Gemeente Kapellen Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan Tekstbundel Informatief, richtinggevend, bindend deel en bijlagen

Transcriptie

1 Gemeente Kapellen Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan Tekstbundel Informatief, richtinggevend, bindend deel en bijlagen Dossier KAP 502 Opdrachtgevend bestuur: Gemeentebestuur van Kapellen juni 2005

2 Voorwoord Provincie : Antwerpen Gemeente : Kapellen Opdrachtgever : Gemeentebestuur van Kapellen Ontwerper : IGEAN Dienstverlening Doornaardstraat 60, 2160 Wommelgem Tel: 03/ Dossiergegevens : - projectnummer KAP502 - samengesteld volgens het decreet op de ruimtelijke ordening d.d Opgemaakt: Aangepast: (definitief vastgesteld door de gemeenteraad van 20 juni 2005) E. Symens J. Van Hoydonck stedenbouwkundige directeur-zaakvoerder GRS Kapellen - juni dossier KAP502 1

3 Voorwoord Voorwoord Het beheer van de ruimte: waarborg voor de toekomst Ruimte biedt mensen mogelijkheden en kansen, maar ze is een schaars goed geworden in Vlaanderen. Ze is immers niet oneindig, maar begrensd en bovendien beperkt in haar draagkracht. Voortaan zal het er op aan komen de ruimte te gebruiken en niet langer te verbruiken. Activiteiten moeten beter ruimtelijk georganiseerd worden zodat ze ook beter kunnen functioneren. Het vinden van goede oplossingen voor de problemen die er nu zijn en het benutten van kansen en opportuniteiten zijn essentieel voor een goed beheer van de ruimte. Hiervoor is er een goede methode ontwikkeld: de structuurplanningsmethode. Structuurplanning, een woordje uitleg Structuurplanning is een manier van werken die voortdurend en tegelijkertijd drie sporen bewandelt. In de eerste plaats betekent het nadenken over de lange termijn. Waar wil Kapellen naartoe? Beleidsbeslissingen (ook die op korte termijn) moeten immers steeds kaderen binnen die lange termijnvisie. Het proces vertrekt van de realiteit en van de concrete problemen die zich voordoen in de gemeente. Ook de technische en financiële haalbaarheid wordt hierbij overwogen. Structuurplanning is bovendien een democratische manier van werken. Door een nauwe samenwerking tussen planners, politici, administratie en de bevolking wordt een maatschappelijk draagvlak gecreëerd dat het structuurplan ondersteunt. Schematisch ziet deze werkwijze er als volgt uit: Figuur 1: driesporenplanning In bijlage 1 wordt gedetailleerd beschreven hoe het structuurplanningsproces in zijn werk gaat, welke wettelijke bepalingen er hieromtrent bestaan en hoe het proces in Kapellen heeft plaatsgevonden bij de opmaak van het voorliggende document. GRS Kapellen - juni dossier KAP502 2

4 Voorwoord Opbouw van het ruimtelijk structuurplan Kapellen Een structuurplan moet uit drie onderdelen bestaan: een informatief, een richtinggevend en een bindend gedeelte. In het informatief gedeelte wordt informatie gegeven over het huidig ruimtegebruik en de bestaande ruimtelijke ordening van de gemeente. Dit gebeurt zowel per deel van de gemeente (de deelruimten) als per activiteitensector (met als ruimtelijke component de deelstructuren) binnen de gemeente. Dit mondt uit in een volledig beeld van de bestaande ruimtelijke structuur. Ook andere plannen en relevante wetgeving worden hier toegelicht, vermits er rekening mee moet gehouden worden in het ruimtelijk beleid. In het richtinggevend gedeelte wordt gezocht naar de gewenste ruimtelijke structuur voor de gemeente. Hierbij wordt vooreerst een visie over de rol van de gemeente en omtrent de na te streven doelstellingen geformuleerd. Vervolgens worden hieraan ruimtelijke concepten gekoppeld, die dan zowel per deelruimte als per deelstructuur binnen de gemeente worden ontwikkeld, besproken en toegepast, uitmondend in mogelijke maatregelen en acties. Hieruit wordt verder de globale gewenste ruimtelijke structuur afgeleid. In het bindend gedeelte wordt een selectie gemaakt van de mogelijke maatregelen en acties die de gemeente zal doen tijdens de volgende jaren ter uitvoering van het structuurplan. Op die manier weet de burger voor een aantal cruciale elementen binnen welk kader de ruimtelijke ontwikkeling zal gestuurd worden. Desgevallend kunnen in dit bindend deel ook suggesties naar de hogere overheid worden opgenomen. Figuur 2: schema van de opbouw van een ruimtelijk structuurplan Leeswijzer De teksten van het informatief, richtinggevend en bindend gedeelte en de bijlagen zijn gebundeld in één boek. Bij het informatief en richtinggevend deel en bij de bijlagen horen ook een aantal kaarten. Deze zijn apart gebundeld in een kaartenatlas. GRS Kapellen - juni dossier KAP502 3

