Overleg samenwerking Praxis P - Code 31/01/2013
|
|
- Josephus ten Hart
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 ADHD: EEN STOORNIS IN ONTWIKKELING Dieter Baeyens Code, Thomas More Antwerpen FPPW, KU Leuven ADHD ADHD (DSM-IV TR; APA, 2000) Attention Deficit/Hyperactivity Disorder Aandachtstekortstoornis met Hyperactiviteit Hyperkinetische stoornis (ICD-10; WHO, 1992) ADHD HD 2 1
2 ADHD A) Stabiliteitscriterium: zes (of meer) van de inattentiviteit of hyperactiviteit/impulsiviteit symptomen van aandachtstekort zijn gedurende ten minste zes maanden aanwezig geweest in een mate die onaangepast is en niet past bij het ontwikkelingsniveau Aandachtsproblemen Hyperactiviteit & Impulsiviteit 3 ADHD B) Aanvangscriterium: enkele symptomen die beperkingen veroorzaken waren voor het zevende jaar aanwezig C) Pervasiviteitscriterium: enkele beperkingen uit de groep symptomen zijn aanwezig op twee of meer terreinen (bv. op school/werk en thuis). Klachten dienen dus inherent aan de persoon te zijn en niet reactief op bijvoorbeeld de gedragsaanpak van een leerkracht. D) Beperkingscriterium: er moeten duidelijke aanwijzingen van significante beperkingen zijn in het sociale, school- of beroepsmatige functioneren E) Exclusiviteitscriterium: de symptomen zijn primair toe te schrijven aan ADHD en niet aan bv. ASS 4 2
3 ADHD, RESULTAAT VAN ONZE WESTERSE CULTUUR? Canada % Nederland 1.3% Duitsland 4.2% China 6-9% Mexico 5% Brazilië 5.8% India 5-12% Wereldwijde prevalentie varieert tussen 1.3% en 12% gemiddelde 5.29% Australië 3.4% N-Zeeland 2-6.7% 5 Polanczyk et al., 2005 ADHD, RESULTAAT VAN ONZE WESTERSE CULTUUR? Vlaamse steekproef: Epidemiologisch onderzoek bij > 18 jaar (n=2419) Prevalentie: 4.1% Voornamelijk in jongere groepen: 18-24j (7.7%) > 25-34j (4.2%) > 35-44j (2%) Voornamelijk bij lager geschoolden: 10.8% bij laagst geschoolden vs 1.3% bij hoogst geschoolden De Ridder et al.,
4 ADHD, EVEN EEN VRAGENLIJST INVULLEN? Ca. 19% Ca. 5% 7 ADHD, RECENTE HYPE? ste congres over impulsiviteit bij kinderen met gedragsproblemen MPH wordt ontwikkeld Minimal Brain Dysfunction Hyperkinetic reaction of Childhood (DSM-II) Attention Deficit with or without Hyperactivity (DSM-III) Attention Deficit Hyperactivity Disorder (DSM-III-R) Attention Deficit Hyperactivity Disorder (DSM-IV) Attention Deficit Hyperactivity Disorder (DSM-IV TR) Attention Deficit Hyperactivity Disorder (DSM-5) 8 4
5 ADHD, RECENTE HYPE? Prevalentie (%) ADHD a.d.h.v. verschillende versies van de DSM op basis van leerkrachtrapportage in een steekproef van 1077 leerlingen tussen 5 en 12 jaar (Baumgaertel et al., 1995) , ,6 10,9 DSM III DSM III R DSM IV 9 CONCLUSIE 1. ADHD, niet alleen een Westers fenomeen. 2. Diagnostische criteria dragen bij tot een betrouwbare diagnostiek. 3. Diagnostische criteria variëren op basis van wetenschappelijke inzichten. 10 5
6 ADHD SUBTYPES Aandachtsproblemen Hyperactiviteit /Impulsiviteit ADHD-IA ADHD-COM ADHD-HI 27% 55% 18% 11 HET VERHAAL VAN MILAN Voorlopers: Naam: Milan VD Geslacht: M Leeftijd: 0j 9m moeilijk temperament eet- en slaapproblemen moeilijk om te kalmeren ( huilbaby ) regulatiestoornis 12 6
7 HET VERHAAL VAN MILAN Ontwikkelingsverloop: Naam: Milan VD Geslacht: M Leeftijd: 5j 6m Altijd in de weer Excessief lopen en klimmen Instructies niet opvolgen Niet kunnen stil zitten Tekort aan volgehouden aandacht Sterke afleidbaarheid 13 HET VERHAAL VAN MILAN Ontwikkelingsverloop: Naam: Milan VD Geslacht: M Leeftijd: 8j 6m Hyperactiviteit Impulsiviteit Aandachtsproblemen Schoolse problemen Stereotiep beeld van ADHD 14 7
8 HET VERHAAL VAN MILAN Ontwikkelingsverloop: Naam: Milan VD Geslacht: M Leeftijd: 13j 9m Hyperactiviteit Impulsiviteit Aandachtsproblemen Gedragsproblemen Experimenteergedrag Hevige emoties Schoolse achterstand ADHD-symptomen en bijkomende diagnoses 15 HET VERHAAL VAN MILAN Ontwikkelingsverloop: Naam: Milan VD Geslacht: M Leeftijd: 28j 7m (Vooral) aandachtstekort academische beperkingen, moeilijker job vinden (Ook nog) impulsiviteit risicogedrag, relationele moeilijkheden, job-hopping Bijkomende emotionele problematiek Vage ADHD-symptomen aangevuld met bijkomende klachten 16 8
9 SYMPTOOMREDUCTIE (WILENS ET AL., 2002) Kernsymptomen: evolutie tussen 6 en 19j 17 SYMPTOOMEVOLUTIE Aandachtsproblemen in de volwassenheid Slecht time-management Moeilijk taken afwerken Moeilijk aandacht bewaren bij het lezen of bij het uitvoeren van papierwerk Gemakkelijk afgeleid, vergeetachtig Slechte concentratie 18 9
10 SYMPTOOMEVOLUTIE Hyperactiviteit in de volwassenheid Subjectieve gevoelens van rusteloosheid Workaholic Kiezen voor een zeer actieve job Impulsiviteit in de volwassenheid Zinnen van anderen afmaken Moeilijk zijn of haar beurt kunnen afwachten Anderen storen wanneer ze het druk hebben Lage frustratietolerantie Snel geïrriteerd of boos worden Veel wisselen van jobs of relaties 19 IMPACT OP VELE DOMEINEN Druggebruik 2 x risico Vroeger begin stop in volwassenheid Gezin 2-4 x ruzies 3-5 x echtscheidingen Gezondheidszorg 50% fietsongelukken 2-4 x auto-ongelukken 33% aanmeldingen op spoeddiensten School & Carrière 35% uitval 46% schorsingen productiviteit 20 10
11 Omgevingsfactoren ADHD, ETIOLOGIE? Genetische factoren Sterke evidentie erfelijkheid Interactie van meerdere risicogenen Kwetsbaarheid, geen determinatie Neurobiologische factoren Gedrag Hersenchemie (o.a. dopamine) Hersenstructuur Hersenactiviteit Grote variabiliteit 21 OMGEVINGSFACTOREN Prenataal Alcohol- en druggebruik moeder Blootstelling aan toxische stoffen (bv. lood) Zwangerschapsduur, geboortegewicht Zwangerschapscomplicaties Perinataal Complicaties tijdens de bevalling zuurstoftekort 22 11
