Naam: Nicole Bruin Profiel: Natuur & Gezondheid Vakken: Natuurkunde School: Het Hogeland College Warffum Klas: H5a Docent: Meneer Bouwman Datum: 11

Transcriptie

1 Naam: Profiel: Natuur & Gezondheid Vakken: Natuurkunde School: Het Hogeland College Warffum Klas: H5a Docent: Meneer Bouwman Datum: 11 December 11

2 Inhoudsopgave Inleiding 3 Hoofdstuk 1:Verandering van het ijs en de ijshallen De geschiedenis van kunstijsbanen Met dak of zonder dak? Hoe word ijs nu gemaakt Omstandigheden die gelijk zijn gebleven 7 Hoofdstuk 2:De schaatskleding ook belangrijk Schaatskleding vroeger Schaatspakken, strips en aerodynamica Belangrijk Experiment aerodynamica 10 Hoofdstuk 3:De klapschaats Ontwikkeling van de schaats De klapschaats Maximale vermogen Experiment eigen gemaakt klapschaats 24 Hoofdstuk 4:Training en technieken Training vroeger Techniek vroeger Training nu 29 Hoofdstuk 5: Nieuwe uitvindingen De duo schaats De peakskate 34 Samenvatting 36 Literatuurlijst 37 Bijlagen 38 - Logboek 38 - Plan van aanpak 43 Pagina 2

3 Inleiding Profielwerkstuk: Verbetering schaatsprestaties Vanaf de Olympische winterspelen in Nagano kijk ik als schaatsen, omdat Marianne Timmer daar twee maal goud pakte werd zij mijn grote voorbeeld. Toen ik zes was ben ik zelf gaan schaatsen en me elk jaar weer verder gaan verdiepen in hoe je sneller kunt schaatsen. Nu ik een onderwerp voor mijn profielwerkstuk moest kiezen was dit ook heel makkelijk. De verbetering van de schaatsprestaties. Ik ben begonnen met te bekijken hoe snel Ard Schenk reed op de 1500m en het wereld record nu van Shani Davis op de 1500m. Hier zit een groot verschil in kwam ik achter. Ard Schenk reed in het jaar 1971 op de ijsbaan van Davos een tijd van Het wereld record van Shani Davis staat van het jaar 2009 op de ijsbaan in Salt Lake City dit is een tijd van Dit is ongeveer 17 seconde sneller in 38 jaar. Dit vind ik een groot verschil, omdat je ziet dat professionele schaatsers zich niet zo snel verbeteren en er dus niet elk jaar een record verbroken word. Nu was mijn hoofdvraag ook waarom word er tegenwoordig harder geschaatst dan in Nu leek het antwoord hierop heel gemakkelijk, de klapschaats. Maar met de klapschaats alleen schaats je niet zomaar 17 seconde sneller. Daarom heb ik meerdere factoren bekeken, zoals de ijsbanen, training en techniek, kleding, de klapschaats natuurlijk en nog nieuwe uitvindingen. 3

4 Hoofdstuk 1: Verandering van het ijs en de ijshallen. Iedereen weet dat bij het schaatsen de ijsvloer heel belangrijk is. Dit is ook een veel besproken iets onder de schaatsers. Maar wat is er allemaal aan veranderd en valt er nog veel nieuws aan te veranderen. Dit ga ik bespreken in dit hoofdstuk. 1.1 De geschiedenis van de kunstijsbanen. De eerste kunstijsbaan was in Engeland. Dit was al begin 19 e eeuw, echter was dit niet zoals we nu gewend zijn een rondje van 400m maar een klein ijsoppervlak. Dit was niet echt ijs maar een zout oplossing of een chemisch mengsel wat een beetje op ijs leek. Hierna werd er bedacht dat er een koelsysteem moest komen om ijs te kunnen maken. Er zijn in de volgende jaren dan ook veel verschillende dingen bedacht en uitgetest. Meneer John Gorrie was een Amerikaanse arts/natuurkundige en kreeg in 1851 patent op zijn ijsmachine. Wanneer hij zijn patiënten met koorts moest behandelen, hadden zij een koele ruimte nodig. Dit was echter op warme plekken niet altijd te realiseren, daarom bedacht Gorrie een koelsysteem waarmee die dit wel kon realiseren. Hij bouwde een compressiekoelmachine werkend op lucht die in een bassin bij - 7 C ijs kan produceren. Snel na Gorrie zijn uitvinding kregen de Engelsen grote belangstelling bij een koelsysteem. Rankine beschrijft in 1852 een openkoelsysteem die woningen in de tropen kon koelen. Ook verder in europa verschenen er verschillende koelsystemen. De Duitser Linde heeft ammoniak (NH3) als koelmiddel gebruikt, terwijl de Zwitser Raoul Pictet een machine die werkt op het zeer giftige zwaveloxide (SO2). Dit was allemaal rond het jaar In 1876 bedacht de Engelse Dr. John Gamnee dat je afgekoelde glycerine door een net van elliptische koperen buizen kon laten stromen om het te laten afkoelen. Deze glycerine werd afgekoeld en koel gehouden door het systeem van Raoul pictet. Deze eerste echte kunstijsbaan lag in Chelsea en was de eerste ter wereld. De wetenschap had dus al vrij vroeg bedacht hoe het principe van een kunstijsbaan maken in elkaar zat. Het principe van buizen onder de ijsvloer liggen en daar een koelvloeistof door rondpompen word nog steeds gebruikt. 4

5 In Nederland kwam dit echter vrij langzaam op gang. In 1934 kwam de eerste kunstijsbaan in Nederland. Dit was in Amsterdam, waar ze een ijsbaan maakte door weer buizen neer te leggen en vloeistof rond te pompen zoals het idee van Raoul pictet. De ijsbaan in Amsterdam was 60 X 40 meter, hier vonden de eerste trainingen op kunstijs van de Nederlandse schaatsers plaats. Voordat er 400 meter banen kwamen verstreken er een heel aantal jaren, dit kwam omdat het heel duur en moeilijk vanwege het grote oppervlak. Er werden toen al wel veel wedstrijden gereden en records gebroken op officiële afstanden. Dit werd dan allemaal gedaan op echt natuurijs. Zonder chemische stofjes en andere technieken. In de jaren 80 werden er nog steeds wedstrijden op natuurijs gereden. In Göteborg, Zweden werd in 1958 het wk voetbal gehouden. Hiervoor was een prachtig stadion aangelegd. Het Nya Ullevi stadion, dit stadion was echter niet alleen geschikt voor voetbal maar ook voor atletiek en schaatsen. Op de 400m atletiek baan werden stalen verzinken koelbuizen van ca 90 km lang gelegd en daar werd ijs op gemaakt. In 1959 vond hier dan ook het eerste ek op kunstijs plaats. Er kwamen maar liefst toeschouwers naar deze wedstrijd, omdat het zo bijzonder was dat je een wedstrijd kon rijden op kunstijs. Door de 90 km lange koelbuizen in het Nya Ullevi stadion werd pekel van 10 graden gepompt. Deze pekel werd afgekoeld met behulp van een compressie koelsysteem. In 1971 heeft Ard Schenk hier een wereld record gereden van Dit was het jaar wat ik wilde vergelijken met de tijden van nu. Hier houd dus voor mijn onderzoek ook de geschiedenis van de ijsbanen op. 1.2 Met dak of zonder dak? Vroeger werd er vooral buiten geschaatst en iedereen weet dat ze op buiten ijs langzamer gingen dan op binnen ijs. Waarom is dit eigenlijk zo? Dus de grootste vooruitgang op de ijsbanen van vroeger is dat vrijwel alle ijsbanen waar internationale wedstrijden worden gereden overkapte banen zijn. Hier worden dan ook veel snellere tijden gereden dan op de open ijsbanen, zelfs wanneer er buiten ideale omstandigheden zijn windstil, droge lucht en licht vriezend weer. Toch is de ijswrijving kracht van binnen banen niet lager dan die van buitenbanen met goede omstandigheden. De mogelijke oorzaak hiervoor is dat wanneer de omstandigheden buiten goed zijn er een hoge luchtdruk is, terwijl de snelste tijden binnen gereden worden met een lage luchtdruk. 5

