Ezie; het instrument voor het bepalen van individuele energiekosten
|
|
- Marleen de Graaf
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Bouwfysica Ezie; het instrument voor het bepalen van individuele energiekosten Wat krijg ik, wat kost het en wat levert het voor mij persoonlijk op? Dat zijn de drie vragen die eigenlijk iedere woonconsument zich stelt op het moment dat hij of zij denkt aan het verbouwen, vergroten of verduurzamen van de woning. Vanuit deze gedachte heeft Cauberg-Huygen een consumentvriendelijke applicatie ontwikkeld waarmee het werkelijke energiegebruik voorspeld kan worden. ir. A.J.C. (Anika) Haak, Cauberg-Huygen, Rotterdam dr. H. (Henk) Polinder, Cauberg-Huygen, Rotterdam Inleiding Door de klimaatdoelstellingen van de overheid worden de energieprestatie-eisen voor woningen steeds verder aangescherpt, waarbij de uiteindelijke doelstelling is ingesteld op energieneutrale nieuwbouwwoningen in Om deze doelstellingen te halen, worden er vanuit de overheid instrumentaria aangeboden; de energieprestatiecoëfficiënt (EPC) en het energieprestatieadvies (EPA). De regelgeving, die aan deze sturingsinstrumenten verbonden is, is gerelateerd aan het gebouwgebonden energie - g ebruik, waarbij voor het benodigde gebruikersgedrag gestandaardiseerde waarden worden aangenomen. Deze keuze is noodzakelijk, omdat informatie over het gebruikersgedrag niet beschikbaar is en omdat het niet wenselijk is om regelgeving op te stellen aan het gedrag van bewoners in een woning. Het gevolg hiervan is dat deze methoden het energiegebruik niet op individueel niveau kunnen voorspellen, terwijl dit juist wel is wat de consument wil weten. De (maandelijkse) kosten van een woning zijn voor een consument veel belangrijker dan het energieniveau van de woning [1]. Wanneer de energielasten op individueel niveau inzichtelijk gemaakt kunnen worden krijgt de consument ook meer inzicht in de betekenis van een woning met een lagere of een hogere energieprestatiecoëfficiënt. Individuele energievoorspelling Het belang van een berekening van het energiegebruik op individueel niveau kan worden toegelicht met behulp van de grafiek in figuur 1. Deze grafiek laat drie projecten zien waarbij het warmteverbruik is gemonitord. De woningen van deze drie projecten hebben vergelijkbare gebruiksoppervlakten, zijn voorzien van externe warmtelevering, maar verschillen in de energieprestatiecoëfficiënt. De warmteverbruiken zijn per project geordend van laagste verbruik tot het hoogste verbruik. De grafiek toont een zeer grote spreiding in het energiegebruik bij eenzelfde woningtype. Het energiegebruik in woningen met een EPC van 0,5 (zie blauwe punten) varieert tussen de 4 en 60 GJ. Doordat de woningen in één project allemaal dezelfde bouwkundige eigenschappen hebben en voorzien zijn van externe warmtelevering is de spreiding in het energiegebruik voornamelijk te verklaren door het verschil in gebruikersgedrag van de bewoners. Belang consumenten Doordat er een grote spreiding in energiegebruik voor kan komen in één type woning is een advies op basis van een gemiddeld energiegedrag vaak niet toereikend om een nauwkeurige voorspelling te doen van het energiegebruik op individueel niveau. En juist deze informatie is belangrijk voor een consument, bijvoorbeeld om investeringskeuzes te maken. Dit speelt een rol in de bestaande bouw, bij eventuele verbouwingen of bij toepassing van energiebesparende maatregelen [2], maar ook bij de keuze van een consument voor een nieuwe woning [1]. Een consument kan een betere investeringskeuze maken wanneer gekwantificeerd is wat bijvoorbeeld de terugverdientijd is van het plaatsen van PV-panelen of van na-isolatie van de woning. Belang overheid Uit verschillende onderzoeken [3] en [4] komt naar voren dat de aanscherping van de EPC leidt tot een verlaging in het werkelijke energiegebruik op projectniveau. Dit effect blijkt ook uit de getoonde monitoringsresultaten in de grafiek in figuur 1. Het sturingsinstrument lijkt dus goed te helpen om het energiegebruik op woningvoorraad te reduceren. Op individueel niveau is deze conclusie moeilijker te trekken. In de grafiek in figuur 1 is te zien hoeveel invloed een bewoner eigenlijk uit kan oefenen op het werkelijke energiegebruik in een woning. Daarnaast valt op dat een stijging van de energetische kwaliteit van de woning leidt tot een grotere invloed van de gebruiker op het energiegebruik. In oudere woningen was de staat van de woning (geen isolatie, enkel glas, kieren of een verouderde ketel) zeer bepalend voor een deel van het energiegebruik. Naar verhouding had de bewoner hier een kleiner aandeel in. Nu worden de woningen energetischer van hogere kwaliteit gebouwd, waardoor het aandeel van de invloed van de bewoner op de energierekening groter wordt. Wat in deze grafiek niet wordt getoond is het elektriciteitsverbruik in de woningen. Uit monitoringsonderzoek _BF03_2013.indb :11
2 energie en milieu Bouwfysica Warmteverbruik [GJ] Woningen EPC 1,2 Woningen EPC 0,8 Woningen EPC 0, Aantal woningen 1 Monitoringsresultaten warmteverbruik van drie woningtypen met externe warmtelevering [5] blijkt dat dit verbruik de afgelopen jaren juist aan het stijgen is. Aan dit aspect is in de sturingsinstrumenten weinig aandacht geschonken, omdat dit verbruik voor een groot deel wordt bepaald door de apparatuur die de bewoners in hun woning hebben staan. Om de klimaatdoelstellingen van de overheid werkelijk te kunnen halen, en het energiegebruik en elektriciteitsverbruik te reduceren, liggen er veel kansen en mogelijkheden bij de bewoners van de woningen. Dat dit inzicht steeds breder wordt gedragen door marktpartijen en de overheid komt terug in het lente-akkoord [6]. In dit akkoord wordt onder andere beschreven dat de consument centraal dient te staan bij de reductie van energiegebruik in woningen. Hierbij wordt het beïnvloeden van het bewonersgedrag genoemd, maar ook het stimuleren van instrumenten waarmee de consument snel en eenvoudig inzicht krijgt in zijn energiekosten. Dit instrument zou objectieve en kwantitatieve informatie moeten kunnen geven over energievoordelen bij een renovatie of energievoordelen van nieuwbouwwoningen ten opzichte van bestaande woningen. Vanuit dit perspectief is begin 2012 begonnen met de ontwikkeling van een instrument om de consument op individueel niveau inzicht te geven van het energiegebruik in zijn woning. Rekenmethodiek applicatie De rekenmethodiek van de ontwikkelde applicatie bestaat uit grofweg vier componenten die samen een voorspelling doen van de werkelijke energiekosten. Deze componenten zijn: de woning en de bijbehorende installaties, de bewoners, het klimaat en de energietarieven. Woning en installaties De NEN 7120 is gekozen als basis voor de invoer van de woning en installaties en is tegelijkertijd ook de basis van de rekenmethodiek. Een belangrijke reden voor deze keuze is de beschikbaarheid van de informatie voor een EPCberekening. Alle nieuwbouwwoningen in Nederland moeten worden getoetst aan de EPG, dus de informatie die benodigd is voor deze berekening is vaak al beschikbaar. De andere reden om voor de EPG als basis te kiezen is het feit dat deze rekenmethodiek kwalitatief goed is. De rekenmethode is zeer goed ontwikkeld voor het berekenen van het gebouwgebonden energiegebruik. Naast het energiegebruik van de woning is er ook huishoudelijke apparatuur aanwezig in de woning waarmee energie wordt gebruikt. De apparaten die nu zijn toegevoegd in de berekening zijn de apparaten die veel voorkomen in een woning of die relatief veel energie kunnen gebruiken wanneer deze aanwezig zijn. