Slimme keuzes voor woningconcepten met warmtepompen
|
|
- Laurens Pauwels
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Slimme keuzes voor woningconcepten met warmtepompen Interactie tussen gevelisolatie, ventilatiesystemen en capaciteit warmtepompsystemen Per 1 januari 2015 worden de EPCeisen aangescherpt. Voor woningen gaat de EPC van 0,60 naar 0,40. Daarnaast wordt per 1 januari de minimale warmteweerstand (Rcwaarde) verhoogd. De Rc-waarde van de dichte delen wordt verhoogd van 3,5 m²k/w naar 4,5 m²k/w voor gevels en van 3,5 m²k/w naar 6,0 m²k/w voor daken. Voor de begane grondvloeren geldt nog steeds de huidige eis van een Rc-waarde van 3,5 m²k/w. Met de toekomstige aanscherpingen is dit een goed moment om na te denken over de keuze voor een integraal woningconcept op basis van een warmtepomp. Een warmtepompsysteem bestaat uit een keten van verschillende schakels: bron, warmtepomp, afgiftesysteem, regeling, ventilatiesysteem en kwaliteit van de gebouwschil. Wanneer de combinatie van bron en warmtepomp niet goed is afgestemd op de werkelijke warmtebehoefte van de woning, zal de (elektrische) bijverwarming vaker moeten bijspringen om de woning warm te houden. Dit draagt niet bij aan het in de hand houden van de energiekosten. Toepassing van een ventilatiesysteem zonder warmteterugwinning veroorzaakt een forse toename van zowel het verwarmingsvermogen (en dat heeft weer gevolgen voor bron, warmtepomp en afgiftesysteem) als de warmtevraag, met daaraan gekoppeld het energiegebruik. Om een warmtepompsysteem succesvol te ontwerpen en te realiseren is dus niet alleen kennis van zaken van het eigen vakgebied nodig, maar de bereidheid van alle partijen om echt integraal te ontwerpen en te realiseren. PRIJS VAN WARMTEPOMP EN GESLOTEN BODEMWARMTEWISSELAAR De prijs van de warmtepomp wordt in beperkte mate beïnvloed door het gevraagde vermogen. Als een kleinere warmtepomp kan worden geselecteerd blijven veel componenten van de warmtepomp vrijwel gelijk. Andere kunnen iets kleiner worden. Veel (vaste) kosten blijven echter hetzelfde.
2 } VERMOGEN EN INVESTERINGSKOSTEN (EXCLUSIEF BTW) De kosten van een gesloten bodemwarmtewisselaar (gbww) worden daarentegen bepaald door een vast bedrag per strekkende meter en een vast vermogen per strekkende meter (bij de betreffende bodemgesteldheid). Het te leveren vermogen (en dus de lengte) van de gbww heeft daarmee een veel sterkere invloed op de prijsverandering dan het vermogen van de warmtepomp. Dit is weergegeven in bovenstaande figuur. De prijzen in deze grafiek zijn gebaseerd op concrete opgaves van leveranciers en bronboorbedrijven, op basis van ontwerpen conform ISSO 72 en ISSO 73. Wanneer de isolatiewaarde van de woning verbetert, kan het opgestelde vermogen van het warmtepompsysteem (warmtepomp + bron) gereduceerd worden. Hetzelfde geldt voor vervanging van een ventilatiesysteem dat gebaseerd is op natuurlijke toevoer en mechanische afvoer door een gebalanceerd ventilatiesysteem met warmteterugwinning. Wat zijn slimme keuzes wat betreft investeringskosten en wat zijn slimme keuzes als het gaat om exploitatiekosten? UITGANGSPUNTEN De berekeningen zijn gebaseerd op de volgende uitgangspunten: VA101 (ISSO 51) voor het benodigde vermogen, hierbij zijn de regels volgens Bouwbesluit 2012 gehanteerd; VA114 voor het energiejaarverbruik, hierbij zijn realistische waarden voor de clo-factor (winter 1,0 en zomer 0,7) en ruimtetemperaturen (20 C in de woonkamer en 18 C in de slaapkamers) gebruikt; EPC-berekeningen volgens NEN 7120; elektriciteitsprijsstijging van 3% per jaar. In de voorbeelden zijn kosten voor montage en afgiftesysteem niet meegenomen. Om de verschillen te duiden en de voorbeelden overzichtelijk te houden is uitgegaan van meer-/ minderkosten. In onderstaande tabel zijn de meer-/minderkosten voor de verschillende maatregelen opgenomen. In sommige gevallen is de vermogensverlaging door maatregelen beperkt. In de praktijk wordt er dan geen andere warmtepomp geselecteerd. In deze berekeningen wordt er dan wel een besparing aan toegerekend om inzicht te geven aan het financiële effect van de maatregelen. } MEER- EN MINDERKOSTEN VAN DIVERSE MAATREGELEN Maatregelen Prijsverschil Reductie warmtepompvermogen 280,- per 1 kw vermogen warmtepomp Kleiner bronvermogen 900,- per 1 kw vermogen gbww 1 m 2 dakisolatie verbeteren van Rc 3,5 naar Rc 6 7,50 1 m 2 gevelisolatie verbeteren van Rc 3,5 naar Rc 4,5 4,50 1 m 2 gevelisolatie verbeteren van Rc 3,5 naar Rc 6 11,- 1 m 2 vloerisolatie verbeteren van Rc 3,5 naar Rc 6 8,- 1 m 2 glas verbeteren van hr ++ U 1,7 W/m 2 K (inclusief kozijnen) naar hr ++ U 1,2 W/m 2 K 31,- 1 m 2 glas verbeteren van hr ++ U 1,7 W/m 2 K (inclusief kozijnen) naar hr ++ U 1,0 W/m 2 K 56,- Vervangen natuurlijke toevoer met mechanisch afvoersysteem (type C), vraagsturing op CO 2 -niveau 1.500,- en zelfregelende gevelroosters door balansventilatie met warmteterugwinning (rendement = 95%)