5

6 Inhoud 1. Inleiding Inhoud en werkwijze van het informatief gedeelte Situering Bedoeling en inhoud van dit hoofdstuk Positie van de gemeente in de regio Ligging van de gemeente Enkele ruimtelijke kenmerken op gemeentelijk niveau Kengetallen Planningscontext Bedoeling en inhoud van dit hoofdstuk Ruimtelijke plannen en bepalingen met een verordend karakter Inleiding Verbanden met het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen Verbanden met het Ruimtelijk Structuurplan van de Provincie Antwerpen Ruimtelijke structuurplannen van buurgemeenten Ruimtelijke uitvoeringsplannen Gewestplan en gewestplanwijzigingen Bijzondere plannen van aanleg Beschermde monumenten en landschappen Habitat- en vogelrichtlijngebieden Gemeentelijke verordeningen Sectorale beleidsplannen, wetgeving en andere studies Strategisch plan ruimtelijke economie Streekplan Noord-Brabant Structuurschets Landschapspark Kempen-Zeeland Voorstel afbakening en differentiatie van de agrarische gebieden Gemeentelijk Natuurontwikkelingsplan (GNOP) Milieubeleidsplan Watertoets Woonbehoeftestudie Woonvernieuwingsgebieden Verkeersleefbaarheidsplan Gemeentelijk mobiliteitsplan Archeologische advieskaart Plannen en projecten met ruimtelijke impact in uitvoering of in voorbereiding GRS Kapellen - juni dossier KAP502 1

7 Ruimtelijke structuurplannen van buurgemeenten in opmaak Grensoverschrijdende projecten Gemeentelijke projecten in opmaak of in voorbereiding Beperkingen en onzekerheden t.a.v. het toekomstig ruimtelijk beleid Bestaande ruimtelijke structuur Bedoeling en inhoud van dit hoofdstuk Historische ontwikkeling Ferrariskaart Vandermaelenkaart Militaire kaart Topografische kaart Besluit Bestaande ruimtelijke structuur op macroniveau Bestaande ruimtelijk-natuurlijke structuur Definities Bestaande fysische structuur Elementen van de natuurlijke structuur en hun biologische waarde Synthese: de bestaande ruimtelijk-natuurlijke structuur Knelpunten en bedreigingen Kwaliteiten en potenties Bestaande nederzettingsstructuur Definities Elementen van de bestaande nederzettingsstructuur Binnengebieden Zonevreemde woningen Knelpunten en bedreigingen Kwaliteiten en potenties Bestaande ruimtelijk-economische structuur Definities Elementen van de bestaande ruimtelijk-economische structuur Elementen van de bestaande agrarische structuur Knelpunten en bedreigingen Kwaliteiten en potenties Bestaande toeristisch-recreatieve structuur Definities Elementen van de bestaande toeristisch-recreatieve structuur Knelpunten en bedreigingen Kwaliteiten en potenties Bestaande lijninfrastructuur en mobiliteit GRS Kapellen - juni dossier KAP502 2