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om koelkasten, televisies en wasmachines, maar de aanwezigheid van een aquarium of een sauna kan ook worden aangegeven. Bij aanwezigheid van een apparaat moet ook een indicatie worden gegeven van de energiekwaliteit van het apparaat door middel van een energielabel of het vermogen. Bewoners In de berekeningsmethodiek van NEN 7120 wordt, waar nodig, uitgegaan van standaard bewonersgedrag in de woning. Daarnaast wordt een deel van het huishoudelijke energiegebruik niet meegenomen in de berekening. Om deze methodiek geschikter te maken voor het berekenen van energiegebruik op individueel niveau zijn er op verschillende plaatsen aanpassingen of toevoegingen gedaan met betrekking tot het bewonersgedrag. Eén van de aanpassingen op de rekenregels van NEN 7120 is het vervangen van gestandaardiseerde waarden van het gebruikersgedrag voor parameters waar de consument invloed op uit kan oefenen. Een voorbeeld hiervan is de berekening van het warmteverlies van de woning. In de rekenregels van de NEN 7120 wordt een gestandaardiseerde waarde aangenomen voor de heersende binnentemperatuur in de woning. In de rekenmethodiek van Ezie kan de consument zelf aangeven op welke temperatuur de thermostaat in zijn woning staat. Andere voorbeelden van gestandaardiseerde waarden uit de norm zijn de hoeveelheid aanwezige verlichting in de woning en het energiegebruik voor het verwarmen van tapwater. Beide _BF03_2013.indb :11
3 Bouwfysica de berekening vergeleken kan worden met de energierekening die de consument heeft. Dit kan een rol spelen als de rekenmethodiek wordt ingezet als tool om advies mee te kunnen geven bij renovatie. Om een realistische berekening te maken van het toekomstige energiegebruik moet een vergelijk worden gedaan tussen de voorspelling van het huidige verbruik met het werkelijke verbruik. Zodat nagegaan kan worden of de invoer van het gebruikersgedrag en de woningkwaliteit nauwkeurig genoeg is. Energietarieven De energiekosten worden berekend op basis van gemiddelde energietarieven. Aangezien de werkelijke energiekosten kunnen afwijken van deze gemiddelde energieprijzen, kunnen deze kosten worden aangepast op individueel niveau van de consument. 2 Type woning web applicatie ezie In de beschreven rekenmethode wordt de consument al veelvoudig genoemd. De reden hiervoor is dat de applicatie ook nadrukkelijk gebouwd is voor de consument. De consument is uiteindelijk degene die nut heeft van de individuele energievoorspelling. Daarnaast is de consument ook degene die zijn/haar gedrag in een woning het beste kan beschrijven. Om deze reden is van de technische rekenmethode, die Ezie in principe is, een consumentgerichte website gemaakt die terug te vinden is op 3 Type huishouden Op de tweede pagina van het dashboard (zie figuur 5) kan worden aangeven hoe de woning en de daarin aanwezige apparatuur wordt gebruikt. Direct zijn de consequenties zichtbaar van het hoger zetten van de thermoenergieposten worden in de norm berekend aan de hand van het aanwezige vloeroppervlak in de woning. De rekenmethoden uit de norm voor beide energieposten zijn in de rekenmethodiek van Ezie vervangen door een rekenmethodiek gebaseerd op individueel gebruikersgedrag. Voor het tapwatergebruik worden vragen gesteld over de douchefrequentie en de duur van een gemiddelde douche [7] en [8]. Voor de aangepaste methode met betrekking tot verlichting worden aan de bewoner vragen gesteld over het type verlichting in de woning en de het aantal uur dat hier gebruik van wordt gemaakt. Klimaat In NEN 7120 wordt gerekend met gemiddelde klimaatgegevens (onder andere buitentemperatuur en zoninstraling), berekend met behulp van NEN In de rekenmethodiek van Ezie ka n een aanpassing worden gedaan op deze klimaatgegevens met behulp van data van het KNMI. Hierbij kan een keuze worden gemaakt voor het klimaatjaar en de locatie van het meetstation, waardoor De applicatie is zo opgezet dat aan de hand van een paar eenvoudige vragen over het type woning en het huishouden (zie de figuren 2 en 3) een eerste inschattingsberekening gemaakt wordt van het energiegebruik. Op basis van deze gegevens worden er aannames gedaan met betrekking tot het gebruikersgedrag en de woningeigenschappen. Er zijn referentiewoningen beschikbaar, omdat het voor consumenten zeer lastig is om hun eigen woning in te kunnen voeren op het gedetailleerde niveau wat nodig is voor een EPC-berekening. Voor marktpartijen (onder andere woningcorporaties, projectontwikkelaars of aannemers) bestaat er de mogelijkheid om hun woning zeer gedetailleerd aan te kunnen bieden op de website van Ezie of op hun eigen website. Na beantwoording van deze eerste vragen kan de consument doorklikken naar de eigenlijke applicatie: het dashboard. Op de eerste pagina van het dashboard (zie figuur 4) kan voor de specifieke situatie de woning worden aangescherpt en verbeterd om de eigenschappen van de woning beter aan te laten sluiten bij de werkelijke woning. Ook kan de hoeveelheid en type apparatuur die in de woning aanwezig is hier worden ingevuld. Dit alles wordt op overzichtelijke wijze gepresenteerd en daarnaast zijn direct de consequenties van de gemaakte keuzes zichtbaar; iedere keer als er iets gewijzigd wordt, wordt er direct een nieuwe berekening gemaakt en is te zien hoeveel euro aan gas, elektra en water men naar schatting kwijt is _BF03_2013.indb :11
4 energie en milieu Bouwfysica staat, het meer- of minder laten branden van de lampen en het terugbrengen van de tijd die men onder de douche verblijft. praktijkervaringen ezie De rekenmethode is in verschillende praktijksituaties getoetst op de nauwkeurigheid. Aan de hand van twee projecten zal een toelichting worden gegeven op de praktijkervaring die inmiddels met Ezie is opgebouwd. Eén van de eerste projecten bestaat uit circa 100 relatief nieuwe woningen gebouwd in Deze woningen hadden toentertijd een EPC van 0,5 en zijn aangesloten op externe warmtelevering. Het tweede project dat hier als voorbeeld gebruikt wordt bestaat uit ongeveer 20 woningen met particuliere woningeigenaren uit de jaren 60. Bij het nieuwbouwproject heeft Ezie 90% van de woningen met een afwijking van maximaal 10% voorspeld. Bij de woningen uit de jaren 60 is bij 70% van de woning een maximale afwijking van 20% gerealiseerd. De afwijkingen tussen de voorspelling van Ezie en het werkelijke energiegebruik kunnen een aantal oorzaken hebben: invoer van de woning- en installatietechnische-eigenschappen, invoer van het bewonersgedrag, onnauwkeurigheden van de rekenmethodiek en het klimaat. 