6 Er is nog een tweede verklaring en dat is dat op een binnenijsbaan de schaatsers zelf de onderste luchtlaag in beweging brengen. De schaatsers gaan allemaal dezelfde kant op dus krijgen ze een beetje wind mee. Deze opgewekte wind is ongeveer 0,1 m/s en kan op de 10 km wel 6 seconde opleveren. Natuurlijk is er buiten altijd wel wind, en dus ook tegenwind. De invloed van deze tegenwind is altijd groter dan die van de meewind. Dit komt omdat de wrijvingskracht afhangt van het kwadraat van de snelheid ten opzichte van de wind. Als een schaatser met een constante snelheid van 10 m/s schaatst en een kracht levert van 20 N dan is het vermogen wat hij levert 200 watt, dit is wanneer er helemaal geen wind staat. Dus wanneer de windsnelheid verwaarloosbaar is. Wanneer de wind 3 m/s is, hoeft de schaatser om 10 m/s te schaats daar zelf nog maar 7 m/s van te leveren. De rest word door de wind mee gedaan. De schaatser moet dan een vermogen van 140 watt produceren. Bij 3 m/s tegenwind moet de schaatser het vermogen leveren om 13 m/s te schaatsen. Hij produceert dan 260 watt aan vermogen. Gemiddeld levert de schaatser dan per rondje 200 watt. Dit is gelijk aan het aantal vermogen wat de schaatser produceert wanneer de wind te verwaarlozen is. Toch gaat de schaatser binnen sneller dan buiten. De gevolgen van de tegenwind zijn dus dat de schaatser een hoger vermogen moet leveren, dit gaat natuurlijk niet zomaar. Hiervoor moet die een grotere arbeid leveren, dit kost veel energie dus zou die nooit een constante snelheid kunnen houden en steeds langzamer gaan schaatsen. Daarom kun je in een ijshal veel makkelijker je rondjes vlak houden, dit betekend een constante snelheid houden. Al met al is het dus goed geweest dat we van de buiten ijsbanen naar de binnen ijsbanen zijn gegaan, niet alleen omdat het eerlijker is doordat de omstandigheden gelijk zijn, maar ook omdat de schaatser hier veel beter alle kracht kan omzetten in een hoge snelheid en snelle tijden kan rijden. 1.3 Hoe word ijs nu gemaakt. Vroeger besteden ze niet zoveel werk aan het ijs maken, ze legden de buizen neer, deden er water bij en klaar was het. Nu word dat heel anders gedaan, de buizen liggen er al op een speciale manier met een betonlaag erover dus kan er veel meer tijd worden besteed aan een goede ijsvloer. Ik heb een youtube filmpje over hoe ze de ijsvloer van ijsbaan de Meent in almaar maken geanalyseerd. En ga met behulp van het filmpje uitleggen hoe de ijsmeesters nu een goede ijsvloer maken. 6

7 Ze beginnen zoals ik hier boven al zei met een gladde betonen vloer met hieronder glycolleidingen. Hier vloeit ammoniak doorheen. Het verdampen van het ammoniak onttrekt warmte, waardoor bevriezing optreedt. Er ontstaat dus ijs, op de betonlaag. Dit word allemaal nauwlettend in de gaten gehouden in de controle kamer, hier kunnen ze op allemaal beeldschermen kijken, wat de temperatuur is van een bepaald stuk van het beton oppervlak. Hier word ook de werking van de 5 compressoren in de gaten gehouden. Deze zijn erg belangrijk voor het koud houden van de betonvloer. Wanneer op de hele ijsbaan het beton bevroren is, word er met een trekker met sproeier erachter, water op de bevroren ondergrond gespoten. Dit word laagje voor laagje gedaan, heel rustig en netjes zodat je nergens een overlappende laag krijgt want het moet helemaal egaal zijn. Zodra er een dikke ijsvloer licht gaan de Zamboni het ijs op, om de bovenste nog vrij ruwe laag er af te schrapen en er weer water op te leggen. Dit wordt ook meerdere malen gedaan zodat je een mooie gladde ijsvloer krijgt. Dan word er een start lijn gelegd, en word er nog een aantal keer water over heen gelegd door de Zamboni, hierna kan er op het ijs geschaatst worden. 1.4 Omstandigheden die gelijk zijn gebleven. In de schaatswereld word als het om prestatie bevorderende omstandigheden gaat veel over de luchtdichtheid gepraat. Wanneer je als pupil wedstrijden rijd weet je al dat als je een keer naar bijvoorbeeld Inzell (Duitsland) zou gaan je daar vaak snellere tijden rijd dan in Kardingen of Heerenveen. Op dat moment weet je nog niet waarom dat zo is, maar naarmate je ouder word en je steeds serieuzer met de schaatssport omgaat kom je er achter dat dit komt door de luchtdichtheid. Daarom zie je ook dat de topschaatsers bijna geen pr s rijden in Heerenveen, Hamar en andere ijsbanen op zee niveau. De luchtdichtheid wordt dus minder naarmate de ijsbaan hoger licht. Een tabel van de luchtdichtheid bij een aantal bekende ijsbanen. Plaats Hoogte Luchtdruk Heerenveen 0 m 1000 mbar Hamar 130 m 984 mbar Nagano 375 m 954 mbar Inzell 690 m 917 mbar Calgary 1035 m 879 mbar Salt Lake City 1305 m 849 mbar Er zit verschil in de luchtdruk tussen bijvoorbeeld Heerenveen en Nagano, maar dit voel je bijna niet. De tijden zijn hier niet veel sneller dan in Heerenveen. Dit 7