8 Definities Elementen van de bestaande lijninfrastructuur Knelpunten en bedreigingen Kwaliteiten en potenties Structuurbepalende landschapskenmerken Definities Relicten van traditionele landschappen Structuurbepalende landschapskenmerken van bovenlokaal belang Het landschap Knelpunten en bedreigingen Kwaliteiten en potenties Interpretatie van de bestaande ruimtelijke structuur: deelruimten Bedoeling en inhoud van dit hoofdstuk Kapellen onderverdeeld in drie deelruimten Deelruimte I : N Structuurbepalende bovenlokale lijninfrastructuren De N11 structuurbepalend op gemeentelijk niveau De steenweg op niveau van de woonkernen en het omliggende landschap Knelpunten en bedreigingen Kwaliteiten en potenties Deelruimte II : Groene hart met Anti-tankkanaal Groene hart belangrijk onderdeel van bovenlokaal ecologisch netwerk Bos- en heidegebieden structuurbepalend Knelpunten en bedreigingen Kwaliteiten en potenties Deelruimte III : N N117 drager van activiteiten Knelpunten en bedreigingen Kwaliteiten en potenties Synthese van de bestaande ruimtelijke structuur, ruimtelijke knelpunten, kwaliteiten en kansen Bedoeling van deze synthese Synthese van de bestaande ruimtelijke structuur: grondgebruik en hoofdstructuren Evaluatie Knelpunten en bedreigingen Kwaliteiten en potenties...84 GRS Kapellen - juni dossier KAP502 3

9 7. Prognoses en confrontaties met betrekking tot de meest relevante deelstructuren Bedoeling en inhoud van dit hoofdstuk Nederzettingsstructuur Ruimte voor wonen Zonevreemde gemeenschapsvoorzieningen Ruimtelijk-economische structuur Ruimte voor KMO Zonevreemde bedrijven Toeristisch-recreatieve structuur Zonevreemde sport- en recreatieterreinen...91 Kaartenlijst (noot: de paginanummers verwijzen naar het tekstgedeelte) Kaart 1: situering in de regio en administratieve grenzen... 8 Kaart 2: ruimtelijke kenmerken... 8 Kaart 3: afbakening VEN 1 fase Kaart 4: gewestplan Kaart 5: situering BPA s Kaart 6: beschermde monumenten en landschappen Kaart 7: habitat- en vogelrichtlijngebieden Kaart 8: voorstel afbakening en differentiatie van de agrarische gebieden Kaart 9: watertoets Kaart 10: lokale archeologische advieskaart Kaart 11: ferrariskaart Kaart 12: vandermaelenkaart Kaart 13: militaire kaart Kaart 14: topografische kaart Kaart 15: bestaande ruimtelijke structuur op macroniveau Kaart 16: bodemkaart: textuur Kaart 17: bodemkaart: doorlaatbaarheid Kaart 18: reliëf Kaart 19: hydrografie Kaart 20: biologische waarderingskaart Kaart 21: bestaande ruimtelijk-natuurlijke structuur Kaart 22: bestaande nederzettingsstructuur Kaart 23: binnengebieden Kaart 24: inventaris van zonevreemde woningen Kaart 25: typering van de zonevreemde woningen Kaart 26: bestaande ruimtelijk-economische structuur Kaart 27: bestaande toeristisch-recreatieve structuur GRS Kapellen - juni dossier KAP502 4