4 Dashboard pagina Huis en inrichting Bouwkundige invoer Bij de nieuwbouwwoningen waren de kwalitatieve staat en eigenschappen die nodig zijn voor de berekening van Ezie beschreven in de EPC-berekening. In het project is er vervolgens in de praktijk getoetst of er gebouwd was wat op papier was beschreven. Dit levert een zeer nauwkeurige invoer van de bouwkundige eigenschappen van de woning op. Bij bestaande woningen was dit niet altijd het geval. Doordat deze woningen worden bewoond door particuliere woningeigenaren is niet altijd goede informatie te vinden over de bouwkundige staat van de woning. Door eerdere bewoners is de gevel van de woning misschien een keer nageïsoleerd, een uitbouw aangebouwd of zijn de kieren gedicht. Het plaatsen van een uitbouw is goed te zien aan de buitenzijde van een woning, maar de R c -waarde van een na-geïsoleerde gevel vaak niet of minder nauwkeurig. Het gevolg is dat bij de bestaande bouw niet altijd tot op detailniveau bekend is wat de bouwkundige eigenschappen van de woning zijn. Dit leidt tot een onnauwkeurigere invoer in Ezie. Installatietechnische invoer Het voordeel bij de nieuwbouwwoningen was dat deze woningen waren aangesloten op externe warmtelevering. Hierdoor kon er in de berekening uitgegaan worden van een efficiëntie van 1. Bij andere installatietechnieken is het bepalen van het opwekkingsrendement vaak wat lastiger. In een EPG-berekening kan worden gewerkt met rendementen of COP s uit kwaliteitsverklaringen, maar deze waarden zijn in laboratoria gemeten of berekend en niet altijd getoetst in de praktijk. Uit onderzoek blijkt dat de theoretische rendementen vaak hoger zijn dan de rendementen die worden gemeten in praktijksituaties [7]. Bij de invoer van opwekkingsrendementen moet hier rekening mee worden gehouden en zodoende wordt hier gewerkt met forfaitaire en relatief conservatieve opwekkingsrendementen. 5 Dashboard pagina Gebruik Invoer bewonersgedrag Om een goede voorspelling van het energiegebruik te kunnen genereren moet het bewonersgedrag zo nauwkeurig mogelijk in beeld worden gebracht. Doordat Ezie een consumentvriendelijk applicatie is, moet ook de invoer hiervoor zo consumentvriendelijk mogelijk gemaakt worden. Dit betekent dat de vragen eenvoudig en gemakkelijk te beantwoorden moeten zijn. Soms moeten keuzes voorgedefinieerd worden om de consument te helpen met het invoeren van zijn antwoorden. Dit strookt niet altijd met de invoer die op basis van de technische achtergrond van de applicatie verwacht wordt, omdat deze zo gedetailleerd mogelijk moet zijn. Een voorbeeld hiervan is het stookgedrag van de bewoners. Om een gedetailleerd beeld te krijgen van dit gedrag zou de bewoner eigenlijk per uur moeten aangeven of en op welke temperatuur er in de woning wordt gestookt. Dit is niet wenselijk, omdat het doel is om de vragen op een consumentvriendelijk manier te kiezen. Vandaar dat er gekozen is voor een beperkt _BF03_2013.indb :11
5 Bouwfysica Stimuleren energiezuinig gedrag Naast de toepassing bij renovatie kan Ezie ook veel inzicht bieden in het huidige energiegebruik. Om de energiedoelstellingen te halen, is het belangrijk om consumenten bewuster te maken van energiezuiniger gedrag. Dit blijkt nog best lastig te zijn, want wat houdt energiezuinig gedrag precies in? De ene consument zal antwooraantal vragen die de bewoner helpen het gedrag zo goed mogelijk in te kunnen voeren. Daarnaast is het voor een consument niet altijd gemakkelijk om antwoord te kunnen geven op bepaalde vragen. Een goed voorbeeld van zo n vraag is hoe lang een bewoner onder de douche staat. Deze vraag zal door veel gebruikers moeilijk tot op de minuut nauwkeurig ingevoerd kunnen worden, zonder dat ze dit met een stopwatch gemeten hebben. Door onnauwkeurigheden in de antwoorden die gebruikers geven ontstaan logischerwijs ook onnauwkeurigheden in de uitkomst die door het rekenmodel gegenereerd wordt. Rekenmethodiek Het ontwikkelde rekenmodel is, zoals veel rekenmodellen, een weergave van de werkelijkheid. Hierbij worden rekenregels gebruikt die met grote zorgvuldigheid samengesteld en getoetst zijn in de praktijk. De grote uitdaging hierbij is om het gedrag van gebruikers te vertalen naar invoer voor het rekenmodel. Een voorbeeld van een situatie waarbij er een discrepantie optreedt tussen de vertaling van het werkelijke gebruikersgedrag naar relatief simpele vragen is het in beeld brengen van luchtverversing in de woning door middel van spuiventilatie. Om de juiste berekening te kunnen maken spelen vele factoren een rol, zoals bijvoorbeeld het aantal te openen ramen, de positie hiervan, de grootte van deze opening of luchtsnelheden. Veel van deze parameters zijn niet goed in te voeren door een gebruiker en daarbij is dit gedrag vaak ook niet statisch. Om een beeld te krijgen van belangrijke bewonersinvloeden op deze berekening zijn dynamische simulaties uitgevoerd. Hieruit zijn invoerparameters naar voren gekomen die voor veel gevallen een goede benadering van de werkelijkheid geven. Klimaat De laatste factor die van invloed is op de nauwkeurigheid van de voorspelling is het klimaat. De werkelijke temperaturen en zonnestraling zullen vaak afwijken van de gemiddelde waarden die worden aangenomen bij de voorspelling. Dit levert een onnauwkeurigheid op bij de voorspelling van het energiegebruik. Markttoepassingen Ezie De web applicatie die is ontwikkeld voor de rekenmethodiek van Ezie kan op vele manieren ingezet worden in de woningmarkt. Verschillende (pilot)project zijn gestart en bieden mogelijkheden voor de verdere ontwikkeling van het rekenmodel en voor de verbetering van de functionaliteiten die worden aangeboden op de website. Stimuleren nieuwbouw Eén van de mogelijke markttoepassingen wordt ook genoemd in het lente-akkoord [7], namelijk het tonen van het energievoordeel van nieuwbouwwoningen ten opzichte van bestaande woningen. Marktpartijen die nieuwe woningen aanbieden kunnen met behulp van Ezie op een zeer eenvoudige manier aan hun kopers laten zien wat de toekomstige energielasten worden. Hierbij krijgt de koper van een onafhankelijke partij de kwantitatieve informatie waar hij op zit te wachten. Renovatie Een andere toepassing die door Ezie beschikbaar is gemaakt, is het verstrekken van kwantitatieve informatie bij woningrenovaties. Er is veel informatie beschikbaar over de effecten op het energiegebruik bij een woningrenovatie, maar deze informatie is vaak alleen beschikbaar voor bewoners die zich gemiddeld gedragen in een woning. Dit is vaak niet voldoende, omdat het effect van een energiebesparende maatregel sterk afhangt van de woning, maar ook van het gebruikersgedrag. Dit wordt geïllustreerd in tabel 1. Hierin zijn voor een gemiddelde woning verschillende energiebesparende maatregelen doorgerekend. Deze berekening is gemaakt met drie verschillende bewonersprofielen (twee senioren, twee werkende volwassenen en een groot gezin). De besparing bij het toepassen van na-isolatie is voor de senioren veel groter dan bij de twee volwassenen. Dit komt doordat in het profiel van de senioren wordt aangenomen dat er veel meer wordt gestookt, omdat ze vaker thuis aanwezig zijn. Daarnaast zorgen de zonnecollectoren juist voor meer energiebesparing bij het grote gezin dan bij de senioren, omdat er veel meer wordt gedoucht in het grote gezin dan bij de senioren. Dit speelt een rol bij particuliere woningeigenaren, maar ook bij woningcorporaties. Wanneer een woningcorporatie een grootschalige renovatie wil uitvoeren op woningen, moet zij van 70% van de bewoners instemming hebben. De verlaging van de energierekening is een belangrijke motivatie voor de bewoners om in te stemmen, want een bewoner wil graag weten wat het kost en wat het oplevert. Het inzichtelijk maken van de reductie van energiegebruik op individueel niveau zal de bewoners een duidelijk en gewenst kostenoverzicht geven. Tabel 1: Energiebesparing voor verschillende maatregelen bij verschillende profielen Groot gezin Twee volwassenen Twee senioren Vervangen cv-ketel 943 m m m 3 Na-isoleren gevel, vloer en dak 1644 m m m 3 Plaatsen PV-panelen 603 kwh 603 kwh 603 kwh Plaatsen zonneboiler 370 m m m _BF03_2013.indb :11