8 komt omdat je ook nog te maken hebt het de hoeveelheid zuurstof, hoe hoger je zit hoe minder zuurstof. Het duurt dan ook eerst een aantal dagen voordat je in een hoger gelegen gebied optimaal kun presteren. Omdat de luchtdichtheden van Heerenveen en Nagano zo dicht bij elkaar zitten en het zuurstof gebrek veel groter word, zul je hier niet veel verschil zien, deze omstandigheden heffen elkaar op. Als we kijken naar de optimale omstandigheden voor een schaatser zul je zien dat dit heel erg verschild. Zo ook op het gebied van de luchtdruk, zuurstof verhouding. Eerst moet je kijken naar wanneer een schaatser de meeste zuurstof gebruikt. Dit is wanneer die over zijn omslagpunt gaat. Natuurlijk gaat elke topsporter in een wedstrijd hier overheen. Bij de een gebeurd dit alleen wat sneller dan bij de ander. Een schaatser die lang onder het omslag punt een goede prestatie kan neer zetten heeft dus meer aan een hoog gelegen ijsbaan. Die kan op dat eerste deel onder het omslag punt genoeg snelheid ontwikkelen om het goed uit te rijden. Wanneer een schaatser snel op het omslagpunt zit dus snel meer zuurstof nodig heeft, heeft deze schaatser bijna niks aan de hoogte. De snelheid die voordat de zuurstof nodig is, is gemaakt heft niet op tegen de hoeveelheid te weinig zuurstof en dus de verzuurde benen. Hieruit blijkt dus dat een schaatser met een groot uithoudingsvermogen meer heeft aan een hoog gelegen ijsbaan. Natuurlijk zal een schaatser uit bijvoorbeeld Canada waar ze bijna alleen maar hooggelegen ijsbanen hebben het makkelijker vinden om met het zuurstof tekort om te gaan. Dit komt omdat er hier ook getraind word op deze ijsbanen en hebben ze nergens last van. Ten derde zou de bouw van een schaatser ook nog veel uitmaken. Een wat stevig gebouwde schaatser zal eerder verzuren dus heeft eerder te maken met weinig zuurstof. Daarom zou een rank gebouwde schaatser als Martina Sablikova meer voordeel halen uit een hoog gelegen baan dan een schaatser als Paulien van Deutekom. Een optimale hoogte bestaat er dus niet, dit is voor iedere schaatser verschillend 8

9 Hoofdstuk 2: De schaatskleding ook belangrijk. Natuurlijk is er in al die jaren in de schaatssport heel veel veranderd als het om kleding gaat. Iedereen die wel eens een foto van een schaatser van vroeger heeft gezien weet dat ze toen in gewone kleren met muts schaatsen en nu in een helemaal aangepaste wedstrijdpak. Maar waarom? En hoe is deze ontwikkeling gegaan? 2.1 Schaatskleding vroeger In de tijd van Jaap Eden die van 10 februari 894 tot 10 februari 1900 boven aan de adelskalender stond, een ranglijst met de schaatsers met de beste pr s hadden de meeste schaatsers gewone kleren aan, een broek met een trui en vaak ook nog een jas omdat er geschaatst werd met alleen hele koude omstandigheden. En natuurlijk een muts. Deze kleding is natuurlijk verre van gunstig. Het slobbert om het lijf van de schaatsers en geeft heel veel weerstand. Hierdoor kunnen ze niet optimaal presteren. In de begintijd van Kees Verkerk en Ard schenk, werd er al meer gedacht aan kleding wat het schaatser makkelijk zou kunnen maken, toen werd er nog niet zo zeer gedacht aan een aerodynamisch pak, maar kleren die strak om het lijf zaten zodat je er zo min mogelijk last van had als het waaide. De muts werd ook anders, er kwam een muts die je haar en oren helemaal bedekte zodat je daar zo weinig mogelijk last van had. Dit was de Ard Schenk muts. Eind jaren 60 begin jaren 70 werd er al meer over de aerodynamica nagedacht. Zo werd er in 1974 voor het eerst met wedstrijdpakken gereden. Deze waren nog zonder mutsje, maar wel aerodynamisch en helemaal strak om het lijf. De meeste schaatsers keken hier eerst raar naar en zagen niet in waarom het beter was dan met trui, uiteindelijk na het zien van snelle tijden stapte iedereen over naar dit pak. Later werd het mutsje hieraan vast gemaakt en had je een echt wedstrijdpak. 9

10 2.2 Schaatspakken, strips en aerodynamica belangrijk. Op de zelfde winterspelen als waar de klapschaats belangrijk werd, de winterspelen in Nagano in het jaar 1998 deden de zigzag strips hun intrede. Bedacht door stromingsdeskundigen van de TU Delft. De Nederlandse schaatsploeg plakte een paar gekartelde stroken op onderbenen, onderarmen en hoofd, en de luchtweerstand bleek flink af te nemen. Hiervoor was hoe gladder het pak hoe sneller je kunt, dit was een algemene regel in de schaatssport. Dit kwam omdat de 45 jarige subtopper Franz Krienbühl in 1974 als eerste een pak uit een deel had en zijn persoonlijke records verpulverde. Toch gaat de stelling hoe gladder hoe sneller niet helemaal op. Bij gladde cilindervormige oppervlakken, armen en benen heeft de voorbij stromende lucht de nijging om snel los te laten van het oppervlak. Nu denk je dit is toch goed ben je snel van de luchtweerstand af, maar dit is niet zo achter de cilinder dreigt een vacuüm te ontstaan waarin turbulentie optreedt. Hierdoor ontstaan er krachten, wel hele zwakke, die de schaatser naar achteren trekt. Maak je het oppervlakte van een been of arm ruw, dan blijft de erlangs stromende lucht veel langer aan het lichaamsdeel zitten, waardoor veel minder turbulentie en dus snelheidsverlies optreedt. Er is door de ISU afgesproken dat de pakken van de schaatsers een natuurlijke vorm moeten aanhouden, daarom zijn veel schaatsers gaan denken dat er niet veel meer aan hun aerodynamische pak te veranderen was. Toch was er een schaatser Marnix ten Kortenaar, die aan de TU Delft had gestudeerd en daar nog veel contacten had, die vond dat er nog tijdwinst te behalen was. Daarom is die samen met zijn team genoot en vriend Bart Veldkamp allerlei testen gaan doen bij TU Delft met een hoogleraar in aerodynamica die hier eigenlijk ook wel in geïnteresseerd was. Geld was er alleen niet dus moesten ze doormiddel van kranten en televisie hun idee maar populair maken en voor publiciteit zorgen. Dan mochten ze bij de TU Delft in de windtunnels hun experimenten uitvoeren. De professor waar ze mee samenwerkten kwam met rubberen strips aanzetten, die hij vervolgens op verschillende plekken op de pakken plakte. De uitkomst van de test was tot ieders verbazing heel goed er bleek heel veel tijd mee te winnen zijn. De KNSB was hier eerst niet van overtuigd en kocht geen strips voor de Olympische winterspelen in Nagano. Bart Veldkamp en Marnix ten Kortenaar de uitvinders van de strip natuurlijk wel. Tot dat er resultaten uitlekten van de TU Delft, toen werden er toch nog koeriers van de knsb naar Delft gestuurd om de strips op te halen. De grote vraag was natuurlijk of zoiets mocht? Je mocht immers niet veel aan dit pak veranderen, want het moest een menselijke vorm houden. De dag van de wedstrijd ging dus ook iemand van de knsb en de manager van Bart Veldkamp 10

