen op anderen proberen hen vooral te ontwijken iedereen weet precies wie de pestkoppen in een klas zijn Op de lange termijn faalt hun aanpak: verhoogd risico op ontwikkelen probleemgedrag met pesten bereiken kinderen doelen op een onacceptabele manier pestkoppen leren verkeerde patronen aan pestkoppeen hebben duidelijk professionele begeleiding nodig 6

7 Afkeuren van pesten Pestkoppen willen de baas over zwakkeren zijn MAAR willen tegelijkertijd door de rest van de klas geaccepteerd worden. Daardoor gevoelig voor een duidelijke afkeuring. Dus van belang: dat klasgenoten pesten sterk afwijzen belangrijke rol daarbij voor leerkracht 7

8 Rollen bij het pesten (Salmivalli) De hele klas is bij pesten betrokken! Rollen: Pestkoppen: initiators van het pesten Assistenten: helpen en ondersteunen de pestkop Versterkers: geven positieve feedback aan de pestkop Slachtoffers: degenen die gepest worden Verdedigers: kiezen partij voor het slachtoffer Buitenstaanders: degenen die zich er niet mee bemoeien, maar vaak wel weten dat er wordt gepest 8

9 Rol van verdediger Leerkrachten moeten aanmoedigen dat: leerlingen elkaar verdedigen tegen pestkoppen positieve status te koppelen aan dergelijke hulp Buddy systeem iedereen gekoppeld aan een klasgenoot taak om aardig en behulpzaam voor een bepaald kind te zijn voor wie kan van week tot week verschillen De rol van verdediger de beste rol voor leerlingen: verdedigers het meest geliefd in de klas 9

10 Groepsprocessen deel van lesprogramma Alle kinderen bewust maken van hun rol Leren om samen meer tegenwicht te bieden Finse anti-pest-interventie ( opgezet door Christina Salmivalli, universiteit van Turku leerkrachten getraind om pesten sneller en vaker te herkennen geïnstrueerd om maandelijks een les te besteden aan groepsgedrag en pesten. kinderen leren over de verschillende rollen bij pesten ook spelen ze een computer game waarbij ze hun kennis over pesten kunnen testen 10

11 Rol van leerkracht Kennis nodig: verschillende vormen van pesten herkennen weten van de rollen die kinderen daarbij kunnen innemen weten hoe ze aan ouders kunnen vertellen dat hun kinderen pesten of gepest worden Gaat niet alleen om wat er in de klas gebeurt: overblijven gym- of zwemlessen schoolplein Onderling overleg tussen leerkrachten en andere collega s Van belang dat Pabo s aandacht besteden aan pesten 11

12 Wie begint er met pesten? 12

13 Wie helpt je als je wordt gepest? Boys-group Boy Girl Bully-group Girls-group 13

14 Voorbeelden van nieuwe vragen Slachtoffer zijn in een klas waar de meesten gepest worden door een groepje pestkoppen (Het ligt aan hen) VERSUS Het enige slachtoffer in de klas zijn (Het komt door mij) 14

15 Voorbeelden van nieuwe vragen Reactie op pesten: terugtrekken reactieve agressie prosociaal gedrag Welke reactie leidt van kwaad tot erger? LONGITUDINALE netwerk analyse 15

16 Om te onthouden Pesten strategisch gedrag voortkomend uit sterke behoefte aan dominantie op lange termijn ook nadelig voor pestkop Pesten groepsproces: verschillende rollen; ingroup/outgroup processen de hele klas erbij betrekken aantrekkelijk voor leerkrachten Interventies: Grootscheepse interventie in Finland In Nederland: PRIMA anti-pestmethode (NIGZ) 16

17 Dank voor uw aandacht! Voor meer informatie: Voor ondersteunen van actie tegen pesten: 17