10 Kaart 28: bestaande lijninfrastructuur Kaart 29: openbaar vervoerslijnen Kaart 30: fietsinfrastructuur Kaart 31: ankerplaatsen en relicten Kaart 32: structuurbepalende landschapskenmerken van bovenlokaal belang Kaart 33: het landschap Kaart 34: deelruimte I : N11: grondgebruik Kaart 35: deelruimte I : N11: hoofdstructuren Kaart 36: deelruimte I : N11: knelpunten en bedreigingen Kaart 37: deelruimte I : N11: kwaliteiten en potenties Kaart 38: deelruimte II : Groene hart met Anti-tankkanaal: grondgebruik Kaart 39: deelruimte II: Groene hart met Anti-tankkanaal: hoofdstructuren Kaart 40: knelpunten en bedreigingen deelruimte groene hart Kaart 41: kwaliteiten en potenties deelruimte groene hart Kaart 42: deelruimte III : N Kaart 43: knelpunten en bedreigingen deelruimte N Kaart 44: kwaliteiten en potenties deelruimte N Kaart 45: synthese bestaande ruimtelijke structuur: grondgebruik Kaart 46: synthese bestaande ruimtelijke structuur: hoofdstructuren Kaart 47: synthese bestaande ruimtelijke structuur: knelpunten en bedreigingen Kaart 48: synthese bestaande ruimtelijke structuur: kwaliteiten en potenties Kaart 49: inventaris van zonevreemde gemeenschapsvoorzieningen Kaart 50: inventaris van zonevreemde bedrijven Kaart 51: inventaris van zonevreemde sport & recreatie Figurenlijst Figuur 1: natuurverbindingen Figuur 2: woonkernen Figuur 3: kleinhandelsconcentratie Figuur 4: secundaire wegen Figuur 5: inrichtingsschets Kapellen centrum Figuur 6: woonvernieuwingsgebied Ertbrand Figuur 7: deelruimten Figuur 8: deelruimte N Figuur 9: groene hart met anti-tankkanaal Figuur 10: N Tabellenlijst Tabel 1: kengetallen Tabel 2: overzicht doel- en taakstellingen uit het RSV Tabel 3: overzicht doel- en taakstellingen uit het RSPA Tabel 4: overzicht gewestplanwijzigingen Tabel 5: BPA s in opmaak GRS Kapellen - juni dossier KAP502 5

11 Tabel 6: geplande projecten Tabel 7: binnengebieden Tabel 8: inventaris van de zonevreemde woningen Tabel 9: overzicht indeling in categorieën van de zonevreemde woningen in Kapellen 55 Tabel 10: wandelroutes in Kapellen Tabel 11: fietsroutes in Kapellen Tabel 12: relicten van traditionele landschappen Tabel 13: theoretisch aanbod aan onbebouwde percelen Tabel 14: reële aanbod aan bouwmogelijkheden Tabel 15: prognose van de nieuwbouwbehoefte voor de periode Tabel 16: aantal te realiseren sociale huur- of koopwoningen Tabel 17: aantal te realiseren sociale kavels Tabel 18: inventaris van zonevreemde gemeenschapsvoorzieningen Tabel 19: inventaris van de zonevreemde bedrijven Tabel 20: inventaris van de zonevreemde terreinen voor sport en recreatie en jeugdverenigingen GRS Kapellen - juni dossier KAP502 6