11 naar de ISU om te vragen of het toegestaan was, en dit was zo. Voordat de schaatsers aan de start verschenen werden strips op de armen benen en hoofd geplakt. Of het echt zoveel tijdwinst heeft opgebracht weet niemand zeker, maar wel zeker is dat het podium bestond uit mensen met de strips. Carl verhijen met een wedstrijd pak met ruwe onder armen en benen, als alternatief voor strips. Helaas zijn de strips nu verboden de reden daarvan is niet duidelijk, hierdoor hebben ze nu pakken met ruwe onder armen en benen. Dit zorgt voor het zelfde effect, als de strips. Deze pakken zijn alleen veel duurder dan de oude gladde pakken met strips. 2.3 Experiment Aerodynamica Om te bereken hoeveel een aerodynamisch pak nu oplevert naast een wollen trui heb ik een experiment uitgevoerd om dit te testen. De benodigdheden voor deze proef waren: 2 piepschuimballen Muts Oud wedstrijdpak Föhn Plank Touw Geo driehoek De opstelling: 11

12 Dit is de opstelling zoals ik hem gemaakt heb, met op ongeveer 1 meter afstand mijn vader met een Föhn die tegen het balletje aanblaast. De werkwijze: 1. Als eerste heb ik de twee balletjes gemaakt die een schaatser van vroeger en nu moeten simuleren. De ene met een kapot geknipte muts er strak omheen gebonden. De andere met een kapot geknipte wedstrijdpak er strak omheen gebonden. Ik heb ze toen als volgt genoemd en gewogen. De balletjes waren even groot. Bal 1 Bal 2 Stof Muts Wedstrijd pak Gewicht 21 Gram 12 Gram 2. Hierna heb ik het bal 1 aan het touwtje gehangen en met de föhn hier tegen aan geblazen. De hoek die van hoe veel verder die is geblazen opgemeten en opgeschreven dit heb ik ook voor bal 2 gedaan. Bal 1 Bal 2 Hoek Met deze gegevens kan ik een berekening maken met welke kracht de föhn tegen het balletje heeft aangeblazen. En onder welke hoe ze worden weg geblazen met de zelfde massa. Berekening: Om de kracht uit te rekenen die de föhn op het bolletje uitoefent moeten we eerst de kracht die het balletje zelf uitoefent uitrekenen. Bal 1 Bal 2 Fz 0,021 9,81 = 0,21 N 0,012 9,81 = 0,12 N Om de kracht die het balletje uitoefent te berekenen gebruik ik een tekening zie bijlage 3. Fw is de kracht die ik moet weten en Fz heb ik. Met tangens kan ik nu uitrekenen wat de kracht is die de föhn op het balletje uitoefent en dus heb balletje ook terug om in evenwicht te komen en stil te hangen. 12

13 Berekening Bal 1 Bal 2 Tan = Fw Tan = Fw Fz Fz Tan 9 = Fw 0,21 Fw = Tan 9 0,21 = 0,033 N Tan 13 = Fw 0,12 Fw = Tan 13 0,12 = 0,027 N Om nu uit te rekenen wel balletje de beste aerodynamica heeft moeten we het gewicht van beide balletjes gelijk stellen. Dus laten we aannemen dat de balletjes beiden 30 gram zijn. Dan kunnen we hiermee uitrekenen wat de hoek is waarin het balletje weg word geblazen. Bal 1 Bal 2 Fz 0,03 9,81 = 0,3 0,03 9,81 = 0,3 Berekening Tan = Fw Tan = Fw Fz Fz Tan = 0,033 0,3 = 0,11 tan 0,11 = 6,27 Hoek = 6 Tan = 0,027 0,3 = 0,09 tan 0,09 = 5,14 Hoek = 5 Balletje twee word dan dus onder de kleinste hoek weggeblazen deze hoek is 5. Dit betekent dat de aerodynamica van balletje twee het beste is. Dit is ook wat ik had verwacht en wat ook wel moest omdat de schaatsers anders niet zulke snelle tijden in deze pakken zouden rijden. Het experiment had nog beter uitgevoerd kunnen worden door ook nog een wedstrijdpak met strips of rubber te gebruiken, deze heb ik helaas niet en kon ik dus ook niet uittesten, voor de rest zijn de resultaten goed. 13

14 Hoofdstuk 3: De klapschaats Iedereen heeft wel eens een wedstrijd schaatser gezien, vaak rijd deze op een klapschaats maar dit is nog niet lang zo. Vanaf de winter spelen in 1998 word de klapschaats door veel Nederlandse schaatser en nu door alle schaatsers gebruikt, maar waarom geeft dit zoveel tijdwinst? En is dit wel helemaal eerlijk? Dit ga ik bekijken in dit hoofdstuk. 3.1 De ontwikkeling van de schaats. Er is een handschrift uit 1180 gevonden waarin Fitzstephen het winterse Londen beschrijft. Hier uit blijkt dat er toen in elk geval nog geen gebruik werd gemaakt van met ijzer beslagen schaatsen. Hij schreef het volgende: Als de grote plas of moeras is bevroren, spelen veel jongelui op het ijs sommigen binden botten aan hun voeten sommigen glijden zover als ze kunnen en zichzelf voort schuivend met een kleine puntige stok, glijden ze soepel als een vogel door de lucht of een pijl uit een kruisboog. Hier word verteld dat de kinderen in de 12 e eeuw schaatsten op botten van onder anderen paarden koeien en schapen. Die voor het glijden geschikt werden gemaakt door ze vlak te slijpen en te voorzien van enkele doorboringen om ze te bevestigen. Dit werd voornamelijk in west Europa gebruikt blijkt uit onderzoek. Er is geen precieze informatie over hoe de ontwikkeling van het schaatsen op botten naar het schaatsen op ijzers is verlopen. Dit komt omdat het zo lang geleden is. En het moeilijk is om al die geschriften die toen zijn gemaakt weer terug te vinden. De ontwikkeling van glis naar een plat met ijzer beslagen stukken hout lijkt heel logisch Hout kan gemakkelijk bewerkt worden en ijzer is duurzaam. De eerste schaats die terug gevonden is dateert van rond de dertiende eeuw, deze ligt nu in het Amsterdams historisch museum. 14

15 Begin 17 e eeuw begonnen de mensen na te denken of hun schaatsen met ijzers nu wel effectief waren. Ze kwamen er achter dat het veel handiger was dan op hun oude glissen. Deze waren heel breed en sneden niet in het ijs hierdoor kon je geen goede druk op het ijs uitoefenen en een hoge snelheid ontwikkelen. Een ijzer snijd als het ware in het ijs hierdoor oefen je meer druk uit en kun je dus sneller schaatsen. De ijzers waren eerst ronde de 1 cm breed. Er werden schaatsen van de 17 e en 18 e eeuw gevonden met hele andere afmetingen. De ijzers waren 35cm lang. De breedte van het ijzer verloopt van 6mm aan de achterzijde naar 10mm aan de voorzijde. De hoogt van het ijzer is achter 12mm en voor 3mm. De krul is 6 cm hoog. Tussen 1650 en 1850 heeft de ontwikkeling vrijwel stil gestaan. De schaatsen die gevonden zijn van begin 15 e eeuw lijken precies op de schaatsen van eind 19 e eeuw. Pas in 1848 werd er weer een boek gevonden van A.v.D. De hele naam van deze schrijver is niet bekend. Hij schreef een boek over hoe de schaatsen er in zijn tijd uitzagen. Van D. heeft ze op schaal getekend en je kunt ze dus goed met elkaar vergelijken. 15