3 ISOLATIE EN GLAS De isolatie van een woning heeft directe invloed op de transmissieverliezen en daarmee het op te stellen vermogen. In de varianten zijn verschillende isolatiewaarden doorgerekend die met een traditionele bouwstijl te realiseren zijn en binnen reguliere rekenmethodieken tot redelijke energiegebruiken komen. Ook is in deze varianten het glas verbeterd van Uwindow = 1,7 W/m 2 K naar 1,2 W/m 2 K en 1,0 W/m 2 K (drievoudig glas). In onderstaand tabel zijn de drie onderzochte varianten weergegeven. } ONDERZOCHTE VARIANTEN MET BETREKKING TOT EFFECT VAN DE ISOLATIEWAARDE VAN DE GEVEL Variant Basis (huidig Bouwbesluit) Verbeterd (Bouwbesluit per 1 januari 2015) Goed Omschrijving Rc van gevel, dak en vloer = 3,5 m²k/w Uwindow = 1,65 W/m 2 K Rc vloer: 3,5 m²k/w Rc gevel: 4,5 m²k/w Rc dak: 6,0 m²k/w Uwindow = 1,2 W/m 2 K Rc van gevel, dak en vloer = 6 m²k/w Uwindow = 1,0 W/m 2 K } WARMTEWEERSTAND VAN GEÏSOLEERDE GEVELDELEN INVLOED VENTILATIESYSTEEM OP PIEKVERMOGEN Voor deze analyse is het effect van twee ventilatiesystemen vergeleken: CO 2 -gestuurde mechanische afzuiging met natuurlijke toevoer (type C) met zelfregelende roosters en balansventilatie (type D) met warmteterugwinning. Omdat er veel vermogen nodig is om bij lage buitentemperaturen alle ventilatielucht te verwarmen tot de gewenste binnentemperatuur heeft het type ventilatiesysteem een grote invloed op het benodigde piekvermogen. Een balansventilatiesysteem heeft door zijn warmteterugwinning slechts 15% van dit vermogen nodig om de gewenste luchttemperatuur te halen (bij een praktisch rendement van 85%). In onderstaande tabel zijn de meerkosten van een balansventilatiesysteem (duurdere unit en meer kanalen met ventielen) opgenomen ten opzichte van een mechanisch afvoersysteem (type C). Hierin zijn ook de kosten voor ventilatieroosters en CO 2 -sensoren verwerkt. } ONDERZOCHTE VARIANTEN MET BETREKKING TOT VENTILATIESYSTEMEN Variant Omschrijving Basis Natuurlijke toevoer met mechanische afvoersystemen (type C), vraagsturing op CO 2 -niveau en gevelroosters ZR Verbeterd Balansventilatie met warmteterugwinning (rendement = 95%)
4 WONINGTYPE Variaties in ventilatiesysteem en isolatiegraad kunnen verschillende invloed hebben op verschillende woningtypes. In dit artikel is ervoor gekozen om een 2^1-kap-woning te analyseren. Deze is als volgt gekarakteriseerd: dak 74 m 2 ; gevel 127 m 2 ; vloer 57 m 2 ; glas 22 m 2 ; inhoud 420 m 3. In onderstaande tabel is het piekvermogen berekend bij vraaggestuurd ventileren (op basis van CO 2 -waardes) en bij balansventilatie. Per ventilatiesysteem is gevarieerd met de isolatiegraad van de woningschil. } ANALYSE VERSCHILLENDE VARIANTEN Vraaggestuurd ventilatiesysteem C met zelfregelende roosters Isolatiegraad woningschil Basis Verbeterd Goed Benodigd piekvermogen (kw) 7,1 (= referentie) 6,5 6,1 Verschil in benodigd vermogen (kw) - -/- 0,6 -/- 1,0 Totale minderinvestering ten opzichte van de referentie - 650, ,- (reductie kosten warmtepomp + gbww) Totale minderinvestering ten opzichte van de referentie , ,- (kosten verbetering isolatiewaarde) Netto meerinvestering ten opzichte van de referentie , ,- Resulterende energiebesparing ten opzichte van de referentie (kwh/jaar) Balansventilatie wtw Isolatiegraad woningschil Basis Verbeterd Goed Benodigd piekvermogen (kw) 4,2 3,6 3,3 Verschil in benodigd vermogen ten opzichte van de -/- 2,9 -/- 3,5 -/- 3,8 referentie ( Basis met vraaggestuurd ventilatiesysteem C met ZR (kw)) Totale minderinvestering ten opzichte van de referentie 2.900, , ,- (reductie kosten warmtepomp + gbww) Totale meerinvestering ten opzichte van de referentie 1.500, , ,- (kosten verbetering isolatiewaarde + ventilatiesysteem) Netto meerinvestering ten opzichte van de referentie 1.400,- 650, ,- Resulterende energiebesparing ten opzichte van de referentie (kwh/jaar) } BENODIGD VERWARMINGSVERMOGEN VAN DE VERSCHILLENDE VARIANTEN
5 } MEER-/MINDERKOSTEN VAN DE VARIANTEN JAARLIJKSE ENERGIEKOSTEN In de onderstaande grafiek zijn de jaarlijkse energiekosten weergegeven over een periode van 30 jaar. Deze energiekosten zijn het woninggebonden elektriciteitsverbruik voor woningverwarming, warmtapwater en ventilatie. Een woning met isolatiepakket basis en een ventilatiesysteem type C heeft de hoogste energiekosten. De woning met isolatiepakket goed en balansventilatie (type D) met warmterugwinning heeft, zoals verwacht, de laagste energiekosten. WOONLASTEN In de volgende figuren zijn de jaarlijkse woonlasten weergegeven over een periode van 30 jaar en 16 jaar. Hierin zijn behalve de woninggebonden energiekosten ook de kosten voor financiering van de meerkosten (of voordeel van een lagere hypotheek) opgenomen. Huishoudelijk energieverbruik is hierin niet meegenomen. Dit huishoudelijk verbruik maakt de verschillen tussen de varianten in de grafieken minder duidelijk en is in principe voor alle situaties gelijk. Naast onderhoud moet er na de technische levensduur van de installatie een herinvestering gepleegd worden. Deze herinvestering is hier opgevoerd als jaarlijkse reservering. Hierdoor is geen knik te zien in de grafiek. Voor deze herinvestering in de installatie is rekening gehouden met de technische levensduur en inflatie (2%). Let wel, het gaat in deze grafieken om de energiekosten, een reservering voor de vervangingskosten en de financieringskosten van de meerof minderkosten in vergelijking met de referentiesituatie (isolatiepakket basis en ventilatiesysteem C met vraagsturing). } JAARLIJKSE WONINGGEBONDEN ENERGIEKOSTEN VAN DE VARIANTEN
6 } JAARLIJKSE ENERGIE GERELATEERDE WOONLASTEN (GEDURENDE 30 JAAR) } JAARLIJKSE ENERGIE GERELATEERDE WOONLASTEN (GEDURENDE 16 JAAR) CONCLUSIE Op basis van bovenstaande analyses kan geconcludeerd worden dat toepassing van een balansventilatiesysteem met wtw zowel lagere investeringskosten als lagere energiekosten geeft bij een woning met een bodemgekoppelde warmtepomp ten opzichte van een zelfde woning met een ventilatiesysteem gebaseerd op natuurlijke toevoer en mechanische afvoer. Extra aandacht voor isolatie van de woning is vanuit kostenoverwegingen (bij de nieuwe isolatie eisen uit het Bouwbesluit) nog geen interessante oplossing, al kan dit snel veranderen als de meerkosten voor extra isolatie verminderen. MEER INFO Gert Harm ten Bolscher Het verschil tussen kijken en zien.