12 OMGEVINGSFACTOREN Postnataal Gestructureerd en responsief opvoedingsklimaat Verwaarlozing en misbruik SES (huisvesting, toegang tot goed onderwijs, etc.) Eigen middelenmisbruik Aansluiting bij deviante groep... Ingrijpen op de problematiek is mogelijk! 23 DIAGNOSTISCHE RICHTLIJNEN Nationale richtlijnen Organisatie Land Jaar <18j 18j Online Royal Australasian College of Physicians AUS 2009 Canadian ADHD Resource Alliance CAN 2008 Trimbos-Instituut NL 2005 Ministry of Health NZ 2001 National Collaborating Centre for Mental Health Scottish Intercollegiate Guidelines Network UK 2008 UK 2009 American Academy of Pediatrics USA
13 DIAGNOSTISCHE RICHTLIJNEN Internationale richtlijnen Auteur Organisatie Jaar <18j 18j Online Taylor et al. Kooij et al. European Network for Hyperkinetic Disorders European Network Adult ADHD Vlaamse richtlijn: ADHD & verslaving Auteur Organisatie Jaar <18j 18j Online Matthys et al. Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen WAARUIT BESTAAT DIAGNOSTIEK? Kooij et al., 2010 Diagnostiek <18j 18j UK AUS USA NL EU Diagnose volgens DSM-IV criteria Age-appropriate Multi-informant presentations assessment should be taken into account Cut-off of 4/9 current DSM-IV criteria may be sufficient, when significant Multi-method assessment impairments Age-of-onset Differentiaaldiagnostisch criteria required onderzoek < persistence and impairment 26 13
14 WAARUIT BESTAAT DIAGNOSTIEK? Kooij et al., 2010 Diagnostiek <18j 18j UK AUS USA NL EU Diagnose volgens DSM-IV criteria Multi-informant assessment Diagnosis Multi-method should assessment be based on self-report and in-depth evaluation, but collateral information is desirable Differentiaaldiagnostisch onderzoek 27 WAARUIT BESTAAT DIAGNOSTIEK? Kooij et al., 2010 Diagnostiek <18j 18j UK AUS USA NL EU Diagnose volgens DSM-IV criteria Multi-informant assessment Multi-method assessment Validation of instruments is urgently needed Differentiaaldiagnostisch onderzoek Neurobiological/-psychological tests are neither imperative nor sufficient but may document functional impairment 28 14
15 WAARUIT BESTAAT DIAGNOSTIEK? Kooij et al., 2010 Diagnostiek <18j 18j UK AUS USA NL EU Diagnose volgens DSM-IV criteria Multi-informant assessment Multi-method assessment Differentiaaldiagnostisch onderzoek Co-morbidity is the rule, with 75% of clinical patients having at least one other disorder, and the mean number being three. 29 WAARUIT BESTAAT DIAGNOSTIEK? Kooij et al., 2010 Diagnostiek <18j 18j UK AUS USA NL EU Diagnose volgens DSM-IV criteria Multi-informant assessment Multi-method assessment Differentiaaldiagnostisch onderzoek 30 Multidisciplinaire diagnostiek aangestuurd door een geneeskundige! 15
16 MEDICATIE National Collaborating Centre for Mental Health, MEDICATIE National Collaborating Centre for Mental Health,
17 NAAST MEDICATIE % van de volwassenen met ADHD zijn niet of onvoldoende geholpen met medicatie Onvoldoende afname van symptomen Onvoldoende tolerantie Pills do not build skills Although medicines are thought to help with the core neurobiological impairments, they do not ensure that patients will adopt compensatory strategies in organizing and planning, coping with distractibility and enhancing optimal thinking strategies Safren et al NAAST MEDICATIE Psycho-educatie Psychotherapie (gebaseerd op CGT) Individueel In groep Coaching (H)erkenning bij lotgenoten Correcte interpretatie van ervaringen Ontschuldiging/responsabilisering Nieuw gevoel van controle en motivatie Herstel van communicatie en steun Familie- of koppeltherapie Kooij et al 2010 : European Consensus Statement 34 17
18 PSYCHOTHERAPIE Geschiedenis van - falen - onderprestatie - relatieproblemen Aandachtstekort Rusteloosheid Impulsiviteit (Emotie-ontregeling) medicatie Psychotherapie - Organiseren - Plannen (takenlijst) - Uitstellen, vermijdingsgedrag en afleidbaarheid aanpakken Negatieve gedachten en opvattingen (negatief over zichzelf) Somberheid Schuldgevoelens Angst Woede Aanpassing van Safren et al 2005 Psychotherapie Functionele handicaps 35 PSYCHOTHERAPIE Stappenplan In groep Handboek & Werkboek 36 18
19 NAAST MEDICATIE Psycho-educatie Psychotherapie (gebaseerd op CGT) Individueel In groep Coaching Structuur ondersteuning feedback Familie- of koppeltherapie Oplossingsgericht Actiegericht Kooij et al 2010 : European Consensus Statement 37 NAAST MEDICATIE Psycho-educatie Psychotherapie (gebaseerd op CGT) Individueel In groep Coaching Familie- of koppeltherapie Kooij et al 2010 : European Consensus Statement 38 19
20 WAT KAN U DOEN? Attitude t.a.v. persoon met ADHD: - Geduldig zijn - Niet beledigd voelen bij impulsieve act - Gedrag niet als een intentioneel proces be-/veroordelen - Structuur bieden (bv. herinneringen inbouwen bv. GSM, apps) - Pauzes & beweging toestaan - Mits toestemming, het netwerk van de persoon als een bron van steun inschakelen - 39 WAT KAN U DOEN? Communicatiestijl t.a.v. persoon met ADHD: - Enkelvoudige instructies geven - Herhaling en laten herhalen - Feedback geven - Telkens een stap verder denken bv. schrijf dit in uw agenda hoe kunnen we ervoor zorgen dat je je agenda regelmatig controleert 40 20
21 WAT KAN U DOEN? Omgeving - Prikkelarme lokalen bevorderen aandacht - Visualiseren van afspraken, opdrachten, als reminder - Risicosituaties voorkomen om impulsiviteit geen kans te geven Teamwork - n=1 met team samen naar oplossingen voor moeilijke situaties zoeken - Alert zijn voor bijkomende/nieuwe klachten signaliseringsfunctie - Gericht extra hulp inschakelen 41 Sociale kaart 42 21
22 LESSEN VAN MIJN GROOTVADER LES 6 Als ge maar uw best doet Als iedereen maar zijn best doet 43 Dank voor uw aandacht! Dieter Baeyens Tel Dieter.Baeyens@ppw.kuleuven.be 22
Drukke leerlingen: ADHD, een psychiatrische stoornis of louter een tijdsfenomeen?