6 energie en milieu Bouwfysica den dat hij heel energiezuinig is, omdat alle adapters uit het stopcontact worden gehaald wanneer deze niet gebruikt worden, terwijl de andere consument zichzelf ook energiezuinig noemt doordat hij net zonnepanelen heeft geïnstalleerd op het dak. Dit zijn nogal uiteenlopende maatregelen die ook in energiereductie nogal uiteenlopen. Wanneer we consumenten willen adviseren om zich energiezuiniger op te stellen, is het dus belangrijk om inzichtelijk te maken welk gedrag energiezuinig is en welk gedrag niet. conclusie Met Ezie is er een applicatie ontwikkeld waarmee consumenten zelf op een eenvoudige manier objectieve energieinformatie kunnen krijgen. De applicatie is bedoeld om de informatie toegankelijk te maken voor consumenten, maar ook voor adviserende partijen en partijen die wo ningen aanbieden. Ezie is nadrukkelijk ontwikkeld om een extra functionaliteit toe te voegen aan de huidige sturingselementen vanuit de overheid, niet om deze te verbeteren. n Ezie is mede ontwikkeld als onderdeel van het programma Gebieden Energie Neutraal (GEN). bronnen [1] Van Estrik, G., (2009), Baat het niet, dan gaat het niet, Hoevelaken: Bouwfonds Ontwikkeling [2] Provoost, R., & Hallebeek, H. (2013), Klantgerichte oplossingen voor duurzame woningverbetering [3] Santín, O., (2010), Actual energy consumption in dwellings, Alblasserdam: Haveka [4] Novem, (2004), EPC en energieverbruik nieuwbouwwoningen, Utrecht [5] ECN, Energie-Nederland en Netbeheer Nederland, (2012), Energietrends 2012 [6] Lente-akkoord energiezuinige nieuwbouw, (2012) [7] Vewin, (2011), Watergebruik thuis 2010, Vewin [8] Energy saving trust, (2008), Measurement of domestic hot water consumption in dwellings [9] Fraunhofer ISE, (2011), Wärmepumpen Effi zienz vraag uit het publiek: is er inzicht in de foutmarge? antwoord anika haak: Ja, wij hebben onderzocht waardoor de grootste afwijkingen ontstaan. Het gaat het vaakst mis doordat de gebruiker zelf een onjuiste invoer doet (bijvoorbeeld door een gebrek aan kennis). ook aspecten zoals het over-/onderschatten van antwoorden die betrekking hebben op het gebruikersgedrag of de werkelijke rendementen van installaties spelen een rol bij de afwijkingen van de voorspelling van het energiegebruik. Gebleken is er bij gebruikers die hun woning goed kennen 10 tot 20% onnauwkeurigheid optreedt. adverteren in bouwfysica? neem contact op met de redactie voor de scherpe tarieven _BF03_2013.indb :11
Algemene beschrijving Ezie. GEN Methodiek kansrijk aanbod
Algemene beschrijving Ezie GEN Methodiek kansrijk aanbod Algemene beschrijving Ezie GEN Methodiek kansrijk aanbod Arie Kalkman 11 november 2013 Versie 1.0 Inhoudsopgave 1 / Algemene beschrijving Ezie
Nadere informatieKennissessie: CO 2 neutraal het echte verhaal
Ing. Vincent Keppel Accountmanager Vabi Kennissessie: CO 2 neutraal het echte verhaal TIP: Houd pen en papier bij de hand!!!! Ir. Roy Zold Directeur PVM welke data & welk doel Vraagstelling corporaties
Nadere informatieBijlage I 20111278-07 Investeringen en energielasten Energiesprong woningbouw Maria van Bourgondiëlaan te Eindhoven. 1 Inleiding
Bijlage I 20111278-07 Investeringen en energielasten Energiesprong woningbouw Maria van Bourgondiëlaan te Eindhoven Datum Referentie Behandeld door 13 december 2011 20111278-07 P. Smoor/LSC 1 Inleiding
Nadere informatieOnderzoek Week van de Energierekening Gfk i.o. Milieu Centraal oktober 2012
Onderzoek Week van de Energierekening Gfk i.o. Milieu Centraal oktober 2012 Achtergrond bij onderzoek In het onderzoek is gebruik gemaakt van een aselecte steekproef van 1.038 huishoudens. Deze steekproef
Nadere informatie3 Energiegebruik huidige situatie
3 Energiegebruik huidige situatie 3.1 Het Energie Prestatie Certificaat In het kader van de Europese regelgeving (EPBD) bent u verplicht om, bij verkoop of verhuur van de woning, een energiecertificaat
Nadere informatieEnergiebesparing bestaande koopwoningen. Effecten stimuleringspakket
Energiebesparing bestaande koopwoningen Effecten stimuleringspakket Notitie Delft, juli 2013 Opgesteld door: Cor Leguijt Frans Rooijers 2 2 juli 2013 3.B17.1 Energiebesparing bestaande koopwoningen 1 Inleiding
Nadere informatieBetere energieprestaties met Nuon Stadswarmte. Kansen voor woningcorporaties, vastgoedeigenaren en projectontwikkelaars
Betere energieprestaties met Nuon Stadswarmte Kansen voor woningcorporaties, vastgoedeigenaren en projectontwikkelaars Betere energieprestaties met stadswarmte Bestaande woningen, nieuwbouwwoningen en
Nadere informatieRapportage Energiebesparingsverkenner
Rapportage Energiebesparingsverkenner Deze rapportage biedt u een overzicht van de door u geselecteerde pakketten aan energiebesparende maatregelen en de indicatieve resultaten hiervan. In de bijlage van
Nadere informatieDe Energiebesparingsverkenner woningbouw voor professionals
De Energiebesparingsverkenner woningbouw voor professionals Voor van uw klanten of huurders Breng de mogelijkheden voor energiebesparing snel en gemakkelijk in beeld energiebesparingsverkenner.rvo.nl Wilt
Nadere informatieC (zie toelichting in bijlage)
Energielabel woning Afgegeven conform de Regeling energieprestatie gebouwen. Veel besparingsmogelijkheden C (zie toelichting in bijlage) Uw woning Weinig besparingsmogelijkheden Labelklasse maakt vergelijking
Nadere informatieEffecten van energiebesparende maatregelen
Effecten van energiebesparende maatregelen Laure Itard, Olivia Guerra Santin 7-12-2009 Delft University of Technology Challenge the future Historisch gasverbruik huishoudens Gemiddeld huishoudelijk gasverbruik
Nadere informatieEnergieke Zorgbouw. 5 oktober 2011. Wijnanda Willemse (Agentschap NL) Stefan van Heumen (TNO)
Energieke Zorgbouw 5 oktober 2011 Wijnanda Willemse (Agentschap NL) Stefan van Heumen (TNO) Introductie Wijnanda Willemse adviseur NL Energie & Klimaat - Agentschap NL Voorheen SenterNovem Energiebesparing
Nadere informatieBinnenklimaat: energie efficiënte oplossingen besparing door comfort
Binnenklimaat: energie efficiënte oplossingen besparing door comfort Rob Nagel Honeywell Dag van de Installatie VSK, Jaarbeurs Utrecht 2 februari 2010 Binnenklimaat besparing door comfort Woningmarkt in
Nadere informatieB (zie toelichting in bijlage)
Energielabel woning Afgegeven conform de Regeling energieprestatie gebouwen. Veel besparingsmogelijkheden B (zie toelichting in bijlage) Uw woning Weinig besparingsmogelijkheden Labelklasse maakt vergelijking
Nadere informatieSlimme keuzes voor woningconcepten met warmtepompen
Slimme keuzes voor woningconcepten met warmtepompen Interactie tussen gevelisolatie, ventilatiesystemen en capaciteit warmtepompsystemen Per 1 januari 2015 worden de EPCeisen aangescherpt. Voor woningen
Nadere informatieF (zie toelichting in bijlage)
Energielabel gebouw Afgegeven conform de Regeling energieprestatie gebouwen. Veel besparingsmogelijkheden F (zie toelichting in bijlage) Dit gebouw Weinig besparingsmogelijkheden Labelklasse maakt vergelijking
Nadere informatie4 Energiebesparingsadvies
4 Energiebesparingsadvies 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt het energiebesparingsadvies voor het gebouw gepresenteerd. Allereerst wordt een inventarisatie gegeven van de reeds getroffen en onderzochte
Nadere informatieENERGIE PRESTATIE ADVIES VOOR WONINGEN
4 juli 2007 19:11 uur Blz. 1 / 8 cursus Luc Volders - 2-7-2007 ENERGIE PRESTATIE ADVIES VOOR WONINGEN Opdrachtgever: FB Projectgegevens: testpand 1234AB Software: EPA-W Kernel 1.09 07-06-2007 Vabi Software
Nadere informatieDe cijfers worden in GJ (GigaJoule) uitgedrukt. Dit is de eenheid van Warmte. Ter vergelijk, 1 GJ komt overeen met 278 kwh of +/- 32 m3 gas.