Bijlage I 20111278-07 Investeringen en energielasten Energiesprong woningbouw Maria van Bourgondiëlaan te Eindhoven. 1 Inleiding
Bijlage I 20111278-07 Investeringen en energielasten Energiesprong woningbouw Maria van Bourgondiëlaan te Eindhoven Datum Referentie Behandeld door 13 december 2011 20111278-07 P. Smoor/LSC 1 Inleiding
Nadere informatieEPC 0,8: Over welke woningen en installatieconcepten hebben we het?,
EPC 0,8: Over welke woningen en installatieconcepten hebben we het?, ir. F.W. (Freek) den Dulk Nieuwe eis per 1 januari 2006 EPC 0,8 Herziening norm: NEN 5128:2004 Energieprestatie van woonfuncties en
Nadere informatieADVIES ENERGIECONCEPT BUREAU NIEMAN KLUSWONINGEN CAPADOSESTRAAT 9-11 DEN HAAG
ADVIES ENERGIECONCEPT BUREAU NIEMAN KLUSWONINGEN CAPADOSESTRAAT 9-11 DEN HAAG Beschrijving voorgesteld (energetisch) maatregelenpakket om EPC 0,2 te halen. De maatregelen die benodigd zijn om een EPC van
Nadere informatieRapportage Energiebus
Rapportage Energiebus Nieuwe Leliestraat Amsterdam Type woningen: 14 portiekwoningen, 70 m2 Bouwjaar: 1974 Op verzoek van: Bewonerscommissie Nieuwe Leliestraat Verhuurder: De Alliantie Datum: 21-10-2014
Nadere informatieENERGIEBEHOEFTE WONINGBOUW
ENERGIEBEHOEFTE WONINGBOUW In t Hart van de Bouw ENERGIEBEHOEFTE WONINGBOUW Nederlandse Isolatie Industrie Postbus 8408 3503 RK UTRECHT 030-6623266 Vertegenwoordigd door: de heer ir. E. Las Nieman Raadgevende
Nadere informatieenergiebesparing bestaande bouw Harderwijk 26 mei 2015
energiebesparing bestaande bouw Harderwijk 26 mei 2015 Marc Smijers M 06-23924330 www.smijers-energieadvies.nl info@smijers-energieadvies.nl 1 Onderwerpen Relatie tussen energielabel en energiegebruik
Nadere informatieWoningen met EPC ( 0,8
Een initiatief van in samenwerking met 1 Woningen met EPC ( 0,8 Toelichting wijzigingen en bouwkundige aandachtspunten en duurzame energie - ontwerp- en adviesbureau BNA ir. F.W. den Dulk (Freek) 2 1 Onderwerpen
Nadere informatieConcepten EPC 0.4. Bouwkundige uitgangspunten
Concepten EPC 0.4 Om een EPC 0.4 te realiseren voor de referentiewoningen zijn er verschillende concepten ontwikkeld die onderling verschillen op de wijze van ventileren en verwarmen. Aan de basis van
Nadere informatieIs uw VvE toekomstbestendig?
Is uw VvE toekomstbestendig? Ing. G.B. (Gerard) Groenendijk RT Bouwkundig adviseur Register taxateur Klik om de titelstijl van het model te bewerken VvE Belang Is uw VvE toekomstbestendig? Uit welk bouwjaar
Nadere informatieenergiebesparing bestaande bouw Noord-West Veluwe
energiebesparing bestaande bouw Noord-West Veluwe Marc Smijers M 06-23924330 www.smijers-energieadvies.nl info@smijers-energieadvies.nl 1 Onderwerpen Hoe komt energielabel tot stand Relatie (of niet!)
Nadere informatie1. Inleiding. 2. Uitgangspunten. Notitie. 2.1 Berekeningswijze
Notitie Project Isover/Energiebesparing bestaande bouw Betreft Onderzoek naar effect op Energie-index (EI) Ons kenmerk E.2012.1379.00.N001 Versie 001 Datum 8 maart 2013 Verwerkt door RLO HW Contactpersoon
Nadere informatieHans Bosch Hogeschool Rotterdam / Ex ambtenaar BWT
Energieprestatie naar 0.4. Hoe krijgen we dit nu Hans Bosch Hogeschool Rotterdam / Ex ambtenaar BWT Arthur Barendregt Gemeente Rotterdam 1 Werkgroep gezondheid & energiezuinigheid - Houdt zich bezig met
Nadere informatieReferentiegebouwen utiliteitsbouw
EPN en Nieuwbouw Referentiegebouwen utiliteitsbouw Gezondheidszorg 7.000m² Het voorbeeld betreft een verpleeghuis dat is voorzien van gebalanceerde ventilatie met warmteterugwinning. Een warmtepomp zorgt
Nadere informatieEnergielasten als een van de uitgangspunten bij nieuwbouw en renovatie
Energielasten als een van de uitgangspunten bij nieuwbouw en renovatie Door Eric van Zee, april 2008 Energie steeds groter deel van de woonlasten De kosten voor verwarming en warm tapwater vormen een steeds
Nadere informatieRapport. Opdrachtgever: Gemeente Mill en St. Hubert Postbus 10001 5430 CA Cuijk. Documentnummer: 20140075-R04. Projectnaam:
Adviseurs & Ingenieurs Opdrachtgever: Gemeente Mill en St. Hubert Postbus 10001 5430 CA Cuijk Documentnummer: 20140075-R04 Projectnaam: Gemeente Mill, onderzoek CV- en E- installatie. Datum: 9-12-2014
Nadere informatieWie zijn wij? drs. ing. Jourdain Martens. ! Directeur. ir. Anne-marije Scheffe. ! Ingenieur
road2zer0 Wie zijn wij? drs. ing. Jourdain Martens! Directeur ir. Anne-marije Scheffe! Ingenieur Opbouw presentatie! Over Bouwformatie! Achtergrondinformatie regelgeving! Onderzoeksopzet! Resultaten! Conclusie
Nadere informatie3 Energiegebruik huidige situatie
3 Energiegebruik huidige situatie 3.1 Het Energie Prestatie Certificaat In het kader van de Europese regelgeving (EPBD) bent u verplicht om, bij verkoop of verhuur van de woning, een energiecertificaat
Nadere informatieRapportage Energiebus. BC Kleine Jan, Huizen
Rapportage Energiebus BC Kleine Jan, Huizen Type woningen: 54 eengezinswoningen met een oppervlak van 100 m2. Bouwjaar: 1957 Op verzoek van: Bewonerscommissie Verhuurder: De Alliantie Datum bezoek: 21-6-2013
Nadere informatieVoorbeeldexamen Energie-Index Woningen Meerkeuzevragen Casus. Alle tekeningen en foto s zijn ter plekke gecontroleerd in de betreffende woningen.