12 1. Inleiding 1.1. Inhoud en werkwijze van het informatief gedeelte Dit boekdeel bevat de tekst van het informatief gedeelte van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan van de gemeente Kapellen. Het moet samen gelezen worden met de kaartenatlas, die afzonderlijk gebundeld is. Het is de bedoeling dat dit informatief gedeelte de bestaande ruimtelijke structuur van de gemeente schetst, met inbegrip van de bestaande bepalingen en relevante studies, op basis van bestaande documenten en eigen onderzoek. In hoofdstuk 2 wordt de gemeente gesitueerd. Achtereenvolgens wordt de ligging van de gemeente in een ruimere omgeving besproken en worden reeds beknopt de belangrijkste ruimtelijke structuren binnen de gemeente beschreven. Vervolgens worden enkele kengetallen van de gemeente gegeven. In hoofdstuk 3 komt de planningscontext aan de orde: verschillende beleidsplannen die van invloed zijn op het gemeentelijk ruimtelijk beleid. Dit zijn zowel de hogere beleidsplannen, zoals het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen en het Ruimtelijk Structuurplan Provincie Antwerpen, als de sectorale beleidsplannen, zoals het mobiliteitsplan, het GNOP 1 en het milieubeleidsplan, en ook plannen van aangrenzende gemeenten. In hoofdstuk 4 wordt de bestaande ruimtelijke structuur geanalyseerd. Eerst wordt een overzicht van de historische ontwikkelingen van de gemeente geschetst en wordt de ruimtelijke structuur van de regio beschreven. Vervolgens wordt, aan de hand van deelstructuren (ruimtelijk-natuurlijke structuur, nederzettingsstructuur, ruimtelijkeconomische structuur, toeristisch-recreatieve structuur, lijninfrastructuren en mobiliteit en structuurbepalende landschapskenmerken), de huidige ruimtelijke structuur van de gemeente besproken. Deze analyse wordt voor de verschillende deelstructuren afgesloten met een onderzoek naar de knelpunten, bedreigingen, kwaliteiten en potenties. In hoofdstuk 5 wordt de bestaande ruimte benaderd via een gebiedsgerichte analyse, namelijk via een onderverdeling van de gemeente in deelruimten, die gemotiveerd is op basis van de kennis uit vorige hoofdstukken. Ook hier wordt elke analyse van de deelruimten afgesloten met de lokale knelpunten, bedreigingen, kwaliteiten en potenties per deelruimte. In hoofdstuk 6 wordt een synthese weergegeven van de bestaande vastgestelde ruimtelijke structuur, inclusief de belangrijkste knelpunten en potenties. In het laatste hoofdstuk van het informatief gedeelte worden de verschillende ruimtelijke behoeften van de meest stuwende deelstructuren in de gemeente besproken. Deze vormen immers de taakstelling waaraan de gemeente zal trachten tegemoet te komen in de gewenste ruimtelijke structuur. 1 GNOP = gemeentelijk natuurontwikkelingsplan GRS Kapellen - juni dossier KAP502 7

13 2. Situering 2.1. Bedoeling en inhoud van dit hoofdstuk Dit hoofdstuk geeft een beeld van de macrostructuur van Kapellen en is bedoeld als eerste kennismaking met de gemeente. Achtereenvolgens komen aan bod: de geografische situering, enkele ruimtelijke kenmerken en een aantal kengetallen van de gemeente Positie van de gemeente in de regio Kaart 1: situering in de regio en administratieve grenzen Ligging van de gemeente De gemeente Kapellen bestaat uit de deelgemeenten Kapellen en Putte-Kapellen en ligt in het noordwesten van de provincie Antwerpen. In het noorden grenst de gemeente aan Nederland (fusiegemeente Woensdrecht) en Kalmthout, in het oosten aan Wuustwezel en Brasschaat, in het zuiden aan Antwerpen en ten westen aan Stabroek. De gemeente behoort tot de Antwerpse fragmenten, één van de vier hoofdruimten van de provincie Antwerpen die in het Ruimtelijk Structuurplan Provincie Antwerpen worden onderscheiden. Deze hoofdruimte wordt gevormd door het geheel van gebieden met een min of meer stedelijk karakter in en rondom de grootstad Antwerpen 2. Deze Antwerpse fragmenten bevatten zeven deelruimtes waaronder het bebouwd perifeer landschap, dat zich uitstrekt ten noordoosten van het stedelijk gebied Antwerpen en (delen van) de gemeenten Kapellen, Brasschaat, Schoten, Schilde en Zoersel omvat. Kapellen ligt in de maas tussen de A12 en de E19. Er is sprake van een mobiliteitsdruk vanuit de grootstedelijke dynamiek. De druk van de haven is ruimtelijk voor Kapellen van minder belang, echter de aan- en afvoer van producten naar en van de haven komt niet ten goede van de verkeersveiligheid en de verkeersleefbaarheid van de kernen. De komst van de havenweg (A12) heeft wel verlichting gebracht in de noord-zuid verkeersstroom, maar Kapellen krijgt te maken met grotere verkeersstromen in de oostwest richting die de gewest- en lokale wegen moeilijk kunnen verwerken Enkele ruimtelijke kenmerken op gemeentelijk niveau Kaart 2: ruimtelijke kenmerken De gemeente heeft een grensaanpassing met Ekeren (Hoogboom) gekend in Ze omvat naast de hoofdkern Kapellen één van de drie delen van de woonkern Putte (de twee overige delen maken deel uit van Stabroek en het Nederlandse Woensdrecht). Ruimtelijk-natuurlijke structuur De gemeente ligt aan de westrand van de Kempen en grenst aan de Scheldepolders. Het vormt als het ware een overgangsgebied tussen beide landschappen. De westelijke kant van Kapellen vertoont de structuur van een agrarisch poldergebied. In het noordoosten ligt er een omvangrijk bosgebied. De grootste oppervlakte van de gemeente bestaat uit groengebied (44,5%). Een ander belangrijk structurerend groenelement is het Anti-tankkanaal, dat in Oelegem begint, eindigt aan de haven in Berendrecht en de gemeente van oost naar west doorkruist. 2 Ruimtelijk Structuurplan Provincie Antwerpen, pag. 99. GRS Kapellen - juni dossier KAP502 8