Project: woningen Maasbommel Datum: april 2014 Onderwerp: jaarrapportage nr. 4 Inleiding Eind februari 2013 zijn de drie woning in Maasbommel opgeleverd aan de huurders van Woonstichting De Kernen. Deze
Nadere informatieENERGIEBEHOEFTE WONINGBOUW
ENERGIEBEHOEFTE WONINGBOUW In t Hart van de Bouw ENERGIEBEHOEFTE WONINGBOUW Nederlandse Isolatie Industrie Postbus 8408 3503 RK UTRECHT 030-6623266 Vertegenwoordigd door: de heer ir. E. Las Nieman Raadgevende
Nadere informatiePré Wonen Postbus CA HAARLEM Etalage Geprint op : Blekersvaartweg 48 D. galerijwoning
Pré Wonen Postbus 2008 2002 CA HAARLEM www : www.prewonen.nl Etalage Geprint op : 24-08-2016 Adres Blekersvaartweg 48 D Postcode 2101 CD Plaats HEEMSTEDE Omschrijving Woning Type galerijwoning Wijk omschrijving
Nadere informatieKLIMAATGARANT. Bewonershandleiding. Woningen met EnergiePrestatieVergoeding
KLIMAATGARANT Bewonershandleiding Woningen met EnergiePrestatieVergoeding 2018 Bewonershandleiding Woningen met EnergiePrestatieVergoeding Inhoud Introductie 3 Wat is de EPV? 4 Wat is de Energiebundel?
Nadere informatie1. Inleiding. D TRECO Vergelijkingsapplicatie. 15 juni 2018 Jeffrey van den Heuvel Loes Visser
D5.2.4. TRECO Vergelijkingsapplicatie 15 juni 2018 Jeffrey van den Heuvel Loes Visser 1. Inleiding De in TRECO ontworpen en geproduceerde sensormodules in de woningen van de proefpersonen zijn door middel
Nadere informatieKLIMAATGARANT. Een nieuwe woning in Herwijnen 24 woningen Engelenweide De energie van morgen vandaag in huis
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Herwijnen 24 woningen Engelenweide De energie van morgen vandaag in huis Een energiezuinige woning: het kan! De verkoop van 24 woningen Engelenweide in Herwijnen is gestart.
Nadere informatieFase 2. NOM Nul Op de Meter. type C, D
Fase 2 NOM Nul Op de Meter type C, D 232 technische omschrijving Gefeliciteerd met de aankoop van uw woning! Uw woning is een nul-op-de-meter (NOM) woning. Dit houdt in dat BAM garandeert dat uw meterstand
Nadere informatieWelkom! Informatie en uitleg warmtefoto s
Welkom! Informatie en uitleg warmtefoto s 16 februari 2017 HET RAADHUIS, Wehl Programma 1. Energiecoach Chris Buijk Energie besparen: kansen en mogelijkheden 2. Adviseur Erwin Reuterink Wat is een warmtefoto
Nadere informatieAMBITIELIJST VERDUURZAMEN WONING. NAW gegevens. Straat: Postcode: Plaats: Tel nr.: e-mail: HUIDIGE SITUATIE
AMBITIELIJST VERDUURZAMEN WONING NAW gegevens Naam: Straat: Postcode: Plaats: Tel nr.: e-mail: Datum: HUIDIGE SITUATIE 1. Waardevolle elementen woning Ja nee nvt - Locatie - Tuin - Uitzicht - Bezonning
Nadere informatieMeefinancieren van energiebesparende voorzieningen De mogelijkheden bij BLG Wonen Versie 1-1-2016
Meefinancieren van energiebesparende voorzieningen De mogelijkheden bij BLG Wonen Versie 1-1-2016 Energiebesparende voorzieningen zijn in meerdere opzichten interessant: Structurele besparing tot 30% op
Nadere informatieENERGIE 0 IN DE PRAKTIJK KOSTEN EN OPBRENGSTEN EXACT GEMETEN
ENERGIE 0 IN DE PRAKTIJK KOSTEN EN OPBRENGSTEN EXACT GEMETEN Wim van den Bogerd HOGERE DOEL Woonwijken met gezonde, energiezuinige en kwalitatief hoogstaande woningen waar het fantastisch wonen is! PROGRAMMA
Nadere informatieEnergie Index berekening (EI)
1 Energie berekening (EI) 2onder1 kap woningen Molenwijk Malden: Randwijksingel, 32 stuks. Wat is een Energie : Het berekent het energieverbruik van de woning en geeft dat aan met een getal tussen de 0
Nadere informatieEnergierapportage MFC Atria Leusden. Asschatterweg JJ Leusden
Energierapportage 2018 MFC Atria Leusden Asschatterweg 37 3831 JJ Leusden Introductie Voor u ligt de energierapportage 2018, waarin de energieverbruiken van de scholen wordt vergeleken met het maximale
Nadere informatieVeelgestelde vragen. over de energievergoeding, het verbruik en de energieleverancier
Veelgestelde vragen over de energievergoeding, het verbruik en de energieleverancier Inhoudsopgave Energievergoeding Pag. 3 Energieleverancier Pag. 6 Energieverbruik Pag. 8 Vragen of opmerkingen Pag. 9
Nadere informatieA (zie toelichting in bijlage)
Energielabel woning Afgegeven conform de Regeling energieprestatie gebouwen. Veel besparingsmogelijkheden A (zie toelichting in bijlage) Uw woning Weinig besparingsmogelijkheden Labelklasse maakt vergelijking
Nadere informatieConcepten EPC 0.4. Bouwkundige uitgangspunten
Concepten EPC 0.4 Om een EPC 0.4 te realiseren voor de referentiewoningen zijn er verschillende concepten ontwikkeld die onderling verschillen op de wijze van ventileren en verwarmen. Aan de basis van
Nadere informatieWinst en comfort uit duurzaamheid. Bouw op onze kennis
Winst en comfort uit duurzaamheid Bouw op onze kennis Even voorstellen "Het verschil tussen gewoon en uitzonderlijk is vaak dat kleine beetje extra, waarin samenwerking en krachtenbundeling mijn drijfveer
Nadere informatieWat is een nul-op-de-meter woning? Versie 1.2
Wat is een nul-op-de-meter woning? Versie 1.2 Bij een nul-op-de-meter woning zijn alle in- en uitgaande energiestromen op jaarbasis in balans. Dat wil zeggen dat de woning op jaarbasis voldoende energie
Nadere informatieEnergiebesparing. Betonkernactivering. Programma. Energiebesparing EPBD. Energy Performance Building Directive. Europese richtlijn.