Voorbeeldexamen Energie-Index Woningen Meerkeuzevragen Casus Alle tekeningen en foto s zijn ter plekke gecontroleerd in de betreffende woningen. Vraag 1 tot en 10 hebben betrekking op woning 1. Hieronder
Nadere informatieBouwbesluitgegevens en EPG woning familie Nies aan de Kulertseweg te Deurne. projectnummer ARCHES 121113 projectnummer Phoenix 13-745
Bouwbesluitgegevens en EPG woning familie Nies aan de Kulertseweg te Deurne projectnummer ARCHES 121113 projectnummer Phoenix 13-745 16 april 2013 INLEIDING Op verzoek van is door gegevenscontrole en berekeningen
Nadere informatieWinst en comfort uit duurzaamheid. Bouw op onze kennis
Winst en comfort uit duurzaamheid Bouw op onze kennis Even voorstellen "Het verschil tussen gewoon en uitzonderlijk is vaak dat kleine beetje extra, waarin samenwerking en krachtenbundeling mijn drijfveer
Nadere informatieInstallatie overzicht bij EPC-concepten
Installatie overzicht bij EPC-concepten Dit boekje geeft een overzicht van de belangrijkste installaties zoals die nu op de markt aanwezig zijn. PelserHartman probeert u een zo volledig mogelijk overzicht
Nadere informatieDuurzame woningverbetering
Duurzame woningverbetering Op weg naar energieneutraal Houten, 20 februari 2017 Kees Stap Gemiddelde energierekening Maandrekening Gemiddeld energieverbruik jaar 15% 1500 m3 aardgas 5% 80% verwarming warmwater
Nadere informatieRapportage Energiebesparingsverkenner
Rapportage Energiebesparingsverkenner Deze rapportage biedt u een overzicht van de door u geselecteerde pakketten aan energiebesparende maatregelen en de indicatieve resultaten hiervan. In de bijlage van
Nadere informatieMenukaart Klimaatneutrale Zelfbouw
Menukaart Klimaatneutrale Zelfbouw Juni 2012 E I D I BS SU Wil je met me bouwen? Gemeente Amsterdam /zelfbouw Voor u ligt de Menukaart Klimaatneutrale Zelfbouw. Deze is door de gemeente Amsterdam speciaal
Nadere informatieEnergieverspilling is zinloos
Aan de slag in de Bestaande Bouw Energieverspilling is zinloos in het verleden en daarna samengesteld door: Martin Liebregts Haico van Nunen Donderdag 13 september 2007 Milieu - Aandacht in de tijd 2/31
Nadere informatieEnergieprestatie van gebouwen
Energieprestatie van gebouwen NEN 7120 en energieconcepten 2012 ing. Lars van de Kamp Nieman Raadgevende Ingenieurs Eerste ervaring NEN 7120 NEN 7120 Een verzwaring? Voor en nadelen standaard rijtjeswoning
Nadere informatieAppartementencomplex
Buiten Zonwering 14900 11300 8400 5800 2900 14900 11300 8400 5800 2900 14900 11300 8400 5800 2900 14900 11300 8400 5800 2900 14900 11300 8400 5800 2900 Referentiegebouwen EPG Appartementencomplex Appartementen
Nadere informatieRENOVATIE KANTOOR NOTITIE ENERGIEBESPARING EN INVESTERINGEN INHOUDSPOGAVE
RENOVATIE KANTOOR NOTITIE ENERGIEBESPARING EN INVESTERINGEN INHOUDSPOGAVE SAMENVATTING 0. INLEIDING 1. ISOLATIE 2. INSTALLATIE 3. RAMEN EN KOZIJNEN 4. ZONWERING EN KOELING 5. VERLICHTING DIA duurzame auteur:
Nadere informatieOveral Energie Neutraal
Voorlopig ontwerp, mei 2016 Overal Energie Neutraal Deze opdracht betreft het voorlopig ontwerp van een nieuw te bouwen woonhuis, zoveel mogelijk energie neutraal. Deze relatief grote woning (265 m2) komt
Nadere informatieBEVINDINGEN ENERGIECONCEPT ORANGERIE VAN KASTEEL AMSTENRADE Aan: Mevrouw L. van Lidth de Jeude-d'Ansembourg en Arjan Oosterhof
BEVINDINGEN ENERGIECONCEPT ORANGERIE VAN KASTEEL AMSTENRADE Aan: Mevrouw L. van Lidth de Jeude-d'Ansembourg en Arjan Oosterhof Van: Kamiel Jansen en Jörg Blass [NIBE] Datum: 18-01-2015 (laatste aanpassingen
Nadere informatieBuildDesk kennisdocument
BuildDesk kennisdocument Woningen energieneutraal renoveren: hoe doe je dat? Leer hoe bestaande woningen energieneutraal te renoveren zijn. Met als belangrijkste ingrediënten: terugdringen van de energiebehoefte
Nadere informatieBijlagen. E.2012.1094.00.R001 - bijlagen Kostenoptimaliteit energieprestatie-eisen Nederland
E.2012.1094.00.R001 - bijlagen Kostenoptimaliteit energieprestatie-eisen Nederland Bijlagen Bijlagen bij hoofdrapport 1. Energieprijsscenario s 2. Uitgangspunten en maatregelpakketten SenterNovem referentiewoningen
Nadere informatieEnergiezuinige woningen met een EPC van 0,4: kies het concept dat je wenst!