Drukke leerlingen: ADHD, een psychiatrische stoornis of louter een tijdsfenomeen? Dieter Baeyens 1 ADHD Overvloed aan opinies, commentaren en losse ideeën over ADHD in de populaire media 6 populaire stellingen
Nadere informatieADHD. ADHD volgens DSM-IV TR (APA, 2000) ADHD - aandachtsproblemen. 06/03/2014 Dieter Baeyens. Kinderen en jongeren met specifieke noden ADHD
Prof. dr. Cursus Slides Eigen nota s Achtergrondpapers: o Daley, D. (2006). : a review of the essential facts. Child: care, health & development, 32, 193-204 o Schmidt, S. & Petermann, F. (2009). Developmental
Nadere informatiefrom Clinical Experience to an Evidence Based Guideline Frieda Matthys, MD PhD 20 november 2014
ADHD and SUD from Clinical Experience to an Evidence Based Guideline Frieda Matthys, MD PhD 20 november 2014 Overzicht Waarom een richtlijn Het proces, het netwerk en de experten Onderzoeksopzet Risico
Nadere informatieBijlage 4a: Screeningsinstrumenten voor volwassenen met ADHD
Bijlage 4a: Screeningsinstrumenten voor volwassenen met ADHD Instrument ADHD-RS of (Nederlands): Zelfrapportage vragenlijst voor aandachtsproblemen en hyperactiviteit Attention Deficit Hyperactivity Disorder
Nadere informatieADHD prevalentie en behandeling. Nannet Buitelaar Psychiater de Waag Utrecht
ADHD prevalentie en behandeling Nannet Buitelaar Psychiater de Waag Utrecht ADHD een hype? Tegenwoordig heeft iedereen ADHD. Steeds meer Nederlanders slikken Ritalin. Hoe voorkom je ADHD? Door de diagnose
Nadere informatieGIDS VOOR VOLWASSE N E N M E T A D H D HET T RA JECT VAN UW B E H A N D E L I N G
GIDS VOOR VOLWASSE N E N M E T A D H D HET T RA JECT VAN UW B E H A N D E L I N G VOORAF Uw arts heeft u een medicamenteuze behandeling voorgeschreven als hulp bij het onder controle brengen van de symptomen
Nadere informatieAD(H)D bespreken. BEN/LO/ADHD/14/0003a April 2014
AD(H)D bespreken N.B.: de inhoud van dit programma is slechts van adviserende aard en dient niet als vervanging voor professioneel en/of medisch advies. Als u verdere consultatie wenst, of wanneer u zich
Nadere informatiePsychiatrisering en de terreur van het perfecte kind. Prof. Dr. Stijn Vanheule Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen
Psychiatrisering en de terreur van het perfecte kind Psychiatriseren = Het moeilijke kind stelt de volwassene vragen: Wie is de volwassene is die hem of haar zo moeilijk vindt? Met welke ver(w)achtingen
Nadere informatieADHD in de DSM-5. Reino Stoffelsen, kinder- en jeugdpsychiater Ariane Tjeenk-Kalff, klinisch neuropsycholoog 21 april 2015
ADHD in de DSM-5 Reino Stoffelsen, kinder- en jeugdpsychiater Ariane Tjeenk-Kalff, klinisch neuropsycholoog 21 april 2015 ADHD, wat kan je er (niet) mee? Veel media aandacht Casus: Ben DSM-geschiedenis
Nadere informatieWanneer de vlag de lading niet meer dekt: over het gebruik van labels voor stoornissen
Wanneer de vlag de lading niet meer dekt: over het gebruik van labels voor stoornissen Het moeilijke kind stelt ons vragen: Wie is de volwassene is die hem of haar zo moeilijk vindt? Met welke ver(w)achtingen
Nadere informatieADHD en ASS. Bij normaal begaafde volwassen. Utrecht, 23-01-2014 Anne van Lammeren, psychiater UCP/UMCG
ADHD en ASS Bij normaal begaafde volwassen Utrecht, 23-01-2014 Anne van Lammeren, psychiater UCP/UMCG Disclosure belangen spreker (potentiële) Belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieADHD Recente inzichten
ADHD Recente inzichten Frans Loman Kinder- en jeugdpsychiater 21 oktober 2016 Symposium ADHD 1 Wat is ADHD We weten het niet precies De oorzaken zijn nog onbekend We weten nog niet echt wat de beste aanpak
Nadere informatieInformatie voor patiënten van Ziekenhuis Rijnstate/Zevenaar. Het ADHD-team
Informatie voor patiënten van Ziekenhuis Rijnstate/Zevenaar Het ADHD-team Uw kind heeft AD(H)D of er bestaat het vermoeden dat uw kind deze aandachtsstoornis heeft. Op het ADHD-spreekuur van de polikliniek
Nadere informatieAD(H)D bij Volwassenen
AD(H)D bij Volwassenen https://youtu.be/fgssoj-tbsa JASPER'S REAL LIFE DSM IV-TR naar DSM 5 1950 DSM I Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 2013 DSM 5 X DSM IV-TR naar DSM 5 Belangrijke
Nadere informatieChaotisch gedrag, concentratieproblemen?