16 Van boven naar beneden zijn het de volgende schaatsen: 1. Hollandse schaats van het Linschoter model 2. Friese schaats van Warringaaster model 3. Hollandse schaats van Bergambachtse 4. Engelse schaats. Veertig jaar later, in 1888 schreef de eerste secretaris van de in 1882 opgerichte Nederlandse schaatsrijders bond, mr. J. van Butingha Wichers, een boek met de duidelijke titel schaatsenrijden. Uit zijn boek blijkt dat er een 1888 een nieuw soort schaats is ontstaan. De doorloper, hierbij loopt het ijzer door tot onder de hak en dus tot het eind van het hout. Dit soort schaatsen werden toen alleen door smeden in noord Holland gemaakt. Pas aan het eind van de 19 e eeuw begonnen Friese smeden ook doorlopers te maken. Daarom ook de naam Friese doorlopers. Door de industriële revolutie stopte de meeste smeden in Holland met het maken van schaatsen, dit werd allemaal gemechaniseerd. En waren geen vakmensen meer voor nodig. De schaatsen veranderden dan ook in Holland, ze werden niet meer 3-D gesmeed, maar machinaal 2 D uit staalplaat gestanst. Daardoor verdwenen de krullen definitief. In Friesland gingen de smeden zich juist specialiseren in het maken van verschillende schaatsen. Zij wilden het niet machinaal doen. Ze maakten 3 verschillende modellen: De Friese doorloper, Hollandse zwierschaatsen en houten noren. 16

17 Friese doorlopers met houten krul Hollandse zwierschaatsen houten Noren De productie van houten schaatsen was uniek. Door de goeddoordachte productie methoden konden de prijzen laag blijven, maar de verkoop van schaatsen was toch afhankelijk van de hoeveelheid ijs dagen er in een jaar waren. Een schaatsen bedrijf was dan ook heel risicovol. In 1990 sloot het laatste bedrijf in houten schaatsen. Dit komt natuurlijk ook omdat er verschillende nieuwere schaatsen waren. In 1885 werden de eerste houten ijzeren schaatsen gemaakt en gebruikt. Deze metalen schaatsen hebben het grote voordeel van vormvastheid. Deze schaatsen werden vooral door hardrijders zoals Jaap Eden gebruikt. Omdat de schaatsijzers van de hardrijderschaatsen smal zijn, is het belangrijk dat ze over de volle lengte goed worden ondersteund. Na enig experimenteren ontdekten de Noren, Paulsen en Hagen dat dit het best in worden gedaan door de messen in ronde buizen te monteren. Een buis is zowel sterk als licht. Zij waren echter duur en zeker aan het begin van de 20 e eeuw slechts weggelegd voor een kleine kring van relatief welgestelde liefhebbers. De stalen noren zoals ze werden genoemd verdrongen in het midden van de 20 e eeuw de houten schaatsen. Deze noren werden later steeds meer geperfectioneerd. 3.2 De klapschaats Het eerste idee voor de klapschaats onstond binnen de Faculteit der bewegingswetenschappen van de Amsterdamse Vrije Universiteit op een receptie waar de toenmalige schaats onderzoekers van de Faculteit Gerrit Jan van Ingen Schenau en Gert de Groot, in gesprek kwamen met mensen van het Academisch Medisch Centrum, Wim Schreurs en Hans Meester. Zij besloten om het project met zijn vieren te doen als uitvinders. Aan het eind van het seizoen 1984/1985 werd de oud sprinter Ron Ket bereid gevonden zijn schaatsen door de instrumentenmakers te laten ombouwen. Hierop ging die vervolgens een 500m op rijden. De eerste officiële tijd op de klapschaats was toen door Ron Ket gereden, dit was een tijd van 40,63 met een opening van 10,20. Gezien de slechte voorbereiding van Ron Ket was dit genoeg reden om het project voort te zetten. Op 21 Februari 1985 werd op het volgnummer Nederlands octrooi aangevraagd. Na een markt onderzoek zijn de uitvinders in 1985 in contact gebracht met de firma Viking, dit is allemaal gedaan door het 17

18 Uitvindercentrum in Rotterdam. In 1986 besloten ze dan ook om alle rechten over te dragen aan Viking en het octrooi uit te breiden naar meer landen. In dit proces kwam aan het licht dat de hoofdredacteur van het blad Fiets, Guus van de Beek een soort gelijk idee had en in december 1985 daar ook een octrooi op had aangevraagd. Ze besloten om de krachten te bundelen en zo verder te gaan met de uitvinden. Ze hebben toen met de octrooigemachtigde van Viking één Europese aanvraag ingediend. Het nieuwheids onderzoek van het Europees octrooibureau bracht een teleurstellend resultaat uit. De klapschaats kon geen bescherming krijgen, aangezien tussen 1894 en 1937 maar liefst vijf keer een octrooi was verleend op verschillende typen kunstschaats. Deze ook allemaal met de naam klapschaats. De uitvinders hebben hun schaats toen maar slapskate genoemd. De schaats staat alleen overal bekend onder de naam klapschaats omdat het ijzer door een schanier aan de voorkant klapt en niet vanwege het geluid zoals bij de kunstschaatsen het geval was. In het seizoen 1994/1995 werd er voor het eerst op de klapschaats getraind en gereden door een grotere groep rijders, dit werd gedaan door de junioren selectie van zuid holland. Een van de trainers van dit gewest, Erik van Kordelaar, studeerde aan de faculteit en raakte ervan overtuigd dat de theorie achter de klapschaats in de praktijk moest werken. Nadat hij zijn persoonlijk records spectaculair had verbeterd vond hij met zijn collega Dick de Bles elf junioren bereid het avontuur aan te gaan. Zij boekten succes. Een jaar later bleek reeds meer dan de helft van de Nederlandse topjunioren overgestapt, waarna drie Nederlandse dames uit de seniorenkernploeg, Tonny de Jong, Carla Zijlstra en Barbara de Loor het aandurfden om de klapschaats in het internationale topschaatsen te introduceren. Andere dames waaronder Gunda Nieman (Duitsland) en Marianne Timmer volgende met wereldkampioenschappen en wereldrecords. Zelfs de mannen stapten over, die hadden eerst zoiets van het is een vrouwen schaats maar niks voor ons. De vraag of er met de klapschaats valt te behalen was door berekeningen al bewezen maar de praktijk is altijd anders toch was nu daarmee ook bewezen dat er voordeel mee te behalen viel. Afzet Door de klapschaats kunnen de schaatsers nu een optimale afzet maken. Hiervoor kun je niet een volledige en krachtige enkel strekking maken. Hardlopen doen dit wel en kunnen hierdoor veel kracht uitoefenen. Uit een Highspeed filmanalyse van tien schaatsers die in 1983 deelnamen aan het WK in Karl-Marx-Stadt, bleek dat bij de afzet de schaats al los was van het ijs ver voordat de knie gestrekt was. 18