Energiezuinige woningen met een EPC van 0,4: kies het concept dat je wenst! December 2014 Toolkit Selectietool Per 1 januari 2015 gaan we de volgende stap maken naar een EPC van 0,4 om uiteindelijk eind
Nadere informatie2 juli VVE de Wetering
2 juli VVE de Wetering SEINENERGIE VOOR duurzame ontwikkeling Presentatie 2 juli Vanavond wordt er geen besluit genomen voor een opdracht tot uitvoering. Er wordt een toelichting gegeven over de begroting.
Nadere informatieEnergieverspilling is zinloos
Aan de slag in de Bestaande Bouw Energieverspilling is zinloos in het verleden en daarna samengesteld door: Martin Liebregts Haico van Nunen Donderdag 13 september 2007 2/25 3/25 1. Praktijk van het verleden
Nadere informatieRapportage SHAERE 2012
Voor u ligt de benchmarkrapportage SHAERE 2012. Deze rapportage beschrijft de voortgang van de verbetering van de Energie Index (EI) van corporatiewoningen in 2012. Wat is SHAERE? SHAERE (Sociale Huursector
Nadere informatieEnergiestudie equivalent opwekkingrendement externe warmtelevering Utrecht
Energiestudie equivalent opwekkingrendement externe warmtelevering Utrecht Gevolgen voor de energieprestatie van nieuwbouwwoningen conform eisen 2015 Rapportnummer D 3004-5-RA-001 d.d. 9 maart 2016 Energiestudie
Nadere informatieCasuariestraat 5, Postbus 370 NL-2501 C J Den Haag T +31 (0)70 350 39 99 F +31 (0)26 443 58 36
Rapport E.2011.0625.00.R001 Agentschap NL/Analyse goedgekeurde bouwaanvragen EPC < 0.6 Analyse goedgekeurde bouwaanvragen EPC < 0.6 Status: DEFINTIEF Adviseurs voor bouw, industrie, verkeer, milieu en
Nadere informatieGelijkwaardigheidsverklaringen combiketel, warmteterugwinning en zelfregelende en vraaggestuurde roosters
EPN en Nieuwbouw Gelijkwaardigheidsverklaringen combiketel, warmteterugwinning en zelfregelende en vraaggestuurde roosters Combiketel: hulpenergie Een aantal leveranciers van verwarmingsketels heeft een
Nadere informatieKANSEN VOOR DUURZAME ENERGIE BIJ HERSTRUCTURERING VAN NAOORLOGSE WIJKEN
April 2002 ECN-RX--02-013 KANSEN VOOR DUURZAME ENERGIE BIJ HERSTRUCTURERING VAN NAOORLOGSE WIJKEN Nieuw Den Helder Centrum als praktijkvoorbeeld J.C.P. Kester E. Sjoerdsma H. van der Veen (Woningstichting
Nadere informatieMeer wooncomfort. en minder energieverbruik door een warmtepomp. voltalimburg.nl/warmtepomp
Meer wooncomfort en minder energieverbruik door een warmtepomp voltalimburg.nl/warmtepomp Tip! Vraag subsidie aan bij de aanschaf van een warmtepomp. Het subsidiebedrag voor een warmtepomp van 5 kw is
Nadere informatieMenukaart Klimaatneutrale Zelfbouw
Menukaart Klimaatneutrale Zelfbouw project Patch 22, Buiksloterham Gemeente Amsterdam Gemeente Amsterdam Programma Bureau Klimaat en Energie Voor u ligt de Menukaart Klimaatneutrale Zelfbouw. Deze is door
Nadere informatieAll-electric woningconcept
All-electric woningconcept Kwalitatieve en kwantitatieve vergelijking tussen 3 energieconcepten Robbert van Rijswijk Merosch Inhoud 1. Voorstellen 2. Vergelijking energieconcepten 3. Uitwerking all-electric
Nadere informatieZEN en BENG Nieuwe inzichten over bijna energieneutrale woningen
ZEN en BENG Nieuwe inzichten over bijna energieneutrale woningen Ir. Harm Valk Nieman Groep Platform ZEN 22 maart 2016 Routekaart BENG 22-3-2016 2 BENG Drie indicatoren Lijkt op de PHPP 1. Energiebehoefte
Nadere informatieAardgasloos wonen! de ENERGIEVAKMAN wil u graag helpen bij uw zoektocht. Programma: Presentatie in Trefpunt Heeten -- 4 oktober
Aardgasloos wonen! de ENERGIEVAKMAN wil u graag helpen bij uw zoektocht Presentatie in Trefpunt Heeten -- 4 oktober 2018 -- Programma: Even voorstellen Begrippen BENG (2020) Schil Ventileren Anders verwarmen
Nadere informatieKe u ze p l a n e n e rg i e - e n i n stallatieconcept. K e i z e r l i b e l Te r B o r c h 2 9 n o v e m b e r
Ke u ze p l a n e n e rg i e - e n i n stallatieconcept K e i z e r l i b e l Te r B o r c h 2 9 n o v e m b e r 2 0 1 7 C o n t a c t g e g e v e n s BV Bouwbedrijf KOOI Appingedam Kanaalweg 4 9902 AN
Nadere informatieBenchmarkrapportage 2013
Benchmarkrapportage 2013 Hartelijk dank voor het deelnemen aan de monitoringronde 2013. Voor u liggen de resultaten voor uw corporatie ten opzichte van de totale groep deelnemende corporaties. Graag vernemen
Nadere informatieBENG. Update
BENG Update 21-12-2018 Congres EPG 2.0 d.d. 20 november 2018 Tijdens het NEN-congres op dinsdag 20 november 2018 maakte het ministerie van BZK de nieuwe concept geadviseerde BENG-eisen bekend. Ook werd
Nadere informatieIn 10 stappen een Active House
In 10 stappen een Active House Wat is een Active House? Een Active House is een woning waar de mens centraal staat en elementen als energie, milieu en comfort in balans zijn. Dit resulteert in een gezonde,
Nadere informatieDuurzame energie. uitgestoten in vergelijking met een conventioneel verwarmingssysteem, bijvoorbeeld een CV ketel.