Programma Energiebesparing & Betonkernactivering Energiebesparing Europa Nederland Besparingspotentieel Specialisten gevraagd? Betonkernactivering Publicatie Leergang Kees Arkesteijn 1 2 Energiebesparing
Nadere informatieEffecten Amsterdamse labelstappensubsidie t.b.v. Leerkring 27 juni rol van de bewoners bij renovatie van woningvoorraad naar energieneutraal
Effecten Amsterdamse labelstappensubsidie t.b.v. Leerkring 27 juni 2018 - rol van de bewoners bij renovatie van woningvoorraad naar energieneutraal Jurriaan Kooij Inhoud presentatie Introductie van de
Nadere informatieEnergielabel rapportage
Pagina : 1 van 13 Energielabel rapportage Folgeren 32 te DRACHTEN Pagina : 2 van 13 Rapportgegevens en verantwoording Opdrachtgever Keuringsinstantie Naam mevrouw D Lee Naam Adres Postbus 574 Adres Kerkstraat
Nadere informatieEen nieuwe woning in RijswijkBuiten 66 woningen Buitenplaats Syon De energie van morgen vandaag in huis
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in RijswijkBuiten 66 woningen Buitenplaats Syon De energie van morgen vandaag in huis ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop
Nadere informatieEen nieuwe woning in Zoetermeer NEXUM
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Zoetermeer NEXUM De energie van morgen vandaag in huis Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop van 18 nul op de meter woningen in project NEXUM is gestart. Duurzame
Nadere informatieA (zie toelichting in bijlage)
Energielabel woning Afgegeven conform de Regeling energieprestatie gebouwen. Veel besparingsmogelijkheden A (zie toelichting in bijlage) Uw woning Weinig besparingsmogelijkheden Labelklasse maakt vergelijking
Nadere informatieEnergie- en prestatiemonitoring
Energie- en prestatiemonitoring Onderdeel van integraal gebouwbeheer 9 november 2011 Machiel Karels Agenda 1. Wat willen we? 2. Wat gebeurt er om ons heen? 3. Wat er mogelijk is? 4. Wat we zouden moeten
Nadere informatieNTA Nieuw tijdperk energieprestatie. Normalisatie: De wereld op één lijn 1
NTA 8800 Nieuw tijdperk energieprestatie 1 Toekomstvisie overheid 2015 1 juli 2018 2019 2020 tussenperiode 2050 50% EPC aanscherping Overheids-gebouwen Aansluitplicht aardgas BENG nieuwbouw vervalt Nieuwbouw
Nadere informatieBeknopte beschrijving wijzigingen label methodiek woningen
Beknopte beschrijving wijzigingen label methodiek woningen Datum: juli 2009 Conceptversie Hoofdstuk 6 ISSO 82.1 In de onderstaande notitie zijn de wijzigingen en uitbreidingen beschreven die per 1 oktober
Nadere informatieDatum Referentie E-mail Behandeld door 26 maart 2015 20140737-02 peter-paul.smoor@dpa.nl P. Smoor/CVr
Gatwickstraat 11 1043 GL AMSTERDAM Postbus 9396 1006 AJ AMSTERDAM T +31 (0)20-6967181 F +31 (0)20-6634962 E amsterdam.ch@dpa.nl www.chri.nl MEMO T.a.v. Van Mevrouw C. Bouwens ir. P.M. Smoor K.v.K 58792562
Nadere informatieWaar zijn we met het verduurzamen van onze woningen in Nederland?
Waar zijn we met het verduurzamen van onze woningen in Nederland? We hebben veelal nog verouderde woningen waarbij ongeveer een kwart van de huiseigenaren een hypotheekschuld heeft boven de huidige marktwaarde.
Nadere informatieEnergietransitie. Bouw op onze kennis
Energietransitie Bouw op onze kennis Programma Introductie Energieverbruik van een woning Energieverbruik in de praktijk Energieneutraal + Opslag van energie Bewoner centraal Wat doen wij? Een greep uit
Nadere informatieENERGIE PRESTATIE ADVIES VOOR WONINGEN
Beta Testbedrijf E. van Dijk 007 Kleveringweg 12 2616 LZ Delft info@vabi.nl Delft, 8 februari 2007 ENERGIE PRESTATIE ADVIES VOOR WONINGEN Opdrachtgever: Opdrachtgever BV A. Bee Projectgegevens: Voorbeeldproject
Nadere informatieNotitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug
Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug CONCEPT Omgevingsdienst regio Utrecht Mei 2015 opgesteld door Erwin Mikkers Duurzame energie per Kern in gemeente Utrechtse Heuvelrug
Nadere informatienieuwe woning in Austerlitz
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Austerlitz EPC0 7 woningen Thuis in het Loo De energie van morgen vandaag in huis EERB ENERGIE EXPLOITATIE AMSTELVEEN ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN Een energieneutrale
Nadere informatieConcept second opinion voor de Schaepmanstraat, Katwijk
Concept second opinion voor de Schaepmanstraat, Katwijk Geert-Jan Persoon Adviseur woningkwaliteit Vereniging Nederlandse Woonbond Nieuwe Achtergracht 17 1018 XV Amsterdam 020-5517784 www.woonbond.n www.bespaarenergiemetdewoonbond.nl
Nadere informatieEen nieuwe woning in Rockanje 38 woningen De Lange Stallen
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Rockanje 38 woningen De Lange Stallen De energie van morgen vandaag in huis Een zeer energiezuinige woning: het kan! Binnenkort start de verkoop van 38 woningen in het
Nadere informatieEnergie neutrale Gebiedsontwikkeling
Energie neutrale Gebiedsontwikkeling Dag van de Projectontwikkeling Pieter Hameetman, directeur 23 mei 2013 Koninklijke BAM Groep nv Energie neutrale gebiedsontwikkeling Energienota = 0 Betekend communiceren
Nadere informatieIr. G.N. Sweringa (Truus)
Verduurzaming Woningmarktdebat woningbestand Apeldoorn 15 april 2010 Ir. G.N. Sweringa (Truus) Directeur Bestuurder 7-5-2010 1 MISSIE OFW Het bieden van een kansrijke woon- en leefomgeving voor mensen
Nadere informatieB (zie toelichting in bijlage)
Energielabel woning Afgegeven conform de Regeling energieprestatie gebouwen. Veel besparingsmogelijkheden B (zie toelichting in bijlage) Uw woning Weinig besparingsmogelijkheden Labelklasse maakt vergelijking
Nadere informatieEen nieuwe woning in Westergouwe 53 woningen Wijdeblik
KLIMAATGARANT EPC0 Een nieuwe woning in Westergouwe 53 woningen Wijdeblik EERB van morgen vandaag in huis De energie ENERGIE EXPLOITATIE AMSTELVEEN ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN Een energieneutrale
Nadere informatieMeer wooncomfort. en minder energieverbruik door een warmtepomp. voltalimburg.nl/warmtepomp
Meer wooncomfort en minder energieverbruik door een warmtepomp voltalimburg.nl/warmtepomp Tip! Vraag subsidie aan bij de aanschaf van een warmtepomp. Het subsidiebedrag voor een warmtepomp van 5 kw is
Nadere informatieEdwin Waelput Tempas Bouwmanagement bv Breda DuurSaam cooperatie ua
Edwin Waelput Tempas Bouwmanagement bv Breda DuurSaam cooperatie ua Het hoofddoel is: het omlaag brengen van uw energierekening door gedragsinvloeden & techniek én het produceren van duurzame energie;
Nadere informatieBijlage nota gs: 502478/502484 Uitvoeringsregeling subsidie duurzaam renoveren Noord- Holland 2015
Bijlage nota gs: 502478/502484 Uitvoeringsregeling subsidie duurzaam renoveren Noord- Holland 2015 Besluit van gedeputeerde staten van Noord-Holland van, nr., tot vaststelling van de Uitvoeringsregeling
Nadere informatieToolkit Selectietool. duurzame woningbouw 2013. Een hulpmiddel voor het selecteren van het best passende energieconcept.