Chaotisch gedrag, concentratieproblemen? Hyperactief en impulsief? Diagnose en behandeling voor volwassenen met ADHD Wie had 40 jaar geleden ooit van ADHD gehoord? Matthijs (47) Ik was druk en lastig.
Nadere informatie6,5. Werkstuk door een scholier 1684 woorden 26 april keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 1684 woorden 26 april 2003 6,5 117 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is ADHD? ADHD is de afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder en dat is een aandachtstekortstoornis
Nadere informatieAandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen
SAMENVATTING Aandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen klinische populaties, waaronder ook de Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD). Ook al wordt
Nadere informatieADHD. Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit. Hoe wordt de diagnose bij kinderen gesteld? ADHD poli
00 ADHD Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit Hoe wordt de diagnose bij kinderen gesteld? ADHD poli U bent met uw kind verwezen naar de ADHD poli. De ADHD poli is een samenwerkingsverband tussen
Nadere informatieAdult ADHD Self-Report Scale-V1.1 (ASRS-V1.1) Symptoms Checklist from WHO Composite International Diagnostic Interview
Adult ADHD Self-Report Scale-V1.1 (ASRS-V1.1) Symptoms Checklist from WHO Composite International Diagnostic Interview World Health Organization 2009 All rights reserved. Based on the Composite International
Nadere informatieOverzicht. Wat heeft hij/zij? Wat is zijn diagnose? Omgaan met psychische aandoeningen voor docenten. Inleiding. 1. Inleiding
Omgaan met psychische aandoeningen voor docenten Success@School Urecht, 29 november 2018 1. Inleiding Overzicht 2. Signaleren psychische problemen 3. Invloed psychische aandoening op het studeren dr. Lies
Nadere informatie03/07/15' ADHD, ODD, CD? Wat moet ik weten en wat kan ik ermee? Programma. Begripsbepaling: Agressie. Begripsbepaling: ODD, CD en ADHD
ADHD, ODD, CD? Wat moet ik weten en wat kan ik ermee? Woensdag 29 oktober P. Deschamps Begripsbepaling: ODD, CD en ADHD Begripsbepaling: Agressie Disruptive Behavior Disorders (DBD), Disruptieve Gedragsstoornissen
Nadere informatie3/12/2013. ADHD is een ontwikkelingsstoornis. ADHD groeit mee. ADHD is een ontwikkelingsstoornis. Stelling 1 Huilbaby s ontwikkelen later ADHD
ADHD groeit mee Babypeuter Lagere school Puberadolescent Babypeuter Stelling 1 Huilbaby s ontwikkelen later ADHD Geboorte zuigeling - peuter Al hyperactief van in de buik Moeilijke baby : Verhoogd activiteitsniveau
Nadere informatieWAAROM ADHD DETECTEREN?
WAAROM ADHD DETECTEREN? ADHD kan het functioneren van een kind op verschillende levensdomeinen danig verstoren en de verdere ontwikkeling bemoeilijken. Daarom is het belangrijk ADHD tijdig te detecteren.
Nadere informatieWat is ADHD? Aandachtstekort:
Wat is ADHD? ADHD is de afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Het is een stoornis die voorkomt bij ongeveer 3 tot 5 % van de bevolking. Jongens hebben 4 keer zoveel kans om de diagnose
Nadere informatieKinderneurologie.eu ADHD. www.kinderneurologie.eu
ADHD Waar staat de afkorting ADHD voor? De letters ADHD staan voor de engelse woorden Attention Deficit - Hyperactivity Disorder. In het Nederlands vertaald betekent dat een aandoening die gekenmerkt wordt
Nadere informatieDiagnose en classificatie in de psychiatrie
Diagnose en classificatie in de psychiatrie Klinische Validiteit Research Betrouwbaarheid Prof dr Bert van Hemert psychiater en epidemioloog Afdelingshoofd psychiatrie DBC Kosten-baten 2 Diagnosen in de
Nadere informatieBehandelgids ADHD bij volwassenen, cliëntenwerkboek
Behandelgids ADHD bij volwassenen, cliëntenwerkboek een programma voor cognitieve gedragstherapie Steven A. Safren, Susan Sprich, Carol A. Perlman, Michael W. Otto UITGEVERIJ NIEUWEZIJDS Oorspronkelijke
Nadere informatieIndividuele coaching en groepsbijeenkomsten. Volwassenen met AD(H)D
Individuele coaching en groepsbijeenkomsten Volwassenen met AD(H)D Behandeling en coaching Psycho-educatie cliënt en partner Staken alcohol en/of drugs Medicatie Coaching individueel Coaching in de groep
Nadere informatieAD(H)D. een meetbare hersenfunctiestoornis. A.Haagen, kinderartskinderneuroloog 1
AD(H)D een meetbare hersenfunctiestoornis 1 Inleiding Wanneer spreken we van ADHD? Hoe stellen we de diagnose? Wat gebeurt er in de hersenen? 2 BEGRIPPEN Attention Deficit Hyperactivity Disorder = Aandachtsstoornis
Nadere informatiePsychiatrie: ADHD. Dit thema gaat over ADHD als voorbeeld van een concentratie of aandachtsstoornis.