14 Nederzettingsstructuur Er bevinden zich drie grote aaneengesloten woongebieden in de gemeente. De uitgezaaide woonkern Kapellen in het zuiden van de gemeente met een hoog voorzieningenniveau. In het noordwesten de meer kleinschalige woonkern Putte- Kapellen. Het derde woongebied wordt gevormd door het woonpark (verkaveld bosgebied) Kapellenbos. De kleinhandel is vooral geconcentreerd in de centrumgebieden van de woonkernen en op een aantal plaatsen langs de N11. Ruimtelijk-economische structuur KMO-gebieden De gemeente ligt aan de rand van het Antwerps havengebied. Toch is de bedrijvigheid hier ondergeschikt aan andere functies. De gemeente telt slechts vier KMO-zones voor een totaal van ongeveer 63 ha. Agrarische gebieden In het westelijke deel van Kapellen bevinden zich een aantal landbouwgronden. Het gaat voornamelijk over permanente graslanden en akkers (maïs, wintertarwe, suikerbieten en diverse teelten). Deze maken deel uit van de Scheldepolders die zich uitstrekken van de oevers van de Schelde, over Stabroek tot aan de Kapelse bossen en Kapellen centrum. Infrastructuur Een aantal grote infrastructuren doorkruisen de gemeente of zijn van invloed op de gemeente. In de eerste plaats betreft het de N11, de verbinding tussen Antwerpen en Bergen-op-Zoom en de spoorwegverbinding tussen Antwerpen en Roosendaal. Daarnaast zijn er de gewestwegen N111 Stabroek-Kapellen-Kalmthout, de N 122 Kapellen-Kalmthout en de N117 Brasschaat-Essen. GRS Kapellen - juni dossier KAP502 9

15 2.3. Kengetallen Tabel 1: kengetallen oppervlakte ha inwoners ( ) Kapellen centrum ,61% Putte ,26% Kapellenbos ,11% Hoogboom ,78% Klein Heike en centrum ,24% bevolkingsdichtheid ( ) 690 inw/km² bevolkingssamenstelling ( ) 0-17 jaar ,69% jaar ,48% 65 jaar en ouder ,83% aantal gezinnen ( ) gemiddeld aantal personen per gezin 2,5 aantal woningen ( ) totaal ééngezinswoningen: open bebouwing ,9% halfopen bebouwing ,9% gesloten bebouwing ,3% appartementen ,8% bewoond door eigenaar 79,3% tewerkstelling zelfstandigen en helpers 2117 en 75 ( ) werknemers en ambtenaren 4751 ( ) aandeel werkzoekenden 5,00% ( ) onderwijs ( ) aantal leerlingen kleuteronderwijs 919 lager onderwijs secundair onderwijs grondgebruik (1996) totaal 3711 ha werkelijk grondgebruik volgens gewestplan agrarisch gebied 17,8% 12,8% groengebied 44,5% 33,3% woongebied 32,9% 40,6% industriegebied en KMO-zone 1,5% 1,7% recreatiegebied 3,3% 3,0% militair gebied niet gekend 8,0% bron: NIS, VDAB, GOM, GNOP GRS Kapellen - juni dossier KAP502 10