duurzame woningbouw 2013 Toolkit Selectietool Een hulpmiddel voor het selecteren van het best passende energieconcept. 22 november 2013 In opdracht van: - Platform31 (Energiesprong) - GEN (Gebieden Energie
Nadere informatieBuilding4life. Wilt u weten hoe? Building4life. Jan van Polanenkade 26B1 4811 KM Breda Postbus 1069 4801 BB Breda
Wilt u weten hoe? Ga stap voor stap door onze aanpak: - Kennismaking Building4life - De Building4life werkwijze - Uitgewerkte case Amarant Tilburg Building4life Jan van Polanenkade 26B1 4811 KM Breda Postbus
Nadere informatieEnergieprestaties grondgebonden woningen
Energieprestaties grondgebonden woningen Meer wooncomfort met minder energie Het slimme duurzame bouwconcept. Van VolkerWessels Stap voor stap naar minder energiegebruik De overheid stelt steeds scherpere
Nadere informatieMogelijkheden voor aardgasloze Benedenbuurt
Notitie Contactpersoon Harry de Brauw Datum 14 juni 2017 Kenmerk N001-1246856HBA-rvb-V01-NL Mogelijkheden voor aardgasloze Benedenbuurt De aanstaande rioolvervanging in de Benedenbuurt is aanleiding voor
Nadere informatieUpdate Nieuw stelsel energieprestaties 2020
Update Nieuw stelsel energieprestaties 2020 Ons kenmerk 18112(HM)notitie update Op 1 januari 2020 gaat een nieuw stelsel in rondom de energieprestatie van gebouwen. Deze notitie beschrijft: 1 1 Waarom
Nadere informatieU kunt energie besparen. De belangrijkste en meest urgente verbeterpunten worden in onderstaande tabel weergegeven.
Dhr. Jansen Voorbeeldstraat 26 9411 VR Voorbeeldstad Beilen: 11 april 2014 Uw adviseur: Floris van Dijk Geachte heer Jansen, Op 2 april 2014 is uw woning door mij onderzocht om de mogelijkheden voor het
Nadere informatieSPECIMEN. E (zie toelichting in bijlage) Energielabel gebouw. Dit gebouw. Standaard energiegebruik voor dit gebouw. 968,3 MJ/m 2
Energielabel gebouw Afgegeven conform de Regeling energieprestatie gebouwen. Veel besparingsmogelijkheden Dit gebouw Weinig besparingsmogelijkheden Labelklasse maakt vergelijking met gebouwen met overeenkomstige
Nadere informatieEen nieuwe woning in Rockanje, 8 XL-bungalows in De Lange Stallen fase 1B
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Rockanje, 8 XL-bungalows in De Lange Stallen fase 1B De energie van morgen vandaag in huis Een zeer energiezuinige woning: het kan! Binnenkort start de verkoop van de
Nadere informatieEnergieprestatie van gebouwen
Energieprestatie van gebouwen Caleffi Academy Pieter Nuiten Maart 2014 Planadvies W/E adviseurs Een betrouwbare partner in duurzaam vastgoed www.w- e.nl! Voor opdrachtgevers met ambi8e! 25 medewerkers!
Nadere informatieEnergiebesparing is een samenspel van techniek en gedrag Cees Egmond 1 11 januari 2012
Energiebesparing is een samenspel van techniek en gedrag Cees Egmond 1 11 januari 2012 Het energiebesparingsbeleid van de Nederlandse overheid heeft ondermeer als doel om bij te dragen aan de klimaatdoelstellingen,
Nadere informatieHoe kunnen we oudbouw woningen energieneutraal maken?
Groen Links Zuid Holland, 11 oktober 2014 Hoe kunnen we oudbouw woningen energieneutraal maken? Lessons learned 20x Energieneutraal Samenwerking Gemeente Den Haag, gemeente Delft en Stadsgewest Haaglanden
Nadere informatieAchtergrondinformatie Woonsymposium WONEN IN STAD.NL SESSIE DUURZAAMHEID
Achtergrondinformatie Woonsymposium WONEN IN STAD.NL SESSIE DUURZAAMHEID donderdag 19 maart 2015 Duurzaamheid Duiding en context Groningen heeft de ambitie om in 2035 een energieneutrale stad te zijn.
Nadere informatieHet kan minder! ing. P. Hameetman
Het kan minder! ing. P. Hameetman manager innovatie BAM Vastgoed bv Inleiding Afbakening: Presentatie is toegespitst op woningbouw Verdieping van technische mogelijkheden 2 Klimaatakkoord Gemeenten en
Nadere informatieEen nieuwe woning in Den Haag 46 woningen Binck Plaats
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Den Haag 46 woningen Binck Plaats De energie van morgen vandaag in huis Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop van 46 woningen Binck Plaats in Den Haag is gestart.