DC 13 Psychiatrie: ADHD 1 Inleiding Dit thema gaat over ADHD als voorbeeld van een concentratie of aandachtsstoornis. Beroepscontext: als onderwijsassistent kun je ingezet worden in het werken met leerlingen
Nadere informatieAnders denken over drukke, dwarse en dromerige kinderen
Anders denken over drukke, dwarse en dromerige kinderen Laura Batstra 25 november 2014 In deze online lezing: Druk, dwars, dromerig of ADHD? ADHD en de hersenen ADHD en de maatschappij Stepped Diagnosis
Nadere informatiePsychische stoornissen en de beperkte houdbaarheid van diagnostische etiketten
Psychische stoornissen en de beperkte houdbaarheid van diagnostische etiketten Frits Boer emeritus hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie Logacom Kenniscongres 11 december 2012 Psychische stoornissen en
Nadere informatieWelke allochtonen komen er in de Jeugd-GGZ: toegankelijkheid en diagnostiek. Albert Boon & Anna de Haan
Welke allochtonen komen er in de Jeugd-GGZ: toegankelijkheid en diagnostiek. Albert Boon & Anna de Haan Iedereen met psychiatrische problemen Filter 1 Hulpzoekenden Filter 2 Herkende problemen Filter 3
Nadere informatieTHUIS AAN DE SLAG DAISY TEEUWEN EN JOS BERENDS
THUIS AAN DE SLAG DAISY TEEUWEN EN JOS BERENDS NAH: IMPACT OP DE ONTWIKKELING BESCHADIGING HERSENEN EN INVLOED ONTWIKKELINGSPROCES GEVOLGEN HERSENLETSEL BIJ KINDEREN LICHAMELIJKE GEVOLGEN SPRAAKPROBLEMEN
Nadere informatieADHD vanuit contextueel perspectief
Plaats van de context? ADHD vanuit contextueel perspectief Gil Borms Expressie van de symptomen is meer subtiel in de volwassenheid. Noodzaak om zicht te krijgen op de ontwikkeling www.upckuleuven.be Hoofdaccent:
Nadere informatieBijlage 4b: Zelf-rapportage vragenlijst over aandachtsproblemen en hyperactiviteit voor volwassenheid en kindertijd
Bijlage 4b: Zelf-rapportage vragenlijst over aandachtsproblemen en hyperactiviteit voor volwassenheid en kindertijd Zelf-rapportage vragenlijst over aandachtsproblemen en hyperactiviteit voor volwassenheid
Nadere informatieBEHANDELGIDS ADHD BIJ VOLWASSENEN, CLIËNTENWERKBOEK
BEHANDELGIDS ADHD BIJ VOLWASSENEN, CLIËNTENWERKBOEK Een programma voor cognitieve gedragstherapie Tweede editie Steven A. Safren Susan Sprich Carol A. Perlman Michael W. Otto UITGE V E R I J NIEUW E Z
Nadere informatieKanaries in de leerfabriek. Stijn Vanheule. Prof. Dr. Stijn Vanheule Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen
Kanaries in de leerfabriek. Stijn Vanheule Centrale vragen: 1. Welke ideologie en mensbeeld zit impliciet in onze onderwijspraktijk? 2. Welk effect heeft deze ideologie op identiteitsvorming? Welke ideologie?
Nadere informatieGeïntegreerde behandeling voor patiënten met Autisme spectrum stoornisen (ASS) en comorbide verslavingsproblematiek
Geïntegreerde behandeling voor patiënten met Autisme spectrum stoornisen (ASS) en comorbide verslavingsproblematiek Een innovatieve behandeling met TOPGGZ erkenning Linda Kronenberg & Hendrikje Bloemert
Nadere informatie11/21/2018. het nut en nadeel van diagnoses. Ronald Hünneman Rijksuniversiteit Groningen v.chr.
Ronald Hünneman www.ronaldhunneman.com Rijksuniversiteit Groningen 427-347 v.chr. 1 De Ideale Staat Zilver IJzer Brons Goud (volgens Plato) De Ideale Staat Zilver IJzer Brons Goud (volgens Plato) Plato
Nadere informatieMarijn Nijboer Orthopedagoog i.o.t. GZ-psycholoog Accare UCKJP
Marijn Nijboer Orthopedagoog i.o.t. GZ-psycholoog Accare UCKJP INHOUD Impulsief en agressief gedrag; normaal op jonge leeftijd? Alarmsignalen Verwijzen? Werkwijze team jonge kinderen zorglijn ADHD en gedragsstoornissen
Nadere informatieADHD bij volwassenen Diagnostiek, Behandeling, Werken
ADHD bij volwassenen Diagnostiek, Behandeling, Werken Marion van Dam Verzekeringsarts ADHD-coach 28 september 2010 Programma Film Klinisch beeld Vragen Film ADHD en Werk Cliente vertelt Vragen PAUZE Agenda
Nadere informatieKinderen met ADHD. Inhoudsopgave. Wat is de oorzaak van ADHD? Wat zijn de verschijnselen van ADHD?
Kinderen met ADHD Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Wat is de oorzaak van ADHD? 1 Wat zijn de verschijnselen van ADHD? 1 Hoe wordt de diagnose ADHD gesteld? 2 Behandeling van ADHD
Nadere informatieInhoud. Ontgifting en stabilisatie. Observatie en Diagnostiek en Behandeling. Cijfers en Onderzoek. Aanbod Jeugd in Nederland
Polls drugsweb Kun je op eigen houtje van drugs afkomen Ja: 85% Moeten we minder gaan drinken Ja: 57% Bang om verslaafd te worden Ja: 21% Drugs meenemen naar buitenland Ja: 73% Wiet is een harddrug Ja:
Nadere informatieADHD EN VERSLAVING FRIEDA MATTHYS VUB PETER JOOSTENS BAT ET AL.
ADHD EN VERSLAVING FRIEDA MATTHYS VUB PETER JOOSTENS BAT ET AL. CATEGORIALE DIAGNOSTIEK Sud ADHD EN VERSLAVING: VLAAMSE MULTIDISCIPLINAIRE RICHTLIJN EPIDEMIOLOGIE METHODOLOGIE RESULTAAT IMPLEMENTATIE
Nadere informatieCognitief functioneren en de bipolaire stoornis
Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis Dr. Nienke Jabben Amsterdam 5 november 2011 Academische werkplaats Bipolaire Stoornissen GGZ ingeest n.jabben@ggzingeest.nl Overzicht Wat is cognitief functioneren?