19 De vergelijking met springen leidde tot het inzicht dat dit komt doordat tijdens het schaatsen geen explosieve enkelstrekking optreedt. Bij het schaatsen moet het ijzer in de afzet altijd op het ijs blijven, hierdoor kunnen we ook sneller dan bij het hardlopen. Bij de glijtechniek moet het been dan ook werden gestrekt terwijl de schaats gewoon door glijd. Energie We vergelijken wanneer we na de energie kijken een schaatser met een hardloper, niet omdat dit de zelfde beweging is maar je op dezelfde manier de zelfde kracht uitoefent om voort te bewegen. Een hardloper zet tegen een vaste posities af. Als de heup met een snelheid (v) naar voren beweegt moet de snelheid van de voet ten opzichte van de heup naar achteren worden bewogen. De grootste component die dit moet bewerkstelligen (vr) vergt een snelle rotatie van het gehele been ten opzichte van de romp. Na de afzet moet het been juist naar voren worden versneld. Een schaatser kan een veel efficiënter afzetten dan een hardloper doordat hij de schaats tijdens de beenstrekking mee laat glijden ( y richting). De noodzaak van snelle beenrotaties is bij de glijtechniek grotendeels afwezig. Een klein nadeel 19

20 van de glijtechniek is dat de afzetkracht Fp in het x-z-vlak loodrecht op de glijrichting valt, waardoor de schaatser een zig zag baan beschrijft. Door de afwezigheid van de krachtige enkelstrekking verlies een normale schaats het contact met het ijs voordat de knie helemaal gestrekt is, wat inhoud voordat alle kracht overgezet is op het ijs. Bij de foto s hierboven kun je het verschil zien tussen de zijwaartse afzet met vaste schaats (Kees Verkerk) en de klapschaats (Marianne Timmer). Je kunt zien dat Marianne Timmer haar been volledig gestrekt heeft maar het ijzer nog op het ijs heeft, Kees verkerk heeft ook het been helemaal gestrekt maar het ijzer een aantal centimeter van het ijs af. Een hardloper kan zich alleen maar voortstuwen door steeds tegen een nieuwe positie op de grond af te zetten. In het contactpunt met de grond zijn voet stil terwijl z n romp zich met een bepaalde snelheid naar voren beweegt. Het been moet dan ten opzichte van de romp naar voren worden versneld en weer afgeremd. Vervolgens moet het weer naar achteren worden gebracht. Berekeningen laten zien dat dit versnellen en vertragen de benen zo n tachtig procent van alle energie opslokt die in de spieren wordt vrijgemaakt. Een hardloper houd weinig energie over om luchtwrijving te overwinnen. Bij de glijdende afzet op de schaats kan de voor achterwaartse beweging van het been ten opzichte van de romp grotendeels achterwege blijven, waardoor de schaatsers zo n tachtig procent van zijn energie kaan aanwenden om ijs en luchtwrijving te overwinnen. Schaatsers zijn daarom ongeveer twee keer zo snel als hardlopers. Een groot nadeel van de glijtechniek bij schaatsers is dat de krachtige enkelstrekking aan het eind van elke slag onmogelijk is. Zou de schaatser z n tenen wel naar het ijs richten, dan zou de punt van de schaats in het ijs schieten. De wrijving neemt daarbij sterk toe en bij echt krachtig afzetten zou de schaatser zelfs onderuit gaan. Door de afwezigheid van een krachtige enkelstrekking verliest de schaats het contact met het ijs ver voordat de knie is gestrekt. 20

21 Tweekoppige kuitspier Er is vaak analyse gedaan naar bijvoorbeeld springen en hardlopen. Hier is gekeken hoe de kracht zo goed mogelijk op het oppervlak kan worden uitgevoerd. Hieruit is gebleken dat dit alleen kan wanneer de knie helemaal gestrekt is, dus bij een volledig gestrekt been zet je de meeste kracht op het oppervlak. Hier is dan ook een enkelstrekking voor nodig. Dit is nodig om contact te houden met het oppervlak wanneer je, je been volledig strekt, anders komt de kracht niet op het oppervlak terecht. Uit het onderzoek bleek dat bij de knie en enkelstrekking de zogenaamde tweekoppige kuitspier (Musculus gastrocnemius (4) ) een bijzondere rol vervult. Deze grote spier in de kuit verbindt het bovenbeen net boven de knie met de hiel en overspant dus zowel het knie als het enkelgewricht. Door aan het eind van de afzet deze spier aan te spannen, blijven de kniestrekkers aan de voorkant van het been langer actief zonder dat de kracht die zij uitoefenen tot een beschadiging van het kniegewricht leidt. De tweekoppige kuitspier remt de streksnelheid van de knie af en draagt tegelijkertijd bij aan de strekking van de enkel. Zo is de arbeid van kuitspieren en kniestrekkers aan het eind van de afzet ook nog effectief. Uit model simulaties van het spierskeletstelsel hebben onderzoekers kunnen afleiden dat ongeveer een kwart van de engerie waarmee een hardloper zijn enkel strekt afkomstig is van de knie en heupstrekkers. Dit geld dan ook voor een schaatser. VoordeelDe vraag blijft natuurlijk is er voordeel te halen uit de klapschaats, en hoe groot mag je dit voordeel verwachten? Als eerst krijg natuurlijk niet de hele snelheid cadeau met de klapschaats, je moet er nog steeds hard voor trainen. Het klapmechanisme zort er alleen voor dat de schaatser vollediger kan afzetten en de kniestrekkers en kuitspieren meer arbeid kan laten leveren dan op gewone vaste schaatsen. Deze extra arbeid moet de schaatser natuurlijk wel kunnen maken. Gunda Niemann zei toen ze de klapschaats net in gebruik had: Es steckt kein Motor drin. Hiermee bedoelde ze dat ze 21