Duurzame energie Er wordt tegenwoordig steeds meer gebruik gemaakt van duurzame energiesystemen in gebouwen. Hiermee wordt op een natuurlijke wijze duurzame energie gewonnen om de woningen te verwarmen
Nadere informatieBuildDesk kennisdocument
BuildDesk kennisdocument Woningen energieneutraal renoveren: hoe doe je dat? Leer hoe bestaande woningen energieneutraal te renoveren zijn. Met als belangrijkste ingrediënten: terugdringen van de energiebehoefte
Nadere informatieRijksoverheid. Veel besparingsmogelijkheden t/m t/m 100. Dubbel glas. Dubbel glas. Niet extra geïsoleerd. Niet van toepassing. Nee.
Rijksoverheid Energielabel woning Westvest 191 2611BZ Delft BAG-ID: 0503010000010395 Veel besparingsmogelijkheden Energielabel B Registratienummer 863374920 Datum van registratie 13-01-2016 Geldig tot
Nadere informatieEisenhowerlaan 112, Postbus 82223 NL-2508 EE Den Haag T +31 (0)70 350 39 99 F +31 (0)70 358 47 52
Rapport E.2009.0697.00.R002 Aanscherpingsstudie EPC-woningbouw 2011 Deelrapport theoretische toets Status: DEFINITIEF Adviseurs voor bouw, industrie, verkeer, milieu en software info@dgmr.nl www.dgmr.nl
Nadere informatieEnergiebesparing Industrie. Nieuwe proposities warmtenetten voor bestaande gebouwen
nergiebesparing Industrie Nieuwe proposities warmtenetten voor bestaande gebouwen cvketel cvketel cvketel cvketel cvketel gas elektric iteit cvketel cvketel cvketel Huidige situatie portiekflat Portiek
Nadere informatieKwaliteitsverklaringen combiketel, warmtepomp en warmterugwinning
EPN en Nieuwbouw Kwaliteitsverklaringen combiketel, warmtepomp en warmterugwinning Combiketel: warm tapwater In een EPC-berekening kan het opwekkingsrendement van warm tapwater op basis van een kwaliteitsverklaring
Nadere informatieEnergietransitie Caldomus
Energietransitie Caldomus Werkwijze transitieplan Bottom-up aanpak Gebouw centraal Gebouw- en gebiedgebonden maatregelen Participatie Transparante werkwijze Uitnodiging tot participatie: actief of passief
Nadere informatieBespaar op energie én uw woonlasten samen met Woonpartners
ENERGIE ZUINIGER WONEN! Bespaar op energie én uw woonlasten samen met Woonpartners 1 Energiebesparingsproject Energie besparen is een zaak van iedereen. Daarom investeert Woonpartners samen met haar huurders
Nadere informatieSCHIPHOL HOTEL BADHOEVEDORP
SCHIPHOL HOTEL BADHOEVEDORP 08-06-2016 Toets thermische isolatie en energieprestatie Toets thermische isolatie en energieprestatie ten behoeve van de aanvraag omgevingsvergunning. Definitief Schiphol Hotel
Nadere informatieZEN en BENG Workshop onderzoeksresultaten
ZEN en BENG Workshop onderzoeksresultaten Ir. Harm Valk Nieman Groep Platform ZEN 21 juni 2016 12 praktijkprojecten grondgebonden 2 1 Fitten naar BENG Alle woningen zijn op BENG gebracht Combinatie van
Nadere informatieEnergietransitie. Bouw op onze kennis
Energietransitie Bouw op onze kennis Programma Introductie Energieverbruik van een woning Energieverbruik in de praktijk Energieneutraal + Opslag van energie Bewoner centraal Wat doen wij? Een greep uit
Nadere informatieEEN PERFECT BINNENKLIMAAT
EEN PERFECT BINNENKLIMAAT MET DE JUISTE SYSTEEMOPLOSSING Een per fect afgestemde systeemoplossing zorgt er voor dat we ons het hele jaar prettig, gezond en ontspannen voelen in ons huis NEGENTIG PROCENT
Nadere informatieNotitie 20091271-02 Gelijkwaardigheidsverklaring ClimaLevel voor NEN 2916 en NEN 5128 Opzet van onderzoek en resultaten
Notitie 0097-0 Gelijkwaardigheidsverklaring ClimaLevel voor NEN 96 en NEN 58 Opzet van onderzoek en resultaten Datum Referentie Behandeld door 4 februari 0 0097-0 M. Ritmeijer/LSC Opzet Climalevel klimaatsysteem
Nadere informatieTwijfels over infraroodverwarming Lente-akkoord Zeer Energiezuinige Nieuwbouw i.s.m. DWA
Twijfels over infraroodverwarming Lente-akkoord Zeer Energiezuinige Nieuwbouw i.s.m. DWA 12 september 2018 Twijfels over infraroodverwarming Verwarming met infrarood stralingspanelen wordt nogal eens aangeprezen
Nadere informatienieuwe begroting Offerte EcoGroei Steeds Beter Slim Klassiek Comfort Sprong
0% club kan kiezen 4 plannen helemaal doorgerekend Steeds Beter uitgelicht voor de woning van Henk Verheij Slimme Pakketten Energieneutraal en Financieel neutraal in 15 jaar Fred Gardner s plan: hoe hij
Nadere informatieIsoleren: de basis. EPC 0,6 oplossingen. Isoleren: de basis. www.rockwool.nl. Op 1 januari 2011 is de wettelijke EPC eis voor nieuwbouwwoningen
Isoleren: de basis Op 1 januari 2011 is de wettelijke EPC eis voor nieuwbouwwoningen verlaagd naar 0,6. Voor een kosteneffectief maatregelpakket vormt goede isolatie de basis. Beter isoleren levert een
Nadere informatiePDFlib PLOP: PDF Linearization, Optimization, Protection. Page inserted by evaluation version www.pdflib.com sales@pdflib.com
PDFlib PLOP: PDF Lineariation, Optimiation, Protection Page inserted by evaluation version www.pdflib.com sales@pdflib.com p Energielabel woning supplement* Afgegeven conform de Regeling energieprestatie
Nadere informatieISOLEREN VAN DE WONING Subsidies en aanpak. Erik Alsema & Cor Hofstee Energiegroep Bunnik 24 oktober 2015
ISOLEREN VAN DE WONING Subsidies en aanpak Erik Alsema & Cor Hofstee Energiegroep Bunnik 24 oktober 2015 Waarom isoleren? Investering in: - Comfort - Lagere energierekening - Toekomstwaarde van de woning
Nadere informatieOverzicht interpretatiebesluiten CCvD BRL9500 Energieprestatieadvisering (inclusief ISSO-publicaties)
Overzicht interpretatiebesluiten CCvD BRL9500 Energieprestatieadvisering (inclusief s) Uitgave Uitgave Beoordelingsrichtlijn / deel BRL9500-00 BRL9500-01 BRL9500-02 BRL9500-03 BRL9500-04 s 75.1 75.2 75.3
Nadere informatiePassief Bouwen: waarom en hoe?