Nadere informatietransistiepsychiatrie Dr. R. Klaassen Kinder- en jeugdpsychiater Bascule Projectleider headspace
transistiepsychiatrie Dr. R. Klaassen Kinder- en jeugdpsychiater Bascule r.klaassen@debascule.com Projectleider headspace transitiepsychiatrie -> psychiatrie Transitional Psychiatry Child & Adolescent
Nadere informatieADHD. Behandelingsstrategieën DSM IV. Diagnostiek. Vragenlijst voor gedragsproblemen bij kinderen (VvGK) ( Attention deficit hyperactivity disorder )
ADHD ( Attention deficit hyperactivity disorder ) Behandelingsstrategieën Evelien Dirks Een ontwikkelingsstoornis Problemen met de concentratieperiode Problemen met de impulsbeheersing Problemen met de
Nadere informatieInhoud. Uitgebreide opgave
Inhoud Uitgebreide opgave 1 Inleiding 21 Van DSM-IV naar DSM-5 21 Verwarrende terminologie 23 Een nieuw begrippenkader 24 De bron van het gedrag en de hulpverleningsstrategie 27 Een biopsychologisch model
Nadere informatieWaarom onderzoek naar zorggebruik? Over- of onderbehandeling van jongeren in de GGZ? Inhoud. dr. F. Jörg
Frederike Jörg Stelling 1 Frederike Jörg Stelling 2 Teveel kinderen en jongeren in Nederland zoeken en krijgen tweedelijns, specialistische GGZ-hulp terwijl er vaak geen sprake is van psychiatrische problematiek
Nadere informatieBijlage 25: Autismespectrumstoornis in DSM-5 (voorlopige Nederlandse vertaling) 1
Bijlage 25: Autismespectrumstoornis in DSM-5 (voorlopige Nederlandse vertaling) 1 Moet voldoen aan de criteria A, B, C en D A. Aanhoudende tekorten in sociale communicatie en sociale interactie in meerdere
Nadere informatieRegistratieformulier medicatie bij ADHD
Bijlage 6 Registratieformulier medicatie bij ADHD Protocol ADHD bij verslaving 99 Registratieformulier medicatie bij ADHD Naam patiënt: Naam voorschrijvend behandelaar: Geneesmiddel: Datum: Dosering:
Nadere informatieExecutieve functies en emotieregulatie. Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven
Executieve functies en emotieregulatie Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven Inhoud 1. Executieve functies en emotieregulatie 2. Rol van opvoeding
Nadere informatieHOE WERKT ADHD? DR. SANDRA KOOIJ PSYCHIATER, HOOFD KENNISCENTRUM ADHD BIJ VOLWASSENEN PSYQ DEN HAAG
HOE WERKT ADHD? DR. SANDRA KOOIJ PSYCHIATER, HOOFD KENNISCENTRUM ADHD BIJ VOLWASSENEN PSYQ DEN HAAG MET DISCUSSIE DOOR DR. INGRID ROURS KINDERARTS, DIRECTEUR KINDERPLEIN, MEDISCH CENTRUM VOOR KWALITEIT
Nadere informatieDeel I Wat we weten over de stoornis ADHD
Inhoud Inleiding 12 Deel I Wat we weten over de stoornis ADHD Hoofdstuk 1 Kenmerken van ADHD 1.1 De basiskenmerken 16 1.2 Aandachts- en concentratiestoornissen 17 1.3 Impulsiviteit 17 1.4 Hyperactiviteit
Nadere informatieWat wil de leerkracht in 2016? Probleemgedrag aanpakken Zo weinig mogelijk extra tijd Eenvoudig implementeerbaar
Wat wil de leerkracht in 2016? Probleemgedrag aanpakken Zo weinig mogelijk extra tijd Eenvoudig implementeerbaar Wat zijn onze criteria? Effectief. Via literatuurstudie op zoek naar evidentie Trainen van
Nadere informatieADHD poli voor kinderen
ADHD poli voor kinderen Afdeling kindergeneeskunde Locatie Veldhoven Inleiding Omdat uw kind (mogelijk) ADHD heeft, is hij of zij doorverwezen naar de ADHD poli voor kinderen van Máxima Medisch Centrum
Nadere informatieInleiding. Attention Deficit/Hyperactivity Disorder (ADHD)
Voorwoord ADHD Attention Deficit/Hyperactivity Disorder is een ontwikkelingsstoornis, die gekenmerkt wordt door enerzijds aandachtstekort en anderzijds hyperactiviteit/impulsiviteit. Hoewel de klemtoon
Nadere informatieInhoud Hoofdstuk 1: Wat is ADHD?
Spreekbeurt door een scholier 2088 woorden 17 mei 2007 6,3 261 keer beoordeeld Vak Nederlands Inhoud Hoofdstuk 1: Wat is ADHD? Hoofdstuk 2: Concentratiestoornissen. Hoofdstuk 3: Wanneer heeft iemand ADHD
Nadere informatie5-12-2012 WELKOM. Depressieve klachten en hulpbehoefte bij diabetes. De komende 45 minuten
WELKOM 5 december 2012 Depressieve klachten en hulpbehoefte bij diabetes Caroline Lubach: senior verpleegkundig consulent diabetes VUmc Anita Faber: research coördinator Diabetes Research Centrum, Hoogeveen
Nadere informatiePolikliniek ADHD voor volwassenen GGNet
Polikliniek ADHD voor volwassenen GGNet Vragen Prevalentie ADHD bij volwassenen Kernsymptomen van ADHD Stelling: Rustig zitten tijdens het onderzoeksgesprek sluit hyperactiviteit uit. Stelling: Als iemand
Nadere informatieGENDER, COMORBIDITY & AUTISM Inleiding INHOUD Opzet en Bevindingen per onderzoek Algemene Discussie Aanbevelingen Patricia J.M. van Wijngaarden-Cremers Classifications & Gender Patient cohort 2004 Clusters
Nadere informatieDEEL 1 PROTOCOL SCREENING EN DIAGNOSTIEK VAN ADHD BIJ VERSLAVING
DEEL 1 PROTOCOL SCREENING EN DIAGNOSTIEK VAN ADHD BIJ VERSLAVING 1 Het protocol screening en diagnostiek 1.1 Algemene toelichting Attention-deficit/hyperactivity disorder (aandachtstekortstoornis met
Nadere informatiePositioneren van de SPV
Regiobijeenkomst SPV-en Friesland 27 november 2014 Positioneren van de SPV Gerard Lohuis Historie van SPV Eind jaren 60 vorige eeuw - Opnamebekorten - Opname voorkomen - Professional die in de thuissituatie