22 er echt nog wel wat voor moest doen en er zeker geen motortje inzat, om haar snelle tijden te behalen. Dit is dus anders dan de snelle pakken en de ijzers met lagere ijswrijving, waarbij je met dezelfde arbeid makkelijker sneller kunt schaatsen. Uit onderzoek waarin ze de schaatsbeweging hebben vergeleken met die van het hardlopen sprinten en springen, viel een theoretische voorspelling te doen over het mogelijke voordeel van de klapschaats. Toch kan er een foutje in deze vergelijking zitten, omdat je bij het schaats ook door de bocht moet en daar is hier geen rekening mee gehouden. De bocht bij het schaatsen gaat op een hele andere manier dan het rechte stuk, dus het hardlopen. Daarom klopt dit niet helemaal. In deze voorspelling hebben de onderzoekers aangenomen dat het aantal slagen per minuut constant blijft. Dit kan niet helemaal want in de bocht maakt een schaatser minder slagen dan op het rechte stuk, en automatisch ook minder per minuut. Daarom kan het zijn dat deze voorspelling niet klopt. Perfectie Tegenover de waarschijnlijke overschatting wordt er in deze voorspelling geen rekening gehouden met de ijswrijving, wat bij het schaatsen toch een grote rol speelt. Vooral wanneer bij schaatsers de vermoeidheid toe slaat gaan ze op de punten rijden in schaats taal, dit betekend zoiets als te ver voorop zitten en daardoor met de punten in het ijs schrapen. Dit vergroot de ijswrijving dus ga je niet harder maar steeds langzamer en word het steeds moeilijker. Om dit niet te doen op een vaste schaats heb je een goede techniek nodig. Op de klapschaats kun je niet op de punten rijden, want dan is de schaats al open geklapt, hierdoor hebben werkers misschien wel een groter voordeel bij deze schaats dan de technisch goede schaatsers. Sommigen vinden dit een negatief effect van de klapschaats. Toch kun je ook zeggen dat het nieuwe materiaal een nieuwe techniek vereist die weer een geheel andere manier van perfectie kent. Nu na meer dan 10 jaar met de klapschaats is iedereen het hier ook wel over eens, maar in de eerste jaren van de klapschaats waren hier veel discussies over, want was het nou wel goed een nieuwe schaats met een geheel nieuwe techniek. Voorspelling De voorspelling die de uitvinders en onderzoekers deden naar wanneer er wereldrecords gereden konden worden op de klapschaats waren heel onzeker. Er waren mensen die zijden dat het alleen voordeel zou hebben op de middenlange afstanden, omdat het starten nooit meer op het oude niveau zou terug keren. Toch werden er voorspellingen gedaan dat op de Olympische winterspelen in Nagano er weer wereldrecords gereden moesten worden. Dit kwam ook goed, een goed Nederlands voorbeeld is Marianne Timmer, zij werd Olympisch kampioene op zowel de 1500m als de 1000m. Op beide afstanden in nieuwe records. Door deze uitslagen hadden de onderzoekers 22

23 bewezen dat de klapschaats snel was en dat er nieuwe records mee zullen gaan komen. 3.3 Maximale vermogen Na alle theorie over de klapschaats was ik wel benieuwd hoe snel je nu maximaal kunt met de klapschaats. Dit heb ik berekend door het maximale vermogen te berekenen. Hoe hard een schaatser schaats op het rechte stuk hang natuurlijk van heel veel factoren af. De belangrijkste factoren zijn: Conditie Techniek Wrijvingsweerstand Luchtweerstand Conditie en techniek worden in deze berekeningen niet meegerekend, we passen hier alleen de natuurwetten toe. Als we er vanuit gaan dat een schaatser een bepaald vermogen overdraagt aan zijn voortbeweging dan ontstaat er een evenwicht tussen het geleverd vermogen en de bewegingsweerstand. De bewegingsweerstand bestaat uit de wrijvingsweerstand op het ijs en de luchtweerstand. De formule voor de luchtweerstand is: F1 = 1 2 ρv A Hierin geld: F= luchtweerstand P=soortelijke massa van lucht V= snelheid A= effectieve oppervlakte dat door de lucht beweegt De formule voor de wrijvingsweerstand is: Fw = fn Hierin geld: Fw= wrijvingsweerstand f = wrijvingscoëfficiënt N = normaal kracht 23

24 Het vermogen dat de schaatser levert word besteed om de weerstanden te overwinnen. De formule voor het vermogen van deze schaatser is: p = F1 s t + Fw s t Hierin geld: P= Vermogen F1 = Luchtweerstand S = Afgelegde afstand T = Tijd die over de afgelegde weerstand word gedaan Fw= Wrijvingsweerstand. Omdat we geen idee hebben van de wrijvingsweerstand is er een proef gedaan waarvan ik de uitslagen op het internet heb gevonden. De proef en uitslagen ga ik hier beschrijven en er daarna berekeningen mee doen. Het is een heel makkelijk experiment. Je laat een schaatser met een snelheid van 5 m/s schaatsen. Dan houd de schaatser de benen naast elkaar stil, hij zit goed diep en goed achterop zodat de maximale kracht op de schaats word uitgeoefend. Nu laat de schaatser zich uitglijden tot dat die stil staat. De schaatser stond na zo n 100m stil. Hier deed hij 40 sec. over. Met deze gegevens kun je de vertraging a uitrekenen en daarmee het wrijvingscoëfficiënt. De formule voor de vertraging is: a = 2s t Wanneer we deze invullen krijgen we: a = = 200 = 0,125 m s² 1600 Er geld: Fw = m a = fn = fmg dus f = Dus het wrijvingscoefficient is: f = a g = 0,125 9,81 = 0,0127 m a m g = a g 24

25 Dit is wanneer je 100 meter door glijdt. Fw = fnv = fmgv Als we dan een schaatser van 70 kg nemen kan die een vermogen rijden van: Pw = Fw = 0, ,81 10 = 88 Watt Dus het maximale vermogen wat een schaatser kan leveren is 88 Watt. Dit is op een 100 meter en worden conditie, techniek en luchtweerstand niet bij meegerekend. Hierdoor is het niet helemaal eerlijk, en is er geen schaatser die dit kan halen. 3.4 Experiment klapschaats Om zelf uit te testen of de klapschaats echt veel voordeel levert aan het schaatsen heb ik een eigen klapschaats gemaakt. En daar een test mee gedaan. Hoe de test in zijn werk ging en hoe de klapschaats heb gemaakt is ga ik hier uitleggen. Benodigdheden: 4 plankjes hout 2 touwtjes 2 schaniertjes 2 haakjes + 2 ringetjes Spiegelreflex camera Knipperend fietslampje Schoenen Werkwijze: 25

26 Om het experiment uit te voeren moest ik als eerst de klapschaats maken. Dit heb ik gedaan door twee plankje hout aan de voorkant met elkaar te verbinden doormiddel van schaniertjes. Aan de achterkant heb ik er een haakje aangemaakt zodat die ook dicht kan. Aan de voorkant heb ik er dan nog gaatjes in geboord met een touwtje er doorheen zodat de klapschaats maar op een bepaalde hoek kon openklappen. Als laatst heb ik er een schoen op vast gemaakt. En hieronder zie je het resultaat. Nu kan het echte experiment beginnen. Ik heb mijn klapschaats aan gedaan en ben eerst een paar keer gaan oefenen met het springen, wat nog vrij lastig bleek te zijn. Nadat dit gelukt was heb ik een foto gemaakt van mijn schoenen wanneer ik ze aan had op de zelfde afstand als waar ik zou gaan springen. Zo kan ik dit vergelijke met de werkelijk grote van mijn voeten om te kijken hoeveel kleiner de foto is dan de werkelijkheid. 26

27 In het echt was de schaats 31,5 cm en op de foto 3,5 cm. Hiermee kun je uitrekenen hoeveel cm op de foto 1 cm in het echt is. 31,5 cm 1 cm 3,5 cm 3,5 = 0,11 c m 31,5 Nu kan ik ook opmeten hoe hoog ik heb gesprongen op de foto s. Foto 1 is met klap, Foto 2 is zonder klap. Hiermee kan ik uitrekenen hoeveel centimeter ik in het echt gesprongen. Figuur 1 Figuur 2 Foto 2,3 cm 1,6 cm Werkelijkheid 2,3 0,11 = 20,9 cm 1,6 = 14,5 cm 0,11 Je kunt dus met de klapschaats hoger springen dan met een vaste schaats. Dit komt omdat je met de klapschaats een enkel strekking kunt uitvoeren bij de sprong. Met een vaste schaats blijft je voet vlak en spring je minder makkelijker. Bij springen gebruik je de zelfde kracht als bij de afzet met het schaatsen en is dus vergelijkbaar. Dus de klapschaats helpt goed als het gaat om meer kracht uitoefenen op het ijs. 27