Passief Bouwen: waarom en hoe? Ontwerpen en bouwen vanuit een visie ir. H.J.J. (Harm) Valk senior adviseur Energie & Duurzaamheid Passief Bouwen Kenmerken o hoogwaardige thermische schil o goed comfort
Nadere informatieIsolatie. Technische achtergrond 7 september Tessa van Reeven PKW
Isolatie Technische achtergrond 7 september 2017 Tessa van Reeven PKW Inhoud Waarom en hoe isoleren. PKW Energie en duurzaamheid Architectuur en ontwerp Tekeningmanagement Vastgoedmanagement Projectmanagement
Nadere informatieBouwfysica. Ventilatie en Infiltratie. hoofdstuk 6 Bouwfysica. eisen m.b.t. ventilatie oppervlakte
Bouwfysica Ventilatie en Infiltratie hoofdstuk 6 Bouwfysica 1 Onderwerpen Inleiding Bouwbesluit eisen m.b.t. ventilatie oppervlakte Ventilatie Basisventilatie (luchtverversing) Spuiventilatie (zomerventilatie)
Nadere informatieDatum: 18 februari 2013-22 januari 2014 Project: NAM-gebouw De Boo te Schoonebeek Referentie: 2012032 20079
Datum: 18 februari 2013-22 januari 2014 Project: NAM-gebouw De Boo te Schoonebeek Referentie: 2012032 20079 Uitgangspunt Bestaand, oorspronkelijk gebouw had als gebruik een mix aan functies. Dit waren
Nadere informatieIsoleren. Wat, hoe en waarom? 13 september Wouter van den Acker PKW
Isoleren Wat, hoe en waarom? 13 september 2018 Wouter van den Acker PKW Inhoud Waarom isoleren? Wat isoleren? Hoe isoleren? Over PKW Energie en duurzaamheid Architectuur en ontwerp Tekeningmanagement Vastgoedmanagement
Nadere informatieConcepten voor nieuwbouw woningen EPC 0,4. 20 september 2013 Han Verheul
Concepten voor nieuwbouw woningen EPC,4 2 september 213 Han Verheul Concepten voor EPC,4 Concept 1: isolatie Rc = 5, HR-WTW en PV; Concept 2: warmtevraagbeperking, Rc = 7, zonneboiler en HR-WTW; Concept
Nadere informatieHet voordeel voor de klant berekenen bij Energiebesparende voorzieningen
Aangeboden door: Het voordeel voor de klant berekenen bij Energiebesparende voorzieningen Rob Timmermans MFP Het klimaatakkoord Is het van belang hoe jouw klant denkt over het klimaatakkoord? De meeste
Nadere informatieHet gebruik van dynamische gebouwsimulatiemodellen bij renovatie
Het gebruik van dynamische gebouwsimulatiemodellen bij renovatie Maurice Jong Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) Afdeling Duurzame Energie in de Gebouwde Omgeving (DEGO) Postbus 1 1755 ZG PETTEN
Nadere informatieBouwend Nederland. Toenemende isolatiewaarden (R c ) Toenemende kierdichting (q v-10 ) Lichtere en snellere bouwconstructies
Bouwend Nederland Toenemende isolatiewaarden (R c ) Toenemende kierdichting (q v-10 ) Lichtere en snellere bouwconstructies Radon en thoron Ventileren tegen: Formaldehyde (bindmiddel spaanplaat) CO 2 Vossen
Nadere informatieFinancieringslastpercentages voor verschillende soorten woningen. Verschillen naar woningtype en energielabel
Financieringslastpercentages voor verschillende soorten woningen Verschillen naar woningtype en energielabel Financieringslastpercentages voor verschillende soorten woningen Verschillen naar woningtype
Nadere informatieC ntek serooskerke. Bouwfysische berekening Uitbreiding woning. C. Jaspersestraat 19 te Meliskerke. Matthijsse Administratie en advies
Bouwfysische berekening Uitbreiding woning C. Jaspersestraat 19 te Meliskerke Opdrachtgever: Matthijsse Administratie en advies Berekening bouwfysisch Berekend door : Ing. W.M.H.A. Speijkers Werknummer
Nadere informatieRapport. Energievisie ontwikkeling Haagstede Maarssen. projectnaam Haagstede Maarssenbroek te Maarssen projectnummer
Rapport Aveco de Bondt Energievisie ontwikkeling Haagstede Maarssen bezoekadres postbus postcode telefoon e-mail internet Burgemeester van der Borchstraat 2 64 7450 AB Holten (0)548 85 3333 holten@avecodebondt.nl
Nadere informatieC ntek serooskerke. Bouwfysische berekening Uitbreiden woonhuis. Duinweg 28 te Oostkapelle
Bouwfysische berekening Uitbreiden woonhuis Duinweg 28 te Oostkapelle Opdrachtgever Architect : drh. W. Neess : Piet Jacobse Livinstyle koken baden wonen Mortierebouelevard 3a 4337 RD Middelburg Berekening
Nadere informatieBEREKENINGEN T.B.V. AANVRAAG OMGEVINGSVERGUNNING RESTAURATIE RIJKSMONUMENT KERKHOFWEG 18 TE STEENDEREN BA800
BEREKENINGEN T.B.V. AANVRAAG OMGEVINGSVERGUNNING RESTAURATIE RIJKSMONUMENT KERKHOFWEG 18 TE STEENDEREN BA800 PROJEKTNR. 16.28 DATUM: 27-10-2017 INHOUD 1. Oppervlakten... blz 03-04 2. Daglichtberekeningen...