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Dit proefschrift gaat over de oorzaken van het vóórkomen van symptomen van autisme spectrum stoornissen (ASD) bij kinderen met een aandachtstekort stoornis
Nadere informatieCure + Care Solutions
Cure + Care Solutions is hèt landelijk behandel- en expertisecentrum voor complexe psychische aandoeningen en werkt nauw samen binnen een landelijk netwerk van zorginstellingen door het hele land. Cure
Nadere informatieSamen op weg: communicatie met kinderen en jongeren met SOLK. Voorbij de scheiding tussen lichaam en geest. Yvette Krol, klinisch psycholoog,
Samen op weg: communicatie met kinderen en jongeren met SOLK. Voorbij de scheiding tussen lichaam en geest. Yvette Krol, klinisch psycholoog, Deventer Ziekenhuis Ingeborg Visser, GZ-psycholoog i.o. tot
Nadere informatieAutisme in het gezin. Geerte Slappendel, psycholoog en promovenda Jorieke Duvekot, psycholoog en promovenda
Autisme in het gezin Geerte Slappendel, psycholoog en promovenda Jorieke Duvekot, psycholoog en promovenda Disclosure belangen spreker Achtergrond Problemen in de sociale ontwikkeling: belangrijk kenmerk
Nadere informatieADHD bij volwassenen met een angststoornis
ADHD bij volwassenen met een angststoornis Impuls Symposium AD(H)D, een hype? (Differentiaal) Diagnostiek en Comorbiditeit woensdag 1 april 2009 Anke Roodbergen, psychiater i.o. De Jutters/PsyQ, Den Haag
Nadere informatieStadiëring en interepisodisch functioneren bij Bipolaire Stoornissen
Stadiëring en interepisodisch functioneren bij Bipolaire Stoornissen Ralph Kupka hoogleraar Bipolaire Stoornissen VU Medisch Centrum Academische Zorglijn Bipolair, GGZinGeest Altrecht Bipolair Stabiel
Nadere informatieEmotieregulatie bij kinderen en jongeren met ADHD
Emotieregulatie bij kinderen en jongeren met ADHD Valerie Van Cauwenberghe en Prof. dr. Roeljan Wiersema Emotieregulatie bij kinderen en jongeren met ADHD Dit onderzoek werd uitgevoerd door: Prof. dr.
Nadere informatieStemmingsstoornissen. Van DSM-IV-TR naar DSM-5. Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut
Stemmingsstoornissen Van DSM-IV-TR naar DSM-5 Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut Inhoud Veranderingen in de DSM-5 Nieuwe classificaties
Nadere informatieSuïcide bij jongeren Studiedag Depressiepreventie bij adolescenten, Oss, 27/11/2015. G. Portzky
Suïcide bij jongeren Studiedag Depressiepreventie bij adolescenten, Oss, 27/11/2015 G. Portzky 1. INLEIDING 1. Definiëring Suïcide Suïcidepoging: Moet er suïcidale intentie aanwezig zijn om van poging
Nadere informatieLezing voor de NVA. Door Harmke Nygard-Smith Klinisch psycholoog. Ontwikkelingsstoornissen Dimence
Lezing voor de NVA Door Harmke Nygard-Smith Klinisch psycholoog Ontwikkelingsstoornissen Dimence Waarom diagnostiek? Hoe doen we eigenlijk diagnostiek? De DSM 5 Wijzigingen in de DSM 5 voor de autisme
Nadere informatieVERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht
VERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht GEDRAG: De wijze waarop iemand zich gedraagt, zijn wijze van doen, optreden
Nadere informatiedr. Wiepke Cahn UMCUtrecht
dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht Ypsilon 30 jaar Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart - Ypsilon en onderzoekers trekken met elkaar op sinds die tijd Epidemiologische studies genetica
Nadere informatieADHD: voorzichtig met de diagnose! Laura Batstra Orthopedagogiek, RuG l.batstra@rug.nl Twitter @LBatstra
ADHD: voorzichtig met de diagnose! Laura Batstra Orthopedagogiek, RuG l.batstra@rug.nl Twitter @LBatstra Geachte mevrouw Batstra, Ik ben heel blij met uw boekje: Hoe voorkom je ADHD. De nuancering zit
Nadere informatieSwingt het gebruik van psychofarmaca bij kinderen de pan uit? Hans Hellemans Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Antwerpen
Swingt het gebruik van psychofarmaca bij kinderen de pan uit? Hans Hellemans Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Antwerpen Psychofarmaca werken in op het centraal zenuwstelsel: verbindingen
Nadere informatie1.1 Ontwikkelingspsychopathologie Opbouw van het boek Hoofdstuk 1 in tien punten 25 Belangrijke begrippen 25
Inhoudsopgave 1 Introductie 17 1.1 Ontwikkelingspsychopathologie 17 1.2 Opbouw van het boek 20 1.3 Hoofdstuk 1 in tien punten 25 Belangrijke begrippen 25 2 Classificatie, diagnostiek en epidemiologie 27
Nadere informatieInhoud. Wat als ADHD je aan het denken zet? Ilse Dewitte: ADHD-referent West-Vlaanderen
West-Vlaams Integrerend Netwerk Geestelijke Gezondheid Wat als ADHD je aan het denken zet? Ilse Dewitte: ADHD-referent West-Vlaanderen + Cédric Kemseke, Dr. M. Vandepitte, Dr. S. Van Lysebeth Inhoud ADHD
Nadere informatiePsychotraumatologie: eenheid en verscheidenheid in een veelstromenland. Prof. dr. Rolf Kleber Ede, 19 april 2012
Psychotraumatologie: eenheid en verscheidenheid in een veelstromenland Prof. dr. Rolf Kleber Ede, 19 april 2012 Waarom werd PTSS destijds geïntroduceerd? Gevolgen van de Vietnam-oorlog Task force in de
Nadere informatieWat als ADHD je aan het denken zet?