Nadere informatieGemeente Baarn. Provincie Utrecht
Gemeente Baarn Provincie Utrecht Duurzaam Bouwloket Voor onafhankelijke informatie en advies over: Duurzaam (ver)bouwen Energie besparen Zelf duurzame energie opwekken Duurzame financiering Subsidies Uitdaging:
Nadere informatieKANSEN VOOR DUURZAME ENERGIE BIJ HERSTRUCTURERING VAN NAOORLOGSE WIJKEN
April 2002 ECN-RX--02-013 KANSEN VOOR DUURZAME ENERGIE BIJ HERSTRUCTURERING VAN NAOORLOGSE WIJKEN Nieuw Den Helder Centrum als praktijkvoorbeeld J.C.P. Kester E. Sjoerdsma H. van der Veen (Woningstichting
Nadere informatieAdvies Ontwerp Levering Installatiepartners Inbedrijfstelling
Advies Ontwerp Levering Installatiepartners Inbedrijfstelling Een warmtepomp genereert op een efficiënte manier warmte om uw huis comfortabel te verwarmen of van warm water te voorzien. Warmtepompen hebben
Nadere informatiePROJECTPLAN METERS MAKEN IN DE ESHOF
PROJECTPLAN METERS MAKEN IN DE ESHOF De Eshof op weg naar energie neutraal! = woningen Eshof naar nul op de meter = Inhoud 1. Ambitie: naar meest duurzame wijk van Elst? 2. Meten is weten: per wijk per
Nadere informatieEen nieuwe woning in Spijkenisse 25 woningen Eiland van Spijk Fase 1
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Spijkenisse 25 woningen Eiland van Spijk Fase 1 De energie van morgen vandaag in huis Een energiezuinige woning: het kan! De verkoop van Fase 1 van Eiland van Spijk in
Nadere informatieEnergielabel. SKG-IKOB gecertificeerd BRL & BRL
Energielabel SKG-IKOB gecertificeerd BRL 9500-01 & BRL 9500-03 Geachte heer/mevrouw, Hierbij ontvangt u het energielabel welke wij voor u hebben opgenomen. Dit label hebben wij vervaardigd in samenwerking
Nadere informatieOPNAME FORMULIER ENERGIELABEL. Adres: Dorpsstraat 1. familiejansen@teylingen.nl
OPNAME FORMULIER ENERGIELABEL Naam: Fam. Jansen Adres: Dorpsstraat 1 Postcode: Woonplaats: Email: Woningtype: 1111 AA Sassenheim familiejansen@teylingen.nl Meanderwoning Datum: 16 januari 2013 1. VRAGEN
Nadere informatieSBRCURnet Bouwlokalen. Samen Nul op de meter, bij woning renovatie. Henk Wegkamp 14-4-2015 vs1.1. 31 maart 2015
1 SBRCURnet Bouwlokalen Samen Nul op de meter, bij woning renovatie Henk Wegkamp 14-4-2015 vs1.1 Wat betekent Nul-op-de-meter? 4 Veel termen in gebruik Energieneutraal Energie-nota-nul EPC = 0 nzeb (nearly
Nadere informatieEnergie Index berekening (EI)
1 Energie berekening (EI) Tussenwoning Molenwijk Malden: schuine woningen, 138 stuks. Wat is een Energie : Het berekent het energieverbruik van de woning en geeft dat aan met een getal tussen de 0 en 5.
Nadere informatieBewonerskosten voor warmte van wooncomplex Het Breed
Bewonerskosten voor warmte van wooncomplex Het Breed Ymere/Eigen Haard Amsterdam Deerns raadgevende ingenieurs bv Rijswijk, 25 november 2010 HOMEPAGE www.deerns.nl PROJECTNUMMER 160-10-03480-03 STATUS
Nadere informatieEen nieuwe woning in Sliedrecht 43 woningen Baanhoek-West De energie van morgen vandaag in huis
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Sliedrecht 43 woningen Baanhoek-West De energie van morgen vandaag in huis 1e fase 23 woningen Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop van de eerste fase met
Nadere informatieEen nieuwe woning in Zoetermeer 32 woningen in Oosterheem Groene Hart fase 2
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Zoetermeer 32 woningen in Oosterheem Groene Hart fase 2 De energie van morgen vandaag in huis Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop van de woningen in het project
Nadere informatieEnergieverspilling is zinloos
Aan de slag in de Bestaande Bouw Energieverspilling is zinloos in het verleden en daarna samengesteld door: Martin Liebregts Haico van Nunen Donderdag 13 september 2007 Milieu - Aandacht in de tijd 2/31
Nadere informatieEnergieprestatie. De aanscherping van de Energieprestatieeis in de gebouwde omgeving
Energieprestatie De aanscherping van de Energieprestatieeis in de gebouwde omgeving 1 Even voorstellen: Ron van der Aa (projectmanager bij NEN) Wie bent u? Context 2 Inhoud van deze presentatie Algemeen:
Nadere informatieEen nieuwe woning in Ursem 24 woningen in de Tuinen van Ursem
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Ursem 24 woningen in de Tuinen van Ursem De energie van morgen vandaag in huis Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop van 24 woningen in het project de Tuinen
Nadere informatieEnergieprestatie in de toekomst Verdouw Beurs 2.0
Energieprestatie in de toekomst Verdouw Beurs 2.0 ing. A.F. (André) Kruithof Oktober 2015 Programma Op weg naar 2050: doelstellingen bestaande bouw & nieuwbouw BENG-indicatoren Energiezuinigheid in de
Nadere informatieBewonerspanel Energie
Interne Bedrijven, Gemeente Utrecht onderzoek@utrecht.nl / 030 286 1350 www.utrecht.nl/onderzoek Bewonerspanel Energie Novemberpeiling 2014: Energie De gemeente Utrecht ondersteunt bewoners, bedrijven
Nadere informatieWarmtelevering: toekomstgericht en consumentgericht?
Warmtelevering: toekomstgericht en consumentgericht? Kaderstelling Door Claudia Bouwens, NEPROM Programmabegeleider Energie & Duurzaamheid NEPROM Programmaleider kennis en stimulering Lente-akkoord Uitgangspunten
Nadere informatieBijlage bij uw huurovereenkomst (project EGW Arnhem Presikhaaf) versie 1.3 03-11-2015 tussenwoning
Bijlage bij uw huurovereenkomst (project EGW Arnhem Presikhaaf) versie 1.3 03-11-2015 tussenwoning Naam huurder: Adres: Huurcontractnummer: Ingangsdatum huur: U heeft een overeenkomst met Portaal voor
Nadere informatieDatum Referentie E-mail Behandeld door 21 maart 2016 00839-11967-01 thijs.vanbrakel@dpa.nl ir. D.M. van Brakel/ATr
T.a.v. Van Mevrouw C. Bouwens De heer ir. D.M. van Brakel 8013 NE ZWOLLE Postbus 1590 8001 BN ZWOLLE T +31 (0)38-4221411 F +31 (0)38-4223197 E zwolle.ch@dpa.nl www.dpa.nl/cauberg-huygen K.v.K 58792562
Nadere informatieStudie naar energiebesparing en thermisch gedrag van een Balco glazen balkon
Studie naar energiebesparing en thermisch gedrag van een Balco glazen balkon Door: Joop Neinders (ir.) Ingenieursbureau ter Horst (IBTH B.V.) Boekelose Stoomblekerij 49, 7548 ED, Enschede, Nederland 2
Nadere informatieEnergieneutraal leven
Programma Opening John Bouwman, vestigingsdirecteur Rijswijk Energieneutraal leven Harm Valk, senior adviseur energie & duurzaamheid Brandveilig leven Ruud van Herpen, senior adviseur brandveiligheid Pauze
Nadere informatieStudie kost- en energie efficiënt (ver)bouwen. Auteur: Veronique Mattheeuws
Studie kost- en energie efficiënt (ver)bouwen Auteur: Veronique Mattheeuws Onderzoek perceptie impact bouwschil op E-peil Online enquête uitgevoerd in januari 2016 Representatieve steekproef van 700 bouwers
Nadere informatieKenniscentrum InfoMil Energiebesparing bij een sportclub
Rijkswaterstaat Ministerie van Infrastructuur en Milieu Energiebesparing bij een sportclub 23 januari 2017 Inhoudsopgave Energiebesparing bij een sportclub 3 Energiezuinige sportveldverlichting 3 Opwekken
Nadere informatieIwan. Bisschopstraat. Leeuwarden. Arjen Goodijk. Bisschopstraat 24. 8921AZ Leeuwarden
Iwan Arjen Goodijk Bisschopstraat Bisschopstraat 24 Leeuwarden 8921AZ Leeuwarden Inleiding Je hebt online de energiebespaarscan van jouw huis aangevraagd. Je wilt dus weten hoe jij kunt besparen op energiekosten.
Nadere informatieRapportage Energiebus
Rapportage Energiebus Amstelstraat, Assen Type woningen: 107 flats met interne galerij, 50 m2, bedrijfs- en algemene ruimten op de begane grond Bouwjaar: 1974 Op verzoek van: Huurdersorganisatie Amstelflat
Nadere informatie