Nadere informatieNotitie regeling verwarmings-/koelinstallaties woningen/appartementen
Notitie regeling verwarmings-/koelinstallaties woningen/appartementen Inleiding Het uitgangspunt van de Woningborg Garantie- en waarborgregeling Nieuwbouw 2016 (GWRN 2016) is, dat de benoemde ruimtetemperaturen
Nadere informatieOndanks dat deze presentatie met zorg gemaakt is kunnen aan de kostenramingen en besparingen geen rechten ontleend worden
Ondanks dat deze presentatie met zorg gemaakt is kunnen aan de kostenramingen en besparingen geen rechten ontleend worden EN ER GIE Nieuwegein Ik wil wel verduurzamen, CO 2 verminderen en geld besparen
Nadere informatieENERGIE PRESTATIE ADVIES VOOR WONINGEN
4 juli 2007 19:11 uur Blz. 1 / 8 cursus Luc Volders - 2-7-2007 ENERGIE PRESTATIE ADVIES VOOR WONINGEN Opdrachtgever: FB Projectgegevens: testpand 1234AB Software: EPA-W Kernel 1.09 07-06-2007 Vabi Software
Nadere informatieRapportage Energiebus
Rapportage Energiebus Ravelijn Maastricht energie 0 Type woningen : Eengezinswoningen van 80-90 m 2 Bouwjaar: 1955 Op verzoek van Bewonersvereniging Ravelijn Verhuurder: Servatius Datum bezoek: 18-04-2014
Nadere informatieCLIMATE ADAPTIVE BUILDING SHELLS EEN VOORONDERZOEK
CLIMATE ADAPTIVE BUILDING SHELLS EEN VOORONDERZOEK Leo Bakker 1, Bart de Boer 2, Pieter de Wilde 3 Marinus van der Voorden 1 1 TNO Bouw en Ondergrond, Delft, Nederland 2 Energieonderzoek Centrum Nederland,
Nadere informatieenergielabel Afgegeven conform de Regeling energieprestatie gebouwen.
Energieprestatiecertificaat energielabel Bestaande bouw Woning/Woongebouw Afgegeven conform de Regeling energieprestatie gebouwen. Energieklasse zeer energie zuinig A B A ++
Nadere informatieEnergieneutraal via de Passief bouwen route
Energieneutraal via de Passief bouwen route ing. J.J.P. (Jan Pieter) van Dalen Slotsymposium 14 september 2015 Verbouw monument Verbouw van een monument Monument als bedoeld in art. 1 onder d (Monumentenwet
Nadere informatieToolkit: uw eigen aardgasvrije woning bouwen in gemeente Heerenveen
Toolkit: uw eigen aardgasvrije woning bouwen in gemeente Heerenveen Comfortabel verwarmen en koken zonder aardgas Deze toolkit wordt u aangeboden door de gemeente Heerenveen. De toolkit is ontworpen door
Nadere informatie4 Energiebesparingsadvies
4 Energiebesparingsadvies 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt het energiebesparingsadvies voor het gebouw gepresenteerd. Allereerst wordt een inventarisatie gegeven van de reeds getroffen en onderzochte
Nadere informatieIsolatie. Technische achtergrond 10 november Wouter van den Acker PKW
Isolatie Technische achtergrond 10 november 2016 Wouter van den Acker PKW Over PKW Energie en duurzaamheid Architectuur en ontwerp Tekeningmanagement Vastgoedmanagement Projectmanagement Kantoor Delft
Nadere informatieRapportage energiebesparingsmonitor SHAERE 2013
27 maart 2014 Rapportage energiebesparingsmonitor SHAERE 2013 Aedes vereniging van woningcorporaties Publicaties Postbus 29121, 2509 AC Den Haag 088 233 37 00 E-mail publicaties@aedes.nl 2/14 Inhoud Inleiding
Nadere informatieOp weg naar bijna energieneutrale gebouwen, met gezonde ventilatie
Op weg naar bijna energieneutrale gebouwen, met gezonde ventilatie Themabijeenkomst De Nieuwe Standaard In Ventileren ing. G.A. (Gerton) Starink Nieman Raadgevende Ingenieurs B.V. 22-5-2015 2 1 Op weg
Nadere informatieKleinschalige energetische renovatie
Kleinschalige energetische renovatie Kantoor plus bovenwoning van label G naar A+ de Haas & Partners Adviseurs Duurzaam Gebouwde Omgeving Van componenten naar concept Bouwkundig Ventilatie Installaties
Nadere informatieResultaten themagroep Gestapelde bouw - BENG
Resultaten themagroep Gestapelde bouw - BENG 3 november 2016 ing. A.F. (André) Kruithof Nieman Raadgevende Ingenieurs Programma 1. Inleiding BENG indicatoren & voorlopige eisen 2. BENG-uitkomsten praktijkprojecten
Nadere informatieBouwbureau Jansman. Nieuwbouw woning a.d. Koekoekweg 2 te Harfsen.
Bouwbureau Jansman Arrierflierweg 8-7735 KN - Arrien - Tel: 0529-457371 Fax: 0529-457016 Wilhelminastraat 3-7721 CD - Dalfsen - Tel: 0529-434438 Fax: 0529-435678 Havenweg 60-7772 AG - Hardenberg - Tel:
Nadere informatie~omazo... l'v Ambachte'ß. j\ Hoofdbedrijfs(hap. TNO: "Zonwering al in bouwontwerp meenemen"
~omazo..... j\ Hoofdbedrijfs(hap l'v Ambachte'ß -c TNO: "Zonwering al in bouwontwerp meenemen" AUTOMATISCHE ZONWERING BESPAART ENERGIE EN VERBETERT BINNENKLIMAAT Automatische zonwering kan op kantoor en
Nadere informatie2020: 8 miljoen woningen belasten ons milieu onevenredig zwaar?
Erik Franke Franke Architekten 1 oktober 2008 Den Haag 2008: 7 miljoen woningen belasten ons milieu onevenredig zwaar! 2020: 8 miljoen woningen belasten ons milieu onevenredig zwaar? 2020: 4,3 miljoen
Nadere informatie