West-Vlaams Integrerend Netwerk Geestelijke Gezondheid Wat als ADHD je aan het denken zet? Ilse Dewitte: ADHD-referent West-Vlaanderen + Cédric Kemseke, Dr. M. Vandepitte, Dr. S. Van Lysebeth Inhoud ADHD
Nadere informatieInhoud Inleiding Gedragsproblemen Psychosociale vaardigheden Emotionele vaardigheden Leervaardigheden De rol van het gezin Literatuur
Inhoud 1 Inleiding.... 1 1.1 Gedragsproblemen... 3 1.2 Psychosociale vaardigheden.... 4 1.3 Emotionele vaardigheden.... 5 1.4 Leervaardigheden.... 5 1.5 De rol van het gezin.... 6 Literatuur.... 6 2 Gedragsproblemen....
Nadere informatieADHD-TV kwam tot stand dankzij projectgelden van Alcatel-Lucent, de Vlaamse Gemeenschap en Janssens-Cilag
Antwerpen, 15 oktober 2009 PERSCONFERENTIE Nieuwe community website met ADHD-TV ADHD bij volwassenen - leven met eigenwijze hersenen: het 1e basisboek in Vlaanderen voor volwassenen met ADHD Donderdag
Nadere informatieScience
Science Fiction ? No Mijlpalen in de behandeling van psychose Lieuwe de Haan, Zorglijn Vroege Psychose Uitvoeren wat we al weten Bron en disclaimer Waar kunnen we de meeste winst halen? I. Hoop II. Zelfvertrouwen
Nadere informatieADHD-Praktijk. Werkwijze en praktische informatie voor zorgverleners. Iedereen is uniek en verdient een unieke aanpak.
V o or (jong) volwassenen Iedereen is uniek en verdient een unieke aanpak. Werkwijze en praktische informatie voor zorgverleners Praktijkadres: Houtakker 51 6681 CW BEMEL Telefoon: 06-51 11 49 42 E-mail:
Nadere informatieBehandelgids ADHD bij volwassenen, therapeutenhandleiding
Behandelgids ADHD bij volwassenen, therapeutenhandleiding een programma voor cognitieve gedragstherapie Steven A. Safren, Carol A. Perlman, Susan Sprich, Michael W. Otto UITGEVERIJ NIEUWEZIJDS Oorspronkelijke
Nadere informatiehoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5
SAMENVATTING 117 Pas kortgeleden is aangetoond dat ADHD niet uitdooft, maar ook bij ouderen voorkomt en nadelige gevolgen kan hebben voor de patiënt en zijn omgeving. Er is echter weinig bekend over de
Nadere informatieDisclosure belangen spreker
Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder
Nadere informatieAANDACHT (VOOR) WETENSCHAP EN PRAKTIJK
AANDACHT (VOOR) WETENSCHAP EN PRAKTIJK NEUROPSYCHOLOGISCH ONDERZOEK VAN AANDACHTSPROBLEMEN drs. Marleen van der Wees, KNP Libra revalidatie & Audiologie dr. Marsh Königs Emma Kinderziekenhuis, AMC INHOUD
Nadere informatieMensen die stoute dingen doen. Stef Decoene V.U.Brussel, Vakgroep Criminologie
Mensen die stoute dingen doen. Stef Decoene V.U.Brussel, Vakgroep Criminologie Waarom aandacht nodig? Meerdere begrippen Diagnostiek hiervan afhankelijk Prevalentie hiervan afhankelijk Interventies/behandeling
Nadere informatieOp naar DSM 5. Mariken van Onna Klinisch psycholoog-psychotherapeut Supervisor VGCt Karakter Nijmegen Universitair Centrum Kinder- en jeugdpsychiatrie
Op naar DSM 5 Mariken van Onna Klinisch psycholoog-psychotherapeut Supervisor VGCt Karakter Nijmegen Universitair Centrum Kinder- en jeugdpsychiatrie Nieuwe (wetenschappelijke) ontwikkelingen Meer kennis
Nadere informatieThe influence of parental and offspring ASD and ADHD symptoms on family functioning. Daphne J. Vinke- van Steijn
The influence of parental and offspring ASD and ADHD symptoms on family functioning Autisme Spectrum Stoornissen (autisme) 1. Sociale interactie 2. Communicatie 3. Starheid en stereotypieën Attention Deficit
Nadere informatieLiteratuur. M. Beenackers, F. Kat, Een patiënt met ADHD, DOI 10.1007/978-90-313-8255-2, 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media
Literatuur American Psychiatric Association (2001). Beknopte handleiding bij de diagnostische criteria van de DSM-IV-TR. Amsterdam: Hartcourt Assessment. Buchner, F.L., Ezendam, J., Tijhuis, M.J., Mennes,
Nadere informatieAutismespectrumstoornis. SPV REGIOBIJEENKOMST MIDDEN NEDERLAND Mandy Bekkers
Autismespectrumstoornis SPV REGIOBIJEENKOMST MIDDEN NEDERLAND 19-10-2016 Mandy Bekkers (mandybekkers@hotmail.com) Waarschuwing vooraf! 2 Geschiedenis Autos (Grieks: zelf) 1937-1940: Term autisme 1943 &
Nadere informatieOur brains are not logical computers, but feeling machines that think.
Drs. Fernando Cunha (Child Support Europe) Ontwikkelingspsycholoog Gezondheidspsycholoog (BIG) Kinder- en Jeugdpsycholoog (NIP) Onderwijsspecialist http://www.child-support-europe.com In dienst van kinderen,
Nadere informatieKenniscentrum en ADHD. Achtergrond
Kenniscentrum en ADHD Bij hulpvragen die betrekking hebben op ADHD gaan we in het Kenniscentrum uit van de omschrijving van ADHD uit de DSM IV. De DSM IV brengt ADHD terug tot 2 kernproblemen: aandachtsproblemen
Nadere informatieLeven met ADHD. Fiona Kat, Maura Beenackers en Willemijn ter Brugge
Leven met ADHD Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men met het
Nadere informatieKwetsbaarheid en slapen
Kwetsbaarheid en slapen Nico De Witte Inhoud Kwetsbaarheid Slapen: operationalisering Resultaten Beschrijving dataset Prevalentie slaapproblemen in relatie tot leeftijd, geslacht, inkomen, rondkomen met
Nadere informatieUniversity of Groningen. Symptoms of Distress and Imbalance in Children Nijboer, J.M.
University of Groningen Symptoms of Distress and Imbalance in Children Nijboer, J.M. IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please
Nadere informatie