28 Hoofdstuk 4: Trainingen & technieken Bij het schaatsen komt natuurlijk niet alleen materiaal kijken. Er zijn veel meer factoren waarvan de snelheid afhangt. In dit hoofdstuk behandel ik de factoren, training en techniek. In het schaatsen is een goede techniek heel belangrijk, dit word aangeleerd in trainingen, maar in trainingen word ook gewerkt aan kracht. Hoe ze dat vroeger deden en nu, daar zit heel veel verschil in en dat ga ik bekijken in dit hoofdstuk. De techniek is echter niet veel veranderd, het blijft het diep zitten en een goede afzet maken. 4.1 Trainingen vroeger. Vroeger in de tijd van Ard Schenk en Kees Verkerk werd er niet eens zo heel anders getraind dan nu in de tijd van Ireen Wust en Sven Kramer. De trainingen werden alleen op een hele andere manier gemaakt. In een verhaal dat Ard Schenk schrijft verteld die over hoe hij de trainingen altijd heeft ervaren hoe zijn visie op de trainingen zijn en de invloed van coaches, mede schaatsers en andere mensen om hem heen. Ard Schenk trainde altijd op de gemaakte trainingsschema s van zijn coaches, dit was alleen niet altijd mogelijk. De schaatsers verdienden toen nog niet zoveel geld met hun sport als ze tegenwoordig doen, hierdoor moest die vooral in de zomer, omdat er in de winter gewoon geen tijd voor was werken. Zo heeft hij bijvoorbeeld toen die in dienst zat het administratieve werk gedaan zodat die wel voor het schaatsen kon blijven trainen. Ook de trainers hadden het moeilijk met wanneer ze hun pupillen wel en niet konden zien. Als coach verdiende je vrijwel niks met het schaats coach zijn, daarom moesten ze door de week gewoon werken en konden ze alleen in de weekenden bij hun schaatser zijn. Voor veel coaches was het dan ook moeilijk om altijd met de pupillen in contact te blijven, wanneer een schaatser op woensdag ergens last van had kon de coach het hier pas op Zaterdag over hebben. Zo duurde het heel lang voordat makkelijke probleempjes opgelost waren. Ook was er in deze jaren nog niet veel bekend over welke training nu goed voor een schaatser was. Ze konden wel zien aan de uitslagen van de schaatsers of een training gewerkt had, maar wisten niet of dit nu kwam door omstandigheden of trainingsarbeid. Daarom waren er ook vaak discussies wat ze nu in de zomer moesten gaan doen, en wat nu voor welke schaatser het beste was. Fietsen, hardlopen of alleen schaatsoefeningen met kracht? 28

29 Hierdoor deed iedere schaatser in de zomer wat hij zelf leuk vond en waar hij zich goed bij voelde. Veel schaatsers waren dan ook in de zomer fanatieke wielrenners maar in de winter stond alles weer in het teken van het schaatsen. Toch lukte het de meeste schaatser om een goede balans te vinden en waren ze minder vaak overtraind en hadden ze minder last van blessures. Dit kan natuurlijk ook komen omdat ze daar niet over na dachten. Als het niet goed ging nam je even rust en ging je weer verder. 4.2 De schaatstechniek van vroeger De schaatstechniek van vroeger is door de klapschaats in een aantal opzichten veranderd. Dit komt alleen maar doordat we niet meer op de oude manier van de noren kunnen schaatsen op de klapschaats. De houding De houding bij het schaatsen, het diep zitten is een van de belangrijkste technische eigenschappen. Dit komt omdat je door deze houding de meeste kracht op het ijs kunt uitoefenen en zo min mogelijk luchtweerstand hebt. De afzet De afzet is natuurlijk ook heel belangrijk en kan door een goede houding optimaal worden. 29

30 Simpel gezien ziet de afzet er bij het schaatsen zo uit, maar er komt natuurlijk wat meer bij kijken dan je been opzij omhoog naar voren te bewegen en weer neer te zetten. De afzet op de noren is nog vrij makkelijk, en lijkt eigenlijk wel veel op deze makkelijke beweging. Er moet alleen om gedacht worden dat de schaatser niet te veel voor op gaat zitten, en dus met de punten gaat afzetten. Hierdoor krijg je meer ijswrijving en is de kans dat de schaatser valt veel groter. Je moet dus met je hakken afzetten, dit kan alleen niet de volledige afzet want dan kun je niet een volledige gestrekt been krijgen, daarom tilt de schaatser dan zijn schaats op en houd zijn voet vlak. Hierdoor word alleen niet alle kracht benut maar dit kan ook niet op de vaste schaats. 4.3 Trainingen nu. Er is over het algemeen niet veel veranderd in de trainingen van de schaatsers, er word nog steeds veel getraind en vooral ook heel intensief. Er zijn alleen nu veel meer hulpmiddelen ontwikkeld om bijvoorbeeld te kijken of de training effectief is en of je niet te veel traint, wat voor de schaatser fijn is om te weten, want die hebben vaak het gevoel dat ze nog te weinig doen. Hier ga ik een paar belangrijke apparaten en testen uitleggen die veel schaatsers gebruiken om te kijken hoe, hoelang en waarop ze moeten trainen. Voor het schaatsen is een goed trainingsschema heel belangrijk, want het schaatsen hangt af van veel verschillende factoren zoals, dat je een kwartier op je gemak moet kunnen diep zitten, hard kunnen rijden en dat kan alleen door een goede techniek. Hier moet op getraind worden en dat gaat niet zomaar. Het moet volgens een plan gaan, wanneer je twee en half uur gaat fietsen en je hebt dan zere benen denk je vaak mijn training is geslaagd maar dit is niet zo. Een trainingsschema moet je maken en dit is een grote moeilijke puzzel, waarin je moet proberen om zo efficiënt mogelijk om te gaan met je lichaam, tijd en energie, en dit met een zo hoog mogelijk rendement. Hierdoor moet je vaak meer dan 1 doel opstellen voor een training er zijn veel trainingsactiviteiten die samen kunne zoals, kracht en explosiviteit, tempo en techniek en weerstand en duur. Alle factoren van het schaatsen hangen dus aan elkaar vast. Om een goed beeld te krijgen van wat een schaatser aan kan word er met veel apparatuur gewerkt een paar van deze hulpmiddelen ga ik hier bespreken. Lactaatmeter Bij een lactaatmeting meet je het melkzuurgehalte in je bloed. Melkzuur dat produceer je bij een intensieve spierarbeid en word afgegeven aan het bloed. Wanneer de sporter een steeds hogere inspanning gaat uitvoeren word het melkzuur gehalte steeds hoger en 30